Ενας ακόμη θάνατος από αστυνομικά πυρά σημειώθηκε την περασμένη Δευτέρα στο Ντόρτμουντ της Βεστφαλίας. Ο 29χρονος αστυνομικός αντιμετωπίζει κατηγορίες για ανθρωποκτονία. Ο θάνατος του 16χρονου ήταν «η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» καθώς μέσα σε λίγες ημέρες σημειώθηκαν τρία παρόμοια περιστατικά σε Φρανκφούρτη, Κολωνία και Όερ-Έρκενσβικ, με διαδηλωτές να ξεχύνονται στους δρόμους.

 (Αστυνομικοί προστατεύουν τον τόπο του εγκλήματος στο Ulmet της Γερμανίας. Φωτογραφία: Ronald Wittek/EPA)

Όλα ξεκίνησαν όταν συνεργάτης των υπηρεσιών πρόνοιας κάλεσε την αστυνομία και κατήγγειλε έναν νεαρό ασυνόδευτο πρόσφυγα με ψυχολογικά ασταθή συμπεριφορά, ο οποίος κρατάει μαχαίρι και υπάρχει κίνδυνος να αυτοκτονήσει. Στο σημείο έσπευσαν έντεκα αστυνομικοί, οι οποίοι αρχικά χρησιμοποίησαν σπρέι πιπεριού και τίζερ χωρίς αποτέλεσμα. Η ένταση κλιμακώθηκε, καθώς ο 16χρονος απείλησε τους αστυνομικούς με το μαχαίρι. Ακολούθησαν έξι πυροβολισμοί από οπλοπολυβόλο τύπου MP 5. Πέντε σφαίρες τραυματίζουν θανάσιμα τον νεαρό, ο οποίος μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο και υπέκυψε στα τραύματά του.

Ο 29χρονος αστυνομικός που πυροβόλησε αντιμετωπίζει κατηγορίες για ανθρωποκτονία, αλλά η έρευνα συνεχίζεται. Είχαν μάλιστα προηγηθεί, μέσα σε λίγες μέρες, τρία παρόμοια περιστατικά στη Φρανκφούρτη, την Κολωνία και την πόλη Όερ-Έρκενσβικ, στην κοιλάδα του Ρουρ. Η συμπλοκή στο Ντόρτμουντ ήταν «η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι» για πολλούς διαδηλωτές, οι οποίοι κατέβηκαν στους δρόμους φωνάζοντας συνθήματα, όπως «Δολοφόνοι, δολοφόνοι», εναντίον της αστυνομίας.

Υπάρχει συστημικό πρόβλημα; Ο εγκληματολόγος Τόμας Φέλτες, ομότιμος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπόχουμ, διατυπώνει σοβαρές αμφιβολίες για τη συμπεριφορά της αστυνομίας. Όπως χαρακτηριστικά δηλώνει στην Deutsche Welle, «η αστυνομία στα βόρεια προάστια του Ντόρτμουντ δεν φημίζεται για την τάση της να απέχει από φυλετικά κριτήρια. Κάθε τόσο διενεργούνται έλεγχοι με ρατσιστικά κίνητρα».

Θα είχε διαφορετική κατάληξη το τραγικό περιστατικό, εάν δεν επρόκειτο για πρόσφυγα από την Αφρική, αλλά για έναν λευκό Γερμανό;

«Δύσκολο να δώσει κανείς απάντηση σε αυτό το ερώτημα», λέει ο εγκληματολόγος. «Ο Γερμανός θα μιλούσε γερμανικά και κάπως θα μπορούσε να συνεννοηθεί με τους αστυνομικούς, ο νεαρός δεν μιλούσε γερμανικά. Δεν λέω ότι όλα όσα έγιναν υποκινούνται από ρατσιστικά κίνητρα, έχουμε όμως συγκεκριμένες αιτιάσεις οι οποίες επαναλαμβάνονται στις βόρειες περιοχές του Ντόρτμουντ, ότι δηλαδή η αστυνομία διενεργεί ελέγχους με βάση το φυλετικό προφίλ.»

ΜΚΟ που αξιολογούν την εκπαίδευση των αστυνομικών υποστηρίζουν ότι αυτή δεν περιλαμβάνει παρά ελάχιστες αναφορές σε θέματα πολυπολιτισμικότητας και δεν εστιάζει στην καταπολέμηση του ρατσισμού και του αντισημιτισμού. Ανεξάρτητες έρευνες για κρούσματα ρατσισμού στην αστυνομία υπάρχουν σε ελάχιστα ομόσπονδα κρατίδια και συγκεκριμένα στο Βερολίνο, στην Κάτω Σαξονία και στη Ρηνανία-Παλατινάτο.

Πάντως, στο συγκεκριμένο περιστατικό του Ντόρτμουντ, ο υπουργός Εσωτερικών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, Χέρμπερτ Ρόιλ, δηλώνει ότι δεν βλέπει κάτι επιλήψιμο στη συμπεριφορά των αστυνομικών και αποδέχεται τον ισχυρισμό ότι βρέθηκαν σε νόμιμη αυτοάμυνα απέναντι στον 16χρονο.

«Έτρεχε συνεχώς προς την κατεύθυνση των αστυνομικών, οι οποίοι είχαν υποχωρήσει» λέει. «Η κατάσταση φαινόταν απειλητική. Και τότε ο αρμόδιος αστυνομικός άνοιξε πυρ, από κάποια απόσταση, προκειμένου να μην υποστούν βλάβη οι ίδιοι οι αστυνομικοί».

Σε πολιτικό επίπεδο, η αντιπρόεδρος της Κ.Ο. του Κόμματος της Αριστεράς (Die Linke) Νικόλ Γκόλκε, αναφέρει μέσω Twitter ότι «είναι ανεξήγητο να μην μπορούν έντεκα αστυνομικοί να συλλάβουν ζωντανό έναν 16χρονο».

Ο Μίχαελ Μάατς, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Αστυνομικών Υπαλλήλων στη Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία, υποστηρίζει ότι δεν είναι τόσο απλά τα πράγματα. «Αυτές οι επιθέσεις είναι πολύ επικίνδυνες, αλλά πολλοί τις υποτιμούν, ιδιαίτερα πολλοί νέοι άνθρωποι», λέει στην Deutsche Welle.

«Αν το μαχαίρι χτυπήσει μία αρτηρία, προκαλεί άμεσο θάνατο λόγω ακατάσχετης αιμορραγίας. Έτσι κι αλλιώς είναι μία δύσκολη κατάσταση, διότι οι συνάδελφοι πρέπει να πάρουν αποφάσεις σε δευτερόλεπτα: Πώς θα σταματήσουν την επίθεση με μαχαίρι; Πώς θα θέσουν την κατάσταση υπό έλεγχο; Όταν κάποιος επιτίθεται με μαχαίρι σε συνάδελφό μου και δεν υπάρχει άλλο μέσο άμυνας ή υπάρχει αλλά δεν έχει αποτέλεσμα, τότε ναι, το έσχατο μέσο (ultima ratio) είναι η χρήση όπλου».

Κριτική στη στάση της αστυνομίας

Δεν συμφωνούν όλοι με αυτή την εκδοχή. Ο εγκληματολόγος Ράφαελ Μπερ, ο οποίος διδάσκει στην Αστυνομική Ακαδημία του Αμβούργου, χαρακτηρίζει «ασυνήθιστη» τη χρήση του οπλοπολυβόλου, το οποίο, όπως επισημαίνει, περιλαμβάνεται μεν στο σύνηθες οπλοστάσιο για όλα τα περιπολικά στη Γερμανία, αλλά χρησιμοποιείται μόνο σε «περιπτώσεις που αποτελούν την απόλυτη εξαίρεση».

Επικριτικός απέναντι στην αστυνομία του Ντόρτμουντ είναι και ο καθηγητής Τόμας Φέλτες. «Κατά τη γνώμη μου δεν υπήρχε λόγος να χρησιμοποιηθεί όπλο», επισημαίνει. «Πράγματι, ο νεαρός κρατούσε μαχαίρι, αλλά με ένα μαχαίρι δεν μπορείς να πυροβολείς αδιακρίτως στο πλήθος. Άλλωστε στο σημείο του εγκλήματος, ανάμεσα στην εκκλησία και στην υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας, δεν υπήρχε κίνηση, ουσιαστικά οι έντεκα αστυνομικοί ήταν μόνοι τους με τον νεαρό…»

Ίσως όμως υπάρχει και ένα άλλο, συστημικό πρόβλημα: ότι η αστυνομία δεν έχει εκπαιδευθεί επαρκώς στην αντιμετώπιση και εξουδετέρωση ατόμων με ψυχικές διαταραχές. «Γνωρίζουμε πλέον ότι οι ψυχικά διαταραγμένοι δράστες δεν αντιδρούν στο σπρέι πιπεριού ή σε ένα τίζερ με τον ίδιο τρόπο που θα αντιδρούσε ένα ψυχικά υγιής. Γιατί ο ψυχικά ασθενής νομίζει ότι δέχεται μαζική επίθεση εκείνη τη στιγμή και έχει την αίσθηση ότι πρέπει να αμυνθεί με όλα τα μέσα».

Σε εξέλιξη η έρευνα για το περιστατικό

Την άμεση διαλεύκανση της υπόθεσης ζητεί ο Γερμανικός Δικηγορικός Σύλλογος. Η έρευνα μόλις άρχισε και ήδη προκαλεί αντιπαραθέσεις. Ο λόγος: Θεωρητικά, για να διασφαλίζεται η αμερόληπτη αξιολόγηση σε ένα τέτοιο περιστατικό, την εσωτερική έρευνα δεν αναλαμβάνουν οι αστυνομικοί της ίδιας πόλης που ασφαλώς γνωρίζονται μεταξύ τους, αλλά συνάδελφοί τους από άλλη περιοχή της Γερμανίας.

Στην προκειμένη περίπτωση τη διενέργεια της εσωτερικής έρευνας για το περιστατικό του Ντόρτμουντ ανέλαβε η αστυνομία της πόλης Ρεκλινγκχάουζεν. Μόνο που, λίγες μέρες προηγουμένως, η αστυνομία του Ντόρτμουντ ανέλαβε τη διενέργεια έρευνας για προηγούμενο, παρόμοιο περιστατικό που εμπίπτει στην αρμοδιότητα του Ρεκλινγκχάουζεν.

«Το ένα χέρι νίβει το άλλο», υποστηρίζει, με επικριτική διάθεση ο Αλαντίν Ελ Μαφαλανί, καθηγητής Κοινωνιολογίας και ερευνητής για θέματα μετανάστευσης. Για τον νομικό Τόμας Φέλτες αυτός ο χειρισμός είναι «τουλάχιστον άκομψος». Όσο για τον εγκληματολόγο Ράφαελ Μπερ, θεωρεί ότι η καλύτερη λύση θα ήταν να θεσπιστεί μία ανεξάρτητη Αρχή για τον έλεγχο της αστυνομίας, η οποία δεν θα εντάσσεται στην ιεριαρχία της.