Τι θα συνέβαινε αν ο μετεωρίτης της Τουγκούσκα χτυπούσε την Ευρώπη;
Γιώργος Στάμκος
Σιβηρία, Τουγκούσκα, 30 Ιουνίου 1908. Μια πανίσχυρη και μυστηριώδης έκρηξη ισοπέδωσε μια περιοχή μεγαλύτερη των 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, καταστρέφοντας σχεδόν οτιδήποτε σε ακτίνα πενήντα χιλιομέτρων.
Ο νυκτερινός ουρανός πάνω από το βόρειο ημισφαίριο ξαφνικά γέμισε γαλαζωπές λάμψεις, καθιστώντας δυνατή ακόμη και την ανάγνωση εφημερίδας μέσα στο σκοτάδι! Τι συνέβη; Τις δεκαετίες που ακολούθησαν έγιναν πολλές ρώσικές αποστολές στην περιοχή της έκρηξης και προτάθηκαν πολλές θεωρίες για να εξηγήσουν το καταστροφικό περιστατικό. Η επικρατούσα θεωρία ήταν ότι επρόκειτο για έκρηξη μετεωρίτη λίγα χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος γι’ αυτό και δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα ο κρατήρας του…
Το περιστατικό της Τουγκούσκα
Στην καρδιά της Σιβηρίας, περίπου 1.500 χιλιόμετρα ανατολικά της Μόσχας, εκτείνεται μια τεράστια παρθένα περιοχή γεμάτη δάση, ποτάμια και βαλτότοπους. Είναι μια από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές του κόσμου και το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου είναι παγωμένη. Η περιοχή ονομάζεται Τουγκούσκα και το όνομα της έχει συνδεθεί μ’ ένα πολύ παράξενο συμβάν που έλαβε χώρα ακριβώς πριν από έναν αιώνα…
Ήταν ένα ήσυχο καλοκαιρινό πρωινό, λίγο μετά τις επτά το πρωί, του 1908 όταν μια παράξενη ισχυρή έκρηξη συντάραξε την απόκοσμη γαλήνη της σιβηριανής τάιγκα. Ξαφνικά η απομονωμένη και ακατοίκητη κοιλάδα του ποταμού Τουγκούσκα έγινε το πρωί της 30ης Ιουνίου του 1908 παράρτημα της κόλασης. Μέσα σε δευτερόλεπτα απελευθερώθηκε ενέργεια ισχύος αρκετών ατομικών βομβών. Η έκρηξη αυτή ισοπέδώσε μια περιοχή μεγαλύτερη από νησί της Ρόδου. Σε ακτίνα πενήντα και πλέον χιλιόμετρων δεν έμεινε τίποτε όρθιο. Τα ωστικά κύματα και οι δονήσεις της έκρηξης σύντομα απλώθηκαν σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων. Η αφύσικα μεγάλη λάμψη της έκρηξης έγινε ορατή σε τεράστιες αποστάσεις. Στο Λονδίνο, 10.000 χιλιόμετρα δυτικά, ο ουρανός του μεσονυχτίου ξαφνικά φωτίστηκε λες και ήταν μέρα. Όλοι κατάλαβαν ότι κάτι περίεργο είχε συμβεί. Που όμως και τι ήταν αυτό;
Οι νομάδες της φυλής Τουγκούς, που ζούσαν στα γύρω δάση κυνηγώντας αρκούδες και ελάφια, και οι ελάχιστοι Ρώσοι έμποροι γούνας της περιοχής, ήταν οι αυτόπτες μάρτυρες αυτού του κοσμογονικού συμβάντος. Όσοι απ’ αυτούς έτυχε να παρατηρούν εκείνο το πρωινό τον ουρανό της κεντρικής Σιβηρίας, είδαν μια μεγάλη πύρινη σφαίρα να διασχίζει την ατμόσφαιρα πάνω από τον εμπορικό σταθμό Vanavara, αφήνοντας πίσω της ένα φωτεινό ίχνος μήκους 800 χιλιομέτρων! Κατόπιν ακολούθησε ένας υπόκωφος θόρυβος και μια ταχύτατη σειρά κατακλυσμιαίων εκρήξεων που σάρωσαν τα πάντα.
Το γεωγραφικό στίγμα της περιοχής, όπου σημειώθηκε αυτή η κοσμική έκρηξη ήταν 101 E με 62 N. Το σημείο Χ βρισκόταν μεταξύ των ποταμών Τουγκούσκα και Τσουνίγια και 92 χιλιόμετρα βορείως της Vanavara. Το «αντικείμενο» –αν πραγματικά είχε υλική μορφή– εξερράγη σε ύψος 7,6 χιλιομέτρων. Ήταν ο πρώτος κοσμικός επισκέπτης, που κτύπησε τη Γη στη διάρκεια του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού…
Φωτιά από τον ουρανό
Για τους θρησκόληπτους Ρώσους της Σιβηρίας, που «είδαν μια φωτιά να κατεβαίνει από τον ουρανό», το γεγονός αυτό ερμηνεύτηκε ως προάγγελος της Αποκάλυψης. Πολλοί απ’ αυτούς έπεσαν στα γόνατα παρακαλώντας το Θεό για συγχώρεση. Οι αυτόχθονοι σαμανιστές της φυλής Τουγκούς αντιμετώπισαν πιο ψύχραιμα την καταστροφή, αποδίδοντας την στην οργή του θεού της φωτιάς Όγκντυ. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να παρουσιαστεί η πρώτη επιστημονική ερμηνεία αυτής της μυστηριώδους έκρηξης.
Στο επίκεντρο της έκρηξης το σιβηριανό δάσος πήρε αμέσως φωτιά, οι φλόγες της οποίας ήταν ορατές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτές οι φωτιές έκαιγαν για βδομάδες, καταστρέφοντας μια περιοχή χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Τη στιγμή της έκρηξης ένας εκκωφαντικός ήχος, σαν μπαράζ πυροβολικού που έβαλε από μακριά, έγινε αντιληπτός σε απόσταση 800 χιλιομέτρων.
Την αλλόκοτη έκρηξη στην Τουγκούσκα ακολούθησαν ασυνήθιστα πολύχρωμα ηλιοβασιλέματα και χαραυγές, που αναφέρθηκαν σε αρκετές χώρες εκτός Ρωσίας, ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη. Αναφορές για φωτεινές νύχτες ήρθαν από διαφορετικές πόλεις, όπως η Κοπεγχάγη, Μαδρίτη και Λονδίνο. Το αποκορύφωμα των παράξενων οπτικών ανωμαλιών έλαβε χώρα τη νύχτα στις 30 Ιουνίου του 1908.
Στις 3 Ιουλίου του 1908 η εφημερίδα New York Times ανέφερε ότι «αξιοσημείωτες λάμψεις εμφανίστηκαν στους ουρανούς του βορρά τις νύχτες της Τρίτης και της Τετάρτης». Οι επιστήμονες της εποχής λανθασμένα απέδωσαν αυτές τις νυχτερινές λάμψεις σε ασυνήθιστη ηλιακή δραστηριότητα, κάτι δηλαδή σαν ενισχυμένο Βόρειο Σέλας. Βέβαια, παρόμοια φώτα είχαν αναφερθεί και το 1883, χρονιά που σημειώθηκε η ηφαιστειακή έκρηξη που εξαφάνισε το νησί Κρακατόα, πράγμα που έκανε αρκετούς να αποδώσουν την ασυνήθιστη εμφάνιση του ουρανού σε τεκτονική δραστηριότητα, αποτέλεσμα πιθανώς κάποιου μεγάλου σεισμού.
Ο νυκτερινός ουρανός είχε γίνει τόσο φωτεινός –είχε μια γαλαζοκόκκινη απόχρωση– ώστε μπορούσε κανείς να δει την ώρα στο ρολόι του ακόμη και να διαβάσει εφημερίδα! Αιτία ήταν η σκόνη που ανέβασε η έκρηξη σε ύψος 40-70 χιλιομέτρων σχηματίζοντας φωτεινά σύννεφα, τα οποία εξέπεμπαν φως παρόμοιο με εκείνο των πυγολαμπίδων. Εκείνες τις μέρες παρατηρήθηκε επίσης και έντονη άλως γύρω από τον ήλιο.
Εκτός από τα πολύχρωμα οπτικά εφέ στον ουρανό παρατηρήθηκαν και γεωμαγνητικές διαταραχές. Πολλές μαγνητικές πυξίδες «τρελάθηκαν», χάνοντας προσωρινά τον προσανατολισμό τους. Οι ανωμαλίες στο μαγνητικό πεδίο της Γης αναφέρθηκαν 900 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το επίκεντρο της έκρηξης και συγκεκριμένα από το αστεροσκοπείο του Ιρκούτσκ. Επρόκειτο για μαγνητικές «καταιγίδες» παρόμοιες μ’ αυτές που παράγουν οι πυρηνικές δοκιμές στην ατμόσφαιρα. Αλλά και οι σεισμογράφοι στην Αγία Πετρούπολη, περίπου 4.000 χλμ. δυτικά, κατέγραψαν τις σεισμικές δονήσεις της έκρηξης, όπως άλλωστε και αρκετοί άλλοι σεισμογραφικοί σταθμοί ανά τον κόσμο.
Ήταν ολοφάνερο ότι είχε συμβεί κάτι αλλόκοτο. Έπειτα από την αρχική σύγχυση έγινε αντιληπτό από τα στοιχεία ότι το σημείο της έκρηξης βρισκόταν κάπου στη κεντρική Σιβηρία, στην απόμακρη κοιλάδα του ποταμού Τουγκούσκα. Θα περνούσαν ωστόσο αρκετά χρόνια ώστε να φθάσει εκεί η πρώτη επιστημονική αποστολή, προκειμένου να διεξάγει επιτόπια έρευνα και να ξεδιαλύνει το «Μυστήριο της Τουγκούσκα».
Μια έκρηξη ίση με 1.000 ατομικές βόμβες της Χιροσίμα
Οι μεταγενέστεροι επιστήμονες υπολόγισαν πως το πρωί στις 7.17 του 1908 μια παγωμένη μάζα γεμάτη πέτρες, που είχε βάρος 10.000.000 τόνους και διάμετρο μεγαλύτερη από ποδοσφαιρικό γήπεδο, εξερράγη σε ύψος 7.6 χιλιομέτρων πάνω από την Τουγκούσκα εκλύοντας ενέργεια αρκετών υδρογονοβομβών. Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος του σώματος ποικίλουν. Κάποιοι εκτιμούν πως είχε διάμετρο 60-190 μέτρα, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που υποθέτουν πως είχε διάμετρο μεγαλύτερη από το ένα χιλιόμετρο. Μολονότι ο μετεωρίτης εξερράγη πριν κτυπήσει το έδαφος, εντούτοις το περιστατικό της Τουγκούσκα συνεχίζει να θεωρείται ως ένα περιστατικό σύγκρουσης με μετεωρίτη. Η ενέργεια που απελευθερώθηκε από την έκρηξη υπολογίστηκε μεταξύ 10-40 μεγατόνους, δηλαδή 1.000 μεγαλύτερη από εκείνη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. (Για σύγκριση αναφέρουμε πως η ισχύς της έκρηξης του αστεροειδή που πριν από 50.000 χρόνια έπεσε στην Αριζόνα, υπολογίζεται σε μόλις 3,5 μεγατόνους). Η έκρηξη υπολογίζεται πως ισοπέδωσε μια περιοχή 2.150 χιλιομέτρων και προκάλεσε σεισμό ισχύος 5 Ρίχτερ (αν και η κλίμακα Ρίχτερ επινοήθηκε το 1935)
Η έκρηξη της Τουγκούσκα αποτελεί το μεγαλύτερο περιστατικό σύγκρουσης μετεωρίτη στην πρόσφατη ιστορία. Αν συνέβαινε μια παρόμοια έκρηξη πάνω από αστική περιοχή θα μπορούσε να εξαφανίσει από το χάρτη πόλεις ολόκληρες και να έχει εκατομμύρια θύματα. Αν η σύγκρουση συνέβαινε 4 ώρες και 47 λεπτά αργότερα, με βάση την ταχύτητα περιφοράς της Γης, θα μπορούσε να καταστρέψει ολοκληρωτικά την Αγία Πετρούπολη!
Βέβαια, την εποχή της αποστολής του Κούλικ (1927), η ατομική βόμβα ήταν ακόμη επιστημονική φαντασία. Κι όμως η περιγραφή της έκρηξης στην Τουγκούσκα το 1908 έμοιαζε εκπληκτικά με θερμοπυρηνική έκρηξη –μάλιστα η ραδιενέργεια στην περιοχή βρέθηκε εντυπωσιακά αυξημένη–, άσχετα αν η πρώτη πυρηνική δοκιμή έγινε το 1945 στο Λος Άλαμος.
Μια συστηματική εξέταση των αναφορών από τους αυτόπτες μάρτυρες, που έγινε το 1959 από σοβιετική ιατρική ομάδα, έδειξε πως οι ντόπιοι κάτοικοι που ζούσαν σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από το σημείο της έκρηξης παραπονέθηκαν για φλεγμονές και αλλοιώσεις του δέρματος κι επειδή οι επιστήμονες απέκλεισαν την ύπαρξη επιδημίας ευλογιάς την περίοδο της έκρηξης στην Τουγκούσκα, απέδωσαν τα συμπτώματα των κατοίκων στη φυσική ραδιενέργεια που προκλήθηκε από την έκρηξη.
Σοβιετικές αποστολές που στάλθηκαν στην περιοχή τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ανακάλυψαν μικροσκοπικά γυάλινα σφαιρίδια στο έδαφος. Η χημική τους ανάλυση έδειξε υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου και ιριδίου, στοιχεία που συναντώνται συνήθως στους μετεωρίτες και γενικώς έχουν εξωγήινη προέλευση. Αν η έκρηξη στην Τουγκούσκα ήταν μια μορφή πυρηνικής έκρηξης, μήπως δεν οφειλόταν στο ανθρώπινο παράγοντα;
Τί θα συνέβαινε αν ο μετεωρίτης χτυπούσε την Ευρώπη;
Τι θα συνέβαινε αν αυτό το κοσμικό αντικείμενο (μετεωρίτης) δεν έπεφτε πάνω από τη σχεδόν ακατοίκητη Τουγκούσκα αλλά πάνω από την πυκνοκατοικημένη Ευρώπη; Σύμφωνα με τον Ρώσο ακαδημαϊκό Νίκολαϊ Βασίλιεφ: «Αν αυτό το κοσμικό αντικείμενο δεν είχε πέσει σε μια απομονωμένη περιοχή της Σιβηρίας αλλά κάπου στην Ευρώπη, ο αριθμός των ανθρώπινων θυμάτων θα ξεπερνούσε τις 500.000, χωρίς να υπολογιστεί η οικολογική καταστροφή. Πριν από δύο χρόνια ένας αστεροειδής διαμέτρου μερικών χιλιομέτρων πέρασε σε απόσταση μόλις 700.000 χιλιομέτρων από τη Γη. Για τα αστρονομικά δεδομένα αυτή η απόσταση είναι μικρή. Αυτό που συνέβη στην Τουγκούσκα σηματοδοτεί το μοναδικό περιστατικό στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού σύγκρουσης με τη Γη ενός πραγματικά μεγάλου ουράνιου αντικειμένου, μολονότι ένας αριθμός από τέτοιες συγκρούσεις συνέβησαν στο γεωλογικό μας παρελθόν και αρκετές ακόμη πρόκειται να συμβούν και στο μέλλον».
Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε τι θα συνέβαινε αν ο μετεωρίτης δεν έπεφτε το 1908 στην Τουγκούσκα, αλλά π.χ. στην πυκνοκατοικημένη βιομηχανική κοιλάδα του Ρήνου. Σ’ αυτή την περίπτωση οι νεκροί θα έφταναν το 1-2 εκατομμύρια, ενώ θα υπήρχαν ίσως και δέκα εκατομμύρια τραυματίες. Ιστορικές πόλεις θα εξαφανίζονταν από το χάρτη και το πλήγμα στην οικονομία της Γερμανίας, της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών θα ήταν ασήκωτο. Θα ξεσπούσαν κοινωνικές αναταραχές, και διάφοροι ιεροκήρυκες θα έβγαζαν πύρινους λόγους μιλώντας για «θεία τιμωρία». Το φυσικό περιβάλλον θα πάθαινε επίσης μεγάλες καταστροφές και θα χρειαζόταν δεκαετίες για να συνέλθει…
Θα υπήρχε ωστόσο και μια θετική εξέλιξη: αυτό το αναπάντεχο κοσμικό πλήγμα θα έκανε ίσως την εθνικιστική Αυτοκρατορία της Γερμανίας, που αναζητούσε «ζωτικό χώρο», αλλά και τη ρεβιοζιονιστική Δημοκρατία της Γαλλίας, που επιζητούσε τη ρεβάνς από τη Γερμανία για την απώλεια της Αλσατίας και της Λορένης, να σταματήσουν τον μεταξύ τους πολιτικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό και να συνεννοηθούν. Η αίσθηση ότι το ανθρώπινο είδος είναι αδύναμο και ευάλωτο απέναντι στις κοσμικές απειλές από το διάστημα θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στις κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών, που θα πίεζαν για ειρηνική συνύπαρξη και επίλυση των διαφορών. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών ίσως θα ήταν να αποφευχθεί ο πολυαίμακτος Α’ και κατ’ επέκταση ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος!
Για τον Νίκολαϊ Βασίλιεφ οι έρευνες στην Τουγκούσκα είναι πολύ σημαντικές, επειδή «αυτό που συνέβη εκεί θα συμβεί ξανά, κάποτε». Μόνο γνωρίζοντας τι ήταν αυτό το αντικείμενο και γνωρίζοντας τις καταστρεπτικές συνέπειες του, θα είναι σε θέση η επιστημονική κοινότητα να προβλέψει έναν παρόμοιο κοσμικό κατακλυσμό και στο μέλλον. Στην περιφέρεια της Γης υπάρχουν περίπου 500.000 αστεροειδείς με διάμετρο μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου και πολλά απ’ αυτά τα αντικείμενα έχουν ανεξέλεγκτες τροχιές. Τι θα γίνει αν ένα από αυτά τα ουράνια σώματα ξεστρατίσει προς την κατεύθυνση της Γης;
Αν η τεράστια καταστροφή στην Τουγκούσκα το 1908 ήταν όντως αποτέλεσμα της έκρηξης ενός μετεωρίτη με διάμετρο 40-190 μέτρα, τότε μπορεί να φανταστεί κανείς τον όλεθρο που θα προκαλέσει στη Γη ένας μετεωρίτης-τέρας, με διάμετρο 50-100 χιλιόμετρα…
* Ο Γιώργος Στάμκος (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) είναι συγγραφέας και δημιουργός του Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.Com)
πηγή tvxs.gr
Σιβηρία, Τουγκούσκα, 30 Ιουνίου 1908. Μια πανίσχυρη και μυστηριώδης έκρηξη ισοπέδωσε μια περιοχή μεγαλύτερη των 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, καταστρέφοντας σχεδόν οτιδήποτε σε ακτίνα πενήντα χιλιομέτρων.
Ο νυκτερινός ουρανός πάνω από το βόρειο ημισφαίριο ξαφνικά γέμισε γαλαζωπές λάμψεις, καθιστώντας δυνατή ακόμη και την ανάγνωση εφημερίδας μέσα στο σκοτάδι! Τι συνέβη; Τις δεκαετίες που ακολούθησαν έγιναν πολλές ρώσικές αποστολές στην περιοχή της έκρηξης και προτάθηκαν πολλές θεωρίες για να εξηγήσουν το καταστροφικό περιστατικό. Η επικρατούσα θεωρία ήταν ότι επρόκειτο για έκρηξη μετεωρίτη λίγα χιλιόμετρα πάνω από το έδαφος γι’ αυτό και δεν βρέθηκε μέχρι σήμερα ο κρατήρας του…
Το περιστατικό της Τουγκούσκα
Στην καρδιά της Σιβηρίας, περίπου 1.500 χιλιόμετρα ανατολικά της Μόσχας, εκτείνεται μια τεράστια παρθένα περιοχή γεμάτη δάση, ποτάμια και βαλτότοπους. Είναι μια από τις πιο αραιοκατοικημένες περιοχές του κόσμου και το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου είναι παγωμένη. Η περιοχή ονομάζεται Τουγκούσκα και το όνομα της έχει συνδεθεί μ’ ένα πολύ παράξενο συμβάν που έλαβε χώρα ακριβώς πριν από έναν αιώνα…
Ήταν ένα ήσυχο καλοκαιρινό πρωινό, λίγο μετά τις επτά το πρωί, του 1908 όταν μια παράξενη ισχυρή έκρηξη συντάραξε την απόκοσμη γαλήνη της σιβηριανής τάιγκα. Ξαφνικά η απομονωμένη και ακατοίκητη κοιλάδα του ποταμού Τουγκούσκα έγινε το πρωί της 30ης Ιουνίου του 1908 παράρτημα της κόλασης. Μέσα σε δευτερόλεπτα απελευθερώθηκε ενέργεια ισχύος αρκετών ατομικών βομβών. Η έκρηξη αυτή ισοπέδώσε μια περιοχή μεγαλύτερη από νησί της Ρόδου. Σε ακτίνα πενήντα και πλέον χιλιόμετρων δεν έμεινε τίποτε όρθιο. Τα ωστικά κύματα και οι δονήσεις της έκρηξης σύντομα απλώθηκαν σε απόσταση χιλιάδων χιλιομέτρων. Η αφύσικα μεγάλη λάμψη της έκρηξης έγινε ορατή σε τεράστιες αποστάσεις. Στο Λονδίνο, 10.000 χιλιόμετρα δυτικά, ο ουρανός του μεσονυχτίου ξαφνικά φωτίστηκε λες και ήταν μέρα. Όλοι κατάλαβαν ότι κάτι περίεργο είχε συμβεί. Που όμως και τι ήταν αυτό;
Οι νομάδες της φυλής Τουγκούς, που ζούσαν στα γύρω δάση κυνηγώντας αρκούδες και ελάφια, και οι ελάχιστοι Ρώσοι έμποροι γούνας της περιοχής, ήταν οι αυτόπτες μάρτυρες αυτού του κοσμογονικού συμβάντος. Όσοι απ’ αυτούς έτυχε να παρατηρούν εκείνο το πρωινό τον ουρανό της κεντρικής Σιβηρίας, είδαν μια μεγάλη πύρινη σφαίρα να διασχίζει την ατμόσφαιρα πάνω από τον εμπορικό σταθμό Vanavara, αφήνοντας πίσω της ένα φωτεινό ίχνος μήκους 800 χιλιομέτρων! Κατόπιν ακολούθησε ένας υπόκωφος θόρυβος και μια ταχύτατη σειρά κατακλυσμιαίων εκρήξεων που σάρωσαν τα πάντα.
Το γεωγραφικό στίγμα της περιοχής, όπου σημειώθηκε αυτή η κοσμική έκρηξη ήταν 101 E με 62 N. Το σημείο Χ βρισκόταν μεταξύ των ποταμών Τουγκούσκα και Τσουνίγια και 92 χιλιόμετρα βορείως της Vanavara. Το «αντικείμενο» –αν πραγματικά είχε υλική μορφή– εξερράγη σε ύψος 7,6 χιλιομέτρων. Ήταν ο πρώτος κοσμικός επισκέπτης, που κτύπησε τη Γη στη διάρκεια του σύγχρονου ανθρώπινου πολιτισμού…
Φωτιά από τον ουρανό
Για τους θρησκόληπτους Ρώσους της Σιβηρίας, που «είδαν μια φωτιά να κατεβαίνει από τον ουρανό», το γεγονός αυτό ερμηνεύτηκε ως προάγγελος της Αποκάλυψης. Πολλοί απ’ αυτούς έπεσαν στα γόνατα παρακαλώντας το Θεό για συγχώρεση. Οι αυτόχθονοι σαμανιστές της φυλής Τουγκούς αντιμετώπισαν πιο ψύχραιμα την καταστροφή, αποδίδοντας την στην οργή του θεού της φωτιάς Όγκντυ. Χρειάστηκαν αρκετά χρόνια για να παρουσιαστεί η πρώτη επιστημονική ερμηνεία αυτής της μυστηριώδους έκρηξης.
Στο επίκεντρο της έκρηξης το σιβηριανό δάσος πήρε αμέσως φωτιά, οι φλόγες της οποίας ήταν ορατές εκατοντάδες χιλιόμετρα μακριά. Αυτές οι φωτιές έκαιγαν για βδομάδες, καταστρέφοντας μια περιοχή χιλιάδων τετραγωνικών χιλιομέτρων. Τη στιγμή της έκρηξης ένας εκκωφαντικός ήχος, σαν μπαράζ πυροβολικού που έβαλε από μακριά, έγινε αντιληπτός σε απόσταση 800 χιλιομέτρων.
Την αλλόκοτη έκρηξη στην Τουγκούσκα ακολούθησαν ασυνήθιστα πολύχρωμα ηλιοβασιλέματα και χαραυγές, που αναφέρθηκαν σε αρκετές χώρες εκτός Ρωσίας, ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη. Αναφορές για φωτεινές νύχτες ήρθαν από διαφορετικές πόλεις, όπως η Κοπεγχάγη, Μαδρίτη και Λονδίνο. Το αποκορύφωμα των παράξενων οπτικών ανωμαλιών έλαβε χώρα τη νύχτα στις 30 Ιουνίου του 1908.
Στις 3 Ιουλίου του 1908 η εφημερίδα New York Times ανέφερε ότι «αξιοσημείωτες λάμψεις εμφανίστηκαν στους ουρανούς του βορρά τις νύχτες της Τρίτης και της Τετάρτης». Οι επιστήμονες της εποχής λανθασμένα απέδωσαν αυτές τις νυχτερινές λάμψεις σε ασυνήθιστη ηλιακή δραστηριότητα, κάτι δηλαδή σαν ενισχυμένο Βόρειο Σέλας. Βέβαια, παρόμοια φώτα είχαν αναφερθεί και το 1883, χρονιά που σημειώθηκε η ηφαιστειακή έκρηξη που εξαφάνισε το νησί Κρακατόα, πράγμα που έκανε αρκετούς να αποδώσουν την ασυνήθιστη εμφάνιση του ουρανού σε τεκτονική δραστηριότητα, αποτέλεσμα πιθανώς κάποιου μεγάλου σεισμού.
Ο νυκτερινός ουρανός είχε γίνει τόσο φωτεινός –είχε μια γαλαζοκόκκινη απόχρωση– ώστε μπορούσε κανείς να δει την ώρα στο ρολόι του ακόμη και να διαβάσει εφημερίδα! Αιτία ήταν η σκόνη που ανέβασε η έκρηξη σε ύψος 40-70 χιλιομέτρων σχηματίζοντας φωτεινά σύννεφα, τα οποία εξέπεμπαν φως παρόμοιο με εκείνο των πυγολαμπίδων. Εκείνες τις μέρες παρατηρήθηκε επίσης και έντονη άλως γύρω από τον ήλιο.
Εκτός από τα πολύχρωμα οπτικά εφέ στον ουρανό παρατηρήθηκαν και γεωμαγνητικές διαταραχές. Πολλές μαγνητικές πυξίδες «τρελάθηκαν», χάνοντας προσωρινά τον προσανατολισμό τους. Οι ανωμαλίες στο μαγνητικό πεδίο της Γης αναφέρθηκαν 900 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά από το επίκεντρο της έκρηξης και συγκεκριμένα από το αστεροσκοπείο του Ιρκούτσκ. Επρόκειτο για μαγνητικές «καταιγίδες» παρόμοιες μ’ αυτές που παράγουν οι πυρηνικές δοκιμές στην ατμόσφαιρα. Αλλά και οι σεισμογράφοι στην Αγία Πετρούπολη, περίπου 4.000 χλμ. δυτικά, κατέγραψαν τις σεισμικές δονήσεις της έκρηξης, όπως άλλωστε και αρκετοί άλλοι σεισμογραφικοί σταθμοί ανά τον κόσμο.
Ήταν ολοφάνερο ότι είχε συμβεί κάτι αλλόκοτο. Έπειτα από την αρχική σύγχυση έγινε αντιληπτό από τα στοιχεία ότι το σημείο της έκρηξης βρισκόταν κάπου στη κεντρική Σιβηρία, στην απόμακρη κοιλάδα του ποταμού Τουγκούσκα. Θα περνούσαν ωστόσο αρκετά χρόνια ώστε να φθάσει εκεί η πρώτη επιστημονική αποστολή, προκειμένου να διεξάγει επιτόπια έρευνα και να ξεδιαλύνει το «Μυστήριο της Τουγκούσκα».
Μια έκρηξη ίση με 1.000 ατομικές βόμβες της Χιροσίμα
Οι μεταγενέστεροι επιστήμονες υπολόγισαν πως το πρωί στις 7.17 του 1908 μια παγωμένη μάζα γεμάτη πέτρες, που είχε βάρος 10.000.000 τόνους και διάμετρο μεγαλύτερη από ποδοσφαιρικό γήπεδο, εξερράγη σε ύψος 7.6 χιλιομέτρων πάνω από την Τουγκούσκα εκλύοντας ενέργεια αρκετών υδρογονοβομβών. Οι εκτιμήσεις για το μέγεθος του σώματος ποικίλουν. Κάποιοι εκτιμούν πως είχε διάμετρο 60-190 μέτρα, ενώ υπάρχουν κι εκείνοι που υποθέτουν πως είχε διάμετρο μεγαλύτερη από το ένα χιλιόμετρο. Μολονότι ο μετεωρίτης εξερράγη πριν κτυπήσει το έδαφος, εντούτοις το περιστατικό της Τουγκούσκα συνεχίζει να θεωρείται ως ένα περιστατικό σύγκρουσης με μετεωρίτη. Η ενέργεια που απελευθερώθηκε από την έκρηξη υπολογίστηκε μεταξύ 10-40 μεγατόνους, δηλαδή 1.000 μεγαλύτερη από εκείνη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα. (Για σύγκριση αναφέρουμε πως η ισχύς της έκρηξης του αστεροειδή που πριν από 50.000 χρόνια έπεσε στην Αριζόνα, υπολογίζεται σε μόλις 3,5 μεγατόνους). Η έκρηξη υπολογίζεται πως ισοπέδωσε μια περιοχή 2.150 χιλιομέτρων και προκάλεσε σεισμό ισχύος 5 Ρίχτερ (αν και η κλίμακα Ρίχτερ επινοήθηκε το 1935)
Η έκρηξη της Τουγκούσκα αποτελεί το μεγαλύτερο περιστατικό σύγκρουσης μετεωρίτη στην πρόσφατη ιστορία. Αν συνέβαινε μια παρόμοια έκρηξη πάνω από αστική περιοχή θα μπορούσε να εξαφανίσει από το χάρτη πόλεις ολόκληρες και να έχει εκατομμύρια θύματα. Αν η σύγκρουση συνέβαινε 4 ώρες και 47 λεπτά αργότερα, με βάση την ταχύτητα περιφοράς της Γης, θα μπορούσε να καταστρέψει ολοκληρωτικά την Αγία Πετρούπολη!
Βέβαια, την εποχή της αποστολής του Κούλικ (1927), η ατομική βόμβα ήταν ακόμη επιστημονική φαντασία. Κι όμως η περιγραφή της έκρηξης στην Τουγκούσκα το 1908 έμοιαζε εκπληκτικά με θερμοπυρηνική έκρηξη –μάλιστα η ραδιενέργεια στην περιοχή βρέθηκε εντυπωσιακά αυξημένη–, άσχετα αν η πρώτη πυρηνική δοκιμή έγινε το 1945 στο Λος Άλαμος.
Μια συστηματική εξέταση των αναφορών από τους αυτόπτες μάρτυρες, που έγινε το 1959 από σοβιετική ιατρική ομάδα, έδειξε πως οι ντόπιοι κάτοικοι που ζούσαν σε απόσταση 100 χιλιομέτρων από το σημείο της έκρηξης παραπονέθηκαν για φλεγμονές και αλλοιώσεις του δέρματος κι επειδή οι επιστήμονες απέκλεισαν την ύπαρξη επιδημίας ευλογιάς την περίοδο της έκρηξης στην Τουγκούσκα, απέδωσαν τα συμπτώματα των κατοίκων στη φυσική ραδιενέργεια που προκλήθηκε από την έκρηξη.
Σοβιετικές αποστολές που στάλθηκαν στην περιοχή τις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ανακάλυψαν μικροσκοπικά γυάλινα σφαιρίδια στο έδαφος. Η χημική τους ανάλυση έδειξε υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου και ιριδίου, στοιχεία που συναντώνται συνήθως στους μετεωρίτες και γενικώς έχουν εξωγήινη προέλευση. Αν η έκρηξη στην Τουγκούσκα ήταν μια μορφή πυρηνικής έκρηξης, μήπως δεν οφειλόταν στο ανθρώπινο παράγοντα;
Τί θα συνέβαινε αν ο μετεωρίτης χτυπούσε την Ευρώπη;
Τι θα συνέβαινε αν αυτό το κοσμικό αντικείμενο (μετεωρίτης) δεν έπεφτε πάνω από τη σχεδόν ακατοίκητη Τουγκούσκα αλλά πάνω από την πυκνοκατοικημένη Ευρώπη; Σύμφωνα με τον Ρώσο ακαδημαϊκό Νίκολαϊ Βασίλιεφ: «Αν αυτό το κοσμικό αντικείμενο δεν είχε πέσει σε μια απομονωμένη περιοχή της Σιβηρίας αλλά κάπου στην Ευρώπη, ο αριθμός των ανθρώπινων θυμάτων θα ξεπερνούσε τις 500.000, χωρίς να υπολογιστεί η οικολογική καταστροφή. Πριν από δύο χρόνια ένας αστεροειδής διαμέτρου μερικών χιλιομέτρων πέρασε σε απόσταση μόλις 700.000 χιλιομέτρων από τη Γη. Για τα αστρονομικά δεδομένα αυτή η απόσταση είναι μικρή. Αυτό που συνέβη στην Τουγκούσκα σηματοδοτεί το μοναδικό περιστατικό στην ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού σύγκρουσης με τη Γη ενός πραγματικά μεγάλου ουράνιου αντικειμένου, μολονότι ένας αριθμός από τέτοιες συγκρούσεις συνέβησαν στο γεωλογικό μας παρελθόν και αρκετές ακόμη πρόκειται να συμβούν και στο μέλλον».
Μπορούμε λοιπόν να φανταστούμε τι θα συνέβαινε αν ο μετεωρίτης δεν έπεφτε το 1908 στην Τουγκούσκα, αλλά π.χ. στην πυκνοκατοικημένη βιομηχανική κοιλάδα του Ρήνου. Σ’ αυτή την περίπτωση οι νεκροί θα έφταναν το 1-2 εκατομμύρια, ενώ θα υπήρχαν ίσως και δέκα εκατομμύρια τραυματίες. Ιστορικές πόλεις θα εξαφανίζονταν από το χάρτη και το πλήγμα στην οικονομία της Γερμανίας, της Γαλλίας και των Κάτω Χωρών θα ήταν ασήκωτο. Θα ξεσπούσαν κοινωνικές αναταραχές, και διάφοροι ιεροκήρυκες θα έβγαζαν πύρινους λόγους μιλώντας για «θεία τιμωρία». Το φυσικό περιβάλλον θα πάθαινε επίσης μεγάλες καταστροφές και θα χρειαζόταν δεκαετίες για να συνέλθει…
Θα υπήρχε ωστόσο και μια θετική εξέλιξη: αυτό το αναπάντεχο κοσμικό πλήγμα θα έκανε ίσως την εθνικιστική Αυτοκρατορία της Γερμανίας, που αναζητούσε «ζωτικό χώρο», αλλά και τη ρεβιοζιονιστική Δημοκρατία της Γαλλίας, που επιζητούσε τη ρεβάνς από τη Γερμανία για την απώλεια της Αλσατίας και της Λορένης, να σταματήσουν τον μεταξύ τους πολιτικό και στρατιωτικό ανταγωνισμό και να συνεννοηθούν. Η αίσθηση ότι το ανθρώπινο είδος είναι αδύναμο και ευάλωτο απέναντι στις κοσμικές απειλές από το διάστημα θα προκαλούσε αλυσιδωτές αντιδράσεις στις κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών, που θα πίεζαν για ειρηνική συνύπαρξη και επίλυση των διαφορών. Ως αποτέλεσμα όλων αυτών ίσως θα ήταν να αποφευχθεί ο πολυαίμακτος Α’ και κατ’ επέκταση ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος!
Για τον Νίκολαϊ Βασίλιεφ οι έρευνες στην Τουγκούσκα είναι πολύ σημαντικές, επειδή «αυτό που συνέβη εκεί θα συμβεί ξανά, κάποτε». Μόνο γνωρίζοντας τι ήταν αυτό το αντικείμενο και γνωρίζοντας τις καταστρεπτικές συνέπειες του, θα είναι σε θέση η επιστημονική κοινότητα να προβλέψει έναν παρόμοιο κοσμικό κατακλυσμό και στο μέλλον. Στην περιφέρεια της Γης υπάρχουν περίπου 500.000 αστεροειδείς με διάμετρο μεγαλύτερη του ενός χιλιομέτρου και πολλά απ’ αυτά τα αντικείμενα έχουν ανεξέλεγκτες τροχιές. Τι θα γίνει αν ένα από αυτά τα ουράνια σώματα ξεστρατίσει προς την κατεύθυνση της Γης;
Αν η τεράστια καταστροφή στην Τουγκούσκα το 1908 ήταν όντως αποτέλεσμα της έκρηξης ενός μετεωρίτη με διάμετρο 40-190 μέτρα, τότε μπορεί να φανταστεί κανείς τον όλεθρο που θα προκαλέσει στη Γη ένας μετεωρίτης-τέρας, με διάμετρο 50-100 χιλιόμετρα…
* Ο Γιώργος Στάμκος (Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.) είναι συγγραφέας και δημιουργός του Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.Com)
πηγή tvxs.gr