Χριστίνα Πάντζου

Παράπλευρη απώλεια» του πολέμου στο Σουδάν οι γυναίκες, οι οποίες βιάζονται συστηματικά από τους ενόπλους και πολλές φορές δεν έχουν καν τη δυνατότητα να το καταγγείλουν κάπου • Οι Σουδανές είχαν πρωτοστατήσει στην εξέγερση του 2018, που οδήγησε στην πολιτική αλλαγή, ώσπου οι άντρες τις... ευχαρίστησαν και τις έκλεισαν ξανά στα σπίτια τους

Οπλο πολέμου οι βιασμοί και στο σπαραζόμενο Σουδάν, όπου πληθαίνουν δραματικά οι καταγγελίες για σεξουαλικές επιθέσεις κατά γυναικών. Καθώς η σύρραξη κλείνει την πέμπτη εβδομάδα της, γιατροί και εθελοντές ανθρωπιστικών οργανώσεων δημοσιοποιούν σωρεία κρουσμάτων τα οποία, όπως σημείωνε το Al Jazeera, αποκαλύπτουν μια συστηματική πρακτική βιασμών και σεξουαλικής βίας κατά γυναικών, σε κάποιες περιπτώσεις δε μπροστά στα μέλη της οικογένειάς τους.

Σύμφωνα με τη Στρατηγική Πρωτοβουλία για τις Γυναίκες στο Κέρας της Αφρικής (SIHA) έχουν επιβεβαιωθεί καταγγελίες για απαγωγές και βιασμούς περίπου 24 γυναικών και κοριτσιών σε καταυλισμό εκτοπισμένων στο Νότιο Νταρφούρ και 30 κρούσματα βιασμών στο Χαρτούμ. Οι σφοδρές μάχες συνοδεύονται από βιασμούς στην πρωτεύουσα, γράφει η βρετανική Guardian, παραθέτοντας δηλώσεις της Σουλιέμα Ισάκ, διευθύντριας της Μονάδας Καταπολέμησης της Βίας κατά των Γυναικών, ότι τις τελευταίες ημέρες τέσσερις γυναίκες και ένα κορίτσι (τρεις εξ αυτών προσφύγισσες) δέχονται αρωγή από τις αρμόδιες υπηρεσίες. «Τα κρούσματα είναι πολλά περισσότερα, αλλά λόγω των συγκρούσεων δεν μπορούν όλα τα θύματα να μας προσεγγίσουν... Κι εμείς μπορούμε να τους προσφέρουμε μόνο τα ελάχιστα, γιατί δεν υπάρχουν ασφαλείς δίοδοι για να πάνε σε σημεία όπου διατίθενται φάρμακα».

Από το ξέσπασμα της ένοπλης σύρραξης στις 15 Απριλίου ανάμεσα στις ένοπλες δυνάμεις του στρατηγού αλ Μπουρχάν και τους παραστρατιωτικούς των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF) υπό τον στρατηγό Ντάγκλο, ή «Χαμέντι», έχουν σκοτωθεί περίπου 600 άνθρωποι και έχουν τραυματιστεί περισσότεροι από 5.000, ενώ γυναίκες εγκλωβισμένες στα σπίτια καταφεύγουν στα κοινωνικά δίκτυα για να καταγγείλουν τη σεξουαλική βία εναντίον τους και να λάβουν συμβουλές από γιατρούς και ψυχολόγους, ελλείψει δομών να τις υποδεχτούν.

Οι πρωτεργάτριες... στα σπίτια τους

Η ειρηνική εξέγερση των Σουδανών, που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2018 και οδήγησε τον Απρίλιο του 2019 στην πτώση του καθεστώτος του Ομάρ Αλ Μπασίρ και στον σχηματισμό μιας μεταβατικής κυβέρνησης τέσσερις μήνες μετά, χαρακτηρίστηκε ως η «επανάσταση των γυναικών»: εκτιμάται πως εκείνες αποτέλεσαν το 70% των κινητοποιημένων. Ηταν άλλωστε η εικόνα μιας γυναίκας, της 23χρονης Αλάα Σαλάχ, ανεβασμένης σε ένα αυτοκίνητο και με το χέρι ψηλά να τραγουδά την επανάσταση και να ενθαρρύνει τους συμπατριώτες της να συνεχίσουν τη μάχη, που έγινε σύμβολο αυτής της εξέγερσης.

Οι γυναίκες οργάνωσαν μεγάλο μέρος των διαδηλώσεων και ανέλαβαν τον επιτελικό σχεδιασμό τους. Αψήφησαν οικογένειες και πατριαρχικές νοοτροπίες για να βρεθούν στην πρώτη γραμμή, συστήνοντας ομάδες περιφρούρησης, στήνοντας σημεία πρώτων βοηθειών για τους τραυματίες, δημιουργώντας επιτροπές αντίστασης στις γειτονιές και τα συνδικάτα. Βρέθηκαν στην καρδιά του δημοκρατικού κινήματος της χώρας ενάντια στον «εξισλαμισμό» που είχε επιβάλει το καθεστώς του αλ-Μπασίρ καταδικάζοντάς τες σε σε πολίτες δεύτερης κατηγορίας με περιορισμένα δικαιώματα. Γι’ αυτό και η συμμετοχή τους στην εξέγερση ήταν τόσο μαζική και δυναμική δίνοντας τον τόνο της διεκδίκησης της άρσης των δομικών ανισοτήτων στη χώρα.

Αλλά, όπως συμβαίνει σε πολλές ανάλογες εξεγέρσεις, μετά τις ευχαρίστησαν και τους είπαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Στις διαπραγματεύσεις για τη συμφωνία που έδωσε τη μεταβατική κυβέρνηση σε πολιτικούς και στρατιωτικούς, μετείχε μόνο μια γυναίκα. Στην 11μελή χούντα που ανέλαβε τη μεταβατική διακυβέρνηση υπήρχαν μόνο δύο. Το ίδιο συνέβη με τους κυβερνήτες επαρχιών.

Από την άλλη, η μεταβατική κυβέρνηση πολιτικών – στρατιωτικών πήρε κάποια σημαντικά μέτρα στα θέματα της ισότητας: απαγόρευσε τον ακρωτηριασμό των γεννητικών οργάνων των γυναικών (86% τον έχει υποστεί), κατάργησε νόμο για τον ενδυματολογικό κώδικα (που απαγόρευε στις γυναίκες να φορούν παντελόνια) κι άλλους που τους απαγόρευαν να ταξιδεύουν μόνες τους ή να χορεύουν δημόσια και ανήγγειλε και το τέλος των παιδικών γάμων (34% των κοριτσιών παντρεύονταν πριν κλείσουν τα 18). Η εκπρόσωπος της κυβέρνησης Ναταλίνα Γιακούμπ βεβαίωνε τότε πως «η κυβέρνηση εργάζεται για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και την ελευθερία και αυτό σημαίνει να θέσουμε ως προτεραιότητα τις γυναίκες».

Αν υπήρξε μια περίοδος ελπίδας, αυτή εξανεμίστηκε στις 25 Οκτωβρίου του 2021, όταν με πραξικόπημα αποπέμφθηκαν οι πολιτικοί που μετείχαν στη μεταβατική κυβέρνηση και τα ηνία ανέλαβαν ο αρχηγός του στρατού στρατηγός Αλ Μπουρχάν και ο στρατηγός Νταγκάλο (ή Χεμέντι) αρχηγός των διαβόητων παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF).

Οι προθέσεις των πραξικοπηματιών σχετικά με τις γυναίκες έγιναν σαφείς την ίδια την ημέρα του πραξικοπήματος, όταν στρατιωτικοί επιτέθηκαν στο Πανεπιστήμιο του Χαρτούμ, εισβάλλοντας στους κοιτώνες των φοιτητριών και ξυλοκοπώντας τες με όπλα και κλομπ, προκαλώντας αυτό που κάποιες περιέγραψαν ως «νύχτα του τρόμου». Εναν μήνα μετά, ομάδα νομάδων που φέρεται να είχαν σχέση με τους πραξικοπηματίες επιτέθηκε στο Τζεμπέλ Μουν, στο Δυτικό Νταρφούρ: χώρισαν τις γυναίκες και τα κορίτσια από τους άντρες, βίασαν κάπου 70 και έπειτα τις ανάγκασαν να περπατήσουν γυμνές στον οικισμό. Ενώ στις 19 Δεκεμβρίου 2021, στην επέτειο των τριών χρόνων από το ξέσπασμα της εξέγερσης, χιλιάδες πολίτες, όταν με πρωταγωνίστριες ξανά τις γυναίκες βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν για το πραξικόπημα, ο στρατός κατηγορήθηκε –σύμφωνα με αναφορές που κατατέθηκαν στο γραφείο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ- για τον ομαδικό βιασμό τουλάχιστον 13 γυναικών και κοριτσιών.

«Μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους στρατιωτικούς (με τη συνενοχή ομάδων ισλαμιστών του καθεστώτος του Αλ Μπασίρ) πλήθυναν οι επιθέσεις κατά των γυναικών», γράφει ένα ρεπορτάζ του Μαρκ Εσπανιόλ στην El País. Επιθέσεις και σεξουαλική βία που τώρα, με το ξέσπασμα της σύρραξης ανάμεσα στους δύο πολέμαρχους, εντείνονται απειλώντας να γίνουν μάστιγα.

Πηγή: efsyn.gr