Η Ένωση Διοικητικών Δικαστών δεν άφησε ασχολίαστες τις πρόσφατες δηλώσεις του υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, Μάκη Βορίδη, ο οποίος εξήγγειλε τη δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου «που θα δημιουργεί πίεση για οικειοθελείς αποχωρήσεις».
Η Ένωση επισημαίνει με σαφήνεια ότι οι δηλώσεις Βορίδη «εντάσσονται σε ένα πλαίσιο συνολικότερων επεμβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας προς τη δικαστική και σκοπό έχουν την καλλιέργεια κλίματος εκφοβισμού προς τους δικαστές» και υπογραμμίζει με νόημα ότι οι διοικητικοί δικαστές «δεν επηρεάζονται από παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο τους».
Η ανακοίνωση της Ένωσης
Σε δηλώσεις του σε ραδιοφωνικό σταθμό στις 26.3.2005, ο Υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Μάκης Βορίδης, εξαγγέλλοντας τη δημιουργία ενός νομοθετικού πλαισίου «που θα δημιουργεί πίεση για οικειοθελείς αποχωρήσεις», ανέφερε, μεταξύ άλλων, ότι: « […] Ένα ζήτημα είναι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ένα άλλο ζήτημα είναι ο δικαιωματισμός, το να μετατρέπεις τα ανθρώπινα δικαιώματα σε ιδεολογία προκειμένου να επιτύχεις συγκεκριμένες πολιτικές ατζέντες. … Εδώ θα υπάρξουν μεγάλες νομικές μάχες, οι οποίες θα δοθούν και σε δικαστήρια που ενδεχομένως θα υιοθετούν τέτοιες αντιλήψεις … Εάν βλέπω προφανώς παράλογες αποφάσεις ελληνικών και διεθνών δικαστηρίων που περιφρονούν … τη νομική πραγματικότητα … ότι αυτοί οι άνθρωποι, των οποίων τα άσυλα απορρίπτονται, βρίσκονται παράνομα. Δεν μπορεί εν συνεχεία όταν θα εφαρμόζονται κυρώσεις για την παράνομη παραμονή τους, να λέμε ότι υπάρχει ζήτημα δικαιωμάτων […]».
Οι δηλώσεις αυτές του Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου, κατά τη γνώμη μας, εντάσσονται σε ένα πλαίσιο συνολικότερων επεμβάσεων της εκτελεστικής εξουσίας προς τη δικαστική και σκοπό έχουν την καλλιέργεια κλίματος εκφοβισμού προς τους δικαστές κατά την άσκηση του δικαιοδοτικού τους έργου, λειτουργώντας ως μια οιονεί προειδοποίηση για όσους δικαστές ”αμφισβητήσουν” την ορθότητα των επικείμενων αυτών ρυθμίσεων, ασκώντας τον προβλεπόμενο από το Σύνταγμα διάχυτο συνταγματικό έλεγχο των νόμων.
Η Ένωση Διοικητικών Δικαστών, έχοντας προωθήσει όλα τα προηγούμενα χρόνια το δίκαιο του ασύλου και της μετανάστευσης με σειρά επιστημονικών εκδηλώσεων, ημερίδων και συνεδρίων, σε μια εποχή ψαλιδισμού της Συνθήκης της Γενεύης και συρρίκνωσης των δικαιωμάτων των μεταναστών και προσφύγων, θα παρακολουθεί τις εξελίξεις σε αυτό και θα παρεμβαίνει θεσμικά σε κάθε επικείμενη τροποποίησή του, με γνώμονα τα δικαιώματα των ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείπουν τις εστίες τους λόγω της οικονομικής εξαθλίωσης, των επεμβάσεων και των πολέμων και με βάση τις αρχές της Συνθήκης της Γενεύης. Οι διοικητικοί δικαστές, εφαρμοστές του δικαίου αυτού, κρίνουν με βάση τη συνείδησή τους, όπως άλλωστε επιτάσσει το Σύνταγμα και δεν επηρεάζονται από παρεμβάσεις της εκτελεστικής εξουσίας στο έργο τους.
Ο ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου έχει δώσει εντολή στην υπηρεσία πληροφοριών Μοσάντ να εντοπίσει χώρες που θα ήταν πρόθυμες να δεχθούν μεγάλο αριθμό εκτοπισμένων Παλαιστινίων από τη Γάζα, ανέφεραν μέσα ενημέρωσης της χώρας την Παρασκευή (28/3).
Ενώ αρκετές χώρες έχουν δεχθεί έναν πολυ μικρό αριθμό ασθενών Παλαιστινίων – κυρίως παιδιών – για θεραπεία, καμία χώρα μέχρι σήμερα δεν έχει συμφωνήσει να φιλοξενήσει σημαντικό αριθμό αυτών, αλλά ούτε και οι κάτοικοι της Γάζας φαίνεται να ενδιαφέρονται να φύγουν μαζικά εκτός Λωρίδας.
Παρ’ όλα αυτά, το Ισραήλ επιδιώκει να προωθήσει την προσπάθεια, πρωτοστατούντων των ακροδεξιών εταίρων του Νετανιάχου στον κυβερνητικό συνασπισμό, δηλαδή ο Μπεζαλέλ Σμότριτς και ο Ιταμάρ Μπεν Γκβίρ.
Ενώ το Ισραήλ επιμένει ότι οι Παλαιστίνιοι δεν εξαναγκάζονται να φύγουν, ο υπόλοιπος πλανήτης το κατηγορεί για το προφανές, την συνεχιζόμενη – τώρα πλέον και εσπευσμένη – εθνοκάθαρση.
Η ιδέα «μετεγκατάστασης» των Παλαιστινίων της Γάζας έλαβε ώθηση από τον πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος τον περασμένο μήνα ανακοίνωσε το σχέδιό του να καταλάβουν οι ΗΠΑ τη Γάζα και να μετεγκαταστήσουν ολόκληρο τον πληθυσμό των δύο εκατομμυρίων ανθρώπων.
Το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει συνομιλίες με τις μαστιζόμενες από συγκρούσεις χώρες της Ανατολικής Αφρικής, τη Σομαλία και το Νότιο Σουδάν, μαζί με την Ινδονησία και άλλες χώρες, σχετικά με την υποδοχή Παλαιστινίων από αυτές, όπως ανέφερε και ο Αμερικανικός ιστότοπος Axios, επικαλούμενο δύο Ισραηλινούς αξιωματούχους και έναν πρώην αξιωματούχο των ΗΠΑ.
Η Παλαιστινιακή Αρχή και ο αραβικός κόσμος έχει αντιταχθεί σθεναρά στις προσπάθειες μετεγκατάστασης των κατοίκων της Γάζας, υποστηρίζοντας ότι οι Παλαιστίνιοι πρέπει να παραμείνουν στη γη τους και ότι η μετακίνησή τους αλλού απλώς θα υποκινήσει περισσότερες συγκρούσεις και εξτρεμισμό αλλού.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου επιδίκασε αποζημίωση 80.000 ευρώ στους γονείς ανήλικου που πυροβολήθηκε από Ελληνα λιμενικό κατά τη διάρκεια καταδίωξης σκάφους με 96 επιβαίνοντες τον Αύγουστο του 2015 ανοιχτά της Σύμης.
Ηταν 29 Αυγούστου 2015 κοντά στη Σύμη όταν λετονικό σκάφος της FRONTEX εντόπισε ένα γιοτ με 96 πρόσφυγες και επιχείρησε να το σταματήσει, σε μια φαινομενικά συνηθισμένη επιχείρηση, στην οποία όμως τα όσα ακολούθησαν θυμίζουν σενάριο ταινίας δράσης. Μόνο που αυτή τη φορά η κατάληξη ήταν τραγική αφού κατά τη διάρκεια της επιχείρησης, έπειτα από πυροβολισμό Ελληνα λιμενικού, ένας ανήλικος κατέληξε νεκρός.
Η υπόθεση έληξε δικαστικά ύστερα από σχεδόν δέκα χρόνια και μόλις χθες στο Στρασβούργο, όπου το Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, με ψήφους έξι προς μία, επιδίκασε εις βάρος του ελληνικού Δημοσίου αποζημίωση 80.000 ευρώ στους γονείς του ανήλικου θύματος, αναγνωρίζοντας μεταξύ άλλων ότι η χρήση βίας και ειδικά όπλων θα πρέπει να αποφεύγεται από τις αρχές όταν στη ζυγαριά μπαίνει από τη μια η επιβολή του νόμου και από την άλλη ο κίνδυνος να χαθεί η ζωή κάποιων αθώων ανθρώπων.
Μάλιστα ο δικαστής που μειοψήφησε είχε τη γνώμη ότι η ποινή ήταν επιεικής αφού, όπως σημείωσε, «δεν έχει αποδειχθεί ότι η θανατηφόρα δύναμη που χρησιμοποιήθηκε ήταν απολύτως απαραίτητη και αυστηρά ανάλογη με τους στόχους που επιτρέπονται».
Σε αντίθεση με την πλειοψηφία των δικαστών που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η χρήση βίας στις περιστάσεις της υπόθεσης, όσο δραματικές κι αν ήταν οι συνέπειες, δεν υπερέβαινε αυτό που ήταν «απολύτως απαραίτητο» και ότι «δεν αποδείχθηκε πως χρησιμοποιήθηκε άσκοπα υπερβολική βία».
Σύμφωνα με τα περιστατικά, την ημέρα εκείνη και μετά τον εντοπισμό του γιοτ, οι Λετονοί λιμενικοί της FRONTEX, παρουσία και ενός Ελληνα συναδέλφου τους, επιχείρησαν να ελέγξουν το ύποπτο σκάφος. Οι δύο Τούρκοι κυβερνήτες όμως αρνήθηκαν να υπακούσουν και τότε ξεκίνησε η καταδίωξη του υπερφορτωμένου σκάφους των διακινητών.
Επειτα από ελιγμούς και μανούβρες, στο καταδιωκόμενο σκάφος κατάφεραν να ανέβουν δύο λιμενικοί, ένας Λετονός και ένας Ελληνας, που επιχείρησαν να μπουν στην καμπίνα διακυβέρνησης όπου είχαν οχυρωθεί οι δύο διακινητές. Εκεί, σύμφωνα με τα στοιχεία, ακολούθησε συμπλοκή, με τους διακινητές να εκτοξεύουν αντικείμενα εναντίον των δύο λιμενικών που προσπαθούσαν να εισβάλουν στην καμπίνα.
Σύμφωνα δε με την ελληνική πλευρά, ο ένας εκ των Τούρκων κατάφερε να εξουδετερώσει τον έναν λιμενικό, να αρπάξει το κλομπ που κρατούσε και να τον χτυπήσει μέχρι λιποθυμίας. Παράλληλα του άρπαξε και το όπλο και τον περιέλουσε με εύφλεκτο υγρό, απειλώντας να βάλει φωτιά, ενώ την ίδια στιγμή ο άλλος Τούρκος απειλούσε με ηλεκτροπληξία έναν πρόσφυγα που κρατούσε σε ομηρία!
Μαρτυρίες
Μπροστά σε αυτή την κατάσταση, ο έτερος των λιμενικών αποφάσισε να πυροβολήσει αρχικά στον αέρα, στη συνέχεια στο τζάμι του πιλοτηρίου και όταν είδε ότι οι ενέργειές του δεν είχαν αποτέλεσμα πυροβόλησε στα πόδια του επιτιθέμενου διακινητή, τραυματίζοντάς τον ελαφρά στα δάχτυλα του ποδιού. Μόνο που η σφαίρα συνέχισε την πορεία της, τρύπησε το πάτωμα του ξύλινου σκάφους και καρφώθηκε στο σώμα του άτυχου νεαρού που μαζί με άλλους είχαν κρυφτεί σε μια καμπίνα στα ύφαλα του γιοτ, κάτω ακριβώς από τον χώρο διακυβέρνησης.
Από την πλευρά τους οι ενάγοντες, αφού παρουσίασαν και στα εθνικά δικαστήρια που προηγήθηκαν μια σειρά μαρτυριών που αμφισβητούν αυτή την εκδοχή και ειδικά όσα αφορούν την αρπαγή όπλου και την απειλή με εύφλεκτο υγρό, υποστήριξαν σε αυτά ότι οι λιμενικοί εισέβαλαν στην καμπίνα με τη χρήση όπλων, πυροβολώντας πάνω από μία φορά, και τότε δέχτηκαν την επίθεση των δύο Τούρκων που εκτόξευσαν εναντίον τους αντικείμενα.
Μαρτυρίες που απάλλαξαν τους διακινητές από σοβαρές κατηγορίες, όπως της απόπειρας φόνου, και οδήγησαν τελικά στην καταδίκη τους σε ποινή άνω των διακοσίων χρόνων κάθειρξης και πρόστιμο άνω των 2.000.000 ευρώ για παράνομη διακίνηση αλλοδαπών και άλλες μικρότερης βαρύτητας, όπως αντίσταση. Ο λιμενικός απαλλάχθηκε σε άλλες δύο ποινικές διαδικασίες, χωρίς ποτέ η υπόθεση να φτάσει στο ακροατήριο.
Δικαίωμα στη ζωή
Το ΕΔΔΑ απεφάνθη ότι, παρά το γεγονός πως οι λιμενικοί δεν μπορούσαν να γνωρίζουν την ύπαρξη κρυμμένων επιβατών, όφειλαν να έχουν λάβει όλα τα μέτρα εκείνα που θα έβαζαν σε προτεραιότητα τη διαφύλαξη της ακεραιότητας των προσφύγων, μεταξύ των οποίων μέτρων και την αποφυγή της καταδίωξης, αφού η σύλληψη των υπόπτων θα μπορούσε να γίνει σε μεταγενέστερο χρόνο και με ασφάλεια για τους επιβαίνοντες.
«Σύμφωνα με την κυβέρνηση, ένας από τους στόχους της επιχείρησης ήταν ο εντοπισμός ανθρώπων στη θάλασσα, ο έλεγχος της παράνομης εισόδου στη χώρα, η σύλληψη διακινητών και παράτυπων μεταναστών και η κατάσχεση μεταφορικών μέσων (...) Η προστασία του δικαιώματος στη ζωή των επιβατών πλοίων δεν περιλαμβάνεται στους στόχους αυτούς. Πράγματι, πολλά στοιχεία του φακέλου δείχνουν ότι η προτεραιότητα της επιχείρησης δεν ήταν η προστασία του δικαιώματος στη ζωή», αναφέρει χαρακτηριστικά.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ «ΕΦ.ΣΥΝ.», ΟΜΝΙΑΤV: Το Λιμενικό έκρυψε από την εισαγγελία του Ναυτοδικείου κρίσιμες επιχειρησιακές συνομιλίες ● Λείπουν όλες οι συνδιαλέξεις δυόμισι ώρες πριν από το ναυάγιο ● Δεν καταγράφονται επικοινωνίες με το αλιευτικό και με το ΠΠΛΣ 920 που κατηγορείται για τη ρυμούλκηση ● Συντόνιζαν την επιχείρηση από διπλανά τηλέφωνα χωρίς καταγραφή ● Πώς καθοδηγούσαν τους πρόσφυγες να δηλώσουν ότι θέλουν να πάνε στην Ιταλία ● Μεθόδευαν την επιχείρηση κουκουλώματος μέχρι ακόμη και την ώρα που περισυνέλεγαν νεκρούς.
Σε συνομιλίες που δεν καταγράφονται επισήμως αλλά και σε άλλες που καταγράφονται, αξιωματικοί του Κέντρου Επιχειρήσεων του Λιμενικού ακούγονται ώρες πριν από το ναυάγιο της Πύλου να κατευθύνουν τους πρόσφυγες του αλιευτικού και παραπλέοντα πλοία να δηλώσουν ρητά πως δεν επιθυμούν οι πρόσφυγες να διασωθούν στην Ελλάδα, αλλά να μεταφερθούν στην Ιταλία. Την ίδια στιγμή κρίσιμες επιχειρησιακές συνομιλίες που θα μπορούσαν να ρίξουν φως στο πολύνεκρο ναυάγιο λείπουν από το υλικό που παρέδωσε το Λιμενικό στην Εισαγγελία του Ναυτοδικείου, η οποία διερευνά τυχόν ποινικές ευθύνες των αξιωματικών που είχαν επιχειρησιακή εμπλοκή.
Οπως αποκαλύπτουν σήμερα η «Εφ.Συν.» και το omniatv, από τον φάκελο λείπουν ολόκληρα τμήματα κρίσιμων συνομιλιών του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ). Πρόκειται για τη νευραλγική υπηρεσία με έδρα τον Πειραιά που έχει την ευθύνη του συντονισμού των επιχειρήσεων έρευνας και διάσωσης σε αέρα και θάλασσα. Οσον αφορά περιστατικά κινδύνου στη θάλασσα, το ΕΚΣΕΔ βρίσκεται σε ευθεία επικοινωνία με την πολιτική και φυσική ηγεσία του Λιμενικού και με τον παρακείμενο θάλαμο του Κέντρου Επιχειρήσεων όπως επίσης με λιμεναρχεία, σκάφη και μέσα του Λιμενικού και με παραπλέοντα εμπορικά πλοία.
Στην περίπτωση του τραγικού αλιευτικού που έπλεε εντός της ελληνικής ζώνης έρευνας και διάσωσης με χαλασμένες μηχανές, χωρίς σωστικά μέσα, καταφορτωμένο με 750 πρόσφυγες και μετανάστες, το ΕΚΣΕΔ παρακολουθούσε στενά την εξέλιξή του περιστατικού κινδύνου και έδινε εντολές για τουλάχιστον 15 ώρες πριν από τη βύθισή του σκάφους όπως και για μέρες μετά.
Κάθε εντολή που έδωσε ή παρέλειψε να δώσει το ΕΚΣΕΔ είναι κρίσιμη για να σχηματιστεί πλήρης και ξεκάθαρη εικόνα για τις συνθήκες του ναυαγίου, που έγινε σε ήρεμα νερά και με καλό καιρό. Είναι επίσης κρίσιμη για να αποδοθούν τυχόν βαρύτατες ευθύνες για τον πνιγμό περισσότερων από 650 ανθρώπων, ευθύνες όχι μόνο του καπετάνιου και του πληρώματος του μη εξοπλισμένου και ακατάλληλου για διάσωση περιπολικού ΠΠΛΣ-920, που κατηγορείται από τους επιζώντες ότι προκάλεσε την ανατροπή του αλιευτικού στην προσπάθειά του να το ρυμουλκήσει εκτός Ελλάδας, αλλά και όσων συντόνιζαν την επιχείρηση και είχαν την επιτελική ευθύνη της.
Η εξαφάνιση καίριων συνομιλιών ενισχύει την έντονη υποψία της απόπειρας συγκάλυψης με μεθόδους όπως αυτές που συγκλονίζουν την κοινή γνώμη στην υπόθεση των Τεμπών ή του σκανδάλου των υποκλοπών. Ιδίως μάλιστα όταν από τα πρώτα εικοσιτετράωρα μετά το τραγικό ναυάγιο υπήρξαν αντιφατικές δηλώσεις που έσπευσαν να ρίξουν την αποκλειστική ευθύνη στους διακινητές βγάζοντας από το κάδρο τους αξιωματικούς του Λιμενικού, ενώ στη συνέχεια εξαφανίστηκαν κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία σε μια ακολουθία συμπτώσεων που προκαλεί τη λογική.
Οι δύο πιο κραυγαλέες «συμπτώσεις»
Δεν υπήρχε στο περιπολικό πλοίο του Λιμενικού Σώματος 920 (ΠΠΛΣ-920) Σύστημα Καταγραφής Δεδομένων Ταξιδιού (Voyage Data Recorder - VDR), το λεγόμενο «μαύρο κουτί», ενώ και οι κάμερες του σκάφους είτε δεν λειτουργούσαν, όπως ισχυρίστηκαν αρχικά πηγές του Λιμενικού, είτε δεν αποθηκευόταν η εικόνα τους διότι δεν λειτουργούσε το σύστημα καταγραφής λόγω πολύμηνης βλάβης, όπως ισχυρίστηκε αργότερα το Λιμενικό.
Εξίσου προβληματικά είναι τα κενά στις κλήσεις του ΕΚΣΕΔ από τις ώρες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το ναυάγιο, όπως τις έδωσε το Λιμενικό στη Δικαιοσύνη. Σύμφωνα με πληροφορίες, η Εισαγγελία του Ναυτοδικείου δεν ζήτησε και δεν πήρε το σύνολο των κλήσεων που έγιναν στο ΕΚΣΕΔ το επίμαχο διάστημα, ώστε να έχει τον πλήρη έλεγχο του υλικού. Αντιθέτως, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι το υλικό που παραδόθηκε στην Εισαγγελία το επέλεξε επιτροπή του Λιμενικού, με κριτήριο αν αφορά η κλήση το συγκεκριμένο περιστατικό ή άλλο περιστατικό που πιθανόν βρισκόταν σε εξέλιξη σε άλλη περιοχή της Ελλάδας.
Ποιοι διάλεξαν τι θα δώσουν
Η επιλογή του αποδεικτικού υλικού από το Λιμενικό, τον ίδιο δηλαδή τον φορέα που ελέγχεται από τη Δικαιοσύνη, εγείρει σοβαρά ερωτήματα, αν όχι υπόνοιες, με δεδομένες μάλιστα τις εμφανείς όσο και ανεξήγητες ελλείψεις και τα αδικαιολόγητα κενά του υλικού που παρέδωσε. Είναι χαρακτηριστικό ότι δεν καταγράφεται καμία απολύτως επικοινωνία του ΕΚΣΕΔ το πιο κρίσιμο διάστημα, δυόμισι ώρες πριν από τη μοιραία ανατροπή του αλιευτικού και δεκαοκτώ λεπτά μετά, από τις 11.34 το βράδυ της 13ης Ιουνίου μέχρι τις 2.22 το πρωί στις 14 Ιουνίου.
Το κενό αυτό το επισημαίνει σε πρόσφατο δημοσίευμα και η εφημερίδα «Καθημερινή» («Ναυάγιο της Πύλου: Οι “χαμένες” επικοινωνίες», Γιάννης Σουλιώτης, 14/2/2025), σημειώνοντας χαρακτηριστικά ότι «το αρχηγείο [...] απέφυγε να διαβιβάσει το σύνολο των ενσύρματων συνομιλιών μέσω του θαλάμου επιχειρήσεων του Λιμενικού τη νύχτα του ναυαγίου».
Αδικαιολόγητα κενά
Σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει τα κενά το Λιμενικό προβάλλει, σύμφωνα με πληροφορίες, τον ισχυρισμό ότι σε περιπτώσεις πλήρους κατάρρευσης του τηλεπικοινωνιακού συστήματος του ΕΚΣΕΔ γίνονται συνδιαλέξεις από αναλογικές συσκευές που δεν έχουν τη δυνατότητα καταγραφής. Ωστόσο δεν υπάρχει απολύτως καμία ένδειξη ότι κατά το συγκεκριμένο διάστημα κατέρρευσε το σύστημα τηλεπικοινωνιών του ΕΚΣΕΔ.
Υπάρχουν και πολλά άλλα κενά στις κλήσεις από και προς το ΕΚΣΕΔ πριν από το ναυάγιο. Για τις 13 Ιουνίου μέχρι και την ώρα του ναυαγίου το Λιμενικό παραδίδει μόνο 17 αρχεία ηχητικών κλήσεων, που περιλαμβάνονται και στην έκθεση απομαγνητοφώνησης. Κάποια από τα αρχεία αποτυπώνουν κλήσεις του ΕΚΣΕΔ σε παραπλέοντα σκάφη από τα οποία ζητά να μεταβούν σε απόσταση λίγων μιλίων από το αλιευτικό για να περιγράψουν στο Λιμενικό την κατάσταση του σκάφους. Σε ορισμένες κλήσεις υπάρχουν φράσεις που παραπέμπουν σε προηγούμενες συνομιλίες του ΕΚΣΕΔ με τα παραπλέοντα σκάφη. Ωστόσο οι προηγούμενες συνομιλίες δεν καταγράφονται πουθενά, ούτε σε ηχητικό αρχείο ούτε στην έκθεση απομαγνητοφώνησης.
Η πρώτη καταγεγραμμένη συνδιάλεξη του ΕΚΣΕΔ γίνεται στις 15.41.51 στις 13 Ιουνίου (στην έκθεση απομαγνητοφώνησης αυτή η συνομιλία όπως και η αμέσως επόμενη καταγράφονται δύο φορές η καθεμία με διαφορά ελάχιστων δευτερολέπτων) και αφορά κλήση του Ραδιοτηλεοπτικού Κέντρου του Λιμενικού σχετικά με την προσπάθεια επικοινωνίας του με ελικόπτερο του Λιμενικού μέσω του συστήματος επικοινωνίας SSB, προκειμένου να σταλεί για να εντοπίσει το αλιευτικό.
Είναι όμως γνωστό από την αναλυτική και πλήρως εμπεριστατωμένη έκθεση του αξιωματικού Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex (που καταλογίζει κι αυτή βαριές ευθύνες στο Λιμενικό για το ναυάγιο, ενώ επισημαίνει έλλειψη συνεργασίας του Λιμενικού στη διερεύνηση του ναυαγίου και άρνηση να δώσει στοιχεία που ζητήθηκαν) ότι το ΕΚΣΕΔ είχε ενημερωθεί πολύ νωρίτερα, στις 11.01 το πρωί στις 13 Ιουνίου, από το Κέντρο Επιχειρήσεων της Ρώμης για την παρουσία του αλιευτικού σκάφους στην ελληνική περιοχή έρευνας και διάσωσης.
Υπάρχουν επίσης άλλες πέντε γνωστές επικοινωνίες της Frontex με το ΕΚΣΕΔ μέχρι την ώρα του ναυαγίου. Σε αυτές, όπως έχει κάνει γνωστό ο ίδιος ο ευρωπαϊκός οργανισμός, η Frontex προσφέρει στο ΕΚΣΕΔ βοήθεια σε μέσα εντοπισμού ή διάσωσης, αλλά το ΕΚΣΕΔ είτε την αρνείται είτε δεν απαντά.
Οι ύποπτες συνομιλίες
Η πιο κραυγαλέα απόκρυψη κρίσιμων συνομιλιών, αυτή που προκαλεί τα σοβαρότερα ερωτήματα και εντείνει τις υπόνοιες συγκάλυψης, αφορά τις συνομιλίες του ΕΚΣΕΔ τόσο με το περιπολικό ΠΠΛΣ-920 του Λιμενικού όσο και με το μοιραίο αλιευτικό των προσφύγων.
Ο πλοίαρχος του περιπολικού ΠΠΛΣ-920, στο οποίο δόθηκε εντολή να αποπλεύσει από τη μακρινή Σούδα για να μεταβεί κοντά στο αλιευτικό έξω από την Πύλο με τελείως ανεπαρκή σωστικά μέσα, έχει καταθέσει στις δικαστικές αρχές της Καλαμάτας (διερευνούσαν τις κατηγορίες κατά εννέα επιζώντων για διακίνηση, οι κατηγορούμενοι αθωώθηκαν) ότι ενημερώθηκε για τον απόπλου το μεσημέρι στις 13 Ιουνίου. Ωστόσο καμία επικοινωνία του ΕΚΣΕΔ με το ΠΠΛΣ-920 δεν περιλαμβάνεται στις καταγραμμένες συνδιαλέξεις πριν από το ναυάγιο, ούτε η εντολή για τον απόπλου ούτε η άφιξη του περιπολικού κοντά στο αλιευτικό στις 22.40, περίπου 3 ώρες και 25 λεπτά πριν από το ναυάγιο, σύμφωνα με ανακοίνωση του Λιμενικού.
Μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια ανακοίνωση του Λιμενικού, 24 λεπτά πριν από το ναυάγιο το αλιευτικό ενημέρωσε τις Αρχές για μηχανική βλάβη και το ΠΠΛΣ-920 πλησίασε το αλιευτικό για να εκτιμήσει την κατάσταση. Ωστόσο δεν καταγράφεται καμία τέτοια συνδιάλεξη ούτε με το αλιευτικό ούτε με το περιπολικό.
Αντιθέτως, μετά το ναυάγιο οι επικοινωνίες του ΕΚΣΕΔ με το 920 δίνουν και παίρνουν: τουλάχιστον δώδεκα κλήσεις καταγράφονται μέχρι τις 8 το πρωί στις 14 Ιουνίου: στις 3.06, στις 3.29, στις 3:36, στις 4.09, στις 4.11, στις 4.44, στις 4.59, στις 5.17, στις 5.58, στις 6.15, στις 7.02 και στις 7.11. Στις κλήσεις αυτές το ΕΚΣΕΔ ζητά από το 920 να ενημερώνει για την εξέλιξη της περισυλλογής επιζώντων και νεκρών.
Σημαντικά κενά παρουσιάζουν και οι καταγραμμένες συνδιαλέξεις με το αλιευτικό. Αν και το Λιμενικό έχει ανακοινώσει ότι επικοινώνησε για πρώτη φορά με το αλιευτικό στις 2 το μεσημέρι στις 13 Ιουνίου και αργότερα στις 18.30 μέσω δορυφορικού τηλεφώνου, αυτές οι συνδιαλέξεις δεν καταγράφονται ούτε σε ηχητικό αρχείο ούτε στην έκθεση απομαγνητοφώνησης. Υπάρχει μια κλήση στις 17.04.50, κατά την οποία το ΕΚΣΕΔ ακούγεται να ενημερώνει πρόσφυγα ότι έρχεται βοήθεια με περιπολικό του Λιμενικού σε περίπου μία ώρα. Ωστόσο το ΠΠΛΣ-920 προσέγγισε το σκάφος των προσφύγων περίπου 5,5 ώρες μετά, σύμφωνα με ανακοίνωση του Λιμενικού.
Λίγο αργότερα γίνεται και άλλη συνομιλία με το αλιευτικό, εκτενέστερη, η οποία όμως δεν καταγράφεται στην έκθεση απομαγνητοφώνησης, ούτε περιλαμβάνεται σε ξεχωριστό ηχητικό αρχείο. Πρόκειται για συνομιλία που ακούγεται στο βάθος κατά τη διάρκεια άλλης καταγραμμένης κλήσης του Ραδιοτηλεοπτικού Κέντρου με το ΕΚΣΕΔ στις 18.51.34, προφανώς από διπλανό τηλέφωνο.
Ακούγεται λοιπόν στο βάθος να λέει ο χειριστής του ΕΚΣΕΔ, μιλώντας προφανώς με το αλιευτικό των προσφύγων (μετάφραση από τα αγγλικά): «Γεια σου, φίλε μου. Ακουσέ με. Βλέπεις το μεγάλο σκάφος; Οκέι, άκουσέ με. Το σκάφος σάς πλησιάζει για να σας δώσει φαγητό, νερό και [ακατάληπτο]. Οκέι, άκουσέ με [ακατάληπτο]. Μην κινηθεί κανείς [ακατάληπτο], οκέι; Ολα τα άτομα να μείνουν ήρεμα, μην κινηθεί κανείς [ακατάληπτο]. Οκέι, ναι, το σκάφος σάς πλησιάζει για να σας δώσει πετρέλαιο, νερό και φαγητό. Και σε μία ώρα θα στείλουμε δεύτερο πλοίο, οκέι; Πείτε στον καπετάνιο του μεγάλου πλοίου "δεν θέλουμε να πάμε στην Ελλάδα", οκέι; Οκέι, επαναλαμβάνω: Το μεγάλο κόκκινο πλοίο σάς προσεγγίζει για να σας δώσει νερό, φαγητό και πετρέλαιο και…». Στο σημείο αυτό η κύρια κλήση με το Ραδιοτηλεοπτικό Κέντρο τερματίζεται και έτσι χάνεται η συνέχεια της συνομιλίας με το αλιευτικό, που ακουγόταν στο βάθος.
Δηλαδή το ΕΚΣΕΔ σε συνομιλία με ένα αλιευτικό υπερφορτωμένο με 750 ανθρώπους, ανάμεσά τους νεκροί, με προβλήματα μηχανικά και χωρίς σωστικά μέσα, ζητά από τους επιβάτες να δηλώσουν στον καπετάνιο παραπλέοντος πλοίου ότι δεν επιθυμούν να διασωθούν και να μεταφερθούν στην Ελλάδα. Μάλιστα το ζήτημα αυτό το συζητούσαν μεταξύ τους αξιωματικοί του Λιμενικού στον θάλαμο επιχειρήσεων του ΕΚΣΕΔ μία ώρα νωρίτερα, όπως ακούγεται στο βάθος μιας καταγραμμένης συνδιάλεξης στις 17.54.47.
Περίπου 1 λεπτό μετά την έναρξη της κλήσης ακούγονται αποσπασματικά αξιωματικοί στο βάθος να λένε τα ακόλουθα: «βολεύει… [ακατάληπτο] να το ξέρουμε από τώρα… -σε μία ώρα... [ακατάληπτο]- να καταγραφεί από ένα πλοίο ότι δε θέλω να πάω στην Ελλάδα, το καταλάβατε;... [ακατάληπτο] … εννοείται, εννοείται… [ακατάληπτο] πορεία… course».
Η επιμονή των αξιωματικών στον θάλαμο επιχειρήσεων να ειπωθεί ρητά και να καταγραφεί ότι προορισμός των προσφύγων είναι η Ιταλία εξηγεί γιατί καθυστέρησε για 15 ώρες να κάνει επιχείρηση διάσωσης, παρά μόνο αφού ναυάγησε το αλιευτικό, όπως και γιατί κάλεσε περιπολικό από τη μακρινή Σούδα χωρίς επαρκή μέσα διάσωσης, αντί για διασωστικά σκάφη που βρίσκονταν πολύ κοντύτερα, στο Γύθειο και αλλού.
Συντεταγμένες
Αλλωστε σε άλλη κλήση στις 18.54.50, κατά την οποία το ΕΚΣΕΔ προσπαθεί να ελέγξει την ακρίβεια των συντεταγμένων του αλιευτικού, ακούγεται στο βάθος χειριστής να λέει ότι οι λάθος συντεταγμένες που είχαν αρχικά δοθεί δείχνουν το σκάφος «να βγαίνει έξω στην Ιταλία» και συμπληρώνει: «Μακάρι να ήταν εκεί».
Η συνέχεια έχει ακόμη μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Περίπου μία ώρα και ένα τέταρτο αργότερα, στις 20.10.42, το ΕΚΣΕΔ επικοινωνεί με το παραπλέον σκάφος «Lucky Sailor». Ο καπετάνιος του «Lucky Sailor» ενημερώνει ότι έχει μόλις δώσει φαγητό και νερό στους πρόσφυγες του αλιευτικού.
Στη συνέχεια ο αξιωματικός του ΕΚΣΕΔ ακούγεται να λέει: «Σας είπαν ότι δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα αλλά στην Ιταλία και δεν θέλουν τίποτα παραπάνω». Ο καπετάνιος του «Lucky Sailor» απαντά ότι τους φώναξε στο μεγάφωνο «Ελλάδα ή Ιταλία;» και αυτοί απάντησαν «Ιταλία».
Στη συνέχεια, ενώ ενημερώνει ότι το αλιευτικό είναι υπερφορτωμένο, ο αξιωματικός του ΕΚΣΕΔ τού ζητά επίμονα (μετάφραση από τα αγγλικά): «Καπετάνιε, θέλω αυτό να το γράψετε στο ημερολόγιό σας, το ημερολόγιο γέφυρας. […] Θέλω να γράψετε για το ότι “δεν θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα και θέλουν να πάνε στην Ιταλία. Δεν θέλουν τίποτε άλλο από την Ελλάδα και θέλουν να πάνε Ιταλία”».
Δεξιά: Ο θάλαμος του Ενιαίου Κέντρου Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ)
Σχέδιο συγκάλυψης, ενώ μάζευαν νεκρούς
Γνωρίζοντας σήμερα την τραγική κατάληξη του σκάφους, μόνο ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει η κυνική πρόνοια του Λιμενικού να ζητήσει από παραπλέον σκάφος να καταγράψει ότι οι πρόσφυγες δεν ήθελαν να σωθούν στην Ελλάδα αλλά να μεταφερθούν στην Ιταλία, όπως τους έχει ζητήσει ήδη το ίδιο το Λιμενικό. Αν μη τι άλλο, η σπουδή αυτή του Λιμενικού δείχνει ότι πολύ νωρίς τη μοιραία μέρα μεθόδευε πώς θα φυλάξει τα νώτα του για κάθε ενδεχόμενο.
Αλλά και μετά τη βύθιση του σκάφους, ενώ τα παραπλέοντα σκάφη και τα μέσα του Λιμενικού μάζευαν από τη θάλασσα δεκάδες πτώματα πνιγμένων προσφύγων και τα στοίβαζαν όπου υπήρχε χώρος για να μεταφερθούν στην Πύλο, ακόμη και τότε η έγνοια της ηγεσίας του Λιμενικού φαίνεται πως εξακολουθούσε να είναι πώς θα φυλάξει τα νώτα της, υφαίνοντας το αφήγημα της συγκάλυψης. Περισσεύει ο κυνισμός από τη συνδιάλεξη του ΕΚΣΕΔ στις 6.15 τα ξημερώματα στις 14 Ιουνίου με το ΠΠΛΣ - 920 που επιχειρεί για να μαζέψει νεκρούς (στη συνέχεια λείπουν περισσότερα από 230 ηχητικά αρχεία συνομιλιών από τις επόμενες μέρες, που όμως περιλαμβάνονται στην έκθεση απομαγνητοφωνήσεων).
Ο χειριστής του ΕΚΣΕΔ, ονόματι Γιώργος, ζητά από τον Μιλτιάδη Ζουριδάκη, καπετάνιο του ΠΠΛΣ - 920, να στείλει μέσω whatsapp στον επικεφαλής της Υπηρεσίας Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Επιτήρησης (ΥΟΘΕ), πλοίαρχο Γεώργιο Χριστιανό, τη φωτογραφία ενός Σύρου επιζώντα, ο οποίος είχε κάνει μια δήλωση που ίσως βόλευε το αφήγημα της συγκάλυψης που είχε αρχίσει από νωρίς να κατασκευάζεται.
Δεν μπορεί παρά να σοκάρει και να εξοργίζει η συνομιλία τους μια τέτοια στιγμή:
«Ακου τι θέλω. - Ναι. - Ο Σύρος που ανέφερες στον κ. αρχηγό και στον κ. Χριστιανό… - Ναι. - Για τις δηλώσεις του… - Ναι. - Θέλω να τον βγάλεις μια φωτογραφία και να τον στείλεις στο WHAT’S UP και του κου Χριστιανού και στο υπηρεσιακό. - Ωραία. - Πριν τον δώσεις. - Ναι ναι. - Θυμάσαι τις δηλώσεις που έκανε ο Σύρος…; - Ναι. - Ωραία. - Ωραία. - Είναι, είναι πολύ σημαντικό… […] ωραία να σου πω…φίλε τώρα που ξημερώνει ποια είναι η εικόνα; - Τώρα που ξημερώνει εγώ δεν βλέπω κάτι τώρα να επιπλέει απλά τώρα προχωράμε και είναι δίπλα μας, και ούτε φαίνεται […] - Τα πτώματα τα έχει οριακά κάτω από την επιφάνεια δεν επιπλέουν, είναι από κάτω δηλαδή; - Εεεε… είναι στην επιφάνεια απλά τώρα… εεεεε … δεν φαίνεται από… - Καλώς. - Δεν είναι στην επιφάνεια να φαίνονται όχι… ναι, είναι… [...] Εντάξει Μίλτο μου, σ’ αφήνω, μην ξεχάσεις μόνο τη φωτογραφία του Σύρου πριν τον διώξεις στον κ. Χριστιανό και σε μας».
Ανωμοτί κατάθεση για ανώτερους αξιωματικούς
Για ανωμοτί συμπληρωματική κατάθεση, καλεί σύμφωνα με πληροφορίες, η εισαγγελέας του Ναυτοδικείου ανώτερους αξιωματικούς του Λιμενικού, για τους οποίους βρήκε ενδείξεις πιθανής ενοχής ο Συνήγορος του Πολίτη, ο οποίος με την αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας διερεύνησε τις πειθαρχικές ευθύνες που είχε αρνηθεί να διερευνήσει η ηγεσία του Λιμενικού.
Σύμφωνα με πληροφορίες, πρόκειται για αξιωματικούς που βρίσκονταν στον θάλαμο των επιχειρήσεων του ΕΚΣΕΔ τις μοιραίες ώρες πριν, κατά τη διάρκεια και μετά το ναυάγιο και συγκεκριμένα για τον αρχηγό του Λιμενικού, τον κλαδάρχη επιχειρήσεων, αξιωματικούς Ναυσιπλοΐας, τον αρχηγό Επιφυλακής, τον επικεφαλής ΥΟΘΕ, τον επόπτη ΕΚΣΕΔ, τον διευθυντή του κλάδου Ασφάλειας και Αστυνόμευσης και τον κυβερνήτη του ΠΠΛΣ-920.
Τι απαντά το Λιμενικό
Η «Εφ.Συν.» και το OmniaTV έθεσαν στο Λιμενικό Σώμα τα εξής ερωτήματα:
● Πώς, από ποιον και με ποιο κριτήριο έγινε η επιλογή του υλικού που δόθηκε στην Εισαγγελία του Ναυτοδικείου;
● Πώς γνώριζαν οι αξιωματικοί του ΕΚΣΕΔ ότι οι πρόσφυγες επιθυμούσαν να συνεχίσουν για την Ιταλία, εφόσον δεν υπάρχει καταγραμμένη σχετική επικοινωνία;
● Γιατί δεν παραδόθηκαν ηχητικά αρχεία, το περιεχόμενο των οποίων καταγράφεται στην έκθεση απομαγνητοφώνησης;
● Πώς εξηγείται το κενό στις συνδιαλέξεις του ΕΚΣΕΔ για περίπου δυόμισι ώρες πριν από το ναυάγιο;
Το Λιμενικό Σώμα επιμένει στην επανάληψη των αρχικών ισχυρισμών του που όμως δεν δίνει ουσιαστική απάντηση στα προφανή κενά του υλικού και συγκρούεται με όσα αποκαλύπτουμε σήμερα.
Η απάντηση του γραφείου Τύπου του Λιμενικού Σώματος είναι η εξής:
«Σε απάντηση του σχετικού, σας ενημερώνουμε ότι για το τραγικό ναυάγιο της Πύλου διενεργείται προκαταρκτική εξέταση από την Εισαγγελία Ναυτοδικείου Πειραιά. Το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. έχει υποβάλει στο Ναυτοδικείο το σύνολο του υλικού που είχε στη διάθεσή του, συμπεριλαμβανομένων των απομαγνητοφωνήσεων και των ημερολογίων συμβάντων. Σημειώνεται ότι το ανθρωπιστικό έργο του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. είναι αδιαμφισβήτητο και ακριβώς γι’ αυτό αναγνωρίζεται διεθνώς, διαχρονικά. Καθ' όλη τη διάρκεια της προσφυγικής/μεταναστευτικής κρίσης από το έτος 2015 έως και σήμερα έχουν διασωθεί από το Λιμενικό Σώμα - Ελληνική Ακτοφυλακή 256.067 υπήκοοι τρίτων χωρών που κινδύνευαν στο θαλάσσιο πεδίο σε συνολικά 6.299 περιστατικά. Επιπλέον, σε αυτά τα περιστατικά έχουν συλληφθεί 1.091 διακινητές».
«Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής καταλήγει σε σαφείς ενδείξεις για οκτώ ανώτερους αξιωματικούς του Λιμενικού Σώματος - της Ελληνικής Ακτοφυλακής ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των επιβαινόντων αλλοδαπών στο αλιευτικό Adriana» υπογραμμίζεται στην έρευνα για το Ναυάγιο της Πύλου που ολοκλήρωσε και δημοσίευσε σήμερα ο Συνήγορος του Πολίτη, κ. Ανδρέας Ποττάκης. Σχετικά με την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση, η Ανεξάρτητη Αρχή πληροφορεί πως «κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν της γνωστοποιήθηκαν, παρά τα σχετικά αιτήματά της».
Συγκεκριμένα στο δελτίο τύπου του Συνηγόρου του Πολίτη αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι «το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής καταλήγει σε σαφείς ενδείξεις για οκτώ (8) ανώτερους αξιωματικούς του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των επιβαινόντων αλλοδαπών στο αλιευτικό Adriana, οι οποίοι κρίνονται ελεγκτέοι για θανατηφόρα έκθεση, καθώς και για έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ».
Ακόμα, σχετικά με την ρυμούλκηση από το Λιμενικό Σώμα που έχουν καταγγείλει πολλοί επιζώντες του ναυαγίου, ο Συνήγορος του Πολίτη σημειώνει ότι «το πόρισμα της Αρχής αξιολογεί, επίσης, την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση του αλιευτικού Adriana από το σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. που κλήθηκε να προστρέξει. Εν προκειμένω, κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν γνωστοποιήθηκαν στην Αρχή, παρά τα σχετικά αιτήματά της, ιδίως τα δεδομένα από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου Λ.Σ. του σκάφους αυτού, τα οποία διαθέτει το Ναυτοδικείο Πειραιά, και όλες οι συνομιλίες του πλοιάρχου με το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ. του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. μέχρι την ανατροπή του αλιευτικού, για τις οποίες το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ενημέρωσε, ότι δεν κατεγράφησαν ψηφιακά, παρά τις περί του αντιθέτου προβλεπόμενες διατάξεις».
Συμπληρώνει πως «ομοίως, δεν τέθηκε υπόψη της Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., για το οποίο υλικό η ενημέρωση του ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ. ήταν, ότι ήταν εκτός λειτουργίας, λόγω βλάβης. Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για την θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου. Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών αδικημάτων».
«Ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Ανδρέας Ποττάκης δήλωσε ότι, για την Ανεξάρτητη Αρχή, η διαφάνεια της διοικητικής δράσης και η απόδοση ευθυνών, όπου υπάρχουν, για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου αποτελεί στοιχειώδες δικαιοκρατικό αίτημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το σεβασμό στο κράτος δικαίου, όπως και η ενδελεχής διερεύνηση από τη διοίκηση κάθε άλλου περιστατικού που συνδέεται με προσβολή του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα» αναφέρεται ακόμα στην ανακοίνωση.
Ολόκληρο το πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη:
«Ο Συνήγορος του Πολίτη ολοκλήρωσε την έρευνά του για το ναυάγιο της Πύλου και επισήμανε στο πόρισμά του μια σειρά σοβαρών και επίμεμπτων παραλείψεων στα καθήκοντα έρευνας και διάσωσης εκ μέρους ανώτερων αξιωματικών του Λιμενικού Σώματος-Ελληνικής Ακτοφυλακής (Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ.), που συνιστούν σαφείς ενδείξεις για τη στοιχειοθέτηση της θανατηφόρου έκθεσης, καθώς και της έκθεσης σε κίνδυνο ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ, κατά τη διαχείριση του περιστατικού την 13η και 14η Ιουνίου 2023.
Η Ανεξάρτητη Αρχή αποφάσισε να προβεί σε ιδία έρευνα, με την ειδική αρμοδιότητα του Εθνικού Μηχανισμού Διερεύνησης Περιστατικών Αυθαιρεσίας, τον Νοέμβριο το 2023, σε συνέχεια της ρητής άρνησης πειθαρχικής διερεύνησης από το Λιμενικό Σώμα, την οποία είχε ζητήσει η Αρχή στις επιστολές της από τον Ιούνιο 2023, μετά το τραγικό ναυάγιο της Πύλου.
Κατόπιν της συγκέντρωσης αποδεικτικού υλικού 5.000 περίπου σελίδων (συμπεριλαμβανομένων έγγραφων απαντήσεων των εμπλεκομένων υπηρεσιών, δημοσιογραφικών ερευνών, της λήψης επιπλέον δεκαεφτά ένορκων μαρτυρικών καταθέσεων, μίας έκθεσης πραγματογνωμοσύνης και μίας γνωμοδότησης που ζήτησε η Αρχή, και του φακέλου δικογραφίας που διαβιβάσθηκε από την Εισαγγελία Εφετών Καλαμάτας) και της λήψης στη συνέχεια προφορικών και έγγραφων εξηγήσεων από δέκα (10) στελέχη του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., στους οποίους είχε χορηγηθεί το σύνολο του συλλεγέντος υλικού, ο Συνήγορος του Πολίτη κατέληξε σε πόρισμα 148 σελίδων για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου.
Στο πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής αναλύονται λεπτομερώς τα γεγονότα, οι πράξεις και παραλείψεις των εμπλεκομένων στελεχών του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. σε σχέση με τις προβλέψεις του νομικού πλαισίου για το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (Ε.Κ.Σ.Ε.Δ.), σύμφωνα ιδίως με τη Διεθνή Σύμβαση για την Έρευνα και Διάσωση (SAR), από την ειδοποίηση για υπερφορτωμένο αλιευτικό με -κατ’ εκτίμηση περίπου 750 μετανάστες από το αντίστοιχο Κέντρο Συντονισμού της Ιταλίας, στις 11:00 π.μ. της 13ης Ιουνίου 2023, γεγονός που επαληθεύτηκε από τον FRONTEX, μέχρι την βύθισή του 15 ώρες αργότερα, τη διάσωση 104 επιζώντων και την ανάσυρση 82 σορών.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής καταλήγει σε σαφείς ενδείξεις για οκτώ (8) ανώτερους αξιωματικούς του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ως προς την εκ μέρους τους γνώση και παράβλεψη του κινδύνου για τη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα των
επιβαινόντων αλλοδαπών στο αλιευτικό Adriana, οι οποίοι κρίνονται ελεγκτέοι για θανατηφόρα έκθεση, καθώς και για έκθεση σε κίνδυνο της ζωής, υγείας και σωματικής ακεραιότητας των επιβαινόντων στο αλιευτικό Adriana, κατά το άρθρο 306 Π.Κ.
Το πόρισμα της Αρχής αξιολογεί, επίσης, την καταγγελλόμενη ρυμούλκηση του αλιευτικού Adriana από το σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. που κλήθηκε να προστρέξει. Εν προκειμένω, κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία δεν γνωστοποιήθηκαν στην Αρχή, παρά τα σχετικά αιτήματά της, ιδίως τα δεδομένα από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου Λ.Σ. του σκάφους αυτού, τα οποία διαθέτει το Ναυτοδικείο Πειραιά, και όλες οι συνομιλίες του πλοιάρχου με το Ε.Κ.Σ.Ε.Δ. του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. μέχρι την ανατροπή του αλιευτικού, για τις οποίες το Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. ενημέρωσε, ότι δεν κατεγράφησαν ψηφιακά, παρά τις περί του αντιθέτου προβλεπόμενες διατάξεις.
Ομοίως, δεν τέθηκε υπόψη της Αρχής το καταγραφικό υλικό από τις κάμερες του σκάφους του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ., για το οποίο υλικό η ενημέρωση του ΛΣ-ΕΛ.ΑΚΤ. ήταν, ότι ήταν εκτός λειτουργίας, λόγω βλάβης. Η αξιολόγηση του ανωτέρω αποδεικτικού υλικού κρίνεται καθοριστική για την θεμελίωση ευθυνών για πρόκληση ναυαγίου.
Το πόρισμα της Ανεξάρτητης Αρχής διαβιβάσθηκε στον Υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής για την εκ μέρους του άσκηση πειθαρχικής δικαιοδοσίας, και παράλληλα στην αρμόδια Εισαγγελική Αρχή του Ναυτοδικείου Πειραιά, για την αξιολόγηση της αντικειμενικής και υποκειμενικής υπόστασης των σχετικών ποινικών αδικημάτων.
Ο Συνήγορος του Πολίτη κ. Ανδρέας Ποττάκης δήλωσε ότι, για την Ανεξάρτητη Αρχή, η διαφάνεια της διοικητικής δράσης και η απόδοση ευθυνών, όπου υπάρχουν, για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου αποτελεί στοιχειώδες δικαιοκρατικό αίτημα, άρρηκτα συνδεδεμένο με το σεβασμό στο κράτος δικαίου, όπως και η ενδελεχής διερεύνηση από τη διοίκηση κάθε άλλου περιστατικού που συνδέεται με προσβολή του δικαιώματος στη ζωή, την υγεία και τη σωματική ακεραιότητα.
Ο Συνήγορος υπενθύμισε τις αρχές της νομολογίας του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), το οποίο, στην υπόθεση του ναυαγίου του Φαρμακονησίου2 επισήμανε ότι οι αρχές “δεν έλαβαν, στο πλαίσιο των εξουσιών τους, τα μέτρα που μπορούσαν να θεωρηθούν, ευλόγως, ικανά να αποτρέψουν τον κίνδυνο”. Το πρωταρχικό κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο ζήτημα σε μια επιχείρηση έρευνας και διάσωσης είναι αν οι προσπάθειες των αρχών “επικεντρώθηκαν επαρκώς και καταλλήλως, στη ζωή” των εμπλεκομένων προσώπων».
Πλήθος ανταποκρίθηκε χθες στο κάλεσμα επιζώντων του ναυαγίου της Πύλου, συγγενών των εκατοντάδων θυμάτων, της ΚΕΕΡΦΑ και της Πακιστανικής Κοινότητας Ελλάδας, που διοργάνωσαν μεγάλη συναυλία αλληλεγγύης στην Αρχιτεκτονική στο Γκάζι.
«Ζητούμε δικαιοσύνη για όλους τους δολοφονημένους... Όλες αυτές είναι δολοφονίες και δεν θα αφήσουμε να περάσουν στα ψιλά... Για να δικαιωθούμε θα πρέπει να είμαστε ενωμένοι» δήλωσε η Μάγδα Φύσσα, που φώναξε «Λευτεριά στην Παλαιστίνη». Πολλές ήταν και οι αναφορές για το έγκλημα στα Τέμπη.
Τις φωνές τους ένωσαν Κώστας Θωμαΐδης, Μιχάλης Καλογεράκης, Νεφέλη Φασουλή, Θανάσιμος, Πάνος Βλάχος, Ακριβή Αποστολάτου, τα συγκροτήματα Υπόγεια Ρεύματα, Σαλταδόροι, Encardia, Frank Panx, Hidroliq, Γυμνά Καλώδια, Γκιντίκι, και TNT Ρασιοναλίστας & Dj Gzas.
Κεντρικό αίτημα των διοργανωτών και των συμμετεχόντων ήταν να γίνει επιτέλους η δίκη στο Ναυτοδικείο Πειραιά και να μπουν στη φυλακή οι λιμενικοί και όσοι άλλοι υπεύθυνοι με τις εντολές τους, τις πράξεις και τις παραλείψεις τους οδήγησαν σε τραγικό θάνατο περισσότερους από 600 ανθρώπους.
Στο απυρόβλητο της Δικαιοσύνης τέθηκε η ηγεσία του Λιμενικού σώματος κατά την προκαταρκτική εισαγγελική εξέταση από το Ναυτοδικείο Πειραιά, για το προσφυγικό ναυάγιο στην Πύλο, καθώς δεν κλήθηκε καν, «παρότι, από τα στοιχεία της δικογραφίας προκύπτει σαφώς ότι (…) προκύπτουν ευθύνες (…) και του Αρχηγού και του Υπαρχηγού του Λιμενικού Σώματος, καθώς, ενώ είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, ενώ γνώριζαν για την κατάσταση κινδύνου του σκάφους “Adriana”, δεν ενήργησαν, ως όφειλαν, επιχείρηση για τη διάσωση των επιβαινόντων στο σκάφος», όπως τονίζει η Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου.
Στο κείμενο της Πρωτοβουλίας, που συνυπογράφου φορείς και οργανώσεις, γίνεται λόγος για «εκκωφαντική η απουσία αναζήτησης ευθυνών από τα αρμόδια όργανα έρευνας και διάσωσης και από την ηγεσία του λιμενικού σώματος και της ελληνικής ακτοφυλακής».
«Η δικαστική διερεύνηση και η απόδοση ευθυνών για το ναυάγιο της Πύλου είναι ζήτημα λειτουργίας του κράτους δικαίου» αναφέρουν ακόμη και προσθέτουν:
«Εγείρει, δε, ανησυχία και ερωτηματικά το γεγονός ότι, μετά την παρέλευση 18 μηνών, παραμένουν πολλά τα αναπάντητα ερωτήματα ακόμα και ως προς την αποτύπωση των ενεργειών των αρμοδίων λιμενικών αρχών. Θα πρέπει να υπάρξει διαφάνεια και να εξασφαλισθεί η πρόσβαση σε όλα τα πιθανά στοιχεία προκειμένου να διερευνηθούν από τις δικαστικές αρχές, γιατί ακόμα και σήμερα δεν έχει δοθεί καμία λογική εξήγηση για τις εγκληματικές πράξεις και παραλείψεις των ελληνικών λιμενικών αρχών ως προς την έρευνα και διάσωση του σκάφους «Adriana» (…)».
Ολόκληρη η ανακοίνωση:
«Περάτωση προκαταρκτικής εξέτασης από την εισαγγελία του Ναυτοδικείου Πειραιά για το ναυάγιο της Πύλου
Εκκωφαντική η απουσία αναζήτησης ευθυνών από τα αρμόδια όργανα έρευνας και διάσωσης και από την ηγεσία του λιμενικού σώματος και της ελληνικής ακτοφυλακής
Οι δικηγόροι που εκπροσωπούμε τους επιζώντες και θύματα του ναυαγίου του αλιευτικού σκάφους «Adriana», που έλαβε χώρα δυτικά της Πύλου στις 14/06/2023, ενημερωθήκαμε, προ ολίγων ημερών, για την περάτωση της προκαταρκτικής εξέτασης που διενήργησε η αρμόδια Αντεισαγγελέας του Ναυτοδικείου Πειραιώς και τη διαβίβαση της δικογραφίας στην Προϊσταμένη της Εισαγγελίας του Δικαστηρίου ενώ, παράλληλα, κληθήκαμε να παραλάβουμε αντίγραφο της σχηματισθείσας δικογραφίας.
Κατ’ αρχάς από την πρώτη επεξεργασία της ογκώδους δικογραφίας προκύπτουν τα κάτωθι:
Ενώπιον της αρμόδιας Εισαγγελέως κλήθηκαν προς παροχή έγγραφων εξηγήσεων ο πλοίαρχος και τα μέλη του πληρώματος του ΠΠΛΣ 920 και τα επιβαίνοντα σε αυτό μέλη του Κλιμάκιου Ειδικών Αποστολών(ΚΕΑ) του Λιμενικού Σώματος για τα αδικήματα α) της πρόκλησης ναυαγίου που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο μεγάλου αριθμού ατόμων (άρθρο 277 παρ. 1 δ Π.Κ.), β) της επικίνδυνης παρέμβασης στη συγκοινωνία πλοίων που είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο άλλων (άρθρο 291 παρ. 1 δδ Π.Κ.), γ) της έκθεσης από την οποία προκλήθηκε ο θάνατος (άρθρο 306 παρ. 2 Π.Κ.), δ) της παράλειψης προσφοράς βοήθειας (άρθρο 307 Π.Κ.) και ε) της κατά συρροή ανθρωποκτονίας εξ αμελείας (άρθρο 302 Π.Κ.) και της κατά συρροή σωματικής βλάβης εξ αμελείας (άρθρο 314 παρ. 1 και 2Π.Κ).
Ωστόσο, δεν κλήθηκαν για έγγραφες εξηγήσεις από την αρμόδια Εισαγγελέα, οι κατ’ εξοχήν και εκ του νόμου αρμόδιοι και υπεύθυνοι για τις πλημμέλειες και παραλείψεις της Επιχείρησης Έρευνας & διάσωσης, και δη, τα αρμόδια όργανα του Εθνικού Κέντρου Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΕΚΣΕΔ), του Κέντρου Επιχειρήσεων (ΚΕΠΙΧ) και οι ιεραρχικά Προϊστάμενοί τους ήτοι, η ηγεσία του Λιμενικού Σώματος. Και τούτο, παρότι, από τα στοιχεία της δικογραφίας προκύπτει σαφώς ότι, πλέον των ευθυνών του πλοιάρχου και των μελών του πληρώματος του ΠΠΛΣ 920, προκύπτουν ευθύνες, κατά λόγο αρμοδιότητας, για όλους τους ανωτέρω, συμπεριλαμβανομένων και του Αρχηγού και του Υπαρχηγού του Λιμενικού Σώματος, καθώς, ενώ είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση, ενώ γνώριζαν για την κατάσταση κινδύνου του σκάφους «Adriana», δεν ενήργησαν, ως όφειλαν, επιχείρηση για τη διάσωση των επιβαινόντων στο σκάφος. Από την πρώτη στιγμή του εντοπισμού του σκάφους «Adriana» έως και την ανατροπή και βύθιση αυτού, η εποπτεία, η επιχειρησιακή διαχείριση και ο συντονισμός ενεργειών των κέντρων ΕΚΣΕΔ και ΚΕΠΙΧ, ασκήθηκε, κατά αποκλειστική αρμοδιότητα, από τα στελέχη και τους ιεραρχικά προϊσταμένους τους, οι οποίοι ήταν ενήμεροι για την κατάσταση κινδύνου, στην οποία βρισκόταν το σκάφος και οι επιβαίνοντες σε αυτό, καθώς και την ανάγκη διάσωσής τους.
Σήμερα, οι δικηγόροι που εκπροσωπούμε τους επιζώντες και θύματα του ναυαγίου της Πύλου, καταθέσαμε αίτηση ενώπιον της αρμόδιας Εισαγγελέως του Ναυτοδικείου Πειραιά ζητώντας, μεταξύ άλλων, την άσκηση ποινικής δίωξης και την αυτονόητη διερεύνηση και απόδοση ευθυνών για την τέλεση των καταγγελλόμενων πράξεων και στα αρμόδια στελέχη του ΕΚΣΕΔ και ΚΕΠΙΧ και στους υπεύθυνους ανώτερων ιεραρχικά ή εποπτευουσών διευθύνσεων και οργάνων, οι οποίοι βαρύνονται με πράξεις και παραλείψεις που οδήγησαν στο ναυάγιο και στο θάνατο 600 ανθρώπων. Στο μεταξύ, ενημερωθήκαμε ότι η προϊσταμένη της εισαγγελίας διαβίβασε εκ νέου τη δικογραφία στην εισαγγελέα που διενήργησε την προκαταρκτική για περαιτέρω ενέργειες.
Ζητήσαμε επίσης την διενέργεια επιπλέον ανακριτικών πράξεων προκειμένου να υπάρξουν στοιχεία για τα πολλά ερωτήματα που παραμένουν αναπάντητα, καθώς σοβαρά κενά και παραλείψεις παρουσιάζονται στη σχηματισθείσα δικογραφία και αφορούν ιδίως:
την αποτύπωση των επικοινωνιών του ΕΚΣΕΔ καθ’ όλο το επίδικο διάστημα καθώς, παρότι προκύπτει από τις καταθέσεις στελεχών του ΕΚΣΕΔ και του πλοιάρχου του ΠΠΛΣ 920 ότι υπήρχαν επικοινωνίες τόσο μεταξύ τους όσο και με το Adriana, ουδόλως αυτές έχουν περιληφθεί στη σχηματισθείσα δικογραφία,
την ελλιπή έρευνα των συσκευών κινητών τηλεφώνων των μελών του πληρώματος του ΠΠΛΣ 920, η οποία έλαβε χώρα χωρίς καμία αξιολόγηση ή εγκληματολογική ανάλυση των στοιχείων που εξήχθησαν,
την επιτακτική αναγκαιότητα για την άρση του απορρήτου των τηλεφωνικών επικοινωνιών των επαγγελματικών και ιδιωτικών τηλεφώνων των αρμόδιων στελεχών του ΕΚΣΕΔ και ΚΕΠΙΧ και των ανώτερων ιεραρχικά ή εποπτευουσών διευθύνσεων και οργάνων συμπεριλαμβανομένου του Αρχηγού και Υπαρχηγού του Λιμενικού Σώματος.
Η δικαστική διερεύνηση και η απόδοση ευθυνών για το ναυάγιο της Πύλου είναι ζήτημα λειτουργίας του κράτους δικαίου. Εγείρει, δε, ανησυχία και ερωτηματικά το γεγονός ότι, μετά την παρέλευση 18 μηνών, παραμένουν πολλά τα αναπάντητα ερωτήματα ακόμα και ως προς την αποτύπωση των ενεργειών των αρμοδίων λιμενικών αρχών.
Θα πρέπει να υπάρξει διαφάνεια και να εξασφαλισθεί η πρόσβαση σε όλα τα πιθανά στοιχεία προκειμένου να διερευνηθούν από τις δικαστικές αρχές, γιατί ακόμα και σήμερα δεν έχει δοθεί καμία λογική εξήγηση για τις εγκληματικές πράξεις και παραλείψεις των ελληνικών λιμενικών αρχών ως προς την έρευνα και διάσωση του σκάφους «Adriana». H απόδοση ευθυνών για το ναυάγιο της Πύλου και η απόδοση δικαιοσύνης για τα θύματα είναι ζητούμενο για τη δημοκρατία μας, όπως και η ανάγκη διερεύνησης όλων των θανάτων, με πιο πρόσφατους τους τραγικούς θανάτους ανοιχτά της Ρόδου, που προστέθηκαν στις εκατόμβες των ανθρώπων που χάνονται στα θαλάσσια σύνορα της χώρας μας.
Οι οργανώσεις και συλλογικότητες
Δίκτυο Κοινωνικής Υποστήριξης Προσφύγων και Μεταναστών Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕλΕΔΑ) Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες – Greek Council for Refugees (ΕΣΠ) Πρωτοβουλία δικηγόρων και νομικών για το ναυάγιο της Πύλου Refugee Support Aegean – Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA)»
Την προκλητική καταδίκη της Ολλανδής δημοσιογράφου Ιγκεμποργκ Μπέγκελ αποφάσισε το Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά, επειδή τον Ιούνιο του 2021 φιλοξένησε για λίγες μέρες στο σπίτι της στην Ύδρα Αφγανό πρόσφυγα, που τότε ζητούσε άσυλο το οποίο του παραχωρήθηκε αργότερα.
Ειδικότερα, σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Δημήτρη Αγγελίδη στην Εφημερίδα των Συντακτών, με μια απόφαση που προκαλεί την κοινή λογική και συνιστά ακραία ποινικοποίηση της αλληλεγγύης στην πιο βασική της μορφή, αυτήν της φιλοξενίας, το Μονομελές Πρωτοδικείο Πειραιά καταδίκασε την Τετάρτη σε οκτώ μήνες φυλακή με τριετή αναστολή την Ολλανδή δημοσιογράφο Ιγκεμποργκ Μπέγκελ επειδή φιλοξενούσε για λίγες ημέρες τον Ιούνιο του 2021 στο σπίτι της στην Υδρα Αφγανό, ο οποίος τότε ζητούσε άσυλο και σήμερα έχει αναγνωριστεί πρόσφυγας.
Το δικαστήριο δέχτηκε το ελαφρυντικό του πρότερου σύννομου βίου, αλλά απέρριψε το ελαφρυντικό των μη ταπεινών αιτίων και ελατηρίων, μολονότι προκύπτει ότι η φιλοξενία δεν είχε σκοπό το κέρδος.
Ο εισαγγελέας στην καταδικαστική του πρόταση παρατήρησε ότι «το αδίκημα αφορά και τις εξωτερικές σχέσεις της χώρας», άγνωστο τι εννοούσε με αυτό, και επισήμανε ότι η ίδια η δημοσιογράφος, η οποία δεν ήταν παρούσα στο δικαστήριο για λόγους υγείας, παραδέχεται ότι είχε φιλοξενήσει και στο παρελθόν τον Αφγανό, «ο οποίος στερείται διαβατηρίων και νομιμοποιητικών εγγράφων», αν και το διαβατήριο δεν αποτελεί προϋπόθεση νομιμότητας για κάποιον που ζητά άσυλο.
Με διάταξη του 1991
Αλλωστε, στις 14 Ιουνίου, την επομένη της σύλληψης του Αφγανού στην Υδρα, η αστυνομία τον μετέφερε στα κρατητήρια του Α.Τ. Μοσχάτου όπου παρέμεινε μόνο δύο ώρες, όπως έγραφε η «Εφ.Συν.». Ο πρόσφυγας αφέθηκε ελεύθερος, αφού δήλωσε στην αστυνομία ότι έχει πού να μείνει και συγκεκριμένα ότι θα φιλοξενείται στο σπίτι της Ιγκεμποργκ Μπέγκελ στην Αθήνα, εξ ου και δεν θεωρήθηκε ύποπτος φυγής.
Με άλλα λόγια, η ίδια η αστυνομία διέταξε, προκειμένου να μην κρατηθεί στα κρατητήρια. να συνεχίσει να φιλοξενείται ο πρόσφυγας στο σπίτι της Ολλανδής δημοσιογράφου στην Αθήνα, κάτι που καταδίκασε το Μονομελές Πλημμελειοδικείο Πειραιά. Η σύλληψη και η καταδίκη της Ολλανδής δημοσιογράφου γίνονται με ενεργοποίηση προβληματικής και ξεχασμένης εν πολλοίς διάταξης που θεσπίστηκε το 1991 επί κυβέρνησης Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, στο πλαίσιο της έντονης ξενοφοβίας που είχε εκδηλωθεί με αφορμή την έλευση μεγάλου αριθμού μεταναστών από την Αλβανία.
Η διάταξη, που επαναλήφθηκε στον νόμο 4251/2014, δεν είχε ενεργοποιηθεί μόνη της αλλά πάντα σε συνδυασμό με άλλα αδικήματα, όπως η διευκόλυνση παράτυπης εισόδου, η μεταφορά και η εργασιακή εκμετάλλευση. Εναντίον της απόφασης θα ασκηθεί έφεση και θα ακολουθηθούν όλα τα ένδικα μέσα μέχρι τη δικαίωση της αλληλέγγυας δημοσιογράφου.
Την οργανωμένη και συστηματική φύση των επαναπροωθήσεων αποκαλύπτει η έκθεση του Ελληνικού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ) φέρνοντας στο φως νέες μαρτυρίες από θύματα, που περιγράφουν αυθαίρετες κρατήσεις, ρατσιστική βία και εξευτελιστική μεταχείριση, και αναδεικνύοντας το συστημικό ζήτημα της αναποτελεσματικής ποινικής έρευνας των υποθέσεων και των παραβιάσεων δικαιωμάτων στα σύνορα, που συντηρούν ένα καθεστώς πλήρους ατιμωρησίας των δραστών.
Τεκμηριώνοντας την παράνομη τακτική των επαναπροωθήσεων από τις ελληνικές αρχές το ΕΣΠ παρέχει λεπτομέρειες για δώδεκα υποθέσεις στα σύνορα του Έβρου και για τις δικαστικές εξελίξεις τριών υποθέσεων, οι οποίες εκπροσωπήθηκαν νομικά από το Συμβούλιο ενώπιον του ΕΔΔΑ, αλλά και στατιστικά στοιχεία για τις ελληνικές εισαγγελικές έρευνες επαναπροωθήσεων και την πορεία τους.
To σωματείο επισημαίνει πως παρά τις πολυάριθμες αναφορές για επαναπροωθήσεις χιλιάδων αιτούντων άσυλο, τις καταγεγραμμένες μαρτυρίες, και τα αποδεικτικά βί-ντεο σε ορισμένες περιπτώσεις, ούτε μία υπόθεση επαναπροώθησης δεν έχει παραπεμφθεί για να εκδικαστεί σε ελληνική δικαστική αίθουσα ούτε σε κάποια περίπτωση κινήθηκε ποινική δίωξη κατά προσωπικού των σωμάτων ασφαλείας ή άλλων προσώπων.
Όπως τονίζει το ΕΣΠ, οι επαναπροωθήσεις αποτελούν μια ολοκληρωμένη και προσεκτικά σχεδιασμένη «πολιτική» μετανάστευσης και διαχείρισης συνόρων του ελληνικού κράτους επισημαίνοντας τις πολυάριθμες αξιόπιστες αναφορές από τον ΟΗΕ, ευρωπαϊκούς και εθνικούς θεσμούς, που τεκμηριώνουν το ίδιο μοτίβο και αντικρούουν το αφήγημα της «έλλειψης αποδείξεων» που ακόμα αναπαράγεται από τις αρχές Ελλάδας και Ε.Ε.
↳ Όλο το κείμενο της έκθεσης
Τα βίαια στάδια της επιχείρησης
Στην περίληψη της έκθεσης σημειώνεται πως στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων, το ένστολο και ένοπλο προσωπικό (αστυνομία και/ή στρατός) εμφανίζεται να εντοπίζει και να συλλαμβάνει άτυπα τους αιτούντες άσυλο. Άτομα -με ή χωρίς καλυμμένα πρόσωπα -ντυμένα με στρατιωτικές στολές ή πολιτικά/μαύρα ρούχα και φέροντα όπλα, συνήθως συμμετέχουν στα διάφορα βίαια στάδια της επιχείρησης επαναπροώθησης.
Επιπλέον, άνδρες που δρουν ως “βοηθοί” των ελληνικών αρχών, οι οποίοι περιγράφονται από τα θύματα ως μετανάστες, εμπλέκονται συχνά στα τελευταία στάδια των επιχειρήσεων επαναπροώθησης, συνήθως με το να οδηγούν τις φουσκωτές βάρκες που μεταφέρουν τους αιτούντες άσυλο στην τουρκική όχθη, ακολουθώντας τις εντολές και υπό την επίβλεψη των ελληνικών αρχών.
Η έκθεση καταγράφει ότι οι περισσότερες επαναπροωθήσεις λαμβάνουν χώρα μετά την άφιξη των αιτούντων άσυλο στην ηπειρωτική περιοχή του Έβρου, σε αντίθεση με το 2022, όπου υπήρξαν πολλές περιπτώσεις άφιξης ή εγκατάλειψης αιτούντων άσυλο σε νησίδες του Έβρου. «Οι αιτούντες άσυλο, αφού διασχίσουν τα ελληνοτουρκικά σύνορα, συνήθως περνούν από ή κρύβονται σε δασικές περιοχές του Έβρου, πριν εντοπιστούν και επαναπροωθηθούν από τις ελληνικές αρχές. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι επαναπροωθήσεις πραγματοποιούνται την ίδια ημέρα του εντοπισμού και της άτυπης σύλληψης των αιτούντων άσυλο από τις ελληνικές αρχές.
»Οι επιχειρήσεις επαναπροώθησης λαμβάνουν χώρα σε αστυνομικά τμήματα, ακόμη και σε δημόσιες κεντρικές περιοχές, γεγονός ενδεικτικό του περιβάλλοντος ατιμωρησίας, μέσα στο οποίο οι αρχές δρουν αυθαίρετα, εγκληματικά και ανεμπόδιστα. Σε δύο υποθέσεις, τα θύματα επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία, αφού επέλεξαν να δείξουν εμπιστοσύνη και να παρουσιαστούν στην ελληνική αστυνομία με δική τους πρωτοβουλία. Συγκεκριμένα, ένας Τούρκος αιτών άσυλο επαναπροωθήθηκε, αφού παρουσιάστηκε και ζήτησε άσυλο στο Τμήμα Συνοριακής Φύλαξης της Ορεστιάδας. Σε μία υπόθεση, η άτυπη σύλληψη ενός Τούρκου αιτούντος άσυλο από την ελληνική αστυνομία πραγματοποιήθηκε -σε κοινή θέα- μέσα στην καφετέρια του ΚΤΕΛ Ορεστιάδας, μία ώρα πριν από την επαναπροώθησή του».
Ο χάρτης απεικονίζει τις τοποθεσίες των αιτούντων άσυλο (σύμφωνα με GPS συντεταγμένες που γνωστοποιήθηκαν από τους ίδιους) πριν από την επαναπροώθησή τους | Pushbacks στον Έβρο / ΕΣΠ
Το ΕΣΠ σημειώνει επίσης χαρακτηριστικά τα εξής: «Πέραν των βίαιων μεταφορών, οι επιχειρήσεις επαναπροώθησης περιλαμ- βάνουν πάντα περιόδους αυθαίρετης κράτησης. Οι αιτούντες άσυλο κρατούνται παράνομα - χωρίς καταγραφή, ενημέρωση ή πρόσβαση σε δικαιώματα και χωρίς βασικές προμήθειες - σε κλειστούς ή ανοιχτούς χώρους κράτησης, είτε μέσα σε αστυνομικά τμήματα είτε σε άγνωστες τοποθεσίες, γήπεδα ή ακόμη και μέσα σε οχήματα χωρίς πρόσβαση σε αέρα, τροφή και νερό.
»Σημαντικοί κρατικοί πόροι χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις επαναπροώθησης, όπως ανθρώπινοι πόροι (προσωπικό), υποδομές και εγκαταστάσεις για την παράνομη κράτηση των θυμάτων, τα μέσα μεταφοράς για τη βίαιη μεταφορά των θυμάτων στα διάφορα στάδια της επιχείρησης επαναπροώθησης - αστυνομικά οχήματα, στρατιωτικά τζιπ, πολιτικά οχήματα, βαν, φορτηγά και φουσκωτές βάρκες.
»Οι επαναπροωθήσεις περιλαμβάνουν εξευτελισμό, αυθαίρετη κατάσχεση/ κλοπή προσωπικών αντικειμένων, απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση, σωματική και ψυχική κακοποίηση, καθώς και έμφυλη βία κατά των θυμάτων - από σωματικούς ελέγχους με αφαίρεση ρούχων μέχρι παρεμβατικούς ελέγχους γεννητικών οργάνων και αναγκαστική γυμνότητα. Οι επαναπροωθήσεις περιλαμβάνουν και βία κατά παιδιών.
»Μετά την επαναπροώθησή τους στην Τουρκία, τα θύματα εκτίθενται σε κίνδυνο σύλληψης από τις τουρκικές αρχές, κράτησης ή/και φυλάκισης για παράνομη είσοδο σε στρατιωτική ζώνη, σε κίνδυνο φυλάκισης για προηγούμενες καταδίκες τους λόγω πολιτικών πεποιθήσεων (στην περίπτωση Τούρκων αιτούντων άσυλο) ή ακόμα και σε κίνδυνο επαναπροώθησης πίσω στη χώρα καταγωγής τους (π.χ. στην περίπτωση Αφγανών αιτούντων άσυλο από την Τουρκία στο Αφγανιστάν).
»Μολονότι τα τελευταία δύο χρόνια το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) εξέδωσε πάνω από 80 ασφαλιστικά μέτρα για την προστασία των νεοεισερχόμενων αιτούντων άσυλο στην περιοχή του Έβρου – σε υποθέσεις που εκπροσωπήθηκαν από το ΕΣΠ, οι δράστες συνεχίζουν να αισθάνονται ανενόχλητοι στην Ελλάδα, επιδεικνύοντας πλήρη αδιαφορία για τις αποφάσεις του Δικαστηρίου».
Όπως αναφέρει το ΕΣΠ, από τον Μάρτιο του 2022 έως τις 7 Οκτωβρίου 2024, το ΕΣΠ κατέθεσε ενώπιον του ΕΔΔΑ 85 αιτήσεις ασφαλιστικών μέτρων, εκπροσωπώντας νομικά συνολικά 730 Σύρους, 130 Τούρκους, 92 Ιρακινούς, 56 Παλαιστίνιους, 28 Αφγανούς, 3 Αιγύπτιους και έναν Σομαλό αιτούντα άσυλο, μεταξύ των οποίων πολλά παιδιά, ζητώντας να χορηγηθεί στους εντολείς του ανθρωπιστική βοήθεια και πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου. Το Δικαστήριο ενέκρινε τα αιτούμενα ασφαλιστικά μέτρα για όλες τις υποθέσεις και διέταξε την ελληνική κυβέρνηση να μην απομακρύνει τους αιτούντες άσυλο από το έδαφος της χώρας και, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, να τους παρέχει τροφή, νερό και κατάλληλη ιατρική περίθαλψη.
Το ΕΔΔΑ ζήτησε επίσης να ενημερωθεί από την ελληνική κυβέρνηση, μεταξύ άλλων, για το αν οι αιτούντες άσυλο έχουν πρόσβαση στη διαδικασία ασύλου και σε νομική συνδρομή. «Μόνο σε 20 από αυτές τις 85 υποθέσεις, οι αιτούντες άσυλο συνελήφθησαν επίσημα από τις ελληνικές αρ- χές και ακολουθήθηκαν οι νόμιμες δια- δικασίες. Σε 44 από τις 85 υποθέσεις, οι αιτούντες άσυλο κατήγγειλαν στο ΕΣΠ ότι επαναπροωθήθηκαν στην Τουρκία. Σε 21 από αυτές τις 85 υποθέσεις, οι αιτούντες άσυλο εξαφανίστηκαν μετά την απόφαση του Δικαστηρίου και δεν γνωρίζουμε που βρίσκονται. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα ανέφεραν ότι υπέστησαν παραπάνω από μια επαναπροώθηση.
»Σε μία από τις υποθέσεις που περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση, τα θύματα – πριν επαναπροωθηθούν στην Τουρκία - είχαν δείξει στις ελληνικές αστυνομικές αρχές την απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του ΕΔΔΑ που ήταν αποθηκευμένη στο κινητό τους τηλέφωνο. Σε όλες τις υποθέσεις επαναπροώθησης που περιγράφονται λεπτομερώς στην έκθεση, η επίσημη απάντηση του ελληνικού κράτους στο ΕΔΔΑ ήταν ότι
«παρά τις προσπάθειες που καταβλήθηκαν, ο/οι προσφεύγων/οντες δεν εντοπίστηκε/θηκαν».
»Απόφαση ασφαλιστικών μέτρων του ΕΔΔΑ που εκδόθηκε στις 12 Ιουλίου 2023 αφορούσε σε έναν Σύρο αναγνωρισμένο πρόσφυγα στην Ελλάδα, ο οποίος επαναπροωθήθηκε από τη Θεσσαλονίκη στην Τουρκία τον Οκτώβριο του 2022. Έκτοτε έχει επανειλημμένα επαναπροωθηθεί από την ελληνική αστυνομία – περισσότερες από 20 φορές. Οι επαναπροωθήσεις πραγματοποιούνταν από τον Έβρο προς την Τουρκία κάθε φορά που προσπαθούσε να εισέλθει ξανά στην Ελλάδα, ακόμα και μετά την επίδειξη αντιγράφου του διαβατηρίου του και της άδειας διαμονής του – που είχαν εκδοθεί στην Ελλάδα.
Συμπεράσματα και συστάσεις
«Παρά τις πολυάριθμες αναφορές διεθνών οργανισμών προστασίας ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανεξάρτητων αρχών, τις καταγεγραμμένες μαρτυρίες των θυμάτων, τα αυξανόμενα αποδεικτικά στοιχεία και τις υποθέσεις που έχουν υποβληθεί ενώπιον των ελληνικών εισαγγελικών αρχών, το ελληνικό κράτος συνεχίζει να αρνείται επισήμως τις κατηγορίες για επαναπροωθήσεις. Την ίδια στιγμή που ούτε μία υπόθεση επαναπροώθησης δεν έχει εξεταστεί σε ελληνική αίθουσα δικαστηρίου, αυξάνεται όλο και περισσότερο ο αριθμός των υποθέσεων παραβιάσεων δικαιωμάτων σε βάρος αιτούντων άσυλο και μεταναστών που έχουν εισαχθεί ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατά της Ελλάδας.
»Τα επίσημα στατιστικά στοιχεία αναφορικά με την πορεία των ελληνικών ποινικών ερευνών για υποθέσεις επαναπροωθήσεων, σε συνδυασμό με λεπτομέρειες από τις έρευνες τριών υποθέσεων στις οποίες δεν ασκήθηκε καμία ποινική δίωξη κατά προσωπικού των σωμάτων ασφαλείας ή άλλων ορισμένων προσώπων, αναδεικνύουν ένα συστημικό ζήτημα αναποτελεσματικής διερεύνησης των καταγγελιών επαναπροωθήσεων και παραβιάσεων δικαιωμάτων στην Ελλάδα.
»Οι επαναπροωθήσεις, οι παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και η κακο- μεταχείριση ανθρώπων που χρειάζονται διεθνή προστασία συνεχίζονται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ ως μια συστηματική πολιτική μετανάστευσης και διαχείρισης συνόρων του ελληνικού κράτους, στο πλαίσιο μιας ευρύτερης ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής που εστιάζει στον έλεγχο των συνόρων και όχι σε ασφαλείς διαδρομές μετανάστευσης και στην προστασία του δικαιώματος στο άσυλο και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Τεράστια ποσά από τον προϋπολογισμό της ΕΕ συνεχίζουν να υποστηρίζουν δραστηριότητες διαχείρισης συνόρων στην Ελλάδα, παρά τις ανησυχίες που εκφράζει το Ευρωκοινο- βούλιο για την κατάσταση του κράτους δικαίου στη χώρα και τις ανησυχητικές αναφορές, μεταξύ άλλων, από την Επι- τροπή του Συμβουλίου της Ευρώπης κατά των Βασανιστηρίων (CPT) και τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμά- των της ΕΕ (FRA) για την Ελλάδα, για κακομεταχείριση νεοεισερχόμενων αιτούντων άσυλο και συστημικά κενά και εμπόδια στις έρευνες περιστατικών απώλειας ζωής και κακομεταχείρισης στα σύνορα της ΕΕ.
»Παράλληλα, το έργο της Κοινωνίας των Πολιτών και των οργανώσεων ανθρωπί- νων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, ειδικά εκείνων που εργάζονται για την προώθηση και την προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και μεταφέρουν τις φωνές των θυμάτων κακομεταχείρισης στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, παρεμποδίζεται από την ελληνική κυβέρνηση. Πιστεύουμε ακράδαντα ότι ανεξάρτητες, άμεσες και αποτελεσματικές έρευνες θα αυξήσουν τη λογοδοσία για τις παραβιάσεις δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και μπορούν να τερματίσουν αυτόν τον κύκλο βίας. Παράλληλα, δημόσια παρατηρητήρια, ανεξάρτητες αρχές, μηχανισμοί παρακολούθησης και ελέγχου, και η κοινωνία των πολιτών είναι απαραίτητα και θα πρέπει να ασκούν ανεμπόδιστα τις δρα- στηριότητές τους, καθώς μπορούν να έχουν σημαντικό αντίκτυπο στην ορθή λειτουργία μιας δημοκρατικής κοινωνίας, διασφαλίζοντας τον σεβασμό στο κράτος δικαίου.
»Καλούμε, λοιπόν, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Κράτη Μέλη της:
Να δημιουργήσουν ασφαλείς και νόμιμες διαδρομές για την μετακίνηση προς και εντός της Ευρώπης.
Να εφαρμόσουν και/ή να παρακολουθούν προληπτικά και να δι- ασφαλίζουν την τακτική συμμόρ- φωση της χρήσης των κονδυλίων της ΕΕ για σκοπούς διαχείρισης μετανάστευσης από τις ελληνικές αρχές με τις δεσμεύσεις της ΕΕ σχετικά με τις θεμελιώδεις ελευθερίες και τα ανθρώπινα δικαιώματα, προκειμένου να διασφαλίζεται ότι δεν χρησιμοποιούνται αυτά για την χρηματοδότηση επιχειρήσεων που θέτουν σε κίνδυνο μετανάστες και πρόσφυγες και δεν παραβιάζουν το δίκαιο της Ε.Ε.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή οφείλει να λάβει πειθαρχικά μέτρα και να ξε κινήσει διαδικασίες επί παραβάσει κατά του ελληνικού κράτους για επαρκώς τεκμηριωμένες, μακροχρόνιες και συστηματικές παραβιάσεις του διεθνούς και Ευρωπαϊκού δικαίου κατά την μεταχείριση των αιτούντων άσυλο, συμπεριλαμ- βανομένης της διεξαγωγής επιχειρήσεων επαναπροώθησης.
Να διασφαλίσει την δημιουργία ασφαλών και εμπιστευτικών μηχανισμών αναφοράς - καταγγελίας ποινικών αδικημάτων που διαπράττονται από τις ίδιες τις αρχές επιβολής του νόμου (π.χ. βία αστυνομικών, λιμενικών και συνοριοφυλάκων) ενώπιον αρμόδιων ανεξάρτητων αρχών, καθώς τα θύματα ενδέχεται να φοβούνται να καταθέσουν ενώπιον προσωπικού της αστυνομίας ή του λιμενικού.
Να παύσει τη σύναψη αδιαφανών και αναποτελεσματικών «συμφωνιών» με τρίτες χώρες. Οι εν λόγω συμφωνίες υποσκάπτουν την συμμόρφωση της ΕΕ και των κρατών μελών της με τις υποχρεώσεις τους περί ανθρωπίνων δικαιωμάτων, επιτρέπουν στην ΕΕ και τα κράτη μέλη της να αποφεύγουν την ευθύνη υποδοχής και φιλοξενίας προσφύγων και καθιστούν την ΕΕ και τα κράτη μέλη της ευάλωτα στην πολιτικοποίηση πιθανών ενεργειών ανθρώπινης κινητικότητας από κυβερνήσεις τρίτων χωρών.
Να αντιμετωπίσει την συρρίκνωση της κοινωνίας των πολιτών και την επικίνδυνη τάση ποινικοποίησης των Υπερασπιστών Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ ως επείγον ζήτημα και να καλέσει την ελληνική κυβέρνηση να θέσει άμεσα τέλος στις εν λόγω πρακτικές.
Καλούμε την ελληνική κυβέρνηση και τις ελληνικές δικαστικές αρχές:
Να θέσουν τέλος στην παράνομη πρακτική των επιχειρήσεων επαναπροώθησης.
Να διασφαλίσουν, με την υπο- στήριξη της ΕΕ, ότι οι συνοριακές διαδικασίες (υποδοχή και ταυτοποίηση, καταγραφή, εξέταση και συνολική επεξεργασία αιτήσεων ασύλου) στα ελληνοτουρκικά σύνορα διεξάγονται σε συμμόρφωση με το δίκαιο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την αρχή της μη επαναπροώθησης.
Να συμμορφώνονται με όλες τις δεσμευτικές αποφάσεις ασφαλιστικών μέτρων που εκδίδονται από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σχετικά με τη μη απομάκρυνση αιτούντων άσυλο από την ελληνική επικράτεια, και να τους παρέχουν τροφή, νερό, κατάλληλη ιατρική φροντίδα και πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου.
Να διεξάγουν έρευνες που είναι ταχείες, διεξοδικές και ικανές να οδηγήσουν στην ταυτοποίηση και την τιμωρία κάθε υπευθύνου για σοβαρές καταγγελίες κακομεταχείρισης που σχετίζονται με την ελληνική αστυνομία και την ελληνική ακτοφυλακή στα σύνορα.
Να διασφαλίζουν πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα θύματα των επαναπροωθήσεων και των παραβιάσεων δικαιωμάτων στα εξωτερικά χερσαία και θαλάσσια σύνορα της ΕΕ. Να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να επιτρέπεται η συμμετοχή των θυμάτων χωρίς φόβο σύλληψης ή απομάκρυνσής τους λόγω έλλειψης νομικού καθεστώτος. Για τον σκοπό αυτό, να παρέχουν δωρεάν νομική συνδρομή κατά τη διάρκεια των ποινικών διαδικασιών, ασφαλή στέγη και άδεια διαμονής. Αυτή η στήριξη προς τα θύματα επαναπροωθήσεων θα πρέπει να είναι ανεξάρτητη από τη συνεργασία τους με τις ανακριτικές αρχές σε άλλες ποινικές υποθέσεις κατά των διακινητών.
Οι ανακριτικές αρχές οφείλουν να χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς ευρωπαϊκής και διεθνούς δικαστικής συνδρομής σε ποινικές υποθέσεις, για να λαμβάνουν έγκαιρα καταθέσεις από θύματα και μάρτυρες που δεν διαμένουν στην Ελλάδα.
Να λάβουν υπόψη τους τα ευ- ρήματα του Μηχανισμού Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τις εκθέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη, του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της FRONTEX και της CPT σχετικά με τα θεμελιώδη δικαιώματα στα σύνορα. Οι ανακριτικές αρχές οφείλουν να χρησιμοποιούν αυτά τα ευρήματα, για να εντοπίζουν και να διερευνούν δομικά προβλήματα ή να εκκινούν αυτεπάγγελτες έρευνες.
Να συστήσουν εξειδικευμένες Εισαγγελίες και Δικαστήρια στελεχωμένα με Εισαγγελείς Μετανάστευσης και ειδικούς ανακριτές – δικαστές μετανάστευσης, αρμόδιους για επιτόπιες επιθεωρήσεις σε χώρους κράτησης και σημεία άφιξης νεοαφιχθέντων αιτούντων άσυλο, οι οποίοι θα διενεργούν ανεξάρτητες έρευνες για περιστατικά επαναπροωθήσεων και εγκλήματα που διαπράχθηκαν από αστυνομικούς και άλλα στελέχη των σωμάτων ασφαλείας, προκειμένου να διασφαλίζουν την αμεροληψία και ανεξαρτησία από τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές του Οργανισμού Θεμελιωδών Δικαιωμά των (FRA) της ΕΕ.
Να διασφαλίσουν την εγκατάσταση και ορθή λειτουργία συστήμα- τος καταγραφής (βίντεο) -κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (CCTV) 24ωρης λειτουργίας για την παρακολούθηση της εξωτερικής περιμέτρου των εγκαταστάσεων κράτησης, των χώρων στάθμευσης των αστυνομικών οχημάτων και των εσωτερικών κοινόχρηστων χώρων όπου κυκλοφορούν οι κρατούμενοι.
Να δημιουργήσουν άμεσα, σε στενή συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, έναν πραγματικά Ανεξάρτητο Μηχανισμό Επιτήρησης Συνόρων με το κατάλληλο πεδίο εφαρμογής, εντολή και εμπειρία για τη διερεύνηση επαναπροωθήσεων και παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα ελληνικά σύνορα. Οι ελληνικές κρατικές αρχές δεν πρέπει να αποτελούν μέρος αυτού του μηχανισμού, ο οποίος θα πρέπει να είναι ελεύθερος από θεσμικές συνδέσεις με Υπουργεία ή άλλες αρχές που είναι υπεύθυνες για τη διαχείριση των συνόρων. Επιπλέον, σύμφωνα με τις συστάσεις της CPT και του FRA, ο μηχανισμός παρακολούθησης θα πρέπει να έχει, μεταξύ άλλων, εντολή να διεξάγει αιφνίδιες επιθεωρήσεις σε εγκαταστάσεις των σωμάτων ασφαλείας, να επιθεωρεί τα σχετικά έγγραφα των περιπολιών που δραστηριοποιούνται στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ και να έχει πρόσβαση σε όλες τις καταγραφές από σταθερές και κινητές συσκευές παρακολούθησης και ανίχνευσης κίνησης στα εξωτερικά σύνορα, να συνεργάζεται με διεθνείς οργανισμούς και άλλους συναφείς φορείς για τη συλλογή πληροφοριών σε πραγματικό χρόνο για πιθανά περιστατικά παράνομων/παράτυπων πρακτικών. Για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας του, οποιοσδήποτε τέτοιος μηχανισμός θα πρέπει επίσης να στελεχώνεται επαρκώς από κατάλληλα καταρτισμένο προσωπικό και να είναι εντεταλμένος να συντάσσει τακτικές και έκτακτες αναφορές μετά από αποστολές/επισκέψεις σε σημεία ενδιαφέροντος με σαφείς συστάσεις προς τις αρμόδιες αρχές, καθώς και να αναφέρει το αν εφαρμόζονται οι συστάσεις αυτές.
Να διασφαλίσουν ότι οι υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών που υποστηρίζουν τους νεοαφιχθέντες αιτούντες άσυλο παρέχοντας ιατρική, ψυχοκοινωνική και νομική βοήθεια, καθώς και οι ιδιώτες πολίτες που ενεργούν αλληλέγγυα με αυτούς, δεν θα θεωρούνται ότι διευκολύνουν την παράνομη είσοδο υπηκόων τρίτων χωρών. Για τον σκοπό αυτό, θα πρέπει να εκδοθούν Εγκύκλιοι από την Εισαγγελία προς την αστυνομία και το λιμενικό με σαφείς οδηγίες προς υποστήριξη του έργου των υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και κατά της δίωξής τους.
Να διασφαλίζουν ότι οι νομικοί εκπρόσωποι των αιτούντων άσυλο θα μπορούν να παρέχουν νομική συνδρομή χωρίς εμπόδια και να διασφαλίζουν την πρόσβαση των ατόμων σε δικαστική προστασία και ένδικα μέσα και βοηθήματα ενώπιον των εθνικών και διεθνών δικαστηρίων».
Τα τεράστια κενά στις υπηρεσίες διερμηνείας θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή χιλιάδων προσφύγων.
Πρόσφυγες και προσφύγισσες, που διαβιούν στις απομονωμένες και -στις περισσότερες περιπτώσεις- υποστελεχωμένες δομές φιλοξενίας της ελληνικής επικράτειας αλλά και το σύνολο των αιτούντων άσυλο στη χώρα μας, βλέπουν τους τελευταίους μήνες να παραβιάζονται θεμελιώδη δικαιώματά τους και το αρμόδιο Υπουργείο Ασύλου και Μετανάστευσης να σιωπά.
Συγκεκριμένα, η σχεδόν ολοκληρωτική διακοπή της παροχής υπηρεσιών διερμηνείας από τον Απρίλιο του 2024, τόσο στα προσφυγικά καμπς της χώρας όσο και στην Υπηρεσία Ασύλου, είναι μια ιδιαίτερα ανησυχητική εξέλιξη, καθώς, μεταξύ άλλων, εμποδίζει το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα του προσφυγικού πληθυσμού στην υγειονομική περίθαλψη ενώ υπονομεύει και την αποτελεσματική εξέλιξη των συνεντεύξεων ασύλου.
Τι συμβαίνει
Στις 14 Μαΐου 2024 η οργάνωση που μέχρι πρότινος είχε αναλάβει την παροχή υπηρεσιών διερμηνείας, ΜΕΤΑδραση, ανέστειλε τις δραστηριότητές της λόγω πολύμηνων καθυστερήσεων στις πληρωμές των υπαλλήλων από το Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου.
Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ανοιχτή επιστολή 36 οργανώσεων προς το Υπουργείο για το εν λόγω ζήτημα, οι εργαζόμενοι διερμηνείς αναγκάστηκαν να παραμείνουν απλήρωτοι για επτά ολόκληρους μήνες, (από τον Ιανουάριο έως τον Ιούλιο του 2024), για εργασίες που ολοκληρώθηκαν τον Δεκέμβριο του 2023), χωρίς να γνωρίζουν τον λόγο και παρά το γεγονός ότι οι υπηρεσίες διερμηνείας χρηματοδοτούνται από ευρωπαϊκά κονδύλια, από το Ταμείο Ασύλου, Μετανάστευσης και Ένταξης (ΤΑΜΕ), μέχρι και το 2027.
Κέντρο υποδοχής προσφύγων (αρχείου) Dimitris Kapantais / SOOC
Προκειμένου να καλυφθούν οι τεράστιες ελλείψεις που άφηνε πίσω της η αναστολή λειτουργίας της ΜΕΤΑδρασης, ο Οργανισμός της ΕΕ για το Άσυλο (EUAA) διέθεσε στην Ελλάδα συνολικά 239 διερμηνείς, (78 στα γραφεία Ασύλου και 161 στις υπηρεσίες Υποδοχής και Ταυτοποίησης), καθώς και κάποιες ώρες τηλεδιερμηνείας, με διερμηνείς από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.
Ωστόσο, στα μέσα Σεπτεμβρίου, ο ευρωπαϊκός οργανισμός μείωσε σημαντικά την έκτακτη συνδρομή του, με αποτέλεσμα οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες να μείνουν και πάλι στο κενό. Βέβαια, η εν λόγω αρωγή από την ΕΕ ήταν κατεπείγοντος χαρακτήρα και δεν προοριζόταν να καλύψει τις πάγιες ανάγκες της χώρας σε διερμηνείς..
Όπως αναφέρει σε ανακοίνωσή της η οργάνωση, από την 30η Ιουνίου 2024 υπήρχαν μόλις 69 διερμηνείες σε όλες τις προσφυγικές δομές της χώρας, τόσο στην ενδοχώρα όσο και στα νησιά. Δηλαδή, 1 διερμηνέας για κάθε 267 άτομα.
“Ο αριθμός αυτός είναι ελάχιστός, ειδικά αν αναλογιστούμε ότι σε κάθε δομή υπάρχουν ανάγκες διερμηνείας σε πολλές γλώσσες. Ενδεικτικά, σε 20 από τα 32 καμπς υπήρχε ένας/μία ή και κανένας διερμηνέας”, αναφέρει.
“Συνεννοηθείτε με google translate”
Δεν είναι και δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι δυσκολίες δημιουργούν τα γλωσσικά εμπόδια.
Τα αιτήματα εκατοντάδων προσφύγων και προσφυγισσών για διεθνή προστασία αναβάλλονται διαρκώς, οι υπηρεσίες που τους παρέχονται στις δομές φιλοξενίες, στις οποίες διαβιούν κυρίως υπό συνθήκες κράτησης και απομόνωσης, είναι ανεπαρκείς ενώ το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και την υγειονομική περίθαλψη παραβιάζεται συστηματικά.
Δομή φιλοξενίας Σχιστού Menelaos Myrillas / SOOC
Η Βίκυ Βρακά, κοινωνική λειτουργός στη δομή φιλοξενίας προσφύγων Σχιστού περιγράφει στο NEWS 24/7:
“Μία από τις βασικές επιπτώσεις της έλλειψης διερμηνέων στην καθημερινότητα των προσφύγων είναι ότι έχουν παγώσει τα πάντα σε ό,τι αφορά την ψυχοκοινωνική υποστήριξή τους. Ένας κοινωνικός λειτουργός δεν μπορεί να κάνει τη δουλειά του, να πάρει το κοινωνικό ιστορικό, να πλαισιώσει έναν άνθρωπο, να τον βοηθήσει, γιατί δεν υπάρχει επικοινωνία. Και αναγκαζόμαστε να κάνουμε αυτό που ουσιαστικά μάς λέει το Υπουργείο, ότι ‘χρησιμοποιήστε google translate και τη γλώσσα του σώματος’ για να συνεννοηθείτε”.
Δεύτερον, ακόμα πιο βασικό, οι σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία των προσφύγων. Ιδιαίτερα στο Σχιστό, όπου εργάζομαι, φιλοξενούνται άνθρωποι που στη συντριπτική πλειοψηφία τους έχουν σοβαρά θέματα υγείας. Αν δεν υπάρχει διερμηνέας, πως θα μπορέσεις να επικοινωνήσεις με έναν άνθρωπο, ο οποίος είναι καρκινοπαθής ή χρειάζεται να κάνει αιμοκάθαρση ή πρέπει να παίρνει συγκεκριμένα φάρμακα;
Και φυσικά η έλλειψη διερμηνέων προσβάλλει και θεμελιώδη δικαιώματά τους. Δηλαδή το γεγονός ότι αναγκαζόμαστε να παίρνουμε αποφάσεις για αυτούς χωρίς αυτούς, επειδή δεν υπάρχει επικοινωνία στη γλώσσα τους, σημαίνει ουσιαστικά ότι παραβιάζουμε το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση και στην ενημέρωση. Επειδή δηλαδή αυτοί οι άνθρωποι δεν ξέρουν ελληνικά, δεν έχουν και το δικαίωμα να μάθουν για το τι κάνουν στη ζωή τους;”
Επίσκεψη του Υπουργού Μετανάστευσης και ασύλου Νότη Μηταράκη και της Γερμανίδας Υπουργού Εξωτερικών, Analena Baerbock , στη δομή φιλοξενίας στο Σχιστό , στις 28 Ιουλίου, 2022
Οι δυσκολίες, βέβαια, επεκτείνονται και εκτός των camps, όταν οι πρόσφυγες και οι προσφύγισσες καλούνται να μετακινηθούν στα αστικά κέντρα ή ακόμα και στα νοσοκομεία, όπου οι υπηρεσίες διερμηνείας έχουν προ πολλού σταματήσει να λειτουργούν και περιορισμένος αριθμών διερμηνέων, που προσφέρουν οργανώσεις όπως ο “Ερυθρός Σταυρός”, δεν καλύπτουν έκτακτα περιστατικά νοσηλείας, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή της και η “Πρωτοβουλία εργαζομένων στα camps”.
“Δεν χρειάζεται να γνωρίζει κανείς τον μύθο της Βαβέλ για να καταλάβει πως είναι αδύνατον χωρίς διερμηνεία να λάβουν οι πρόσφυγ(ισσ)ες τις υπηρεσίες που δικαιούνται, έγκαιρα και χωρίς διακρίσεις”, προσθέτει, τονίζοντας πως “αυτά είναι τα αποτελέσματα της διαρκούς αντιμεταναστευτικής και ρατσιστικής πολιτικής”.
Συνεντεύξεις ασύλου
Εξίσου σοβαρό πρόβλημα παρατηρείται και στην Υπηρεσία Ασύλου και τα Περιφερειακά Γραφεία Ασύλου και Αυτοτελή Κλιμάκια Ασύλου, όπου λόγω της απουσίας διερμηνέων οι συνεντεύξεις των αιτούντων άσυλο αναβάλλονται, πολλές φορές χωρίς καν την έγκαιρη ενημέρωση των ενδιαφερόμενων, ενώ σε άλλες περιπτώσεις δεν επαναπρογραμματίζονται καν, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να μη γνωρίζουν πότε θα διεξαχθεί η καταγραφή ή η συνέντευξή τους.
Όπως καταγγέλλει με ανακοίνωσή της η RSA, “συχνά, οι αιτούντες άσυλο καλούνται να δηλώσουν ότι αποδέχονται να διεξαχθεί η διαδικασία στα ελληνικά, υπογράφοντας υπεύθυνες δηλώσεις ότι κατανοούν τη γλώσσα. Εναλλακτικά, δίνεται η δυνατότητα να συνδράμουν ως διερμηνείς τρίτα πρόσωπα, χωρίς πιστοποίηση διερμηνέα, και πάλι με υπεύθυνες δηλώσεις των αιτούντων ότι τους αποδέχονται.
Προφανώς, η υπογραφή των σχετικών υπεύθυνων δηλώσεων από τους αιτούντες αποσκοπεί αποκλειστικά στην απαλλαγή της Υπηρεσίας Ασύλου από την ευθύνη, ενώ ο νόμος προβλέπει, φυσικά, την υποχρεωτική παροχή υπηρεσιών διερμηνείας σε γλώσσα που κατανοούν οι αιτούντες σε όλα τα στάδια των διαδικασιών υποδοχής και ταυτοποίησης και ασύλου από την πλευρά της πολιτείας”.
Ενδεικτικά παραθέτει και τρεις υποθέσεις τις οποίες εκπροσωπεί η οργάνωση, και, όπως αναφέρει οι γραπτές απαντήσεις των αρχών βρίσκονται στη διάθεσή της. Μία εκ των οποίων είναι η εξής:
“Σε υπόθεση οικογένειας, όπου η γυναίκα γέννησε πρόσφατα και διαμένει στο καμπ της Ριτσώνας, σε αίτημά μας προς το Περιφερειακό Γραφείο Ασύλου Πειραιά σχετικά με τις ενέργειες που είναι απαραίτητες για την καταγραφή του νεογέννητου παιδιού στην Υπηρεσία, λάβαμε γραπτή απάντηση ότι:
«Όσο δεν υπάρχει διερμηνεία υπάρχουν δύο τρόποι για να γίνουν οι καταγραφές & αιτήσεις ισόχρονης: 1. Όταν οι αιτούντες δηλώνουν με υπεύθυνη δήλωση ότι μιλούν και κατανοούν καλά την ελληνική και μπορούν να επικοινωνούν, να ενημερώνονται και να απαντούν στις ερωτήσεις κατά τη διαδικασία της καταγραφής. 2. Με τη συμμετοχή τρίτου ατόμου σε ρόλο διερμηνέα που μιλάει τα ελληνικά. Σε αυτή την περίπτωση απαιτούνται πλήρη στοιχεία ταυτοπροσωπίας του διερμηνέα (πχ. διαβατήριο, άδεια διαμονής) και υπεύθυνη δήλωση του αιτούντος ότι αποδέχεται τον πολίτη… με στοιχεία ταυτότητας… ως διερμηνέα για τη διαδικασία καταγραφής και η Υπηρεσία Ασύλου δεν φέρει καμία ευθύνη για την ποιότητα της διερμηνείας»”.
Οργανώσεις και εργαζόμενοι στις δομές της χώρας έχουν επανειλημμένα κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου, ωστόσο καταγγέλλουν ότι το αρμόδιο υπουργείο σιωπά.
Εμείς επικοινωνήσαμε με το Γραφείο Τύπου του Υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, όπου απευθύναμε σχετικά ερωτήματα, που αφορούν τόσο τις καταγγελίες περί έλλειψης διερμηνέων στις δομές φιλοξενίας προσφύγων και στην Υπηρεσία Ασύλου όσο και τα μέτρα που έχει λάβει ή πρόκειται να λάβει για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Μέχρι και την ώρα που δημοσιεύεται το παρόν κείμενο δεν έχουμε λάβει απάντηση. Δεσμευόμαστε, ωστόσο, πως το κείμενο θα ενημερωθεί, σε περίπτωση που έχουμε νεότερη ενημέρωση από το αρμόδιο Υπουργείο.
