Η νέα έρευνα του ARTE αποκαλύπτει με σύντομο ντοκιμαντέρ που δημοσιεύθηκε στις 30 Οκτωβρίου, τον συστηματικό και οργανωμένο χαρακτήρα της επαναπροώθησης μεταναστών στην Ελλάδα. Από το 2020, χιλιάδες πρόσφυγες, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών, έχουν πεταχτεί στη θάλασσα μέσα σε σωσίβιες λέμβους από την ελληνική ακτοφυλακή και έχουν αφεθεί να παρασυρθούν στα τουρκικά ύδατα. Πλήθος πηγών επιβεβαιώνει τις εγκληματικές πρακτικές την ελληνικής ακτοφυλακής, την αδράνεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τις ευθύνες της Frontex.

Το Φεβρουάριο του 2024 η ερευνητική δημοσιογραφική ομάδα ανακαλύπτει βίντεο, όπου μία ομάδα από πρόσφυγες ζητάει βοήθεια, αφού έφυγε από την Τουρκία κι έφτασε στην Ελλάδα, συγκεκριμένα στο Φαρμακονήσι. Αργότερα, η ίδια ομάδα εντοπίζεται να παρασύρεται στη θάλασσα κοντά σε ακτή της Τουρκίας.

Οι ερευνητές ανέλυσαν εκατοντάδες φωτογραφίες και βίντεο και αποκαλύπτεται ότι οι πρόσφυγες που καταφτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος «επιστρέφονται πίσω» μαζικά και εγκαταλείπονται στην θάλασσα από τις ελληνικές αρχές σε σωσίβιες λεμβους. Ανάμεσα τους βρίσκονται γυναίκες και παιδιά.

«Η πράξη αυτή είναι απαγορευμένη και επικίνδυνη. Έχουμε συλλέξει μαρτυρίες και έχουμε διαπιστώσει τις προσπάθειες της Ελλάδας να αποκρύψει τα ίχνη αυτών των πρακτικών. Η έρευνά μας αποδεικνύει την συστηματικότητα αυτών των pushbacks στη θάλασσα και με ποιον τρόπο η Ευρωπαϊκή Ένωση κλείνει σκόπιμα τα μάτια μπροστά σε αυτή τη βιαιότητα» σημειώνεται χαρακτηριστικά στο ερευνητικό ντοκιμαντέρ.

Πρόκειται για μία διαδρομή που γίνεται από πρόσφυγες του Αφγανιστάν, της Συρίας, της Παλαιστίνης. Το 2023 ήταν σχεδόν 40.000 πρόσφυγες που έφυγαν από την Τουρκία και έφτασαν στα ελληνικά νησιά. Ένα από τα βασικά σημεία μέσα στην ΕΕ. Μέσα στο Tik Tok εντοπίστηκε βίντεο που δημοσιεύθηκε τον Μάρτιο του 2024 και συνοδεύεται από λεζάντα κλήσης κινδύνου από ομάδα που έχει εγκλωβιστεί σε ελληνικό νησί. Το συγκεκριμένο βίντεο διαγράφηκε από την εφαρμογή άμεσα.

Αργότερα, βρέθηκε βίντεο αρκετά παρόμοιο και μετά από αρκετή επεξεργασία των ερευνητών κατάλαβαν ότι πρόκειται πράγματι για την ίδια ομάδα, καθώς αναγνώρισαν έναν συγκεκριμένο άντρα με κίτρινο μπουφάν και πράσινη κουκούλα και την γυναίκα με το ροζ παντελόνι ή το παιδί με το κόκκινο φούτερ. Αυτή τη φορά οι πρόσφυγες ενημέρωναν για την ακριβή του τοποθεσία, ήταν το Φαρμακονήσι.

Η ομάδα ερευνητών αναζήτησε περισσότερες φωτογραφίες και βίντεο.

«Μας έστειλε εκείνη τη μέρα ο πρόσφυγας την τοποθεσία GPS του μέσω του Google Maps και επιβεβαιώσαμε ότι βρισκόταν πράγματι στο ελληνικό νησί, Φαρμακονήσι. Καθώς η ομάδα βρισκόταν σε ευρωπαϊκό έδαφος είχε το δικαίωμα να κάνει αίτηση για άσυλο, αλλά δεν είχαν την δυνατότητα» εξηγούν οι ερευνητές.

Σε άλλο βίντεο καταγράφεται ένα από τα σκάφη της ελληνικής ακτοφυλακής που χρησιμοποιείται στη Μεσόγειο και φαίνεται ότι πλησιάζει για να πάρει την ομάδα προσφύγων.

Η παρέμβαση αυτή βιντεοσκοπήθηκε. 6 ώρες μετά τις εκκλήσεις των ανθρώπων για βοήθεια στην Ελλάδα, οι ίδιοι βρίσκονται να παρασύρονται στην θάλασσα και μέσα σε λέμβους. Η ομάδα ήταν θύμα pushback, μία επαναπροώθηση, πράξη αντίθετη στον ευρωπαϊκό νόμο που διασφαλίζει το δικαίωμα στο άσυλο και απαγορεύει τις συλλογικές απελάσεις.

Η ερευνητική ομάδα επικοινώνησε με το ελληνικό λιμενικό μέσω email.

Σε σχέση με το αίτημα, είπαν ότι δεν υπάρχουν τεκμήρια, ενώ είναι χαρακτηριστικό ότι η ακτοφυλακή δεν ζήτησε λεπτομέρειες για κανένα από όλα τα στοιχεία που είχαμε στην κατοχή μας. Η ελληνική πλευρά ισχυριζόταν ότι δεν είχε καμία γνώση για τίποτα. Παρόλα αυτά αυτή είναι μόνο μία από τις εκατοντάδες υποθέσεις επαναπροώθησης. Η Τουρκία καταγράφει σε λίστα όλα όσα θεωρεί ότι συνιστούν pushback από την Ελλάδα και, σύμφωνα με αυτές τις πληροφορίες, έχουν πραγματοποιηθεί τουλάχιστον 1000 επαναπροωθήσεις χρησιμοποιώντας λέμβους. από το 2020.

Η ερευνητική ομάδα με έδρα το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, Forensic Architecture έχει δημιουργήσει μία πλατφόρμα με ανοιχτή πρόσβαση, με γεωεντοπισμό που επαληθεύει τις φωτογραφίες που έχουν τραβηχτεί στην θάλασσα. Έχουν, επίσης, επιβεβαιώσει τουλάχιστον 401 περιπτώσεις επαναπροώθησης μεταξύ 2020 και 2023. Συγκεκριμένες φωτογραφίες επιβεβαιώνουν αδιαμφισβήτητα την ελληνική ευθύνη. Για παράδειγμα, εδώ φαίνεται ξεκάθαρα ότι οι λέμβοι ρυμουλκούνται από το ελληνικό λιμενικό που τους επιστρέφει στην Τουρκία.

«Προκειμένου να βρούμε μαρτυρίες, ακολουθήσαμε ομάδες προσφύγων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βρήκαμε ένα σχόλιο που δημοσιεύτηκε από έναν Σύριο, τον Ahed και έγραφε “Βάλανε 26 άτομα σε μία σχεδία και μας άφησαν στην μέση της Θάλασσας”. Από την διασταύρωση αυτής της πληροφορίας, ανακαλύψαμε άλλες φωτογραφίες από την ακτοφυλακή που υποστηρίζει ότι είναι από διάσωση, ενώ ο Ahed περιγράφει σε βίντεο ότι εγκαταλήφθηκε σε μία λέμβο» περιγράφεται στο βίντεο της Arte.

Ένας πρόσφυγας από την Ακτή Ελεφαντοστού παραχώρησε, επίσης, στους ερευνητές επιβεβαιωτική μαρτυρία συμπληρώνοντας ότι «με τραυμάτισε τόσο πολύ και δεν μπορώ να το ξεχάσω».

Πρόκειται για μία πολύ επικίνδυνη τακτική, καθώς μερικές από τις σχεδίες είναι υπερφορτωμένες. Τον Απρίλιο του 2022 ο εισηγητής των Ηνωμένων Εθνών για τα δικαιώματα των Μεταναστών επιβεβαιώνει την συστηματική χρήση των pushbacks «Στην Ελλάδα τα pushbacks στην στεριά και στην Θάλασσα αποτελούν de facto γενική πολιτική». Η απάντηση της ελληνικής κυβέρνησης σε αυτές τις κατηγορίες που έθεσαν οι ερευνητές στο Υπουργείο Εξωτερικών, μέσω της απαντητικής επιστολής του λιμενικού, ήταν ότι: Φερόμενες παράνομες πράξεις όπως αυτές που αναφέρονται στο σχετικά αίτημα δεν ανήκουν στις επιχειρησιακές πρακτικές του Λιμενικού Σώματος – Ελληνικής Ακτοφυλακής».

Η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει εξήγηση για την παρουσία των εκατοντάδων σχεδίων από το 2020 που παρασύρονται μέσα στην θάλασσα. Μάλιστα, ανακαλύψαν ότι οι ελληνικές αρχές κάνουν τα πάντα για να συγκαλύψουν αυτές τις τακτικές. Η έρευνα από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση (ΜΚΟ) «Border Violence» δείχνει ότι το 95% των θυμάτων αυτής της πρακτικής στην Ελλάδα καταγγέλλει την καταστροφή ή την κλοπή του κινητού τους τηλεφώνου, όπως και προσωπικά είδη. Φαίνεται ότι υπάρχει προσπάθεια να κρυφτεί και η προέλευση των λέμβων που χρησιμοποιούνταν μέχρι το 2022, όπου αναγραφόταν μάρκα ελληνική.

Η εταιρεία που διαφήμιζε ότι σώζει ζωές διαμαρτυρήθηκε μέσω email εκφράζοντας την δυσαρέσκειά της για την χρήση των προϊόντων της ειδικά όταν «εμπλέκονται σε παράνομες δραστηριότητες». Αποτέλεσμα αυτού ήταν να αρχίσουν να κόβονται τα σημεία όπου αναγραφόταν η μάρκα της εταιρείας.

Έτσι από το 2021 ένα καινούριο μοντέλο λέμβων εμφανίζεται. Ένας ειδικός στον τομέα που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος, λέει «είναι προφανές ότι πρόκειται για ζήτημα συγκάλυψης». Μετά από πολλή έρευνα οι ερευνητές εντόπισαν ποιο ήταν το νέο μοντέλο λέμβου, το οποίο κατασκευαζόταν από μία κινέζικη εταιρεία. Προσπάθησαν να επικοινωνήσουν αλλά ούτε η κινέζικη εταιρεία, ούτε η ελληνική πλευρά τους έδωσε απάντηση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση που χρηματοδοτεί την επιτήρηση των ευρωπαϊκών συνόρων συμμετέχει στην αγορά των λέμβων. Στην δημόσια βάση δεδομένων των προσκλήσεων υποβολής προσφορών από την Ελλάδα βρήκαν ένα έγγραφο που αναφέρει την αγορά των λέμβων αυτών για την ελληνική ακτοφυλακή. Το 2016, 280 λέμβοι της μάρκας «ΛΑΛΙΖΑΣ ΕΛΛΑΣ Α.Ε.» αγοράζονται με την βοήθεια της ΕΕ. Η κομισιόν απάντησε σε σχετική τους ερώτηση ότι δεν έχει λάβει γνώση για χρήση των ευρωπαϊκών κονδυλίων σε παράνομες δραστηριότητες».

Σε άλλη ερώτηση σχετικά με την συνέχεια της χρηματοδότησης της για λέμβους, υποστήριξε ότι o ενωσιακός χρηματοδοτικός εξοπλισμός για την ελληνική ακτοφυλακή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνδυνο και να στηρίξει την έρευνα και τις επιχειρήσεις διάσωσης. Παρόλα αυτά, το 2020 η Κομισιόν ειδοποιήθηκε για τις περιπτώσεις pushbacks σε λέμβους και δεν προχώρησε ποτέ στην επιβολή κυρώσεων.

Η Frontex, οργανισμός που βοηθά τα κράτη μέλη στη διαχείριση των συνόρων κατηγορήθηκε σε μια έκθεση της OLAF (Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης) ότι γνώριζε τις απωθήσεις και, μάλιστα, ότι τις κάλυπτε. Η έκθεση οδήγησε στην παραίτηση του διευθυντή της Frontex, ο οποίος αργότερα ήταν υποψήφιος για της εκλογές της ΕΕ με το κόμμα της ακροδεξιάς Μαρίν Λε Πεν. Η Arte τον κάλεσε για να ζητήσει εξηγήσεις κι εκείνος δεν απάντησε ποτέ.

Ολόκληρο το ντοκιμαντέρ του ARTE εδώ:

Ο θανάσιμος τραυματισμός του μετανάστη κατά τη διάρκεια επεισοδίου μεταξύ του Λιμενικού και μιας βάρκας μεταναστών στη Σύμη την Παρασκευή προήλθε «πιθανόν από βολίδα», όπως ανέφερε το Λιμενικό Σώμα σε ανακοίνωσή του.

Το επεισόδιο συνέβη όταν το ταχύπλοο σκάφος που μετέφερε μετανάστες από την Τουρκία δεν συμμορφώθηκε με τα οπτικά και ηχητικά σήματα των αρχών, όπως αναφέρει το Λιμενικό.

Σύμφωνα με το δελτίο Τύπου, ακολούθησαν ακραία επικίνδυνοι ελιγμοί του έτερου σκάφους το οποίο εμβόλισε το σκάφος του Λιμενικού στην αριστερή πλευρά και συγκεκριμένα πλησίον της θέσης του κυβερνήτη.

Αναλυτικά το Δελτίο Τύπου του Λιμενικού Σώματος

«Τις πρωινές ώρες σήμερα, περιπολικό σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. το οποίο εκτελούσε προγραμματισμένη περιπολία, εντόπισε στην θαλάσσια περιοχή βορειοδυτικά της Σύμης ύποπτο ταχύπλοο (Τ/Χ) σκάφος.

Το Τ/Χ πολυεστερικό σκάφος, μόλις αντιλήφθηκε την παρουσία του περιπολικού Λ.Σ. (ΠΛΣ), ανέπτυξε ταχύτητα με σκοπό την διαφυγή του. Ακολούθησε καταδίωξη από το ΠΛΣ, με τη χρήση ηχητικών και οπτικών σημάτων, στα οποία το Τ/Χ δεν συμμορφώθηκε, εκτελώντας επανειλημμένα ακραία επικίνδυνους ελιγμούς και εμβολίζοντας το ΠΛΣ στην αριστερή πλευρά και συγκεκριμένα πλησίον της θέσης του κυβερνήτη, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τη σωματική ακεραιότητα των μελών του πληρώματος του ΠΛΣ.

Προκειμένου αποτραπεί ο άμεσος κίνδυνος για το ΠΛΣ και το πλήρωμά του, πραγματοποιήθηκαν αρχικά προειδοποιητικές βολές χωρίς αποτέλεσμα και ακολούθως στοχευμένες βολές στον εξωλέμβιο κινητήρα που αποσκοπούσαν στην ακινητοποίηση του ταχυπλόου. Κατόπιν της ακινητοποίησης του σκάφους, διενεργήθηκε έλεγχος επί του ταχυπλόου από το πλήρωμα του ΠΛΣ, όπου και διαπιστώθηκε ότι ένας 39χρονος άνδρας είχε τραυματιστεί θανάσιμα, πιθανόν από βολίδα.

Ο 39χρονος μεταφέρθηκε με έτερο περιπολικό σκάφος του Λ.Σ.-ΕΛ.ΑΚΤ. στο λιμάνι της Ρόδου και διακομίστηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Ρόδου, προκειμένου στη συνέχεια διενεργηθεί νεκροψία-νεκροτομή από την Ιατροδικαστική Υπηρεσία Ρόδου.

Στο Τ/Χ επέβαιναν συνολικά δεκατέσσερις (14) αλλοδαποί (5 ανήλικοι, 8 άντρες, 1 γυναίκα), ενώ από το Λιμεναρχείο Σύμης που διενεργεί την προανάκριση, συνελήφθησαν δύο (02) αλλοδαποί που αναγνωρίστηκαν ως διακινητές, για παράβαση των αρ. 82 και 83 του Ν. 3386/2005, αρ.25 παρ. 1 εδ. β του Ν. 5038/2023 και 306 του Π.Κ. και κατασχέθηκε το Τ/Χ σκάφος».

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ

0 νέος εκτελεστικός διευθυντής της Frontex, Χανς Λάιτενς, εμφανίζεται στην κάμερα της δημόσιας γερμανικής τηλεόρασης ARD να παραδέχεται για πρώτη φορά ανοιχτά ότι η Ελλάδα κάνει επαναπροωθήσεις προσφύγων και ότι έχει ζητήσει από τις ελληνικές αρχές να τις σταματήσουν. Εξαγγέλλει μάλιστα νέα πολιτική αντιμετώπισης των επαναπροωθήσεων εκ μέρους της Frontex, λέγοντας ότι τα σκάφη και οι δυνάμεις της Frontex θα πρέπει να παρεμβαίνουν ενεργά την ώρα που διαπιστώνουν παραβιάσεις του κανονισμού από τα κράτη-μέλη για να τις σταματήσουν, αντί να επιτηρούν παθητικά, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Και αφήνει επίσης για πρώτη φορά ανοιχτό το ενδεχόμενο της αποχώρησης της αποστολής της Frontex από την Ελλάδα, σε περίπτωση που δεν καταφέρει να σταματήσει τις παράνομες ενέργειες των ελληνικών αρχών, σημειώνοντας ότι η αποχώρηση της Frontex αποτελεί μια επιλογή που εξετάζεται κάθε φορά ανάλογα με τα νέα δεδομένα.

Οι αποκαλυπτικές δηλώσεις του διευθυντή της Frontex περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ των Στέφανι Ντοτ, Μανουέλ Μπεβάρντερ, Γιόνας Σρέιγεγκ, Γιώργου Χρηστίδη «Διαβόητη Frontex: θα κάνει μια νέα αρχή η ευρωπαϊκή υπηρεσία συνόρων;», που προβλήθηκε την Πέμπτη στο ΑRD. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει επίσης την εξομολόγηση Σουηδού υποναύαρχου, επικεφαλής της σουηδικής δύναμης της Frontex στην Ελλάδα το 2020, o oποίος διηγείται ότι δέχτηκε απειλές από ανώτερό του στη Frontex ότι θα έχει προβλήματα αν καταγγείλει επαναπροώθηση βάρκας προσφύγων από τη Χίο στην Τουρκία.

Πρόκειται για την τρίτη δημοσιογραφική αποκάλυψη διεθνούς μέσου αυτή την εβδομάδα για τις παράνομες επαναπροωθήσεις των ελληνικών αρχών, με στοιχεία εξαιρετικά επιβαρυντικά που είναι δύσκολο να αντικρουστούν, όπως άλλωστε το δείχνει κι η αμήχανη στάση της κυβέρνησης μέχρι στιγμής.

Στις αρχές της εβδομάδας, ντοκιμαντέρ του BBC αποκάλυπτε στοιχεία για περισσότερους από 40 νεκρούς πρόσφυγες κατά τη διάρκεια επαναπροωθήσεων από τον Μάιο του 2020 ώς τον Μάιο του 2023 και επιβεβαίωνε τις συνταρακτικές αποκαλύψεις για δολοφονικές πρακτικές του Λιμενικού να πετούν πρόσφυγες απευθείας στη θάλασσα χωρίς σωσίβιο, κάποιες φορές με δεμένα τα χέρια. Περιλάμβανε επίσης την ομολογία τού πρώην επικεφαλής ειδικών επιχειρήσεων του Λιμενικού, Δημήτρη Μπαλτάκου, όταν νόμιζε ότι δεν κατέγραφαν οι κάμερες, ότι το γνωστό βίντεο που είχαν δημοσιοποιήσει οι New York Times έδειχνε πράγματι παράνομη επαναπροώθηση.

Την ίδια ημέρα, το Al Jazeera αποκάλυψε το πόρισμα του Γραφείου Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex που διαπιστώνει ότι το βίντεο των New York Times δείχνει «πέρα από κάθε αμφιβολία» επαναπροώθηση υπό την αιγίδα και τον συντονισμό υψηλών κλιμακίων του ελληνικού Λιμενικού, το οποίο διαστρέβλωσε γεγονότα στην επιχειρησιακή του αναφορά και έδρασε με τρόπο που παραπέμπει σε συγκάλυψη.

Αλλά οι αποκαλύψεις του ντοκιμαντέρ στο ARD έχουν ακόμη μεγαλύτερο βάρος, καθώς προέρχονται από τα χείλη του ίδιου του εκτελεστικού διευθυντή της Frontex. Οι δημοσιογράφοι δείχνουν στον κ. Λάιτενς βίντεο από δύο επαναπροωθήσεις προσφύγων που είχε καταγράψει η νορβηγική οργάνωση Aegean Boat Report, μία στις 19 Φεβρουαρίου 2024 και μία στις 25 Ιανουαρίου 2024, τις οποίες τεκμηρίωσε με γεωεντοπισμό η ερευνητική ομάδα Forensis. Στο ένα περιστατικό παρευρίσκονταν δύο βουλγαρικά σκάφη της Frontex, στο άλλο ένα λετονικό.

Απαντά ο κ. Λάιτενς: «Αν βρισκόμαστε εκεί, τότε εμπλεκόμαστε με κάποιον τρόπο, ακόμη κι αν δεν κάνουμε τίποτα, διότι προκύπτει το ερώτημα: μπορούσαμε ή έπρεπε να το εμποδίσουμε; Εχουμε ευθύνη [...] να το εμποδίσουμε, αν είναι δυνατόν. Ας είμαστε ρεαλιστές. Ακόμα κι αν βρίσκεσαι 100 μέτρα μακριά, έχεις μέσα επικοινωνίας. Θέλω να κάνουν πράγματι κάτι και όχι να κάθονται άνετοι και χαλαροί επειδή τις ενέργειες τις κάνει μια άλλη χώρα».

Στην ερώτηση αν έχει κάνει κάτι συγκεκριμένο και αν έχει ζητήσει από τις ελληνικές αρχές να σταματήσουν τις επαναπροωθήσεις, ο εκτελεστικός διευθυντής της Frontex απαντά: «Nαι, τους το είπα. Αλλά δεν μπορώ να το εμποδίσω, δεν είναι ρεαλιστικό». Και συμπληρώνει: «Πρέπει να αξιολογήσουμε όλη την υποστήριξη που δίνουμε και πρέπει πράγματι να κάνουμε σταθμίσεις απέναντι σε πιθανές επαναπροωθήσεις. Στο τέλος μπορεί να οδηγηθώ στο συμπέρασμα ότι δεν είναι πια δυνατή μια αξιόπιστη συνεργασία. Δεν έχω φτάσει σ' αυτό το σημείο, αλλά πρέπει να το αξιολογούμε συχνά και συνεχώς».

Ψέματα, απειλές και τιμωρίες καταγγέλλει Σουηδός υποναύαρχος της Frontex

Ιδιαίτερη βαρύτητα έχουν και οι αποκαλύψεις του υποναύαρχου Κένεθ Νέιγνες, υπεύθυνου των διεθνών επιχειρήσεων της Σουηδίας για χρόνια και συχνά επικεφαλής των σουηδικών δυνάμεων της Frontex. Διηγείται ότι το 2020, ενώ εκτελεστικός διευθυντής της Frontex ήταν ο περιβόητος Φαμπρίς Λετζέρι, εκλεγμένος ευρωβουλευτής με τη Μαρίν Λεπέν στις τελευταίες ευρωεκλογές και βραβευμένος από την κυβέρνηση Μητσοτάκη για τις υπηρεσίες του, ο κ. Νέιγνες δέχτηκε στις 5 τα ξημερώματα ειδοποίηση από τον καπετάνιο του σουηδικού περιπολικού για περιστατικό με μετανάστες. Οι Σουηδοί ειδοποίησαν το ελληνικό Λιμενικό, που κατέφτασε στο σημείο αλλά έδωσε εντολή στο σκάφος τους να απομακρυνθεί και να μετακινηθεί βόρεια το συντομότερο. Μετά από λίγο, είδαν στη συσκευή του σκάφους τη βάρκα των προσφύγων και το σκάφος του Λιμενικού να κατευθύνονται προς την Τουρκία.

Στην έρευνα που διεξήγαγε το Γραφείο Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Frontex, το Λιμενικό ισχυρίζεται ότι οι πρόσφυγες φοβήθηκαν από την παρουσία του περιπολικού και άλλαξαν μόνοι τους διαδρομή προς την Τουρκία. Ο κ. Νέιγνες πιστεύει ότι αυτό δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα και ότι επρόκειτο ξεκάθαρα για παραβίαση της διεθνούς νομοθεσίας. Οταν όμως επιχείρησε να το καταθέσει στους ανωτέρους του, η αντίδραση ήταν ιδιαιτέρως αρνητική, όπως λέει. Του είπαν ότι θα υπάρξουν προβλήματα και συνέπειες για τον ίδιο. Αμέσως μετά, το σουηδικό περιπολικό στάλθηκε στην άλλη πλευρά της Χίου, όπου δεν υπήρχαν πρόσφυγες, να περιπολεί νύχτα με δυνατό αέρα και κύμα. «Νομίζω ότι το είδαμε σαν ένα είδος τιμωρίας», λέει ο υποναύαρχος.

Πηγή: efsyn.gr

Εφιαλτικά στοιχεία για τη δράση των ελληνικών Αρχών έρχονται ξανά στο φως, αυτή τη φορά από μεγάλη δημοσιογραφική έρευνα του BBC, η οποία θα παρουσιαστεί και σε σχετικό ντοκιμαντέρ με τον τίτλο “Dead Calm: Killing in the Med?” ( Νεκρική σιγή: Δολοφονίες στη Μεσόγειο; ).

Οι ελληνικές αρχές, κυρίως το λιμενικό, φέρονται να έχουν προκαλέσει τον θάνατο δεκάδων ανθρώπων στη Μεσόγειο, με τον αριθμό των νεκρών για την τριετία 2020-2023 να εκτιμάται στους 43. 

Τι BBC επισημαίνει ότι παρά τις δυσκολίες να επιβεβαιωθούν τέτοια περιστατικά η δημοσιογραφική έρευνα μπόρεσε να αναλύσει τουλάχιστον 15 περιστατικά και να επιβεβαιώσει τις καταγγελίες μιλώντας και με αυτόπτες μάρτυρες.

Σε πέντε από αυτά πρόσφυγες καταγγέλλουν ότι οι ελληνικές αρχές τους πέταξαν απευθείας στη θάλασσα. Στις τέσσερις από αυτές τις περιπτώσεις εξήγησαν πως έφτασαν σε ελληνικά νησιά και στη συνέχεια τους κυνήγησαν. 

Σε αρκετά περιστατικά οι πρόσφυγες και μετανάστες καταγγέλλουν ότι τους έβαλαν σε φουσκωτές βάρκες για να τους επαναπροωθήσουν. Οι βάρκες αυτές είτε δεν είχαν μηχανές και ξεφούσκωσαν μέσα στη θάλασσα είτε φαίνονταν να έχουν τρυπηθεί. 

Μια από τις πιο ανατριχιαστικές περιγραφές έρχεται από έναν άνδρα με καταγωγή από το Καμερούν, ο οποίος αναφέρει ότι οι ελληνικές αρχές τον κυνήγησαν αφότου βρέθηκε στη Σάμο τον Σεπτέμβρη του 2021. «Μόλις είχαμε φτάσει και η αστυνομία ήρθε από πίσω. Υπήρχαν δύο αστυνομικοί ντυμένοι στα μαύρα και άλλοι τρεις με πολιτικά.

Φορούσαν μάσκες και μπορούσαμε να δούμε μόνο τα μάτια τους. Άρχισα με τον άλλον (ήταν τρία άτομα), τον πέταξαν στη θάλασσα. Ένας άλλος μου είπε “σώσε με, δεν θέλω να πεθάνω” και τελικά μόνο το χέρι του είχε απομείνει έξω από το νερό, ενώ σιγά σιγά τον είδα να χάνεται».

Ο μάρτυρας αναφέρει στο BBC ότι οι απαγωγείς του τον έδειραν άσχημα και στη συνέχεια τον πέταξαν μέσα στο νερό χωρίς σωσίβιο. Μπόρεσε να κολυμπήσει μέχρι την ακτή, όμως τα πτώματα των άλλων δύο εντοπίστηκαν από την τουρκική ακτοφυλακή. 

Ένας άλλος άνδρας δηλώνει στο βρετανικό δίκτυο ότι τον Μάρτιο του 2021 τον έπιασε ο ελληνικός στρατός όταν έφτασε στη Χίο και τον παρέδωσε στο λιμενικό.

«Με πέταξαν με δεμένα τα χείρα μέσα στη θάλασσα, ήθελαν να πεθάνω» καταγγέλλει και προσθέτει ότι κατάφερε να επιβιώσει επιπλέοντας ανάποδα προτού ένα από τα χέρια του απελευθερωθεί από τα δεσμά. Η θάλασσα, όμως, ήταν φουσκωμένη και τρεις από την ομάδα του πέθαναν. 

Το BBC  έθεσε τα ευρήματα του ρεπορτάζ προς το ελληνικό λιμενικό το οποίο διέψευσε όλες τις καταγγελίες για παράνομες δραστηριότητες. Παράλληλα, απάντησε ότι τα στελέχη του «εργάζονται συνεχώς με επαγγελματισμό, μεγάλο αίσθημα ευθύνης και σεβασμού για την ανθρώπινη ζωή και τα βασικά δικαιώματα» για να προσθέσει ότι είναι «σε πλήρη συμμόρφωση με τις διεθνείς δεσμεύσεις της χώρας».

Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, έγινε οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, η Refugee Support Aegean (RSA) δημοσίευσε σήμερα την ιστορία των Belal T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού, με βάση τις συνεντεύξεις που διενήργησε τόσο με τη σύζυγο του Belal, όσο και με τον ίδιο τον δεύτερο τραυματία και τη σύζυγό του, που ήταν επίσης στη βάρκα.

Αναλυτικά το δημοσίευμα της RSA:

«Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό δείχνει ότι κάτι πάει λάθος.»
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal που τραυματίστηκε θανάσιμα από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

«Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, όταν συνειδητοποίησα ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος, πραγματικά συγκλονίστηκα.»
Μ.Α., υπέστη σοβαρό τραυματισμό στον ώμο μετά από πυροβολισμό από το Ελληνικό Λιμενικό Σώμα

«Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, το περιστατικό εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»
N.T., σύζυγος του Μ.Α., που βρισκόταν επίσης στη βάρκα μαζί με την κόρη τους

Δεκατρείς (!) πυροβολισμοί στη μηχανή ενός πλοιαρίου που μετέφερε πρόσφυγες, ένας πρόσφυγας σοβαρά τραυματισμένος που στη συνέχεια απεβίωσε κι ένας ακόμη τραυματίας, μια υπόθεση που η ελληνική δικαιοσύνη έθεσε στο αρχείο, και μια (ακόμα) καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Μόλις λίγες μέρες πριν, στις 16 Απριλίου 2024, η καταδικαστική απόφαση του ΕΔΔΑ εναντίον της Ελλάδας για την υπόθεση της Ψερίμου το 2014, κατέστη οριστικά αμετάκλητη, καθώς πέρασε η τρίμηνη διορία που είχε η ελληνική κυβέρνηση να ασκήσει έφεση. Με αυτή την αφορμή, δημοσιεύουμε σήμερα την ιστορία των B.T. και M.A., που ήταν πρόσφυγες στη βάρκα που δέχτηκε τους πυροβολισμούς του λιμενικού.

Ψέριμος, 22 Σεπτεμβρίου 2014.

Δώδεκα πρόσφυγες βρίσκονται μέσα σε μια βάρκα για να περάσουν τα σύνορα από την Τουρκία στην Ελλάδα. Στις 6.45 το πρωί, η βάρκα μπαίνει στον κόλπο της Βασιλικής, βορειοανατολικά του νησιού της Ψερίμου. Εντοπίζεται από σκάφος του ελληνικού λιμενικού, με πλήρωμα δύο ατόμων, που έκανε περιπολία στην περιοχή. Το πλοιάριο φέρεται να μην σταματά μετά την εντολή των λιμενικών. Οι λιμενικοί πυροβολούν συνολικά 20 (!) φορές, ρίχνοντας 7 προειδοποιητικές βολές στον αέρα, και στη συνέχεια, άλλες 13 φορές κατευθείαν στη μηχανή του πλοιαρίου.

Λίγο αργότερα, το λιμενικό έχει ακινητοποιήσει την προσφυγική βάρκα. Ο απολογισμός από την εξαιρετικά δυσανάλογη χρήση βίας από το λιμενικό είναι τραγικός: Ένας πρόσφυγας από τη Συρία, ο Belal Tello, έχει πυροβοληθεί στο κεφάλι, και άλλος ένας έχει πυροβοληθεί σοβαρά στον ώμο.

B.T. – Θανάσιμος τραυματισμός στο κεφάλι: Επαφή «μόνο με τα μάτια»

Ο Belal μεταφέρεται με ελικόπτερο στο νοσοκομείο της Ρόδου, ενώ βρίσκεται σε κώμα με βαριά κρανιοεγκεφαλική κάκωση από τον πυροβολισμό. Οι υπόλοιποι πρόσφυγες μεταφέρονται στην Κάλυμνο. Μπαίνει κατευθείαν στην εντατική του νοσοκομείου, διασωληνώνεται, και τους επόμενους μήνες υποβάλλεται σε τουλάχιστον 7 νευροχειρουργικές επεμβάσεις. Η κατάσταση της υγείας του είναι κρίσιμη. Έξι μήνες αργότερα βγαίνει από την εντατική αλλά αναπνέει με τραχειοστομία και τρώει με γαστροστομία, παραμένει κλινήρης, χωρίς να μπορεί να κινηθεί, δεν μιλαει και δεν επικοινωνεί με το περιβάλλον – παρά μόνο «μπορεί να παρακολουθεί το βλέμμα». Η κατασταση της υγείας του παραμένει επισφαλής και χρήζει συνεχούς και καθημερινής φροντίδας από την οικογένειά του και περαιτέρω αποκατάστασης. Η επαφή του Belal με το περιβάλλον λοιπόν, γίνεται «μόνο με τα μάτια».

Στο μεταξύ, η γυναίκα του με τα δύο ανήλικα παιδιά τους, ηλικίας τότε 3 και 2 ετών, βρίσκονται στη Συρία. Ο Belal Tello ήταν πρόσφυγας που διέφυγε από τη χώρα λόγω της πολιτικής κατάστασης και του εμφυλίου πολέμου, που έθεταν τη ζωή του σε ισχυρό κίνδυνο. Για τον λόγο αυτόν, σκόπευε να αιτηθεί διεθνούς προστασίας στην Ευρώπη. Η οικογένεια του φοβάται ότι ο Belal θα πεθάνει, λόγω της σοβαρότητας του τραυματισμού του, και θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα, να τον δουν και να τον φροντίσουν.

Οι ελληνικές αρχές δεν διευκολύνουν την οικογένεια να επανενωθεί στην Ελλάδα. Το ελληνικό προξενείο του Λιβάνου χορηγεί άδεια εισόδου για λίγες μόνο μέρες στη σύζυγο, ενώ απορρίπτει επανειλημμένα (παρά τις παρεμβάσεις των δικηγόρων) την άδεια εισόδου των παιδιών. Η σύζυγος αναγκάζεται να έρθει μόνη στην Ελλάδα και να αφήσει τα δύο παιδιά της σε συγγενικό πρόσωπο, σε εξαιρετικά επισφαλές περιβάλλον. Η ίδια μας είπε σήμερα για εκείνη την περίοδο:

«Το γεγονός ότι δεν μπόρεσα να πάρω χαρτιά για να έρθω στην Ελλάδα είναι αυτό που έχει επηρεάσει περισσότερο εμένα και τα παιδιά μου. Ήμουν υποχρεωμένη να ταξιδεύω μόνη, χωρίς αυτά, για πολύ καιρό. Αυτό τα τραυμάτισε – είχαν χάσει τον πατέρα τους, δεν ήξεραν πού ήταν και μετά από αυτό, έχασαν και τη μητέρα τους. Δεν ήξεραν πού βρισκόμουν, πίστευαν ότι τους είχα αφήσει και αυτό μας έχει επηρεάσει πολύ. Για μεγάλο χρονικό διάστημα ο γιος μου, που ήταν πολύ μικρός, 4 ετών, αρνιόταν να μου μιλήσει, νομίζοντας ότι τον είχα αφήσει σαν τον πατέρα του. Είχε δει τον πατέρα του να ταξιδεύει και μετά να χάνεται, και μετά με είδε να ταξιδεύω και σκέφτηκε ότι θα τον άφηνα κι εγώ.

Αν οι αρχές μας είχαν δώσει έγγραφα, θα είχα ταξιδέψει με τα παιδιά μου, θα ήμασταν μαζί, θα αλληλοβοηθιόμασταν. Αυτό θα ήταν πολύ πιο εύκολο συναισθηματικά και τα παιδιά θα ένιωθαν ασφαλή, τουλάχιστον μαζί μου. Αλλά δεν έγινε έτσι, και αυτή ήταν η πιο δύσκολη περίοδος στη ζωή μου. Επίσης, τα παιδιά δεν μπόρεσαν να δουν τον πατέρα τους πριν πεθάνει. Κατά τη γνώμη μου, η ελληνική κυβέρνηση πυροβόλησε τον άντρα μου. Το πρώτο τους έγκλημα είναι ότι πυροβόλησαν τον άντρα μου και το δεύτερο είναι ότι απαγόρευσαν στα παιδιά μου να έρθουν και έμεινα μόνη. 9 χρόνια μετά την υπόθεση, η κόρη μου εξακολουθεί να φοβάται ότι θα με χάσει».

Ο Belal βρίσκεται σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του και έχει ανάγκη διαρκούς προστασίας και 24ωρης φροντίδας, ανάγκες που δεν μπορούν να καλυφθούν από το σύστημα υγείας στην Ελλάδα χωρίς τη συνδρομή της οικογένειάς του. Η κατάστασή του είναι αδιέξοδη.

Κατόπιν αίτησης της συζύγου του, τίθεται σε δικαστική συμπαράσταση καθώς βρίσκεται, φυσικά, σε μόνιμη αδυναμία να επιμεληθεί τις υποθέσεις του, και ορίζεται ως δικαστικός συμπαραστάτης ο αδερφός του, κάτοικος ΕΕ. Υποβάλλεται, δια του δικαστικού συμπαραστάτη του, αίτημα ασύλου για λογαριασμό του, και στη συνέχεια αίτημα επανένωσης (Δουβλίνο ΙΙ) με την οικογένειά του που στο μεταξύ βρίσκεται στη Σουηδία. Στο πλαίσιο της διαδικασίας οικογενειακής επανένωσης και μέσα σε έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο, μεταφέρεται τελικά στη Σουηδία με μια πρωτοφανή και κοστοβόρα διαδικασία μεταφοράς, συνοδεία ιατρού και νοσηλευτή. Τα έξοδα της παροχής δωρεάν νομικής συνδρομής σε όλα τα στάδια της διαδικασίας καθώς και της μεταφοράς καλύπτονται από το γερμανικό ίδρυμα PRO ASYL.

Η μεταφορά αυτή λαμβάνει χώρα στις 20 Αυγούστου 2015 και ο Belal εντάσσεται στη Μονάδα Νευρο-Αποκατάστασης στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Karolinska της Στοκχόλμης. Σύμφωνα με ιατρική βεβαίωση του νοσοκομείου στις 19 Νοεμβρίου 2015, είχε πρακτικά πλήρη έλλειψη συνείδησης. Παραμένει εκεί μέχρι τον θάνατο του λίγους μήνες αργότερα, στις 17 Δεκεμβρίου 2015.

M.A. Μόνιμη αναπηρία στο χέρι

Ο Μ.Α. βρισκόταν στην ίδια βάρκα με τη γυναίκα και την κόρη του, και δέχτηκε επίσης πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι. Μιλήσαμε ξανά μαζί του και μας είπε για το περιστατικό:

«Δεν περίμενα τέτοια μεταχείριση όταν διέφυγα από τον πόλεμο στη Συρία προς την ευρωπαϊκή επικράτεια, που υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν φανταζόμουν ότι ένα άτομο αξίζει όσο μια σφαίρα. Αυτό είναι πολύ σοκαριστικό για μένα. Ξέφυγα από τον θάνατο και τον πόλεμο για να αναζητήσω τη ζωή. Έτσι, η συνειδητοποίηση ότι αυτό που με περίμενε σε εκείνη τη θάλασσα ήταν μόνο θάνατος ήταν πραγματικά συγκλονιστική. Κάτι τέτοιο είναι πραγματικά λυπηρό και ήταν πολύ σκληρό ότι το λιμενικό αντιμετωπίζει ανθρώπους και πρόσφυγες με τέτοιο τρόπο. Ήταν πολύ ξεκάθαρο στο λιμενικό ότι στη βάρκα υπήρχαν μόνο άοπλοι και αβοήθητοι άνθρωποι που απλώς προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να βρουν κάπου ασφάλεια. Αυτό τους ήταν πολύ προφανές. Ήμουν με τη σύζυγό μου και την κόρη μου μαζί με άλλους και, δυστυχώς, συγκλονιστήκαμε πραγματικά όταν είδαμε έναν άντρα να πυροβολείται στο κεφάλι. Το πρόσωπό του ήταν γεμάτο αίμα. Τα δυσάρεστα αυτά γεγονότα έγιναν πολύ γρήγορα, ήταν τρελά και τρομακτικά».

Η γυναίκα του Μ.Α., N.T., μας είπε από την πλευρά της:

«Εγώ και η κόρη μου ήμασταν επίσης σε αυτή τη βάρκα μαζί με τον σύζυγό μου. Έτσι, το περιστατικό δεν επηρέασε μόνο αυτόν, έχει επηρεάσει ολόκληρη την οικογένεια. Η κατάσταση και το περιστατικό ήταν τρομερή και τρομακτική. Ακόμη και μετά από 10 χρόνια, εξακολουθεί να μας προκαλεί εφιάλτες.»

Για τη σημερινή κατάσταση της υγείας του, ο Μ.Α. μας είπε:

«Κάποιες φορές, δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένα τέτοιο απαίσιο γεγονός μου συνέβη στ’ αλήθεια, αλλά αρκεί να κοιτάξω τον ώμο μου για να συνειδητοποιήσω ότι ήταν εντελώς πραγματικό. Αυτό το περιστατικό δεν άλλαξε απλώς τη ζωή μου, κόντεψα να χάσω τη ζωή μου. Τα τελευταία δέκα χρόνια έχω μια μόνιμη αναπηρία στη ζωή μου. Μετά από πολύωρες διαβουλεύσεις και πολλές επισκέψεις σε ιατρικά κέντρα, οι γιατροί μου επιβεβαίωσαν ότι δεν μπορούσα να βάλω τεχνητή άρθρωση, αφού η σφαίρα όχι μόνο είχε συνθλίψει την κεφαλή του οστού, αλλά κατέστρεψε και όλους τους μύες που μπορούσαν να το υποστηρίξουν και να το κινήσουν. Έτσι, δυστυχώς, η περίπτωσή μου δεν θεραπεύεται και έχω χάσει την κίνηση του αριστερού μου χεριού για πάντα. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα, μερικές φορές νιώθω ότι το αριστερό μου χέρι είναι πιο κρύο από το υπόλοιπο σώμα μου και δεν το νιώθω καθόλου. Όλοι και όλες ξέρουμε ότι το να έχεις δύο χέρια δεν είναι σαν να έχεις ένα.

Αυτή η κατάσταση που προκλήθηκε από τον τραυματισμό, με κάνει να νιώθω αβοήθητος, τόσο ψυχολογικά όσο και σωματικά, και έχει επηρεάσει απίστευτα τη ζωή μου. Καθώς δεν μπορώ να κινηθώ όπως θέλω, δεν μπορώ ούτε να κοιμηθώ στην αριστερή μου πλευρά, δεν μπορώ να κάνω ντους ή να φορέσω τα ρούχα μου μόνος μου. Πρέπει να βασιστώ σε κάποιον να με βοηθήσει, κάτι που είναι επίσης δύσκολο για μένα. Επιπλέον, δεν μπορώ να κολυμπήσω, να οδηγήσω ποδήλατο ή να αθληθώ! Δεν μπορώ να οδηγήσω ούτε αυτοκίνητο χωρίς ένα ειδικό εργαλείο που μου επιτρέπει να το ελέγχω, που είναι πολύ άβολο. Όλες αυτές οι αναπηρίες είναι επιβεβαιωμένες από ιατρικές αναφορές. Ακόμα και σε αυτές τις λίγες καλές στιγμές που περνάω χρόνο με τα εγγόνια μου, δεν μπορώ να τα σηκώσω ή να παίξω μαζί τους όπως θέλω. Δυστυχώς, αυτό είναι μόνιμο, χωρίς να αναφέρουμε τον τρόπο που φαίνεται ο ώμος μου, που είναι πραγματικά άσχημος για τους ανθρώπους που με κοιτάζουν. Πρέπει πάντα να φοράω μακριά πουκάμισα και βαριά εσώρουχα για να κρύβω τον παραμορφωμένο μου ώμο, ώστε να φαίνεται φυσιολογικός. Επειδή για να το πούμε σύντομα και όπως είναι ακριβώς: έχω μόνο μισό ώμο!».

Ο Μ.Α. δέχτηκε πυροβολισμό στον ώμο που τον τραυμάτισε σοβαρά. Σήμερα, αντιμετωπίζει πλέον μόνιμο πρόβλημα κινητικότητας στο ένα χέρι

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) που εκπροσωπεί τον Μ.Α., είχε καταθέσει εκ μέρους του αίτημα αποζημίωσης για τον μόνιμο τραυματισμό του ενώπιον του αρμόδιου Διοικητικού Δικαστηρίου. Σε πρωτοβάθμιο επίπεδο, το αίτημα αυτό απορρίφθηκε. Αναμένεται η απόφαση επί της έφεσης που ασκήθηκε.

Δικαστική διερεύνηση: Υπόθεση στο αρχείο στην ελληνική δικαιοσύνη – Προσφυγή στο ΕΔΔΑ

«Είναι πολύ σημαντικό για εμάς που κερδίσαμε, γιατί, πρώτα απ’ όλα, αποδόθηκε δικαιοσύνη για εμένα και τα παιδιά μου, αλλά και για τον σύζυγό μου που πέθανε, τον Belal, που πυροβολήθηκε. Δεύτερον, αυτό αποδεικνύει ότι υπήρξε βία όχι μόνο εναντίον αυτού του ανθρώπου, αλλά εναντίον πολλών ανθρώπων. Για τον Belal, δικαιωθήκαμε στο δικαστήριο, αφού αυτό διαπίστωσε ότι υπήρξε παράβαση. Πολλοί άνθρωποι δεν δικαιώνονται και αυτό είναι δείκτης ότι κάτι πάει λάθος».
Douaa Alkhatib, τότε σύζυγος του Belal, σε συνέντευξη στην RSA, μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ

Στις 23 Δεκεμβρίου 2014 ο εισαγγελέας του Ναυτοδικείου Πειραιά διέταξε τη διενέργεια προκαταρκτικής έρευνας για την ενδεχόμενη ποινική ευθύνη των λιμενικών που εμπλέκονται στο εν λόγω περιστατικό. Διενεργήθηκε πειθαρχική έρευνα (ΕΔΕ) η οποία, με πόρισμά της, κατέληξε ότι οι λιμενικοί δεν είχαν καμία ευθύνη. Με βάση το πόρισμα αυτό, στις 30 Ιουνίου 2015, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου ανακοινώνει ότι δεν θα ασκηθεί ποινική δίωξη κατά των εμπλεκόμενων λιμενικών και θέτει την υπόθεση στο αρχείο. Ετσι, η υπόθεση δεν έφτασε ποτέ να δικαστεί ενώπιον της ελληνικής δικαιοσύνης για το ζήτημα αυτό.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2015, μετά την αρχειοθέτηση της υπόθεσης, η οικογένεια του Belal Tello κατέθεσε προσφυγή στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ. Το ΕΔΔΑ στις 16 Ιανουαρίου 2024, δέκα χρόνια μετά το περιστατικό, εξέδωσε την απόφαση Alkhatib and others v. Greece, No 3566/16 με την οποία καταδίκασε την Ελλάδα αφενός για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή εξαιτίας του θανάσιμου τραυματισμού του Belal, και αφετέρου για αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών. Τη νομική εκπροσώπηση της υπόθεσης έχουν αναλάβει δικηγόροι εκ μέρους της Υποστήριξης Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και του Ιδρύματος PRO ASYL.

Σε ό,τι αφορά την παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή (άρθρο 2 της ΕΣΔΑ), στην απόφαση περιλαμβάνονται:

• Η «εξαιρετικά επικίνδυνη» και «ξεκάθαρα δυσανάλογη» χρήση βίας, με τη ρίψη 13 βολών κατευθείαν στη μηχανή του σκάφους. Το δικαστήριο διαπιστώνει ότι η χρήση αυτή βίας ήταν «δυνητικά θανατηφόρα» αφού οδήγησε, τελικά, στον θάνατο του Belal.
• Η έλλειψη θέσπισης σαφών κανόνων για την οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, καθώς οι λιμενικοί επικαλέστηκαν αδημοσίευτους, παρωχημένους και ανεπαρκείς “κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη χρήση όπλων κατά της προσφυγικής βάρκας. Ταυτόχρονα, όχι μόνο δεν έγινε χρήση του Κανονισμού του 2004 για την επιτρεπόμενη χρήση βίας από το λιμενικό (Απόφαση 1141.1/04/2004, Κύρωση του Κανονισμού οπλοκατοχής, οπλοφορίας και οπλοχρησίας προσωπικού Λιμενικού Σώματος, ΦΕΚ 663/Β/ 07.05.2004), αλλά επίσης οι λιμενικοί, μέσα από τις καταθέσεις τους, φάνηκε να μην γνωρίζουν καν τον Κανονισμό αυτόν, πόσο μάλλον να ενεργήσουν βάση αυτού. Ως αποτέλεσμα, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν πληρούται η απαίτηση της ύπαρξης ενός νομικού πλαισίου που να παρέχει επαρκείς και αποτελεσματικές εγγυήσεις κατά της αυθαιρεσίας και της χρήσης βίας, αναγκαίες για μια δημοκρατική κοινωνία.
• Η έλλειψη επαρκούς σχεδιασμού και προετοιμασίας για τη συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού, η οποία περιλαμβάνει και το γεγονός ότι οι λιμενικοί δεν διαπίστωσαν πέραν κάθε αμφιβολίας και «παρά τις πολύ ισχυρές αποδείξεις» περί του αντιθέτου, ότι δεν υπήρχαν επιβάτες στην προσφυγική βάρκα πριν πυροβολήσουν στη μηχανή του και δεν λειτούργησαν με στόχο να ελαχιστοποιήσουν τη θανάσιμη χρήση βίας και τους πιθανούς κινδύνους στις ζωές των επιβατών.

Σε ό,τι αφορά την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού από την πλευρά των ελληνικών αρχών, συμπεριλαμβάνονται στην απόφαση του Δικαστηρίου τα εξής:

• Η υπόθεση τέθηκε στο αρχείο ενόψη της ελληνικής δικαιοσύνης, ενώ το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι ο εισαγγελέας «δεν είχε τεκμηριώσει επαρκώς» το συμπέρασμά του, καθώς αυτό δεν προέκυψε από πλήρη διερεύνηση του περιστατικού.
• Οι καταθέσεις των 10 μαρτύρων, επίσης προσφύγων, ήταν πανομοιότυπες, περιλαμβάνοντας «πρακτικά στερεοτυπικές απαντήσεις». Επιπλέον, οι δύο τραυματίες πρόσφυγες ή συγγενείς τους δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν.
• Διάφορα μέτρα για την αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση δεν ελήφθησαν ποτέ, όπως ιατροδικαστική έκθεση για τον τραυματισμό του Belal, βαλλιστική έκθεση για την τροχιά των βολών, συμπεριλαμβανομένης εκείνης που είχε χτυπήσει τον Belal, λεπτομερής έκθεση εμπειρογνωμόνων και για τα δύο σκάφη, για να διαπιστωθεί αν υπήρχε πραγματικός και άμεσος κίνδυνος για το πλήρωμα του λιμενικού.
• Ο εισαγγελέας δεν έλαβε υπόψη του την απόφαση του Κακουργιοδικείου Ρόδου της 15ης Μαΐου 2015, η οποία είχε αθωώσει τον οδηγό του μηχανοκίνητου πλοιαρίου από τις κατηγορίες για απόπειρα πρόκλησης ναυαγίου και κίνδυνο ανθρώπινης ζωής, εκθέτοντας άλλα άτομα σε κίνδυνο για τη ζωή τους και σοβαρή σωματική βλάβη.

Με βάση τα παραπάνω, το Δικαστήριο συμπέρανε ότι «η διερεύνηση που διεξήχθη από τις εθνικές αρχές περιείχε πολυάριθμες ελλείψεις που είχαν ως αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων αδυναμιών, την απώλεια αποδεικτικών στοιχείων και οι οποίες κατέστησαν τη διερεύνηση ακατάλληλη».

Το Δικαστήριο, με την απόφασή του αυτή που ήρθε με σοβαρή καθυστέρηση δέκα ετών, διέταξε την Ελλάδα να πληρώσει αποζημίωση 80,000 ευρώ στην οικογένεια του Belal Tello, για ηθική βλάβη.

Η τότε σύζυγος του Belal, Douaa Alkhatib, που έκανε την προσφυγή, μας είπε μετά την απόφαση:

«Είναι πολύ σημαντικό για τα παιδιά μας να ξέρουν τι συνέβη στον πατέρα τους και ποιο ήταν το πρόβλημα, ποιοι ήταν οι ένοχοι. Αυτή είναι μια κάποια αποζημίωση για όσα έχασαν. Φυσικά, αυτό δεν μας αποζημιώνει πλήρως. Αυτή η απόφαση δεν φέρνει πίσω τον πατέρα τους, αλλά τουλάχιστον τώρα ξέρουν τι συνέβη. Αποδείξαμε ότι η έρευνα από τις αρχές ήταν ανεπαρκής και ότι απλώς κατασκεύαζαν ιστορίες για τον Belal».

Μετά την απόφαση του ΕΔΔΑ, ο Μ.Α., ο οποίος ακόμα αναμένει την απόφαση του Εφετείου σχετικά με την αποζημίωσή του, μας είπε:

«Αν και η απόφαση του δικαστηρίου απέδωσε μια κάποια δικαιοσύνη στην άλλη οικογένεια, ας συμφωνήσουμε ότι, δυστυχώς, τίποτα δεν μπορεί να αποζημιώσει για την απώλεια ζωής. Ο Belal άφησε πίσω του, δυστυχώς, τα μικρά του παιδιά, και μια διαλυμένη οικογένεια. Το ποσό της αποζημίωσης ήταν πολύ μικρό και δεν αντικαθιστά πραγματικά το γεγονός ότι χάθηκε η ζωή ενός ατόμου. Ελπίζω τουλάχιστον να είναι δίκαιοι απέναντί μου. Ελπίζω ότι, τουλάχιστον, αυτός που πήρε αυτή την απερίσκεπτη απόφαση και πυροβόλησε αυτές τις σφαίρες, θα τιμωρηθεί δίκαια γιατί επηρέασε αρνητικά τη ζωή μου για τα καλά και με έκανε να υποφέρω όλο αυτό το διάστημα για το τίποτα. Δεν κάναμε τίποτα σε αυτούς τους ανθρώπους για να πάρουμε μια τέτοια σκληρή απάντηση. Ελπίζουμε λοιπόν ότι η τιμωρία θα είναι δίκαιη».

Πόσα «μεμονωμένα περιστατικά» συνιστούν ένα συστημικό πρόβλημα;

Αναμφισβήτητα, η ιστορία αυτή συνιστά μια εξαιρετικά τραγική περίπτωση, που οδήγησε στον θάνατο του Belal Tello, και τον σοβαρό τραυματισμό του Μ.Α.. Οδήγησε επίσης σε μια αβάσταχτη περιπέτεια της οικογένειας του Belal, τόσο όσο ο άνθρωπός τους βρισκόταν στην Ελλάδα σε κωματώδη κατάσταση για έναν χρόνο, όσο φυσικά και μετά τον θάνατό του που επήλθε λόγω του αρχικού τραυματισμού του. Το βαθύ τραύμα της οικογένειας, όχι μόνο δεν έτυχε καμίας υποστήριξης από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που έφεραν και την αποκλειστική ευθύνη για τον θανάσιμο τραυματισμό του Belal, αλλά αντίθετα, επιβαρύνθηκε από έναν γραφειοκρατικό λαβύρινθο και διαρκή προβλήματα σε κάθε βήμα, ακόμα και στην άφιξη της οικογένειας στην Ελλάδα.

Ωστόσο, ταυτόχρονα, η ιστορία αυτή δυστυχώς δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «ένα τραγικό, μεμονωμένο περιστατικό». Σε πολλές πλευρές της, επιβεβαιώνει ένα επικίνδυνο μοτίβο από την πλευρά των ελληνικών αρχών, που οδηγεί σε παραβιάσεις των θεμελιωδών δικαιωμάτων και, σε πολλές περιπτώσεις, στον θάνατο. Η υπόθεση αυτή καταδεικνύει για άλλη μία φορά τις αυθαίρετες πρακτικές και τις καταγεγραμμένες συστημικές ελλείψεις στον σχεδιασμό και την υλοποίηση των επιχειρήσεων του Λιμενικού κατά την παράτυπη είσοδο προσφύγων στην ελληνική επικράτεια, με αποτέλεσμα να μην διασφαλίζεται ως προτεραιότητα η ασφάλεια των επιβαινόντων μεταφερόμενων ατόμων κατά τα στάδια της κλιμάκωσης των θαλάσσιων επιχειρήσεων. Επιπλέον, η υπόθεση αυτή καταδεικνύει περαιτέρω τη μη αποτελεσματική και σε βάθος διερεύνηση των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη θάλασσα από τις δικαστικές αρχές και τη μη αποτελεσματικότητα των διαθέσιμων εγχώριων ένδικων μέσων σχετικά με παραβιάσεις ειδικά των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ (δείτε αναλυτικότερα την πρόσθετη παρέμβαση από τις ECCHR, PRO ASYL & RSA το 2022 και την ετήσια έκθεση των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα το 2023).

Η συγκεκριμένη υπόθεση δεν έφτασε καν σε δίκη στα ελληνικά δικαστήρια – τέθηκε στο αρχείο από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου Πειραιά. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την απόφαση του ΕΔΔΑ, μια σειρά κρίσιμων αποδείξεων, δε συλλέχθηκαν καθόλου ή συλλέχθηκαν ανεπαρκώς, ενώ οι μαρτυρίες των ανθρώπων παρουσιάστηκαν πανομοιότυπες ή δεν ελήφθησαν. Μια σειρά άλλων υποθέσεων παρουσιάζουν αντίστοιχα μοτίβα.

Πιο εμβληματική από ανάλογες υποθέσεις ήταν αυτή του ναυαγίου στο Φαρμακονήσι, που έλαβε χώρα στις 20 Ιανουαρίου 2014, και για το οποίο η Ελλάδα επίσης καταδικάστηκε από το ΕΔΔΑ, με απόφασή του στις 7 Ιουλίου 2022 (υπόθεση Safi κατά Ελλάδας). Το ναυάγιο συνέβη κατά τη διάρκεια επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού σώματος, μιας προσπάθειας επαναπροώθησης σύμφωνα με τους επιζώντες, η οποία οδήγησε στον θάνατο 11 ανθρώπων (8 παιδιών και 3 γυναικών), συμπεριλαμβανομένων των συζύγων και των παιδιών των επιζώντων, όλων προσφύγων από το Αφγανιστάν. Στην Ελλάδα, η δικαστική διερεύνηση της υπόθεσης επίσης τέθηκε στο αρχείο πολύ σύντομα. Η καταδίκη του ΕΔΔΑ αφορούσε και πάλι την παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα στη ζωή), καθώς και του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης). Πρόκειται για ακόμα μια υπόθεση όπου το Δικαστήριο συμπεριλαμβάνει στην απόφασή του την έλλειψη ενδελεχούς και αποτελεσματικής έρευνας από τις ελληνικές αρχές.

Μετά τη συγκεκριμένη απόφαση του Δικαστηρίου για το περιστατικό στο Φαρμακονήσι και για την εκτέλεσή της, το Συμβούλιο της Ευρώπης δέχτηκε έντονες πιέσεις για τον έλεγχο των συστημικών κενών στις επιχειρήσεις του Λιμενικού Σώματος και τη διερεύνηση των ποινικών ευθυνών του. Η υπόθεση αυτή όμως, αν και εμβληματική, δεν είναι σε καμία περίπτωση η μόνη. Την τελευταία δεκαετία, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL έχουν εκπροσωπήσει πρόσφυγες που καταγγέλλουν ανάλογες σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους στο πλαίσιο επιχειρήσεων του Λιμενικού Σώματος, συμπεριλαμβάνοντας και επιχειρήσεις άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /pushbacks). Μετά και την παρούσα απόφαση για την Ψέριμο, τρεις από αυτές εκκρεμούν ακόμα ενώπιον του ΕΔΔΑ: Almukhlas κατά Ελλάδας (υπόθεση Σύμης), Alnassar κατά Ελλάδας (υπόθεση Ρόδου) και F.M. κατά Ελλάδας (υπόθεση Αγαθονησίου).

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) και η PRO ASYL καταθέσαμε ένα σχετικό υπόμνημα στο Συμβούλιο της Ευρώπης, στο πλαίσιο της παρακολούθησης της εκτέλεσης της απόφασης για το Φαρμακονήσι, με βάση έναν ενδεικτικό κατάλογο υποθέσεων που εκπροσωπούμε. Οι υποθέσεις σχετίζονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που απορρέουν από πλημμέλειες και καθυστερήσεις σε επιχειρήσεις διάσωσης, επιχειρήσεις σύλληψης κατά τη διάρκεια επιχειρούμενων άτυπων αναγκαστικών επιστροφών (επαναπροωθήσεων /push backs), μεταχείριση επιζώντων ναυαγίων και μη καταγραφή αγνοουμένων.

Στην πραγματικότητα, είναι χιλιάδες οι προσφυγές και εκατοντάδες οι καταδίκες της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβίαση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Στο σύνολο των αποφάσεων του ΕΔΔΑ για την Ελλάδα μέχρι τον Ιανουάριο 2023, όπως φαίνεται και από την έκθεσή του Δικαστηρίου «ΕΣΔΑ και Ελλάδα: Γεγονότα και Αριθμοί», οι 969 αποφάσεις από τις 1,082 υποθέσεις που τελικά εκδικάστηκαν στο Δικαστήριο, ήταν καταδικαστικές για την Ελλάδα, εντοπίζοντας τουλάχιστον μια παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με βάση την ΕΣΔΑ. Από τις αποφάσεις αυτές, άνω του 10% αφορά παραβιάσεις: του άρθρου 2 (προστασία του δικαιώματος στη ζωή) σε ποσοστό 0,98% και του αρ. 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ σε ποσοστό 9,70%.

Στα ελληνικά σύνορα, οι ζωές των ανθρώπων βρίσκονται σε κίνδυνο, ως συνέπεια των συστηματικών πρακτικών αποτροπής, της απουσίας νόμιμων και ασφαλών διόδων για όσους και όσες θέλουν να αιτηθούν άσυλο και των διαρκών παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Πρόκειται για πρακτικές που πρέπει να τερματιστούν δίνοντας απόλυτη προτεραιότητα στην προστασία της ανθρώπινης ζωής.

Στην υπόθεση της Ψερίμου, ο Belal Tello, ένας εκ των τραυματιών, τελικά οδηγήθηκε στον θάνατο ως αποτέλεσμα της βάναυσης και παράνομης επιχείρησης του ελληνικού λιμενικού, και η οικογένειά του υπέστη την τραγική απώλεια του αγαπημένου τους προσώπου, ενώ ο Μ.Α., έτερος τραυματίας, ζει πλέον με μόνιμα κινητικά προβλήματα στο χέρι. Η δικαίωση της οικογένειας του Belal από το ΕΔΔΑ δεν αναπληρώνει φυσικά τον θάνατο και το τραύμα, δίνει όμως ένα μήνυμα, μίας έστω καθυστερημένα, δικαιοσύνης. Αυτή η απόδοση δικαιοσύνης θα έπρεπε να είναι συστατικό στοιχείο ενός κράτους δικαίου σύμφωνα με τις αξίες της δημοκρατίας και τα θεμελιώδη δικαιώματα.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ λόγω του θανάσιμου τραυματισμού πρόσφυγα από πυροβολισμούς ανδρών του Λιμενικού το 2014 ανοιχτά της Ψερίμου. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επιδίκασε 80.000 ευρώ σε τρεις Σύρους πρόσφυγες για το αιματηρό περιστατικό του 2014 όταν το Λιμενικό πυροβόλησε 13 φορές κατά της βάρκας. Η καταδίκη αφορά και την απόπειρα συγκάλυψης, δεδομένου ότι η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στο Ναυτοδικείο Πειραιά, με τους πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν και εν τέλει επέζησαν να μην έχουν κληθεί ποτέ να καταθέσουν.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) καταδίκασε σήμερα, Τρίτη 16/1/2024, την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή, λόγω του θανάσιμου πυροβολισμού ενός επιβάτη από δεκατρείς πυροβολισμούς του Λιμενικού Σώματος στη μηχανή σκάφους που μετέφερε πρόσφυγες κοντά στο νησί της Ψερίμου το 2014, κατά τη διάρκεια επιχείρησης προστασίας των θαλάσσιων συνόρων, με στόχο την ακινητοποίηση του σκάφους και τη σύλληψη του οδηγού.

Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι οι ελληνικές αρχές δεν είχαν θεσπίσει σαφείς κανόνες για την (εν δυνάμει θανάσιμη) οπλοχρησία στις επιχειρήσεις του Λιμενικού, με τους λιμενικούς να επικαλούνται ξεπερασμένους και ανεπαρκείς ”κανόνες εμπλοκής” του 1992 για τη ρίψη πυροβολισμών κατά του σκάφους.

Στην απόφαση του Δικαστηρίου αναφέρεται επίσης ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση του Λιμενικού Σώματος δεν είχε σχεδιαστεί και προετοιμαστεί επαρκώς και ότι η ”εξαιρετικά επικίνδυνη” ρίψη δεκατριών (13) πυροβολισμών κατά της μηχανής του σκάφους ισοδυναμεί με δυσανάλογη χρήση βίας και κίνδυνο για τη ζωή των επιβατών που θα έπρεπε να είχε προβλεφθεί από τους λιμενικούς.

Πλέον, η χώρα μας καλείται να πληρώσει και 80.000 ευρώ στους τρεις πρόσφυγες από την Συρία, Douaa Alkhatib, Nourredin Tello και Lana Tello, οι οποίοι προσέφυγαν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Στο αρχείο είχε μπει η υπόθεση στην Ελλάδα – Δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν οι πρόσφυγες που πυροβολήθηκαν

Η καταδίκη αφορά επίσης την αναποτελεσματική διερεύνηση του περιστατικού εκ μέρους των ελληνικών αρχών. Η υπόθεση είχε αρχειοθετηθεί στην Ελλάδα από τον Εισαγγελέα του Ναυτοδικείου και τον Εισαγγελέα του Αναθεωρητικού Δικαστηρίου. Κατά τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, οι δύο πρόσφυγες που τραυματίστηκαν από τους πυροβολισμούς δεν κλήθηκαν ποτέ να καταθέσουν. Οι καταθέσεις των μαρτύρων που ελήφθησαν κατά την προκαταρκτική ανάκριση φαίνεται να είναι πανομοιότυπες και προσαρμοσμένες στις καταθέσεις των λιμενικών. Ωστόσο, ο Εισαγγελέας του Ναυτοδικείου δεν ζήτησε νέα κατάθεση από τους μάρτυρες. Επίσης, δεν εξέτασε διεξοδικά σημαντικά στοιχεία, όπως την ιατροδικαστική έκθεση του θύματος και τις ελλείψεις της βαλλιστικής έκθεσης, και κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με την Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ) και την εκδοχή του Λιμενικού Σώματος για το περιστατικό.

Φωτεινή Λαμπρίδη

Τουλάχιστον 2.157 άτομα έπεσαν θύματα  παράνομης επαναπροώθησης από τις ελληνικές αρχές  μεταξύ Φεβρουαρίου 2022 και Δεκεμβρίου 2022, σύμφωνα με τα στοιχεία του Μηχανισμού Καταγραφής Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών  (Εθνικός Θεσμός για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην Ελλάδα) για το 2022.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, το συνολικό πλήθος των φερόμενων θυμάτων σε αυτά τα περιστατικά ανέρχεται κατ’ ελάχιστον σε 2.157 άτομα. Μεταξύ αυτών βρίσκονται 214 γυναίκες και 205 παιδιά, καθώς και 103 άτομα με ιδιαίτερες ανάγκες, όπως άτομα με ιατρικά προβλήματα, άτομα με αναπηρία, υπερήλικες, οι οποίοι καταγγέλλουν διάφορες μορφές κακοποίησης αλλά και απώλεια ζωών.

Σημειώνεται ότι τα συμπεράσματα της έκθεσης της  επιβεβαιώνουν διεθνή και εγχώρια ρεπορτάζ και διαψεύδουν τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης, η οποία αρνείται επίμονα τις καταγγελίες. Και έρχονται από έναν ανεξάρτητο εθνικό θεσμό, που το ίδιο το υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής καλωσόρισε το 2023 με τον τότε υπουργό να δηλώνει «ειδικά μετά τα αποδεδειγμένα fake news εις βάρος της χώρας μας και των δεκάδων καταγγελιών που τελικά δεν έχουν αποδεικτικά στοιχεία, είναι κρίσιμο να υπάρξει ένας αξιόπιστος μηχανισμός καταγραφής», όπως σημείωνε σε σχετική ανακοίνωση.

Η πλειονότητα των φερόμενων θυμάτων είναι από χώρες καταγωγής, από τις οποίες προέρχεται σημαντικό ποσοστό ατόμων που αναγνωρίζονται ως δικαιούχοι διεθνούς προστασίας, σύμφωνα με στοιχεία της περιόδου αναφοράς από εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές. Ανάμεσα στα φερόμενα θύματα υπάρχουν πέντε άνθρωποι που είχαν αναγνωριστεί στην Ελλάδα ως πρόσφυγες και άλλοι πέντε που είχαν καταγραφεί από τις ελληνικές Αρχές ως αιτούντες/σες άσυλο και το αίτημά τους εκκρεμούσε.

Καταγγελίες για σωματική – λεκτική βία, απειλές για τη ζωή τους

Στις μαρτυρίες τα φερόμενα θύματα περιγράφουν πράξεις που συνδέονται με εξαιρετικά σοβαρές παραβιάσεις της αρχής της μη-επαναπροώθησης και του δικαιώματος στο άσυλο, όπως ορίζονται στη Σύμβαση της Γενεύης του 1951 για το Καθεστώς των Προσφύγων, καθώς και παραβιάσεις της απαγόρευσης της απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης και του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία, όπως ορίζονται στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) και αποτελούν πράξεις που, κατά το ελληνικό Δίκαιο, είναι ποινικά αδικήματα.

Τα φερόμενα θύματα ανέφεραν ότι έχουν υποστεί σωματική βία, λεκτική βία και απειλές για τη ζωή τους και τη σωματική τους ακεραιότητα πολλές φορές με τη χρήση όπλων, σεξουαλική παρενόχληση, εξευτελιστική μεταχείριση, αφαίρεση προσωπικών αντικειμένων και ταυτοποιητικών εγγράφων, άτυπη κράτηση σε χώρους υπό εξευτελιστικές συνθήκες, διαχωρισμό οικογενειών, ενώ αναφέρθηκαν και απώλειες ανθρώπινων ζωών.

Στις μαρτυρίες που έχει καταγράψει ο Μηχανισμός Καταγραφής αναφέρεται ότι συμμετείχαν ως δράστες τόσο ένστολοι όσο και άτομα με πολιτικά ρούχα. Σε κάποιες μαρτυρίες αναφέρθηκε ότι κατά το στάδιο της απομάκρυνσης από την ελληνική επικράτεια συμμετείχαν ως δράστες και πολίτες τρίτων χωρών που μιλούσαν τη γλώσσα των φερόμενων θυμάτων.

Τι είναι ο Μηχανισμός Καταγραφής

Ο Μηχανισμός Καταγραφής Περιστατικών Άτυπων Αναγκαστικών Επιστροφών δημοσιοποίησε σήμερα, Τετάρτη 13 Δεκεμβρίου 2023, την ετήσια έκθεσή του για το 2022.

Ο Μηχανισμός εγκαινιάστηκε τον Ιανουάριο του 2023 από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), που είναι ο Εθνικός Θεσμός για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στην Ελλάδα και το ανεξάρτητο συμβουλευτικό όργανο της Πολιτείας σε θέματα προώθησης και προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου.

Η Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο (RSA) είναι μέλος του Μηχανισμού Καταγραφής μαζί με άλλες οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών που δραστηριοποιούνται στο πεδίο και προσφέρουν δωρεάν νομικές, ιατρικές, ψυχοκοινωνικές ή άλλες υπηρεσίες σε πολίτες τρίτων χωρών.

Ο Μηχανισμός Καταγραφής αποσκοπεί στην παρακολούθηση, καταγραφή και ανάδειξη του φαινομένου των άτυπων αναγκαστικών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών από την Ελλάδα σε άλλες χώρες. Επιδιώκει την προώθηση και εμπέδωση του σεβασμού της αρχής της μη-επαναπροώθησης και τη διασφάλιση των εγγυήσεων και των νόμιμων διαδικασιών. Έχει ως στόχο την ενίσχυση της λογοδοσίας για τις δηλούμενες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων που αναφέρεται ότι συντελούνται κατά τη διάρκεια εξέλιξης περιστατικών άτυπων αναγκαστικών επιστροφών πολιτών τρίτων χωρών από την Ελλάδα σε άλλες χώρες.

Πηγή: tvxs.gr

Ρεπορτάζ-κόλαφος της μη κυβερνητικής οργάνωσης Aegean Boat Report με έδρα τη Νορβηγία έφερε στο φως της δημοσιότητας βίντεο ντοκουμέντο το οποίο κατέγραψε την βίαιη επαναπροώθηση 23 προσφύγων ανοιχτά της Λέσβου από άνδρες του ελληνικού λιμενικού.

Το περιστατικό έγινε στις 13 Νοεμβρίου και κατέληξε σε επαναπροώθηση 23 Αφγανών προσφύγων.

«Μασκοφόροι τραυμάτισαν αρκετούς επιβαίνοντες, ανάμεσά τους έναν ηλικιωμένο και ένα παιδί»

Συγκεκριμένα, όπως γράφει το ρεπορτάζ με τίτλο “23 Afghans Beaten, Tortured and Pushed Back Outside Lesvos”, «Τα ξημερώματα της Δευτέρας 13 Νοεμβρίου, στις 07.30, ένα σκάφος που μετέφερε 23 Αφγανούς, κυρίως οικογένειες με παιδιά, ανακόπηκε 100 μέτρα από τη στεριά ανατολικά του Κόρακα της Λέσβου, βόρεια, από σκάφος της ελληνικής ακτοφυλακής».

«Στο βίντεο, που τράβηξε ένας από τους επιβάτες, διακρίνουμε καθαρά τα βράχια του Κόρακα στη δεξιά πλευρά. Μπορούμε επίσης να δούμε ένα μικρό λευκό κτήριο στα αριστερά στα πρώτα 10 δευτερόλεπτα του βίντεο, είναι το ξωκλήσι «Άγιος Θεοδώρας». Δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία πού τραβήχτηκε αυτό το βίντεο, οποιοσδήποτε ντόπιος μπορεί να επιβεβαιώσει ότι αυτό είναι ανατολικά του Κόρακα, στη βόρεια Λέσβο».

Το ρεπορτάζ που υπογράφει ο Tommy Olsen, γράφει στη συνέχεια «Μασκοφόροι χρησιμοποίησαν γάντζους σκάφους με σιδερένιες άκρες για να καταστρέψουν τον κινητήρα, χτυπώντας και τραυματίζοντας αρκετούς επιβαίνοντες, ανάμεσά τους έναν ηλικιωμένο και ένα παιδί. Οι μασκοφόροι αξιωματικοί της ακτοφυλακής δεν το πρόσεχαν και συνέχισαν να χτυπούν δυνατά προς την εύθραυστη λαστιχένια βάρκα μέχρι να καταστραφεί η μηχανή».

Δείτε το βίντεο ντοκουμέντο:

Ολόκληρο το ρεπορτάζ εδώ.

Με ανάρτησή του στα κοινωνικά δίκτυα ο Ιάσονας Αποστολόπουλος καταγγέλλει πως κουκουλοφόροι άνδρες του Λιμενικού χρησιμοποιώντας κοντάρια προσπαθούν να καταστρέψουν τη μηχανή σκάφους προσφύγων. Σημειώνει πως στο βάθος φαίνονται οι ακτές της Βόρειας Λέσβου αλλά και το εκκλησάκι του Αγίου Θεοδώρου.

Γράφει ο Ιάσονας Αποστολόπουλος στην ανάρτησή του στο Facebook:

? Κουκουλοφόροι του ελληνικού λιμενικού στο σκάφος ΛΣ-144 επιτίθενται σε πρόσφυγες με κοντάρια για να τους καταστρέψουν την μηχανή. Μωρά ουρλιάζουν πανικόβλητα. Φαίνονται οι ακτές της βόρειας Λέσβου (Κόρακας) και το εκκλησάκι του Αγίου Θεόδωρου στα αριστερά.
▪️ Σύμφωνα με την οργάνωση Aegean Boat Report, το περιστατικό έγινε στις 13 Νοέμβρη και κατέληξε σε επαναπροώθηση 23 Αφγανών προσφύγων. Τους κατέστρεψαν την μηχανή, τους μετέφεραν στα τουρκικά ύδατα και τους παράτησαν εκεί.
Αυτό συμβαίνει καθημερινά από τον Μάρτιο 2020.
▪️ Ποιος άνθρωπος μπορεί να ξυλοκοπεί οικογένειες και να τις εγκαταλείπει στην μέση του Αιγαίου;
▪️ Ως πότε θα ανεχόμαστε αυτές τις κτηνωδίες;
Να συλληφθούν άμεσα οι δράστες και οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι

Μία πρωτοφανής πολιτική κυβερνητική αθλιότητα κρύβεται πίσω από την καρατόμηση που είχε ανακοινώσει ο πρώην Υπουργός Ε.Ν Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης αμέσως μετά (προηγήθηκε ΕΔΕ) το δολοφονικό σπρώξιμο του Αντώνη Καρυώτη από τον καταπέλτη του "Blue Horizon" με κύριο πρωταγωνιστή τον Ύπαρχο του πλοίου», καταγγέλλει η Πανελλήνια Ένωση Ναυτών Εμπορικού Ναυτικού (ΠΕΝΕΝ), κάνοντας λόγο για την «καρατόμηση που είχε γνωστοποιηθεί και αφορούσε τον πρώην Κεντρικό Λιμενάρχη Πειραιά (Ευαγγελίδη Σπυρίδωνα)» που, «όχι μόνο δεν έγινε ποτέ, αλλά αμέσως μετά την εγκληματική ενέργεια στην οποία αναμειγνύονταν 4 μέλη του πληρώματος και αντίστοιχος αριθμός Λιμενικών, ο Κεντρικός Λιμενάρχης αναβαθμίστηκε και του ανατέθηκε η νευραλγική θέση του Αναπληρωτή Διευθυντή στον Κλάδο Ασφάλειας του Αρχηγείου του Λιμενικού Σώματος!!!».

Μάλιστα, η ΠΕΝΕΝ επισημαίνει ότι: «Η νέα θέση που μετατέθηκε, άκουσον - άκουσον, αφορά την εποπτεία για την εφαρμογή των μέτρων ασφαλείας στα λιμάνια όλης της χώρας!!!», ενώ κάνει λόγο για «επικοινωνιακή μπαρούφα της κυβέρνησης για μια εγκληματική ενέργεια»:

«Υπενθυμίζουμε ότι το σχετικό πόρισμα της ΕΔΕ απέδιδε σοβαρές ευθύνες σε 4 Λιμενικούς και τον Κ.Λ. Πειραιά. Αποδεικνύεται ότι το ξήλωμα του πρώην Λιμενάρχη ήταν επικοινωνιακή μπαρούφα για μία εγκληματική ενέργεια η οποία συγκλόνισε το πανελλήνιο και είχε ως αποτέλεσμα τον φρικτό θάνατο του 36χρονου Αντώνη! Αποτελεί προσβολή και ασέβεια στη μνήμη του αδικοχαμένου Αντώνη και πρόκληση στη κοινωνία μια τόσο άθλια συμπεριφορά..»

Ακόμη, η Ένωση αναφέρει: «Η πρωτάκουστη ενέργεια του ΥΕΝ, στην οποία έχει εμπλοκή και ο Αρχηγός του Λ.Σ, θέτει σοβαρά ερωτηματικά για την προαγωγή του πρώην Λιμενάρχη, πώς το ανώτατο Συμβούλιο Μεταθέσεων κύρωσε και ενέκρινε την μετάθεση του ελεγχόμενου και απομακρυσμένου με υπουργική απόφαση σε μία τόσο σημαντική θέση....

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ανάμεσα σε αυτούς που καρατομήθηκαν περιλαμβάνεται και ο Διοικητής του Α΄ Λιμενικού Τμήματος ο οποίος, όπως είχε δημοσιοποιηθεί την ημέρα του τραγικού περιστατικού, ήταν σε άδεια....»

Τέλος, καλεί την πολιτική ηγεσία του Ναυτικού και του Λιμενικού να αναλάβει τις ευθύνες της: «Υποθέτουμε ότι μετά την δημοσιοποίηση αυτής της σκανδαλώδους μετάθεσης, ο Υπουργός Ε.Ν και ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος θα πράξουν τα αυτονόητα...

Διαφορετικά η ευθύνη τους θα είναι τεράστια!».

Σε καταγγελία προχώρησε ο Δήμαρχος Αλίμου, κ. Ανδρέας Κονδύλης, μιλώντας στην εκπομπή της ΕΡΤ «Prime», λέγοντας ότι το Λιμενικό βάζει πρόστιμα στο Δήμο και όχι στις ξαπλώστρες. «Πράγματι έχουμε ένα θερινό κινηματογράφο που ανήκει στο Δήμο. Υπήρχε παλιότερα ένα πρωτόκολλο από την Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου που έβγαζε δήθεν αυθαίρετα κάποια στοιχεία του κινηματογράφου ως κατασκευές, τη φύτευση των γκαζόν δηλαδή που έχουμε και εμείς βεβαίως προσφύγαμε δικαστικά και ακυρώσαμε το πρωτόκολλο αυτό. Παρόλα αυτά ήρθε το Λιμενικό, ενώ πια δεν υπάρχει το πρωτόκολλο, λειτουργώντας ως αστυνομική αρχή του αιγιαλού και της παραλίας – διότι κινηματογράφος βρίσκεται σε χώρο αιγιαλού και παραλίας – και μας επέβαλε πρόστιμο για το γκαζόν και για τη φύτευση».

Συνέχισε τονίζοντας ότι «την ίδια ώρα, δίπλα, στα εκατό μέτρα έχουμε μία ανοιχτή ακτή στην οποία ένας επιχειρηματίας έχει εγκαταστήσει εκατοντάδες ξαπλώστρες και ομπρέλες και ο οποίος επίσης έχει μία αυθαίρετη κατασκευή εκατοντάδων τετραγωνικών μέτρων,(…) ενώ έχουμε εγγράφως απευθυνθεί στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου και στο Λιμενικό. Εκεί μας λέει το Λιμενικό ότι δεν έχει αρμοδιότητα να κάνω τίποτα».

Λιμενικό:  Τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες και ξαπλώστρες δεν είναι δικιά μας αρμοδιότητα

Ο κ. Νίκος Αλεξίου, εκπρόσωπος τύπου του Λιμενικού Σώματος, ανέφερε για το συγκεκριμένο ζήτημα ότι «επειδή εγώ δε γνωρίζω ποια είναι καταγγελία έκανε ο δήμαρχος θα σας αναφέρω αυτό για το οποίο με καλέσατε να σας μιλήσω, την αρμοδιότητα δηλαδή του Λιμενικού όσον αφορά στη θάλασσα, στα λιμάνια και στην χερσαία ζώνη λιμένα. Στις παραλίες οι οποίες δεν είναι χαρακτηρισμένες ως χερσαία ζώνη λιμένα, το Λιμενικό δεν έχει αρμοδιότητα. Όσον αφορά παράνομα έργα όπως κτίσματα και πέργκολες σε αιγιαλό και παραλία, σύμφωνα με το νόμο 2971 του 2001 έχουμε αρμοδιότητα και επιβάλλουμε το διοικητικό μόνο πρόστιμο. Τα τραπεζοκαθίσματα, ομπρέλες και ξαπλώστρες δυστυχώς δεν είναι δικιά μας αρμοδιότητα».