Μια εκτενής διεθνής έρευνα αποκάλυψε ότι Ευρωπαίοι και Αμερικανοί πλοιοκτήτες έχουν πουλήσει τουλάχιστον 230 γηραιά δεξαμενόπλοια στον επονομαζόμενο «στόλο-σκιά» ή «σκοτεινό στόλο» της Ρωσίας, αποκομίζοντας κέρδη που ξεπερνούν τα 6 δισεκατομμύρια δολάρια από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία το 2022.

Η έρευνα, την οποία δημοσιεύει η βρετανική εφημερίδα The Guardian, και την οποία συντόνισε το ολλανδικό ερευνητικό δίκτυο Follow the Money (FTM) με τη συμμετοχή δημοσιογραφικών ομάδων από εννέα χώρες, αποκαλύπτει ένα εκτεταμένο δίκτυο συναλλαγών που επιτρέπει στη Ρωσία να παρακάμπτει τις δυτικές κυρώσεις στις εξαγωγές πετρελαίου της.

Σύμφωνα με τα ευρήματα, Έλληνες πλοιοκτήτες κατέχουν την πρώτη θέση στις πωλήσεις, έχοντας μεταβιβάσει 127 πλοία, ενώ ακολουθούν βρετανικές εταιρείες με 22 πλοία, γερμανικές με 11 και νορβηγικές με 8 σκάφη. Τα περισσότερα από αυτά τα πλοία, υπό κανονικές συνθήκες, θα είχαν πωληθεί για διάλυση σε πολύ χαμηλότερες τιμές.

Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με την ανεξάρτητη Σχολή Οικονομικών του Κιέβου (KSE), υποδεικνύει ότι ο «στόλος-σκιά», που αποτελείται από περίπου 600 πλοία, διαχειρίζεται το 70% των ρωσικών εξαγωγών πετρελαίου. Οι ερευνητές ανέλυσαν εκατοντάδες ναυτιλιακά έγγραφα και αρχεία νηολόγησης πλοίων.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρεται στην έρευνα αφορά δύο ελληνόκτητα δεξαμενόπλοια δεκαπενταετίας που πωλήθηκαν σε εταιρεία με έδρα το Ανόι, μετονομάστηκαν και άλλαξαν σημαία από Μάλτας σε Παναμά. Στη συνέχεια, τα πλοία αυτά μετέφεραν 120 εκατομμύρια λίτρα ρωσικού πετρελαίου από το λιμάνι Ust-Luga της Βαλτικής, κοντά στα σύνορα με την Εσθονία.

Μετά την εισαγωγή του ανώτατου ορίου τιμής πετρελαίου από τους G7 και την ΕΕ στα τέλη του 2022, οι τιμές των πλοίων που μπορούσαν να νηολογηθούν σε μη-δυτικές δικαιοδοσίες εκτοξεύθηκαν. Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε αναλυτής της Lloyd’s List στην ερευνητική ομάδα, «πολλοί Ευρωπαίοι πλοιοκτήτες είχαν παλιά πλοία που θεωρούσαν ότι δεν άξιζαν πολλά. Ξαφνικά η αξία τους διπλασιάστηκε – οπότε έσπευσαν να τα πουλήσουν.»

Το βελγικό ναυτιλιακό συγκρότημα CMB.Tech αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς πούλησε πέντε δεξαμενόπλοια έναντι 135 εκατομμυρίων δολαρίων που κατέληξαν στον «στόλο-σκιά» το 2022 και στις αρχές του 2023. Εκπρόσωπος της εταιρείας δήλωσε στην βελγική εφημερίδα De Tijd ότι δεν φέρει ευθύνη για τα πλοία μετά την πώληση.

Στα τέλη του 2023, η ΕΕ θέσπισε νέους κανόνες που απαιτούν από τις εταιρείες που πωλούν πλοία σε τρίτες χώρες να ελέγχουν ότι δεν χρησιμοποιούνται για την παραβίαση των κυρώσεων. Παρά τους νέους κανόνες, 32 ευρωπαϊκά δεξαμενόπλοια έχουν πωληθεί στον “στόλο-σκιά” από τότε.

Πρόσφατα, η ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν εντείνει τα μέτρα τους, εν μέρει επειδή πολλά δεξαμενόπλοια του “στόλου-σκιά” δεν διαθέτουν δυτική ασφάλιση, δεν προσεγγίζουν ευρωπαϊκά λιμάνια για να μπορούν να ελεγχθούν, και είναι τόσο παλαιά που θα μπορούσαν να προκαλέσουν περιβαλλοντική καταστροφή.

Μεμονωμένα δεξαμενόπλοια απαγορεύεται πλέον να χρησιμοποιούν ευρωπαϊκά λιμάνια και υπηρεσίες εάν διαπιστωθεί ότι μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο ή εμπλέκονται σε “επικίνδυνες ναυτιλιακές πρακτικές”. Περίπου 70 πλοία έχουν τεθεί υπό κυρώσεις από την ΕΕ, ενώ αναφέρεται ότι θα ακολουθήσουν άλλα 74.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν αναφορές για σχέδια εισαγωγής συγκεκριμένων μέτρων που να απαγορεύουν την πώληση σκαφών στον “στόλο-σκιά”, εν μέρει λόγω της αντίστασης από κράτη μέλη με σημαντικούς ναυτιλιακούς τομείς, όπως η Ελλάδα, η Κύπρος και η Μάλτα.