Η Ισπανία είναι η δεύτερη πιο επισκέψιμη χώρα μετά τη Γαλλία και οι κάτοικοί της τα τελευταία χρόνια βρίσκονται αντιμέτωποι με το φαινόμενο του υπερτουρισμού, αφού μόνο το 2023 η χώρα υποδέχθηκε 85 εκατομμύρια ξένους επισκέπτες, αύξηση 18,7% σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο Στατιστικής.

Ο υπερτουρισμός από τη μία και οι αυξανόμενες τιμές των ενοικίων από την άλλη έβγαλαν -για ακόμη μια ημέρα- στους δρόμους τους κατοίκους της Βαρκελώνης, την οποία επισκέφθηκαν την προηγούμενη χρονιά 18 εκατομμύρια επισκέπτες.

Πιο συγκεκριμένα, χιλιάδες διαδηλωτές, περίπου 3.000 στον αριθμό, κατέκλυσαν τους δρόμους της Βαρκελώνης το Σάββατο (06/07) με πανό που έγραφαν “Φτάνει! Ας βάλουμε όρια στον τουρισμό“, “Μειώστε τον τουρισμό τώρα!”. Κρατώντας νεροπίστολα, φώναζαν συνθήματα όπως “Τουρίστες έξω από τη γειτονιά μας”, απαιτώντας ένα νέο οικονομικό μοντέλο που θα μειώσει τον αριθμό των τουριστών που επισκέπτονται την πόλη κάθε χρόνο.

“Δεν έχω τίποτα εναντίον του τουρισμού, αλλά εδώ στη Βαρκελώνη υποφέρουμε από τον υπερτουρισμό που έχει κάνει την πόλη μας αβίωτη“, δήλωσε ο 70χρονος κοινωνιολόγος, Τζόρντι Γκιούιου.

Και μπορεί κανείς να καταλάβει τι εννοεί, αν σκεφτεί ποιες είναι οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού σε μία πόλη, με το φαινόμενο να εξαπλώνεται ραγδαία και να γίνεται όλο και πιο έντονο σε δημοφιλείς προορισμούς όπως η Βαρκελώνη, η Βενετία και το Άμστερνταμ.

Η αύξηση του κόστους στέγασης, η οποία ανήλθε στο 68% την τελευταία δεκαετία σύμφωνα με τις τοπικές αρχές, αποτελεί ένα από τα κύρια ζητήματα του κινήματος, μαζί με τις επιπτώσεις του τουρισμού στο τοπικό εμπόριο και τις συνθήκες εργασίας στην πόλη των 1,6 εκατομμυρίων κατοίκων.

Η βορειοανατολική παραλιακή πόλη της Βαρκελώνης, που φιλοξενεί μερικά από τα πιο γνωστά αξιοθέατα διεθνώς, όπως για παράδειγμα η ρωμαιοκαθολική εκκλησία Sagrada Familia, υποδέχθηκε περισσότερους από 12 εκατομμύρια τουρίστες πέρυσι, σύμφωνα με τις τοπικές αρχές.

Τουρίστες κάνουν ηλιοθεραπεία στην παραλία της Βαρκελώνης (φωτογραφία αρχείου) JOAN MATEU, FILE/AP PHOTO

Για να καταπολεμήσει τις “αρνητικές επιπτώσεις του υπερτουρισμού”, το δημοτικό συμβούλιο, υπό τη διοίκηση του σοσιαλιστή Ζαούμ Κολμπόνι, ανακοίνωσε προ ημερών ότι οι άδειες για τουριστικά διαμερίσματα στη Βαρκελώνη – που πλέον ξεπερνούν τα 10.000 – θα λήξουν μέσα σε 4 χρόνια, δηλαδή έως το 2028, ώστε να επανατοποθετηθούν στην τοπική αγορά κατοικίας.

Η κίνηση αυτή αποτελεί μεγάλο πλήγμα για πλατφόρμες προσωρινής ενοικίασης καταλυμάτων (Airbnb, Booking), δικαιώνει όμως τους κατοίκους της Βαρκελώνης, οι οποίοι εμφανίζονται απεγνωσμένοι από τα τεράστια κύματα τουρισμού.

“Τα τοπικά καταστήματα κλείνουν για να δώσουν τη θέση τους σε μαγαζιά που δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες των κατοίκων των γειτονιών. Οι άνθρωποι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά τα ενοίκια τους” δήλωσε η 35χρονη μουσικός Ίσα Μιράγιες, που ζει στην περιοχή Μπαρτσελονέτα.

Αντίστοιχες διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις πραγματοποιήσαν οι κάτοικοι σε τουριστικούς προορισμούς όπως η Μάλαγα, η Πάλμα ντε Μαγιόρκα και τα Κανάρια Νησιά.

Οι επιπτώσεις του υπερτουρισμού

Πώς επηρεάζει το φαινόμενο του υπερτουρισμού τους κατοίκους των πόλεων που γίνονται πόλος έλξης εκατομμυρίων τουριστών;

Η αυξημένη ζήτηση για τουριστικά καταλύματα συχνά οδηγεί σε αύξηση των τιμών των ενοικίων και των ακινήτων, καθιστώντας δύσκολο για τους ντόπιους να βρουν προσιτή στέγαση. Στη Βαρκελώνη μόνο το κόστος στέγασης αυξήθηκε κατά 68% την τελευταία δεκαετία​.

Υποβάθμιση του περιβάλλοντος

Ο μεγάλος αριθμός τουριστών μπορεί να προκαλέσει φθορές σε φυσικά τοπία και ιστορικά μνημεία, καθώς και ρύπανση λόγω αυξημένης κυκλοφορίας και απορριμμάτων. Η Βενετία, για παράδειγμα, έχει δει τα κανάλια της να μολύνονται και τα ιστορικά της κτίρια να υφίστανται φθορές λόγω των κυμάτων από τα τουριστικά σκάφη​.

Αλλαγή χαρακτήρα των γειτονιών

Οι τοπικές επιχειρήσεις αντικαθίστανται συχνά από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες, με αποτέλεσμα την απώλεια της τοπικής κουλτούρας και την αποξένωση των κατοίκων. Στη Βαρκελώνη, οι κάτοικοι της περιοχής Μπαρτσελονέτα έχουν δει τα τοπικά καταστήματα να κλείνουν και να αντικαθίστανται από καταστήματα που εξυπηρετούν κυρίως τους τουρίστες​.

Πίεση στις υποδομές

Η αυξημένη ζήτηση για δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως τα μέσα μεταφοράς και οι υγειονομικές υπηρεσίες, μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα συνωστισμού και να μειώσει την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Η κυκλοφοριακή συμφόρηση και η υπερφόρτωση των δημόσιων συγκοινωνιών είναι κοινά προβλήματα σε πόλεις με υψηλό τουρισμό​.

Εργασιακές συνθήκες

Οι θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα συχνά προσφέρουν χαμηλούς μισθούς και επισφαλείς συνθήκες εργασίας, συμβάλλοντας σε κοινωνικές ανισότητες και εκμετάλλευση των εργαζομένων. Στη Βαρκελώνη, αν και δημιουργήθηκαν 130.000 θέσεις εργασίας στον τουριστικό τομέα το 2023, πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους αντιμετωπίζουν επισφαλείς συνθήκες εργασίας​.