Εφυγε από τη ζωή ο γνωστός παραγωγός τηλεοπτικών και κινηματογραφικών προγραμμάτων, Γιώργος Καραγιάννης.

Επρόκειτο για μία από τις εμβληματικότερες μορφές των παραγωγών τόσο της τηλεόρασης, όσο και του κινηματογράφου.

Η είδηση του θανάτου του έγινε γνωστή από πρωινή τηλεοπτική εκπομπή του Ant1. Τα «Κάπα Στούντιο» στα Σπάτα, από τα οποία βγαίνουν στον αέρα οι εκπομπές του Αnt1, ανήκουν στην οικογένεια του Γιώργου Καραγιάννη.

Το έργο του στις παραγωγές συνεχίζει ο γιος του, Γιάννης Καραγιάννης ο οποίος υπογράφει μεγάλες παραγωγές σε διάφορα κανάλια.

Μια τραγική είδηση σκόρπισε στεναχώρια στον καλλιτεχνικό χώρο. Πιο συγκεκριμένα έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 36 ετών, νικημένος από σπάνια μορφή καρκινου, ο σπουδαίος έλληνας πιανίστας Γιώργος Καραγιάννης.

Σύμφωνα με την ΕΡΤ, ήρθε αντιμέτωπος με την σπάνια μορφή καρκίνου πριν περίπου δυο χρόνια, την οποία κατάφερε αρχικά να αντιμετωπίσει. Μάλιστα, επέστρεψε στην μουσική του καριέρα κυκλοφορώντας έναν δίσκο. Δυστυχώς όμως, στα τέλη του καλοκαιριού η κατάσταση της υγείας του επιδεινώθηκε.

Ο Γιώργος Καραγιάννης γεννήθηκε στα Γρεβενά και ξεκίνησε μαθήματα πιάνου σε ηλικία 11 ετών.Αποφοίτησε από το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου στην ειδίκευση πιάνου (πτυχίο, μεταπτυχιακό), έχοντας ως υπεύθυνο καθηγητή τον Λάμπη Βασιλειάδη.

Μετά την εισαγωγή του ως 1ος στον τομέα Konzertexamen (ανώτατες σπουδές σολιστικής ειδίκευσης στη Γερμανία) συνέχισε και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο του Τρόσιγκεν (Staatliche Hochschule für Musik Trossingen).

Ακολούθησαν μεταπτυχιακές σπουδές μουσικής δωματίου στο Πανεπιστήμιο του Ανόβερου (Hochschule für Musik, Theater und Medien Hannover). Παράλληλα παρακολούθησε μαθήματα συνοδείας Lied (Liedgestaltung).

Έχει συμμετάσχει και διακριθεί σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς πιάνου. Επίσης έχει εμφανιστεί δίνοντας ατομικά ρεσιτάλ και συναυλίες μουσικής δωματίου σε πόλεις και φεστιβάλ της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Έχει ηχογραφήσει για το 3ο πρόγραμμα παίζοντας με την ορχήστρα σύγχρονης μουσικής της ΕΡΤ και την συμφωνική ορχήστρα του δήμου Θεσσαλονίκης. 

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
αναδημοσίευση από imerodromos

4.11.1922, πέμπτη μέρα της δίκης: Το ζήτημα του Κωνσταντίνου- Ο άρρωστος Γούναρης με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων- Η τελευταία παρέμβασή του: « Αυτά είναι αστεία πράγματα»- Η αγωνία της αναμονής για την απόφαση.

Με την έναρξη της διαδικασίας όλοι όσοι βρίσκονται στην αίθουσα αντιλαμβάνονται την κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Γούναρης . Κρατά συνεχώς το κεφάλι του και με δυσκολία παρακολουθεί τις καταθέσεις των μαρτύρων.

Πρώτος καταθέτει ο  76χρονος Φωκίων Νέγρης πρώηνβουλευτής Αττικοβοιωτίας ,υπουργός επί πολλά χρόνια και πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών.



Ο Φωκίων Νέγρης.
Γόνος μιας από τις πιο μεγάλες φαναριώτικες οικογένειες των Νέγρη, Καλλιμάχη και Υψηλάντη. Ήταν δισέγγονος του Κωνσταντίνου Υψηλάντη , ηγεμόνα της Βλαχίας, Μεγάλου διερμηνέα της Υψηλής Πύλης και πατέρα των Δημητρίου και Αλέξανδρου Υψηλάντη. Διετέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σύνδεσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (Σ.Μ.Ε.) και πρόεδρος της Εταιρείας Σιδηροδρόμων Αττικής. Έπαιξε μεγάλο ρόλο στα «Λαυρεωτικά» (1869-1873), την πρώτη μεγάλη επιχείρηση αρπαγής Δημόσιας Περιουσίας και το μεγαλύτερο στην νεοελληνική ιστορία Χρηματιστηριακό σκάνδαλο με πρωταγωνιστές τον πιο άθλιο τοκογλύφο που εμφανίστηκε στην Ελλάδα τον Ανδρέα Συγγρό, τον ιταλό Ι.Β. Σερπίερι και τις ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής (σ.σ. Οι αστικές κυβερνήσεις τίμησαν τον Συγγρό ανακηρύσσοντας τον εθνικό ευεργέτη , τον Σερπιέρι με άγαλμα στο Λαύριο όπου εκμεταλλεύονταν άγρια τους εργάτες των μεταλλείων και τον Νέγρη δίνοντας το όνομά του στην ομώνυμη πλατεία της Αθήνας). Υπουργός Οικονομικών, Συγκοινωνιών και Εσωτερικών στις κυβερνήσεις του Αλεξάνδρου Ζαίμη ,το 1927 ορίστηκε πρώτος πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών. Με την κόρη του Λουκία ( από το γάμο του με την Ελένη κόρη του Ιώκωβου Ρίζου-Νερουλού , γραμματέα των φαναριωτών ηγεμόνων της Μολδοβλαχίας και υπουργού Εξωτερικών του Καποδίστρια) που παντρεύτηκε τον Ασημάκη Ζαίμη, συγγένεψε με τη γνωστή οικογένεια προκρίτων της Πάτρας από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Εγγονός του ήταν ο Φωκίων Ζαίμης βουλευτής και υπουργός του Κόμματος των Φιλελευθέρων και δισέγγονός του ο Ανδρέας Φ. Ζαίμης βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας και υφυπουργός στις κυβερνήσεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Γεωργίου Ράλλη ( σ.σ. Όπως βλέπετε στις πολιτικές οικογένειες των μεγαλοαστών οι γάμοι ήταν κυρίως πολιτικά και οικονομικά νιτερέσα και έτσι εξασφαλίζονταν ότι το… σόι θα πήγαινε βασίλειο για να φτάνει μέχρι και τις μέρες μας!).



Ο πρόεδρος του υποβάλει την τυπική πλέον ερώτηση για τις  συμμαχικές διακοίνωσεις κατά της επανόδου του Κωνσταντίνου .

Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος στο μέτωπο της Μικράς Ασίας. Παρασημοφορεί στρατιώτη με μετάλλιο ανδρείας (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).



Νέγρης:… Αναμφισβήτητον ήτο ότι την δυσμένειαν αυτήν θα ηκολούθουν γεγονότα, τα οποία και ηκολούθησαν , τα οποία θα έφερον την καταστροφήν, την οποίαν και είδομεν. Είνε αναμφσβήτητον ότι το καθήκον της Κυβερνήσεως ήτο να παραστήση τα πράγματα ως είχον εις τον Βασιλέα και αν ο Βασιλεύς δεν επείθετο οτι έπρεπε να αποσυρθή, να δώση την παραίτησίν της.

Πρόεδρος:Η Κυβέρνησις;


Νέγρης: Μάλιστα. Το διατί δεν έπραξε τούτο είνε δύσκολον να το είπη τις. Προσωπολατρεία, εμπάθεια εναντίον του Βενιζέλου, φόβος μήπως η Κυβέρνησις εκφύγη εκ των χειρών αυτών, φόβος και της ζωής αυτών , ένεκα παρακυβερνήσεως, η οποία υπήρχεν, ως διεδίδετο , διότι οφείλω να δηλώσω ενταύθα ότι δεν είπον εν τη ανακρίσει , ότι εξ ιδίας αντιλήψεως εγνώριζον την ύπαρξιν παρακυβερνήσεως, αλλ’ είχον ακούσει ότι υπήρχεν…


Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος και ο πρωθυπουργός Δημήτριος Γούναρης στην επιστροφή από το Μέτωπο της Μικράς Ασίας στο κατάστρωμα του θωρηκτού «Κιλκίς» (Πηγή: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Βενιζέλος-Ψηφιακή Βιβλιοθήκη).



Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):…Παραιτουμένου εγκαίρως του Βασιλέως θα ηδύνατο να σωθή η κατάστασις;

Νέγρης:Περί τούτου είμαι σχεδόν βέβαιος, διότι η Γαλλία και η Αγγλία είχον επηρεασθή από την άφιξιν του Βασιλέως , διότι ο Βασιλεύς είχεν οπωσδήποτε δείξει εχθρικήν στάσιν κατά τον πόλεμον με τας συνεννοήσεις του με την Γερμανίαν…

Τελευταίος μάρτυρας κατηγορίας είναι ο νεαρός διπλωματικός υπάλληλος Κωνσταντίνος Ρέντης ο οποίος λίγες μέρες  μετά και διαρκούσης της δίκης θα ορκισθεί υπουργός Δικαιοσύνης και προσωρινώς Εξωτερικών. Στην μακρά κατάθεσή του αναφέρεται στην  πολιτική του Κωνσταντινικού στρατοπέδου από τα χρόνια του Διχασμού έως την Μικρασιατική Καταστροφή.

Προορισμός  των ελλήνων «να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως»

Και όταν ερωτάται αν υπήρχε δόλος στις πράξεις των   αντιβενιζελικών κυβερνήσεων απαντά θετικά:

«Υπάρχει δόλος κατά τούτο, ότι ανετράπησαν οι σκοποί της συγκροτήσεως του Ελληνικού Κράτους, δια την κατάληψιν της εξουσίας , επί άλλης θεμελιώδους βάσεως παρά εκείνης , την οποίαν οι έλληνες έθεσαν όταν ίδρυσαν το κρατίδιον αυτό(…) Αφήσαμε τους σκοπούς του Ελληνικού Κράτους και ήλθον οι κατηγορούμενοι να εξυπηρετήσωσι τα συμφέροντα του Βασιλέως ή μιάς Δυνάμεως….



Ζουρίδης (επαναστατικός επίτροπος):Αλλά σκοπούντες εις την εξυπηρέτησιν του Βασιλέως δεν έφθειρον τα εθνικά συμφέροντα;

Ρέντης:  Εθεώρουν ότι αυτός ήτο ο προορισμός των Ελλήνων , να θυσιασθώσιν χάριν ενός Βασιλέως…

 Γρηγοριάδης (επαναστατικός  επίτροπος):Πώς κρίνετε την ενέργειαν του κ. Γούναρη , ο οποίος μετέβη εις Γαλλίαν ίνα κατορθώση να ανατρέψει τον πρωθυπουργόν της Γαλλίας διά των ενεργειών του;

Ρέντης: Ήτο άστοχος, εφ όσον θα προεκάλει προστριβάς. Αυτό το επληροφορήθην εκ των εγγράφων τα οποία εδημοσίευσεν η ανακριτική επιτροπή.

Γούναρης: Αυτά είναι αστεία πράγματα…



Αυτή ήταν και η τελευταία παρέμβαση του Γούναρη στη δίκη. Ήταν πλέον εμφανές ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει.  Το βάρος των ερωτήσεων και της απόκρουσης των θέσεων του Ρέντη ανέλαβε ο Μπαλτατζής . Κι όταν ολοκληρώθηκε η κατάθεση του  Ρέντη ο πρώην πρωθυπουργός αποσύρθηκε από την αίθουσα του Στρατοδικείου. Μετά από αίτημα του συνηγόρου του ο πρόεδρος του Στρατοδικείου διέταξε την εξέταση του Γούναρη από στρατιωτικούς γιατρούς. Αυτοί μαζί με άλλους μη στρατιωτικούς γιατρούς που εκλήθησαν γνωμάτευσαν ότι είχε προσβληθεί από τύφο.



«Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου».

Δυό μέρες μετά η κατάσταση του θα επιδεινωθεί. Ο Επαναστατικός Επίτροπος Γρηγοριάδης ζητά την μεταφορά του σε κλινική. Οι «σκληροί» της Επαναστατικής Επιτροπής αντιδρούν . Υποστηρίζουν πως ο Γούναρης προφασίζεται ασθένεια για να βρει ευκαιρία να δραπετεύσει.

Ο Γρηγοριάδης φθάνει μέχρι τον Πάγκαλο ο οποίος τον προειδοποιεί: « Αν φύγη από την κλινική κινδυνεύει το κεφάλι σου». Ο Γρηγοριάδης επιμένει και τελικά ο Γούναρης μεταφέρεται στην κλινική «Αγιος  Παντελεήμων» του γιατρού Σ. Ασημακόπουλου στην οδό Ασκληπιού. Εκεί θα παραμείνει μέχρι την έκδοση της απόφασης του Στρατοδικείου…

Η θέση του ΣΕΚΕ για τον πόλεμο και το κίνημα των αξιωματικών – Οι ανακρίσεις των υπευθύνων- Το φοβερό κατηγορητήριο - «Το Έθνος αιμοσταγές, κρεουργημένον ζητεί Δικαιοσύνην»

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
Αναδημοσίευση από imerodromos

Το νεαρό τότε ΣΕΚΕ (Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος)  είχε χαρακτηρίσει από την αρχή την Μικρασιατική Εκστρατεία ως μια τυχοδιωκτική περιπέτεια για την προώθηση των κατακτητικών επιδιώξεων του αγγλογαλλικού ιμπεριαλισμού. Άλλωστε και ο τότε βρετανός πρωθυπουργός Λόιντ Τζορτζ , είχε παραδεχθεί ότι ήθελε να χρησιμοποιήσει τους έλληνες σαν χωροφύλακες και δύναμη κρούσης για την υπεράσπιση των βρετανικών συμφερόντων. Οι βρετανοί ανάγκασαν τις ελληνικές δυνάμεις να προελάσουν σε βάθος στη Μικρά Ασία τον Ιούνιο του 1920 και όταν δυο μήνες μετά , τον Αύγουστο υπεγράφη η συνθήκη των Σεβρών η οποία απορρίφθηκε από το κίνημα του Κεμάλ Ατατούρκ συμβούλευσαν την ελληνική ηγεσία να συνεχίσει τον πόλεμο και να επιβάλει δια των όπλων την εφαρμογή της συνθήκης. Όμως όταν το κεμαλικό κίνημα δυνάμωσε και φάνηκε ότι η Ελλάδα δεν θα μπορούσε να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ιιμπεριαλιστικών δυνάμεων οι αγγλογάλοι άλλαξαν στάση , υποστήριξαν τον Κεμάλ και εγκατέλειψαν τους έλληνες «συμμάχους» τους στην τύχη τους που αποδείχθηκε τραγική.

« Η φωνή των στρατιωτών του μετώπου»
Στον «Εργατικό Αγώνα» (σ.σ. όργανο του ΣΕΚΕ εκείνη την εποχή, ο «Ριζοσπάστης» με διευθυντή και ιδιοκτήτη τον Πετσόπουλο, στήριζε τη γραμμή του κόμματος αλλά δεν είχε γίνει ακόμη επίσημο όργανό του) στις 20 Σεπτεμβρίου 1920, μετά την υπογραφή της συνθήκης των Σεβρών και λίγο πριν από τις εκλογές του Νοεμβρίου που ανέδειξαν μεγάλο νικητή την αντιβενιζελική παράταξη και μεγάλο ηττημένο τον Ελευθέριο Βενιζέλο με τίτλο «Η φωνή των στρατιωτών του Μετώπου» δημοσιεύθηκε γράμμα της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής των «Ομάδων των κομμουνιστών στρατιωτών του Μετώπου»: «Αφού τόσο καιρό εστρώσαμε της Βαλκανικής, της Ρωσίας ( σ.σ. εννοούν την εκστρατεία στην Ουκρανία και τη συμμετοχή του ελληνικού στρατού στην επέμβαση ξένων δυνάμεων για την κατάπνιξη της Επανάστασης των Μπολσεβίκων με αντάλλαγμα την παραχώρηση στην Ελλάδα τμήματος της Μικράς Ασίας) και της Ανατολής τα βουνά και τους κάμπους με τα κουφάρια μας και με το σκοτωμένο αίμα μας εβάψαμε το χώμα και τις πέτρες τους , αφού οι αφέντες που μας κυβερνάνε με τις βαρειές αλυσίδες της οργανωμένης βίας σαβανώνοντας τα σπιτικά μας με τη μαυρίλα της δυστυχίας , έρχονται τώρα με την απαίσια ικανοποίηση του θριάμβου των να μας ζητήσουνε ψήφο ευγνωμοσύνης για το μεγάλωμα της «Πατρίδος»και για την απελευθέρωση των «υποδούλων αδελφών».

Ο «μεγάλος αφέντης» Βενιζέλος

Αυτό κήρυξε ο Αύγουστος (σ.σ. περιπαικτική αναφορά στον Ελευθέριο Βενιζέλο), ο μεγάλος αφέντης, δείχνοντας στα χάσκοντα παράσιτα της πλουτοκρατίας, που λέγονται Λαική αντιπροσωπεία , τα καινούργια όρια της «μεγαλυνθείσης Ελλάδος» και τα νευρόσπαστα χειροκροτήσανε και χύσανε θερμά δάκρυα « εθνικής χαράς» (…) Το επαναστατικό εγερτήριο κραταιέ Αύγουστε , εσάλπισε προ πολλού στις καρδιές των πολεμιστών του μετώπου . Οι φρικαλεότητες του μεγάλου σας πολέμου ήταν το προανάκρουσμα . Το μεγαλουργό έργο του Βορρά ( σ.σ. σαφής αναφορά στην Οκτωβριανή Επανάσταση) ήταν η θριαμβευτική επωδός του. Εκείνος εκορύφωσε τη μεγάλη άρνηση , τούτο επύργωσε τη συνείδηση της θετικής δημιουργικής δύναμης σε όλους μας.


Έλληνες αιχμάλωτοι στρατιώτες επιστρέφουν στον Πειραιά

Το ξέρουμε πως κι εσύ και οι άλλοι αλαλάζοντες ανθρωπίσκοι της αστικής αντιπολίτευσης, στηρίζετε τις απαίσιες ελπίδες σας στο βαθύ ύπνο των πολλών.

Είσαστε γελασμένοι αφέντες! Ο Βοριάς είναι αγέρας πολύ δυνατός κι ορμητικός κι αδύνατα φτερά μπροστά του είναι τα πλάνα ιδανικά σας».

«Σας έστειλαν στο μέτωπο να σκοτωθήτε»

Λίγες μέρες μετά στις 11 Οκτωβρίου 1920 πάλι στον « Εργατικό Αγώνα» δημοσιεύεται προκήρυξη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ «προς τους στρατιώτες του μετώπου»:

« Έλληνες εργάται και χωρικοί του μετώπου! Έλληνες στρατιώται!

Η αστική κυβέρνησις του Βενιζέλου προεκήρυξε εκλογές. Στας 25 Δεκεμβρίου ( σ.σ. οι εκλογές έγιναν στις 1(14) Νοεμβρίου του 1920), στο μέτωπο , όπως και σ’ όλη την Ελλάδα, θα γίνη ψηφοφορία. Η κυβέρνησις των εκμεταλλευτών του λαού , με την πρόφαση ότι θα σεβασθή δήθεν τα δικαιώματά σας ως πολιτών και να μη σας στερήση , δεν έχει άλλο σκοπό , παρά να μεταχειρισθή την ψήφον σας για να νοθεύση τα αποτελέσματα των εκλογών , για να διατηρήση την εξουσία.

Ενώ η κυβέρνησις των εκμεταλλευτών σας διακηρύττει ότι θα γίνουν ελεύθερες εκλογές, τα όργανά τους εκβιάζουν και τρομοκρατούν εδώ πίσω τους αδελφούς σας που τολμούν να διαδηλώσουν το φρόνημά τους. Ενώ διακηρύττει ότι θα γίνουν ελεύθερες στο μέτωπο οι εκλογές , απαγορεύει στις εφημερίδες μας, απαγορεύει στις σοσιαλιστικές εφημερίδες να κυκλοφορήσουν στο μέτωπο.


Νεκροί Έλληνες στρατιώτες στο μικρασιατικό μέτωπο.



Απαγορεύει δηλαδή στο Κόμμα μας στο κόμμα των ελλήνων εργατών και χωρικών, στους αδελφούς σας, που μόνοι μπορούν να σας μιλήσουν τη δική σας γλώσσα των φτωχών και των δυστυχισμένων, να επικοινωνήσουν μαζύ σας , να σας πουν τι γίνεται εδώ πίσω στα σπίτια σας και στα χωριά σας, να σας διαφωτίσουν , για να δώσετε την ψήφο σας εκεί που πρέπει.

Σύντροφοι στρατιώται! Σύντροφοι εργάται και χωρικοί του μετώπου!

Εκείνοι που σας έστειλαν στο μέτωπο να σκοτωθήτε, εκείνοι που στην ειρήνη εκμεταλλεύονται τον ιδρώτα σας και το αίμα σας στον πόλεμο για να πλουτίζουν , αποφάσισαν τώρα να εκμεταλλευθούν και την ψήφο σας και τη συνέιδησή σας για να διατηρήσουν την εξουσία (…) Θέλουν την ψήφο σας για να μπορέσουν κρατώντας στα χέρια την εξουσία , να εξακολουθήσουν τους πολέμους που σας κρατούν οκτώ τώρα χρόνια διαρκώς επιστρατευμένους και σας σέρνουν από μέτωπο σε μετωπό , για να εξακολουθήσουν να πλουτίζουν εκμεταλλευόμενοι τον ιδρώτα σας , για να εξακολουθήσουν να σας καταπιέζουν και να σας τυραννούν (…)

«Σύντροφοι στρατιώται του μετώπου!

Ψηφίσατε τους σοσιαλιστάς υποψηφίους!»

Ανάμεσα στους διαφόρους λωποδύτας που θα ρθούν να ζητήσουν την ψήφο σας , ανάμεσα στα διάφορα ονόματα που θα σας δώσουν να ψηφίσετε θα ξεχωρίσετε και λίγα ονόματα που για πρώτη φορά τα ακούτε. Ανάμεσα στην «Αγκυρα» ( σ.σ. το έμβλημα του κόμματος του Βενιζέλου) και στην «Ελιά» ( σ.σ. το έμβλημα του αντιβενιζελικού, φιλοβασιλικού στρατοπέδου) , θα δήτε για πρώτη φορά το « Σφυρί και το δρεπάνι» σύμβολο της τίμιας εργασίας στα εργοστάσια και στους αγρούς. Είναι τα ονόματα των υποψηφίων του Κόμματος μας , είναι τα σύμβολα των εργατών και χωρικών της Ελλάδος , των αδελφών σας. Στην Αττική , στη Θεσσαλία, στη Θεσσαλονίκη , στην ανατολική Μακεδονία, στας Πάτρας, στην Εύβοια, το Κόμμα μας θα βάλη υποψηφίους.

Αυτά τα ψηφοδέλτια να ζητήσετε όλοι εσείς που κατάγεσθε από τα δυστυχισμένα αυτά μέρη, τα ψηφοδέλτια που θα έχουν το όνομα του Σοσιαλιστικού εργατικού κόμματος, αψηφώντας κάθε βία των ανωτέρων σας και ανοίγοντας τα μάτια σας σε κάθε προσπάθεια των να σας εξαπατήσουν.

Σύντροφοι εργάται και χωρικοί του μετώπου!

Αντιμέτωποι στα μεγάλα αστικά κόμματα που κυβερνούν και εκμεταλλεύονται τον τόπο , το νεαρό αλλά τίμιο Κόμμα μας έρχεται να ζητήση την ψήφο σας και να σας πή τι ζητεί και τι θέλει (…) Είναι το κόμμα που πάντα ύψωσε τη φωνή του εναντίον της αδικίας που σας γίνεται, εναντίον των πολέμων , εναντίον της κλεψιάς. Είναι το κόμμα της ελευθερίας και της αδελφοσύνης των εκμεταλλευομένων , είναι το κόμμα της ειρήνης και της αληθινής και της παντοτεινής.

Σύντροφοι στρατιώται του μετώπου! Καταψηφίσατε τ’ αστικά κόμματα που σας στέλλουν να πολεμάτε. Ψηφίσατε τους σοσιαλιστάς υποψηφίους!».

Κομμουνιστικές ομάδες στο μέτωπο

Οι κομμουνιστές στρατιώτες στο μέτωπο συγκρότησαν κομματικές οργανώσεις και ομάδες και ανέπτυξαν έντονη αντιπολεμική προπαγανδιστική δράση διακινώντας παράνομα εφημερίδες, προκηρύξεις και κάθε είδους έντυπο υλικό. Στη δράση αυτή ξεχωριστό ρόλο έπαιξαν οι Παντελής Πουλιόπουλος, Ελευθέριος Σταυρίδης, Γιάννης Μοναστηριώτης , Γιώργος Νίκολης κ.α.


Παντελής Πουλιόπουλος: Από τους κομμουνιστές στρατιώτες που πρωτοστάτησαν στο αντιπολεμικό κίνημα στη Στρατιά της Μικράς Ασίας. Αργότερα γενικός γραμματέας του ΚΚΕ και ηγετική φυσιογνωμία του ελληνικού τροτσκιστικού κινήματος.



Αλλά και στην Ελλάδα ξέσπασαν πολλές απεργίες και διαμαρτυρίες στις οποίες εκτός από τα αιτήματα για βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των λαικών στρωμάτων που ήταν τραγικές κυριαρχούσαν και τα αντιπολεμικά συνθήματα. Στις 15 Ιουνίου 1922 άρχισε στη Χαλκίδα η δίκη 34 προφυλακισμένων συνδικαλιστών εργατών που κατηγορούνταν για τη μεγάλη απεργία στο Βόλο που άρχισε στις 15( 28) Φεβρουαρίου του 1921. Στη διάρκεια αυτής της απεργίας οι εξεγερμένοι εργάτες με την καθοδήγηση του ΣΕΚΕ και της Πανεργατικής Ένωσης Βόλου κατέλυσαν την τοπική εξουσία και κυριάρχησαν στην πόλη για δυό μέρες.


Αβραάμ Μπεναρόγιας



Η κυβέρνηση του Ν. Καλογερόπουλου κατέστειλε την εξέγερση στέλνοντας το Στρατό και συλλαμβάνοντας 300 εργάτες και τους ηγέτες της ΓΣΕΕ Αβραάμ Μπεναρόγια και Θωμά Αποστολίδη που κρατήθηκαν προφυλακισμένοι δυό χρόνια κατηγορούμενοι για «υποκίνηση σε στάση». Στη δίκη της Χαλκίδας στο εδώλιο του κατηγορουμένου κάθησαν εκτός του Μπεναρόγια και του Αποστολίδη και τα στελέχη του ΣΕΚΕ Γ. Παπανικολάου , Κ. Θεός και Β. Κανάβας.

Στις 5 Ιουλίου 1922 συνελήφθησαν τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ (Κ) και της ηγεσίας της ΓΣΕΕ Γ. Κορδάτος, Γ. Γεωργιάδης, Ευαγ. Ευαγγέλου, Αγγελής κ.α.

Απόφαση για εκτέλεση των κομμουνιστών

Στις 10 Σεπτεμβρίου μία μέρα πριν το κίνημα των Πλαστήρα – Γονατά κινδύνεψαν να εκτελεστούν οκτώ μέλη της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΕΚΕ( Κ) και της ΓΣΕΕ ( Γ. Κορδάτος, Γ. Γεωργιάδης, Γ. Πετσόπουλος, Α. Σίδερης ,Γ. Παπανικολάου, Ι. Λαγουδάκης, Μ. Σιδέρης και Ευαγ. Ευαγγέλου) που τους κρατούσαν στις φυλακές Συγγρού. Ο βασιλικός φρούραρχος των Αθηνών Κωνσταντινόπουλος είχε αποφασίσει την εκτέλεσή τους. Μπράβοι του Κωνσταντινόπουλου πήγαν στη φυλακή και ζήτησαν από τον διευθυντή να τους παραδώσει τους κρατούμενους κομμουνιστές γιατί τάχα είχαν εντολή από τον εισαγγελέα. Στόχος ήταν να τους εκτελέσουν στη ρεματιά του Ιλισού. « Θα σκηνοθετούνταν μια δήθεν εξέγερση του λαού , ο οποίος εξαγριωμένος για την …προδοσία των κομμουνιστών θα τους λυντζάριζε!», αναφέρει ο Κορδάτος. Όμως ο επικεφαλής του στρατιωτικού αποσπάσματος που φρουρούσε τις φυλακές ανθυπολοχαγός Κώστας Βαλίδης ξύπνησε και ζήτησε έγγραφη διαταγή. Με τη φασαρία που έγινε οι περισσότεροι από 25 μανιάτες ποινικοί κρατούμενοι για εγκλήματα βεντέτας ντύθηκαν και οπλισμένοι με μαχαίρια έκαναν άνω κάτω τη φυλακή όταν έμαθαν πως ήθελαν να πάρουν τους κομμουνιστές. Ένας από τους κρατούμενους κομμουνιστές ο Γ. Γεωργιάδης ήταν κι αυτός μανιάτης και οι συμπατριώτες του τον λάτρευαν. Και μαζί μ’ αυτόν είχαν αναπτύξει καλές σχέσεις και με τους άλλους κομμουνιστές κρατούμενους. Μπροστά στις απειλές των μανιατών οι μπράβοι του Κωνσταντινόπουλου αναγκάστηκαν να φύγουν γιατί στο μεταξύ και ο ανθυπολοχαγός Βαλίδης είχε καλέσει τη φρουρά στα όπλα. Μάλιστα δυο-τρεις στρατιώτες ήταν οπαδοί του κόμματος και ήταν αποφασισμένοι να ρίξουν στο ψαχνό κατά των μπράβων.

Στις 5 Οκτωβρίου οι κρατούμενοι κομμουνιστές αποφυλακίστηκαν. Ο Κορδάτος αναφέρει πως η αποφυλάκισή τους έγινε μετά από παρέμβαση του Ευριπίδη Μπακιρτζή.

Η πρόταση του Μεταξά στους κομμουνιστές

Λίγες μέρες νωρίτερα ,το μεσημέρι της 13ης Σεπτεμβρίου, μέρας που το αεροπλάνο έριχνε στην Αθήνα την προκήρυξη των επαναστατών και το βασιλικό καθεστώς κατέρρεε ο Ιωάννης Μεταξάς στην προσπάθειά του να φτιάξει « κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας» σύμφωνα με εντολή που είχε πάρει από το βασιλιά Κωνσταντίνο πήγε στις φυλακές Συγγρού , συναντήθηκε με τον τότε γραμματέα του ΣΕΚΕ (Κ) Γιάνη Κορδάτο και του πρότεινε τη συμμετοχή του κόμματος σε μια τέτοια κυβέρνηση. Μάλιστα για να τον πείσει επικαλέστηκε την απόφαση του Βενιζέλου να στείλει ελληνικό στρατό στην Ουκρανία να πολεμήσει τους μπολσεβίκους : « Μη λησμονείτε , είπε ο Μεταξάς στον Κορδάτο, ότι αυτός έστειλε σώμα στρατού εις την Ουκρανίαν δια να ενισχύση τους τσαρικούς και εξοντώση τους ομοιδεάτας υμών. Σκεφθήτε καλά τας ώρας που διέρχεται η Ελλάς και η λησμονήτε ότι υπάρχουν ιστορικαί στιγμαί που αν δεν αντιληφθή κανείς την σημασία των, διαπράττει λάθη ανεπανόρθωτα. Βλέπω ότι είσθε νέος. Σας περιτριγυρίζει η τύχη. Αρπάξατέ την και μην την αφήσετε να φύγη…».


Γιάνης Κορδάτος


Ο Κορδάτος απέρριψε την πρόταση έχοντας και τη σύμφωνη γνώμη όλων των συγκρατουμένων του. Είπε στον Μεταξά: « Στρατηγέ μου , ευχαριστώ δια την τιμήν που μου εκάματε. Αναγνωρίζω ότι αι στιγμαί που διέρχεται η χώρα μας είναι κρίσιμες. Αλλά και ως άτομον και ως γραμματεύς του Σοσιαλεργατικού Κόμματος πιστεύω ότι ο ρόλος μας δεν είναι να σώσωμεν τον θρόνον και το αστικόν καθεστώς (…) Δεν δυνάμεθα να λάβωμεν μέρος εις την κυβέρνησίν σας , διότι μας το απαγορεύουν αι αρχαί μας. Η απόφασίς μας είναι οριστική» ( Γ. Κορδάτου «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τ. 13ος , σελ. 579,580).

«Η μάζα που ήξερε τι ήθελε»

Ο Γιάνης Κορδάτος αναφέρεται και στις λαικές κινητοποιήσεις που γίνονταν μετά την είσοδο των επαναστατικών στρατευμάτων στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 1922:

«… Το συλλαλητήριο που έγινε στην Αθήνα στις 9 του Οκτώβρη 1922 ήταν πραγματικό λαικό δημοψήφισμα . Η επανάσταση είχε τώρα λαικό στήριγμα. Ο λαός που είχε συγκεντρωθεί δεν ήταν μπουλούκι , αλλά μάζα που ήξερε τι ήθελε.

Από χιλιάδες στόματα ακούστηκαν κραυγές «θάνατος στους προδότες και στους εγκληματίες». Οι κραυγές αυτές ήταν η φωνή του εργαζόμενου λαού που ζητούσε η επανάσταση να τραβήξει προς τα μπρος. Να πάρει κοινωνικό περιεχόμενο.

Μερικοί από δημοκράτες αξιωματικούς , όπως ο Μπακιρτζής, ο Κοντεκάκης ( σ.σ. διοικητής Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Κρήτη στη διάρκεια της Κατοχής), ο Αθηνέλης ( σ.σ. στέλεχος του Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ Αθήνας), ο Δ. Ψαρρός ( σ.σ. στρατιωτικός αρχηγός της οργάνωσης ΕΚΚΑ στην Κατοχή, εκτελέστηκε από τον ΕΛΑΣ), ο Δ. Φλούλης ( σ.σ. διοικητής Μεραρχίας του ΕΛΑΣ) άκουσαν τη φωνή του λαού και οραματίστηκαν ένα καλύτερο μέλλον.


Ευριπίδης Μπακιρτζής

Άρχισαν λοιπόν να προπαγανδίζουν νέες ιδέες και να επιμένουν πως πρέπει η επανάσταση να υιοθετήσει πολλά από τα αιτήματα της εργατικής τάξης ( σ.σ. ο Κορδάτος γράφει πως ο Μπακιρτζής εκείνες τις μέρες ήρθε σε επαφή μαζί του και συνδέθηκε με στενή φιλία μαζί του μαζί του ως το 1941. «Διάβασε τη μαρξιστική φιλολογία και όλα έδειχναν πως θα έμενε πιστός φίλος και αγωνιστής για τα δίκαια του εργαζόμενου λαού»).

Μα και το « Κέντρο Εθνικής Άμυνας» στην Πόλη ( σ.σ. το αποτελούσαν κυρίως βενιζελικοί αξιωματικοί που κατέφυγαν στην Κωνσταντινούπολη, η οποία βρισκόταν υπό συμμαχικό έλεγχο, μετά την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920 και την απομάκρυνση τους από το στράτευμα) προσπαθούσε να επηρεάσει τους αξιωματικούς και να τους στρέψει προς τη δημοκρατία. Ο αντιπρόσωπος του ΚΕΑ της Πόλης Ι. Σιώτης , φανατικός δημοκράτης, έκανε ό,τι μπορούσε για να βάλει στο σωστό δρόμο την επανάσταση, αλλά δεν τα κατάφερε.

Ο «πτωχός τω πνεύματι» Πλαστήρας και ο αερολόγος Παπανδρέου

Ήταν ακόμα ανώριμοι οι αντικειμενικοί και υποκειμενικοί όροι για μια τέτοια μεταβολή.

Ο Πλαστήρας εξάλλου ήταν «πτωχός τω πνεύματι». Και το χειρότερο ήταν θαυμαστής του Βενιζέλου. Πήρε κοντά του τον Γ. Παπανδρέου. Αλλά και αυτός αποδείχτηκε πως ήταν αερολόγος. Δεν είχε κανένα πρόγραμμα στο κεφάλι του στο κεφάλι του. Έκανε το μεταρρυθμιστή – σοσιαλιστή, αλλά δεν ήταν παρά ουραγός του Βενιζέλου. Γι’ αυτό σαν πολιτικός σύμβουλος του Πλαστήρα μάλλον έβλαψε παρά ωφέλησε.

Όσο για το Γονατά , ο ιστορικός δεν έχει πολλά να πει γι’ αυτόν. Ήταν υπερσυντηρητικός και ο προστάτης της πλουτοκρατίας.

Ο Πλαστήρας με δυό λόγια έπαιξε το ρόλο που έπαιξε στο 1909 ο συνταγματάρχης Ν. Ζορμπάς. Ευνούχισε την επανάσταση του 1922.

Μα και η πλειοψηφία των αξιωματικών δεν είχε ξεκαθαρισμένες ιδέες, ενώ τις λαικές τάξεις εκίνο που τις ενδιέφερε εκείνη τη στιγμή ήταν η τιμωρία των υπευθύνων και η υπογραφή της ειρήνης με την Τουρκία» ( Γ. Κορδάτου «Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας» τα 13ος , σελ. 585).

Η ανακριτική επιτροπή

Στις 6 Οκτωβρίου ανακοινώνεται η σύσταση ανακριτικής επιτροπής διότι «εκρίνετο αναγκαία και επείγουσα η διακρίβωσις των υπευθύνων της τελευταίας Εθνικής Συμφοράς στρατιωτικών και μη και η ταχίστη τιμωρία αυτών». Για λόγους τυπικούς η προεδρία της επιτροπής προτάθηκε αρχικά στους αντιστρατήγους Καλλάρη και Ζυμβρακάκη για να την αναλάβει τελικά ο Θεόδωρος Πάγκαλος που επέλεξε ως μέλη της τους συνταγματάρχες Ι. Καλογερά και Χ. Λούφα. Μία μέρα μετά ο Κροκιδάς απαντώντας σε ερώτηση γιατί δεν αφήνονται ελεύθεροι οι κρατούμενοι πολιτικοί απαντά: « Αν τους αφήσωμε ελευθέρους και πάθουν τίποτε θα πη ο κόσμος ότι εμείς εβάλαμε να τους σκοτώσουν. Αναλαμβάνω εγώ την ευθύνη της στερήσεως της ελευθερίας των» ( «Σκριπ» 7/10/1922).

« Η τραγωδία διά να λήξει χρειάζεται κάθαρσιν»

Στο μεταξύ οι πιέσεις για θανατικές καταδίκες συνεχίζονται. Στο μεγάλο συλλαλητήριο που έγινε στα Παλαιά Ανάκτορα και την πλατεία Συντάγματος την Κυριακή 9 Οκτωβρίου ο Πλαστήρας στην ομιλία του υιοθετεί τα συνθήματα του πλήθους για παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων της τραγωδίας:

« Η τραγωδία διά να λήξει χρειάζεται κάθαρσιν . Χρειάζεται εξιλασμός και εξαγνισμός. Χρειάζεται και πάλιν υγεία εις την ατμόσφαιραν. Χρειάζεται το παράδειγμα και η παράδοσις εις τον τόπον αυτόν ότι οι «εχθροί της πατρίδος» δεν ημπορούν να μένουν ασύδοτοι, αλλά κολάζονται».


Ο Νικόλαος Πλαστήρας απευθύνεται στο συλλαλητήριο του αθηναϊκού λαού στις 9 Οκτωβρίου 1922

Έτσι με εκφρασμένη τη θέληση λαού και στρατού επιταχύνονται πλέον οι διαδικασίες για τη δίκη μέσα σε ένα κλίμα δυσμενέστατο γιά τους κατηγορουμένους..

Στις 11 Οκτωβρίου συλλαμβάνονται και οδηγούνται στις φυλακές Αβέρωφ ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γ. Μπαλτατζής και ο πρώην υπουργός και γενικός διοικητής Θράκης Χ. Βοζίκης. Την ίδια μέρα παραιτείται από την Επαναστατική Επιτροπή ο αντιπλοίαρχος Φωκάς διαφωνώντας με τους αδιαλλάκτους.

Η σύσταση του Στρατοδικείου

Μία μέρα μετά το Υπουργικό Συμβούλιο συζητά το προσχέδιο του Διατάγματος για την σύσταση του Εκτάκτου Στρατοδικείου που δημοσιεύεται τις εφημερίδες της 14ης Οκτωβρίου. Στο άρθρο 18 αναφέρεται ότι στις ποινές περιλαμβάνεται και η ισόβιος εξορία: «Κατά των κηρυχθησομένων ενόχων επιβάλλονται , αναλόγως της ευθύνης εκάστου , κατά την κυριαρχικήν κρίσιν του δικαστηρίου , εις την ευσυνειδησίαν του οποίου επαφίεται η Επαναστατική Επιτροπή , αι ποιναί , αι προβλεπόμεναι υπό της Στρατιωτικής Ποινικής Νομοθεσίας και του κοινού Ποινικού Νόμου, προστιθεμένης της ποινής της υπερορίας ισοβίου ή προσκαίρου , οπότε ορίζεται εν τη αποφάσει και η διάρκεια αυτής. Αι σχετικαί διατάξεις του Συντάγματος δεν ισχύουσιν εν προκειμένω».

Στο αμέσως επομενο άρθρο (19) ορίζεται ότι δεν χωρεί ένδικο μέσο σε περίπτωση καταδίκαστικών αποφάσεων.

Η σύλληψη του πρίγκηπα Ανδρέα

Την ίδια μέρα που δημοσιεύεται το Διάταγμα διατάσσεται και η κράτηση του πρίγκηπα Ανδρέα που κατηγορείται για τραγικά λάθη στην εκστρατεία στο Σαγγάριο όπου διοικούσε το Β’ Σώμα Στρατού . Ο πρίγκηπας Ανδρέας, τέταρτος γιός του Γεωργίου Α’ και πατέρας του συζύγου της βασίλισσας της Αγγλίας Φιλίππου, μεταφέρεται από την Κέρκυρα με το αντιτορπιλλικό «Ασπίς» και τίθεται υπό κράτησιν σε διαμέρισμα του Ανακτόρου του πρίγκηπος Γεωργίου. Η κράτηση του αποφασίσθηκε μετά από τα όσα επιβαρυντικά κατέθεσε γι αυτόν στην ανακριτική επιτροπή ο πρώην αρχιστράτηγος Αναστάσιος Παπούλας.


Ο πρίγκιπας Ανδρέας

Το Σάββατο 15 Οκτωβρίου αρχίζουν στη Σχολή Ευελπίδων ενώπιον του Θεόδωρου Πάγκαλου οι απολογίες των κατηγορουμένων πολιτικών . Πρώτοι απολογούνται οι Ν. Θεοτόκης και Γ. Μπαλτατζής. Ο Δ. Γούναρης δηλώνει ότι θα απολογηθεί εγγράφως .

Συνεχίζονται οι πιέσεις των μεγάλων δυνάμεων

Στο διάστημα αυτό συνεχίζονται και οι διπλωματικές πιέσεις για την σωτηρία των κατηγορουμένων πολιτικών. Οι πρεσβευτές των συμμάχων καλούν την Επαναστατική Επιτροπή και την κυβέρνηση να προλάβουν « ακρότητας εναντίον των κρατουμένων πολιτικών , αι οποίαι θα προεκάλουν δυσμενή εντύπωσιν εις το εξωτερικόν». Ο Κροκιδάς λέει πως δεν επρόκειτο για επίσημο διάβημα αλλά «μόνον εν φιλική συνομιλία εθίχθη το ζήτημα αυτό». Όπως και να έχει το πράγμα οι προθέσεις της Επαναστατικής Επιτροπής ήταν από νωρίς σαφείς και βεβαίως δεν ευσταθούν οι κατόπιν εορτής εκτιμήσεις ότι οι αξιωματικοί εξηπάτησαν τους συμμάχους . Αρκετά χρόνια μετά τα δραματικά γεγονότα του 1922, στην «Ελευθερία» της 4ης Ιανουαρίου 1953 , δημοσιεύεται μιά δήλωση που έκανε ο Πλαστήρας το βράδυ της 19ης Δεκεμβρίου 1952, λίγους μήνες πριν από το θάνατό του, για τις πιέσεις που δέχθηκε στη διάρκεια της δίκης. Ρωτήθηκε γιατί σήκωσε το βάρος της εκτέλεσης των έξι και απάντησε: « Όταν με επεσκέφθη ο τότε πρεσβευτής της Μεγάλης Βρετανίας Λίντλευ και μου εζήτησε να επέμβω διά να ματαιωθή η δίκη , ή να πιέσω τους στρατοδίκας να εκδώσουν αθωωτικήν απόφασιν, του εδήλωσα ότι τίποτε από αυτά δεν ημπορούσα να κάμω. Του προσέθεσα ότι θα περιμένω την απόφασιν του στρατοδικείου και θα την εξετέλουν οποιαδήποτε και άν ήτο. Ο Λίντλευ επέμενε να τον διαβεβαιώσω ότι δεν θα υπάρξη θανατική καταδίκη . Του ετόνισα: ‘’ Άν το στρατοδικείον τους καταδικάση εις θάνατον , θα την εκτελέσω την απόφασιν. Όπως και αν τους αθωώση, σας εγγυώμαι ότι κανείς δεν θα τολμήση να τους πειράξη. Το ίδιο σας εγγυώμαι ότι θα συμβή και αν καταδικασθούν εις φυλάκισιν. Η απόφασις του στρατοδικείου θα είναι απολύτως σεβαστή ΄΄…».

Το κατηγορητήριο

Θεόδωρος Πάγκαλος

Το κατηγορητήριο με το οποίο παραπέμφθηκαν οι οκτώ κατηγορούμενοι στο Στρατοδικείο έχει χαρακτήρα περισσότερο πολιτικού κειμένου παρά δικαστικού. Ορισμένοι αποδίδουν την συγγραφή του στο Θεόδωρο Πάγκαλο o οποίος και το υπογράφει μαζί με τα άλλα δύο μέλη της επιτροπής Χ. Λούφα και Ι. Καλογερά. Όμως άλλοι βεβαιώνουν πώς συντάκτης του ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου. Ο Τάσος Βουρνάς στην «Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας» αναφέρει ότι «κατά πληροφορία του παλαιού αγωνιστή της Δημοκρατίας Κώστα Δεσποτόπουλου , πολιτικού συμβούλου της ΠΕΕΑ κατά την κατοχή και κατόπι βουλευτή Χίου της ΕΔΑ , το κατηγορητήριο συνέταξε ο Γεώργιος Παπανδρέου». Και προσθέτει: « Την πληροφορία ο Κ.Δεσποτόπουλος την είχε από τους κύκλους της Επαναστατικής Επιτροπής , στα γραφεία της οποίας είχε εγκατασταθεί και εκείνος , νεαρός τότε δικηγόρος και οπαδός της επαναστατικής κίνησης».

Γιατί δεν παραπέμφθηκε ο Κωνσταντίνος

Στην εισαγωγή του κατηγορητηρίου που δημοσιεύθηκε σε όλες τις εφημερίδες στις 26 Οκτωβρίου 1922 γινόταν μιά σύντομη ιστορική ανασκόπηση από τις μέρες του στρατιωτικού κινήματος στο Γουδί το 1909 μέχρι τη Μικρασιατική Καταστροφή με ιδιαίτερο τονισμό των ευθυνών του βασιλιά Κωνσταντίνου ο οποίος όμως δεν παραπέμφθηκε με το εξής σκεπτικό:

«Καίτοι εξάγεται κατά ταύτα , ότι ο τέως Βασιλεύς Κωνσταντίνος είναι είς εκ των κυρίων ενόχων της επελθούσης εθνικής συμφοράς δια της πολιτικής του δράσεως και ένοχος εγκαταλείψεως θέσεως και φυγής ενώπιον του εχθρού , ως Αρχηγός του Στρατού , δεν προτείνω ούχ ήττον την επί τούτοις εις δίκην παραπομπήν αυτού διότι θεωρείται , κατά συνταγματικόν πλάσμα , ανεύθυνος , τας δε ευθύνας και τούτου πρέπει να φέρωσιν οι κατηγορούμενοι υπουργοί , οι οποίοι ανέθεσαν εις τοιούτον ανεύθυνον την τύχην του Στρατού και των υψίστων εθνικών δικαίων».

«Πράξις εσχάτης προδοσίας»

Ακολουθούσε το κυρίως κατηγορητήριο αναλυόμενο σε δεκαπέντε κατηγορίες

«Κατηγορείσθε ότι από της 1ης Νοεμβρίου 1920 και εφεξής μέχρι της 26ης Αυγούστου 1922 συναποφασίσαντες μετά των συναυτουργών υμών περί πράξεως εσχάτης προδοσίας, εκουσίως και εκ προθέσεως υπεστηρίξατε την εισβολήν ξένων στρατευμάτων , ήτοι του τουρκικού εθνικιστικού στρατού, εις την επικράτειαν του Βασιλείου, τουτέστιν εις την υπό της Ελλάδος κατεχομένην και διά της συνθήκης των Σεβρών κατακεκυρωμένην χώραν της Μ. Ασίας, παραδόσαντες άμα εις τον αυτόν εχθρόν πόλεις, φρούρια, μέγα μέρος του Στρατού και μεγίστης αξίας υλικόν πολέμου κ.λπ. δια των επομένων μέσων.



1. Διότι εν γνώσει της από 20ης Νοεμβρίου διακοινώσεως Γαλλίας, Αγγλίας και Ιταλίας προς τον ελληνικόν λαόν, ήτις κατηγορηματικώς εδήλου την έκπτωσιν ημών εκ της μετά των ειρημένων δυνάμεων συμμαχίας και των εκ ταύτης συνεπειών , προέβητε εις διενέργειαν δημοψηφίσματος δια του από 12 Νοεμβρίου Ν. Διατάγματος ούτινος επιδιώξατε την κύρωσιν διά του από 26 Ιανουαρίου 1921 ψηφίσματος της Συνελεύσεως , ής είχατε την πλειοψηφίαν , προς επαναφοράν του τέως Βασιλέως , εκθέσαντες ούτω την Ελλάδα , θεωρηθείσαν συνένοχον των εχθρικών πράξεων του Κωνσταντίνου προς τας Δυνάμεις , εις τας συνεπείας της άνω διακοινώσεως , αποκρύψαντες άμα την παρ υμών προς τας ειρημένας Δυνάμεις δοθείσαν απάντησιν , εν ή δολίως επεζητήθη η επαύξησις της εις τον ελληνικόν λαόν αποδοθείσης ευθύνης , δια της ανακριβούς βεβαιώσεως ότι τα 99% τούτου εψήφισαν υπέρ της επαναφοράς του τέως Βασιλέως , και ήτις απάντησις παρέμεινεν άγνωστος μέχρι της παρά της Ανακριτικής Επιτροπής ανακαλύψεως του σχετικού εγγράφου.

Βόρειος Ήπειρος- Δωδεκάνησα

2. Διότι ενώ διά της από 13ης Ιανουαρίου 1920 αποφάσεως των Συμμάχων επεδικάσθη εις την Ελλάδα η Β. Ήπειρος με τα συμφωνηθέντα σύνορα μεταξύ Ελλάδος και Ιταλίας διά της συμφωνίας Βενιζέλου Τιττόνι της 16ης Ιουλίου 1919 και ενώ η Δωδεκάνησος διά της αυτής συμφωνίας είχε παραχωρηθή εις την Ελλάδα, υμείς δεν προέβητε εις την λήψιν των αναγκαίων μέτρων δια την προσάρτησιν των ελληνικωτάτων τούτων χωρών εις το Κράτος, εξυπηρετήσαντες ούτω τα συμφέροντα ξένης Δυνάμεως, διότι απησχολέισθε εν τω μεταξύ εις την ενέργειαν του ολεθρίου Δημοψηφίσματος.

Ο οικονομικός αποκλεισμός

3. Διότι παρεγνωρίσατε την από 25ης Νοεμβρίου 1920 διακοίνωσιν των αυτών ως άνω Δυνάμεων περί οικονομικού της Ελλάδος αποκλεισμού εις περίπτωσιν επαναφοράς του Κωνσταντίνου επί του θρόνου της Ελλάδος στερήσαντες ούτω την Πατρίδα ημών συναλλάγματος 33 εκατομμυρίων δολλαρίων , 5 εκατομμυρίων αγγλικών λιρών και 566 εκατομμυρίων φράγκων , αφήσαντες το παρά της Εθνικής Τραπέζης εκδοθέν χαρτονόμισμα ακάλυπτον, το Δημόσιον χρεώστην των αντιστοίχων ποσών των εκδοθέντων χαρτονομισμάτων , δημιουργήσαντες ούτω την πτώσιν και εξευτελισμόν του ελληνικού χαρτονομίσματος , στερήσαντες την Ελλάδα της δυνατότητος προς δόσιν εγγυήσεων δια την σύναψιν εξωτερικού δανείου , ματαιώσαντες την διά της από 28ης Φεβρουαρίου 1918 συμφωνίας μεταξύ Ελλάδος, Αγγλίας, και Γαλλίας περί παροχής τη πρώτη υλικού απί πιστώσει , παροχήν τοιούτου , ως εκ των ωφελειών του άρθρου 2 της αυτής συμφωνίας , δημιουργήσαντες τελικώς διά πάντων τούτων και άλλων συνεπειών την οικονομικήν κατατροφήν της Πατρίδος υμών. Την διακοίνωσιν δε ταύτην φόβω αποκρύψατε από τον ελληνικόν λαόν , διά κυβερνητικών ανακοινώσεων , παρανόμως λειτουργούσης λογοκρισίας και αυθαιρέτων ενεργειών δικαστικών οργάνων.

«Τοποθετήσατε στο στράτευμα αυτομόλους»

4. Διότι ετοποθετήσατε επί κεφαλής ανωτέρων και κατωτέρων μονάδων απειροπόλεμα και άχρηστα στελέχη και απεμακρύνατε του στρατεύματος ικανά και εμπειροπόλεμα και ετοποθετήσατε εις το στράτευμα αυτομόλους προς τον εχθρόν εις βάρος του στρατού και της Πατρίδος.

5. Διότι καίτοι κατέστησαν παγκοίνως γνωσταί αι δηλώσεις των πρωθυπουργών Αγγλίας και Γαλλίας προς υμάς και δι’ υμών αυτών προς πάντας τους συγκατηγορουμένους ως και του προέδρου της επί των Εξωτερικών κοινοβουλευτικής Επιτροπής της Γαλλίας Λέιγκ ότι η Ελλάς δεν δύναται να τύχη ουδεμιάς υποστηρίξεως εφ όσον ευρίσκεται εις τον θρόνον ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος , ούτε εις τον Βασιλεα υπεδείξατε να παραιτηθή , ούτε εν μή παραδοχή της υποδείξεως παρητήθητε, αποκρύψαντες από τον ελληνικόν λαόν πάντοτε την αλήθειαν , ήν συστηματικώς διά των εν τη Συνελέυσει αγορεύσεών σας , δι ανακοινώσεων κυβερνητικών , διά των οργάνων του κυβερνητικού Τύπου και διά παρανόμως λειτουργούσης Λογοκρισίας κατορθώσατε ν αποκρύπτετε εν γνώσει του αδυνάτου της διεθνούς αναγνωρίσεως του καθεστώτος και απεπνίξατε πάσαν αποκαλυπτικήν φωνήν περί των λόγων της εκπτώσεως ημών εκ των Συμμαχιών και του οικονομικού αποκλεισμού μέχρι της ημέρας της καταστροφής.

Το Λονδίνο διέταξε την επιχείρηση για την κατάληψη της Άγκυρας

6. Διότι εκ Λονδίνου διετάχθησαν αι πολεμικαί επιχειρήσεις του Μαρτίου 1921 προς Άγκυραν , πριν αποδώση τα αποτελέσματα της η κηρυχθείσα επιστράτευσις, προκληθείσης ούτω παρ’ ημών της πρώτης ήττης του ελληνικού στρατού , ήτις έσχε σημαντικά αποτελέσματα επί της εν γένει καταστάσεως.

7. Διότι παρά την γνώμην του αρμοδίου διοικητού της Στρατιάς , όστις δεν ενέκρινε την συνεχισιν της εκστρατείας προς Άγκυραν μετά την κατάληψιν του Δορυλαίου , ελάβατε μετά του τέως Βασιλέως την απόφασιν της εκστρατείας ταύτης και επροκαλέσατε ούτω τον ηθικόν κλονισμόν και την απώλειαν βασίμου και σοβαράς ελπίδος στρατιωτικής ημών επιβολής επί του αντιπάλου.

8. Διότι ανεθέσατε την αρχηγίαν του Στρατού εις τον ανεύθυνον τέως Βασιλέα.

Η παραγνώριση της οικονομικής εξάντλησης της χώρας

9. Διότι εψηφίσθησαν υπό τας εμπνεύσεις υμών υπό της Εθνοσυνελεύσεως , ής είχατε την πλειοψηφίαν , νόμοι αμοιβής στασιαστών κατά της Πατρίδος, αυτομόλων εις τον εχθρόν, λιποτακτών , διασπαθίσεως του δημοσίου πλούτου δι’ αποζημιώσεις Βουλευτών της Βουλής του Δεκεμβρίου 1915 και δήθεν παθόντων προσώπων κ.λπ. εν παραγνωρίσει της οικονομικής εξαντλήσεως , εις ήν υπεβάλλετε την χώραν και εν πληρεστάτη γνώσει ότι ο Στρατός έπασχεν ελλείψει χρημάτων , ως εξ επισήμων εμφαίνεται εκθέσεων , στερούμενος μισθοδοσίας , τροφής, και ιματισμού, εις τρόπον ώστε η οικονομική αύτη εξάντλησις και η διπλωματική απομόνωσις η αποκλείουσα την εκμετάλλευσιν πάσης επιτυχίας και η ατέρμων παράτασις να προκαλέσουν αναποδράστως την κατάρρευσιν του Μετώπου και επομένως την καταστροφήν της χώρας.

10. Διότι καίτοι παμψηφεί υπό της Εθνοσυνελεύσεως εψηφίσθη έσχατον όριον των εθνικών ημών διεκδικήσεων η Συνθήκη των Σεβρών, εν τούτοις ανετέθη δια της ελληνικής αντιπροσωπείας αποτελουμένης εκ των κατηγορουμένων Γούναρη και Μπαλτατζή εν λευκώ η μεσολάβησις προς λύσιν των ζητημάτων τούτων εις ξένας Δυνάμεις , ενώ προηγουμένως ούτε κατ’ αρχήν εγένοντο δεκταί παρ’ υμών αι προτάσεις των Δυνάμεων του Ιουνίου 1921 , δι ών εσώζετο τουλάχιστον ολόκληρος η Θράκη και επετυγχάνετο η αυτονομία της Μικράς Ασίας με διατήρησιν του ελληνικού στρατού εν Σμύρνη.

Ο «ανισόρροπος» αρχιστράτηγος

11. Διότι εν τη κυβερνήσει συνασπισμού μετά του Ν. Στράτου προέβητε εις τον διορισμόν του αντιστρατήγου Γ. Χατζανέστη ως Αρχιστρατήγου , γνωστού εις πάντας και εις υμάς ως ανισορρόπου και διαλυτικού στοιχείου.

12. Διότι απεσπάσατε εις Θράκην δυνάμεις εκ Μικράς Ασίας προς παιδαριώδη σκοπόν, συντελέσαντες ούτως εις την μείωσιν της μαχητικότητος του Στρατού της Μικράς Ασίας , δόντες την ευκαιρίαν εις τον εχθρόν να εκδηλώση την τελευταίαν επίθεσίν του , εξ ής επήλθεν ο επίλογος της εθνικής καταστροφής , ήν διά των προαναφερθέντων λόγων παρεσκευάσατε.

13. Διότι διά της συμβάσεως ήν υπεγράψατε μετά του άγγλου υπουργού του Θησαυροφυλακίου παρητήθητε εις βάρος της χώρας ημών των πιστώσεων , δι άς είχον ανειλημμένας οι Σύμμαχοι υποχρεώσεις.

14. Διότι ηνέχθητε να σχηματισθή παρακυβέρνησις υπό τον πρίγκηπα Νικόλαον , Γ. Στρέιτ, Β. Δούσμανην , Κ.Κωνσταντινόπουλον , Τσόντον κ.λπ. ήτις διά δολοφονικών απειλών , επιθέσεων κατ΄αόπλων πολιτών ενέσπειρε την τρομοκρατίαν προς διατήρησιν της αρχής χωρίς να υπάρχη ουδεμία αμφιβολία περί του ολέθρου προς όν έβαινεν η χώρα.

15. Διότι παρημποδίσατε να ηγηθή της διπλωματικής αντιπροσωπείας ο τότε πρωθυπουργός Δ. Ράλλης και ως αντιπρόσωπος των αλυτρώτων Ελλήνων ο Ελ. Βενιζέλος εις το κατά Φεβρουάριον 1921 Συνέδριον του Λονδίνου».

«Το Έθνος , ορθούμενον αιμοσταγές…»

Εκτός των δεκαπέντε κατηγοριών υπήρχε ειδικό κεφάλαιο με το οποίο απορριπτόταν η ένσταση του Γούναρη που ζητούσε να δικαστεί από Ειδικό Δικαστήριο συγκροτούμενο από τη Βουλή: «… Λησμονεί ότι οι εγκληματίαι ουδέποτε δίδουσι λόγον ενώπιον των εις τα έγκλημα συνεργατών των . Λησμονεί ότι η κατισχύσασα Επανάστασις , ήν σύμπας ο Ελληνισμός περιπτύσσεται σήμερον , εκπροσωπεί την θέλησιν του Έθνους και ενώπιον αυτού τούτου του Έθνους καλείται σήμερον να δώση λόγον ( …) Το Έθνος , ορθούμενον αιμοσταγές, κρεουργημένον , αλλ’ αδυσώπητον ενώπιόν του , ζητεί παρ αυτού και των συνεργατών του Δικαιοσύνην διά την προδοσίαν και τιμωρίαν διά το έγκλημα. Και εν ονόματι του Έθνους την Δικαιοσύνην ταύτην η Επανάστασις θα την αποδώση».

Aκολουθούσαν αναλυτικές αναφορές στην επιβαρυντική για τους κατηγορούμενους κατάθεση στην ανακριτική επιτροπή του πρωην αρχηγού της στρατιάς αντιστράτηγου Παπούλα, στην διακοίνωση των αγγλογάλλων συμμάχων που προειδοποιούσαν για τις καταστρεπτικές συνέπειες της επανόδου του Κωνσταντίνου, τον διορισμό του Χατζανέστη , τον σχεδιασμό επιχείρησης κατά της Κωνσταντινούπολης , την δολοφονία του βενιζελικού εκδότη της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» Ανδρέα Καβαφάκη και την ανατροπή του πρωθυπουργού Δ. Ράλλη από τον Γούναρη.Το κατηγορητηριο έκλειναν παραρτήματα με τις ειδικές κατηγορίες για τους Ν. Στράτο , Ν. Θεοτόκη, Ξ. Στρατηγό και Γ. Χατζανέστη.

11 Σεπτεμβρίου 1922- Η επανάσταση στρατού και στόλου- Συλλήψεις και ανακρίσεις για τους υπεύθυνους της καταστροφής- Η Δίκη των Έξι

ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ
αναδημοσίευση από imerodromos

(..το κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922, που ξεκίνησε από τη Χίο, με επικεφαλής τους συνταγματάρχες Νικόλαο Πλαστήρα και Στυλιανό Γονατά, που οδήγησε στην απομάκρυνση του βασιλιά Κωσνταντίνου, τη σύλληψη όσων θεώρηθηκαν υπεύθυνοι για την καταστροφή, και την «Δίκη των Έξι»)

Tα ξημερώματα της 13ης Αυγούστου 1922 ξεκίνησε η γενική τουρκική επίθεση σε όλο το Μικρασιατικό Μέτωπο. Την πρώτη επίθεση δέχθηκαν οι ελληνικές δυνάμεις στο Αφιόν Καραχισάρ. Το Γ’ Σώμα Στρατού υποχρεώνεται να εκκενώσει το Δορύλαιο. Την επομένη υποχρεώνεται σε σύμπτυξη και το Α’ Σώμα Στρατού για να ακολουθήσει και το Β’.
Το Αφιόν Καραχισάρ καταλαμβάνεται από τις τουρκικές δυνάμεις. Αρχίζει η άτακτη υποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων.
Στην Αθήνα η κυβέρνηση προσπαθεί να προετοιμάσει το λαό για το ενδεχόμενο αποχώρησης του Στρατού από τη Μικρά Ασία. Στην «Καθημερινή» δημοσιεύεται άρθρο του Γ. Α. Βλάχου με τίτλο «Οίκαδε» : «… Αύριον έρχεται το φθινόπωρον και μεθαύριον ο χειμών. Και η Ελλάς , δια λόγους σπουδαίους, δια λόγους αποβλέποντας εις την ιδίαν αυτής γαλήνην, έχει την υποχρέωσιν να διαχειμάση οίκαδε…».

Στις 19 Αυγούστου παραδίδεται στον τουρκικό στρατό το απόσπασμα που διοικούσαν οι μέραρχοι υποστράτηγος Δ. Δημαράς και συνταγματάρχης Π. Καλλιδόπουλος. Την ίδια μέρα ο Μουσταφά Κεμάλ διατάσσει τους άνδρες του: «Στρατιώτες, ο πρώτος σας στόχος είναι η Μεσόγειος. Εμπρός!».

Ένα εικοσιτετράωρο μετά παραδίδεται ο διοικητής του Α’ Σώματος Στρατού υποστράτηγος Νικόλαος Τρικούπης με 4.400 άνδρες. Ενδεικτικό της πλήρους σύγχυσης που επικρατούσε στις ελληνικές δυνάμεις είναι και το γεγονός ότι η κυβέρνηση των Αθηνών μη γνωρίζοντας ότι ο Τρικούπης έχει συλληφθεί αιχμάλωτος τον διόρισε αρχιστράτηγο στη θέση του Γ. Χατζανέστη.

Στις 27 Αυγούστου καταλαμβάνεται η Σμύρνη για να ακολουθήσει η σφαγή των χριστιανών και να μπει τέλος στην παρουσία του ελληνισμού της Ιωνίας.

Μετά την ήττα τα τμήματα του στρατού που παρέμειναν συγκροτημένα, συγκεντρώθηκαν στη Χερσόνησο της Ερυθραίας.
Από εκεί με την βοήθεια του στόλου διεκπεραιώθηκαν στη Χίο και τη Μυτιλήνη. Στους κύκλους των αξιωματικών έχουν ήδη αρχίσει συζητήσεις για την οργάνωση κινήματος που αποκρυσταλλώνονται στη Χίο και τη Μυτιλήνη στις 10 , 11 και 12 Σεπτεμβρίου.


Έλληνες στρατιώτες κατά την επιστροφή τους από την Μικρά Ασία



Επικεφαλής του κινήματος τίθενται δύο αξιωματικοί με μεγάλο κύρος που τους αποδέχεται όλο το Στράτευμα, ο βενιζελικός συνταγματάρχης των ευζώνων, Νικόλαος Πλαστήρας, ο αποκαλούμενος «μαύρος καβαλάρης» και ο ομοιόβαθμός του, μετριοπαθής φιλοβασιλικός, Στυλιανός Γονατάς . Στους επαναστάτες προσχωρεί και μεγάλο τμήμα του στόλου με επικεφαλής τον διοικητή της ναυτικής βάσης Χίου αντιπλοίαρχο Δημήτριο Φωκά.

Όλοι συμφωνούν πως άμεσα πρέπει να κατευθυνθούν στην Αθήνα, να την καταλάβουν, να καθαιρέσουν το βασιλιά Κωνσταντίνο, να παραπέμψουν σε δίκη και να τιμωρήσουν παραδειγματικά τους υπεύθυνους της Μικρασιατικής Καταστροφής.

Η προκήρυξη των επαναστατών

Σ αυτό το πνεύμα συντάσσεται και η προκήρυξη που έριξε το στρατιωτικό αεροπλάνο που εμφανίστηκε στις 9.39 το πρωί της Τρίτης 13 Σεπτεμβρίου πάνω από την Αθήνα.

Πλαστήρας- Γονατάς. Πίσω αριστερά ο Γεώργιος Παπανδρέου, πολιτικός σύμβουλος των επαναστατών.



Δέκα λεπτά αργότερα, ο ουρανός πάνω από το Σύνταγμα, την Ομόνοια και την οδό Σταδίου γέμισε από άσπρα χαρτιά σαν κόλλες αναφοράς. Η στρατιωτική επανάσταση του 1922, συνέπεια αλλά και αντίδραση στη μικρασιατική τραγωδία, είχε φτάσει και στην πρωτεύουσα. Οι διαβάτες που πήραν στα χέρια τους τα άσπρα χαρτιά διάβαζαν:

ΠΡΟΚΗΡΥΞΙΣ

ΠΡΟΕΔΡΟΝ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΕΩΣ,

ΒΑΣΙΛΕΑ, ΔΙΑΔΟΧΟΝ,

ΠΡΟΕΔΡΟΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

Ο εν Μυτιλήνη και Χίω στρατός και στόλος μοι ανέθηκαν αυθορμήτως την ηγεσίαν αυτών, όπως διατυπώσω εν ονόματι των τας κάτωθι αξιώσεις, αν τη απολύτω πεποιθήσει ότι εις ταύτας είνε σύμφωνος και ο λοιπός στρατός και στόλος και ιδία ολόκληρος ο Ελληνικός Λαός, πλην ίσως ασημάντου μειοψηφίας, ουχί εξ ευγενών ελατηρίων, αντιφρονούσης.

Η σωτηρία της Πατρίδος και μόνη επιβάλλει τας αξιώσεις μας ταύτας:

1ον Παραίτησις του Βασιλέως χάριν της Πατρίδος υπέρ του Διαδόχου.

2ον Άμεσος διάλυσις της Εθνοσυνελεύσεως.

3ον Σχηματισμός Κυβερνήσεως αχρόου και εμπνεούσης εμπιστοσύνην εις την Αντάντ δια την ταχίστην και αμερόληπτον ενέργειαν εκλογών Εθνοσυνελεύσεως και την διαχείρισιν των εξωτερικών ζητημάτων, μέχρις ου ο λαός αποφασίση τελικώς δια των εκλογών περί της τύχης του.

4ον Άμεσος ενίσχυσις του Θρακικού μετώπου.

Ας επικρατήση και παρ’ υμίν ο αγνός πατριωτισμός προς αποσόβησιν αλληλοσπαραγμού και ταχυτέραν έναρξιν του έργου της εθνικής παλινορθώσεως , δι ης θα ανασταλή η πλήρης καταστροφή, προς ήν φερόμεθα, και θα επιτευχθή η σωτηρία της Πατρίδος.

Μυτιλήνη 11 Σεπτεμβρίου 1922

Σ. Γονατάς

Συνταγματάρχης

Η αμαχητί επικράτηση

Η Επανάσταση κυριάρχησε αμαχητί. Η κυβέρνηση του Νικ. Τριανταφυλλάκου πληροφορήθηκε το κίνημα από τις προκηρύξεις που ρίχτηκαν στην Αθήνα. Το ίδιο και ο βασιλιάς Κωνσταντίνος. Οι προσπάθειες που κατέβαλαν να οργανώσουν αντίσταση εξοπλίζοντας τους επιστράτους, οι οποίοι είχαν παίξει καθοριστικό ρόλο στα γεγονότα του 1916, απέτυχαν.

Ο στρατιωτικός διοικητής Αθηνών υποστράτηγος Γ. Κωνσταντινόπουλος στέλνει αγγελιοφόρους στα Μεσόγεια για να ξεσηκώσει τους κατοίκους, οι οποίοι στην συντριπτική τους πλειοψηφία είναι βασιλικοί. Αυτοί απαντούν πως με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση θα πάρουν τα όπλα και θα πολεμήσουν για τον «κουμπάρο τους τον Κώτσο» αλλά πρώτα πρέπει να τελειώσουν τον τρύγο!

Η εφημερίδα «Εμπρός» της 15ης Σεπτεμβρίου 1922 αναγγέλει την επικράτηση του κινήματος.



Ο Κωνσταντίνος καλεί τον πρώην αρχιστράτηγο Αναστάσιο Παπούλα και του ζητά να μεσολαβήσει στους επαναστάτες ώστε να παραμείνει στο θρόνο. Ο Παπούλας κατευθύνεται στο Λαύριο όπου ήδη έχουν φθάσει οι επαναστάτες και συναντά τα μέλη της Επαναστατικής Επιτροπής. Εκεί ακούει τον Πλαστήρα να του ξεκαθαρίζει : « Ο βασιλιάς όχι μόνο πρέπει να παραιτηθεί, αλλά και να φύγει αμέσως από την Ελλάδα».

Οι πρώτες συλλήψεις

Στην Αθήνα επικρατεί χάος. Ομάδες φιλοβασιλικών, που βλέπουν να χάνεται το έδαφος κάτω από τα πόδια τους, επιτίθενται και ξυλοκοπούν στους δρόμους βενιζελικούς αξιωματικούς, όπως τον απόστρατο υποστράτηγο Κολοκούβαρο.

Πλαστήρας και Γονατάς εισέρχονται έφιπποι στην Αθήνα


Όμως την ίδια στιγμή κάνουν την εμφάνισή τους και οι ομάδες των βενιζελικών που συγκρότησε ο υποστράτηγος Θεόδωρος Πάγκαλος, ο οποίος είχε εγκατασταθεί στα γραφεία του «Ελευθέρου Βήματος» του Δημητρίου Λαμπράκη στην οδό Πανεπιστημίου 25. Πριν ακόμη μπουν στην πρωτεύουσα οι επαναστάτες αξιωματικοί, με εντολή μιας προσωρινής επαναστατικής επιτροπής, που αποτελούν ο Πάγκαλος οι απόστρατοι αξιωματικοί Μαζαράκης και Μελετόπουλος και από τον αντιβασιλικό δημοσιοϋπαλληλικό κόσμο ο Αλ. Σβώλος, αρχίζουν συλλήψεις φιλοβασιλικών.

Ο Κωνσταντίνος παραιτείται

Στις 14 Σεπτεμβρίου μετά την παραίτηση του Κωνσταντίνου ένας απλός ιερέας ορκίζει το νέο βασιλιά Γεώργιο Β’. Οι δρόμοι κατακλύζονται από αμέτρητα πλήθη που πανηγυρίζουν. Υπουργοί εξαφανίζονται . Στελέχη των φιλοβασιλικών κρύβονται. Οι ομάδες του Πάγκαλου συνεχίζουν τις συλλήψεις και συγκεντρώνουν τους κρατούμενους στο προαύλιο της καθολικής εκκλησίας που βρίσκεται απέναντι από τα γραφεία του «Ελευθέρου Βήματος». Μέχρι το τέλος της ημέρας οι συλληφθέντες ξεπερνούν τους 300. Από τους τελευταίους που συλλαμβάνονται είναι και αυτοί που σύντομα θα χαρακτηρισθούν ως «μεγάλοι ένοχοι» της τραγωδίας , θα δικασθούν και θα εκτελεσθούν. Οι πρώην πρωθυπουργοί Δημήτριος Γούναρης και Πέτρος Πρωτοπαπαδάκης συλλαμβάνονται στο γραφείο του πρώην υπουργού Σπ. Στάη. Στο σπίτι του συλλαμβάνεται ο πρώην πρωθυπουργός Νικόλαος Στράτος. Στα σπίτια τους επίσης συνελήφθησαν ο πρώην υπουργός Στρατιωτικών Νικόλαος Θεοτόκης ,ο υποστράτηγος Ξενοφών Στρατηγός και ο υποναύαρχος Μιχαήλ Γούδας. Λίγες μέρες αργότερα συνελήφθη ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Γεώργιος Μπαλτατζής. Τελευταίος στις 26 Σεπτεμβρίου συνελήφθη στο σπίτι του στο Νέο Φάληρο ο πρώην αρχιστράτηγος Γεώργιος Χατζανέστης ο οποίος ήταν από τους λίγους που δεν έσπευσαν να κρυφθούν . Τις πρώτες μέρες οι συλληφθέντες κρατήθηκαν στην Αστυνομική Διεύθυνση στην οδό Πατησίων. Αργότερα προφυλακίσθηκαν στις φυλακές Αβέρωφ.

 
Δημήτριος Γούναρης



Η Επαναστατική Επιτροπή θορυβημένη από τις κινήσεις του Πάγκαλου σπεύδει να τις αποκηρύξει με ανακοινωθέν στο οποίο τονίζονται τα εξής :

« Χθες και προ της εισόδου του επαναστατικού στρατού εις Αθήνας, αξιωματικοί τινες και υπάλληλοι, μη διατελούντες εν ενεργεία, κατάλαβον εν τη πρωτευούση Αρχάς τινάς προς εξασφάλισιν της τάξεως, εκδώσαντες μάλιστα και προκηρύξεις ως προσωρινή επαναστατική επιτροπή. Δηλούμεν ότι δια τας ενεργείας των ταύτας δεν εξουσιοδοτήθησαν παρά της Επαναστατικής Επιτροπής, ήτις θα εγκαταστήσει τας νέας Αρχάς, συμφώνως προς το πνεύμα της πρώτης προκηρύξεως της.

Εκ της Επαναστατικής Επιτροπής Συνταγματάρχαι Γονατάς, Πλαστήρας, Αντιπλοίαρχος Φωκάς».

Στο ίδιο πνεύμα και ο διορισθείς από την Επαναστατική Επιτροπή νέος φρούραρχος Αθηνών αντισυνταγματάρχης Μαυροσκότης, με προκήρυξή του προειδοποιούσε: «Επειδή παρετηρήθη ότι αναρμόδιοι ενήργησαν συλλήψεις ατόμων και κατ οίκον έρευνας, χωρίς ούτε δικαίωμα, ούτε διαταγήν προς τούτο να έχωσι, καθίσταται γνωστόν τοις πάσι ότι θέλει ποινικώς διωχθεί πας τις, ενεργών αναρμοδίως σύλληψιν ή κατ οίκον έρευναν, συλλαμβανόμενος αμέσως».

Όμως πριν περάσουν 24 ώρες και αφού οι ηγέτες της Επαναστατικής Επιτροπής συναντήθηκαν με τον Πάγκαλο, που έδωσε εξηγήσεις, κάλυψαν ουσιαστικά τις ενέργειές του με ένα «διασαφητικόν» ανακοινωθέν στο οποίο αναφερόταν πως «ουδεμία διαφωνία ή παρεξήγησις έλαβε χώραν».
Μετά από αυτό ουδείς από τους κρατουμένους αφέθη ελεύθερος.

Η παρέμβαση των πρεσβευτών

Εκείνες τις κρίσιμες ώρες η ζωή των συλληφθέντων κορυφαίων πολιτικών κρέμεται από μια κλωστή. Σε σύσκεψη που γίνεται πάνω στο θωρηκτό «Λήμνος», που αποτελεί και την έδρα της Επαναστατικής Επιτροπής, αποφασίζεται να μεταφερθούν σ αυτό οι σημαντικότεροι από τους συλληφθέντες (Γούναρης , Στράτος, Χατζανέστης , Πρωτοπαπαδάκης κ.α), να δικασθούν με συνοπτικές διαδικασίες και να εκτελεσθούν.

Στις 15 Σεπτεμβρίου οι ηγέτες της Επανάστασης Πλαστήρας και Γονατάς εισέρχονται έφιπποι στην Αθήνα επικεφαλής των επαναστατικών τμημάτων, που γίνονται δεκτά με εκδηλώσεις λατρείας από δεκάδες χιλιάδες λαού. Το απόγευμα της ίδιας μέρας, οι δύο συνταγματάρχες καλούνται στην αγγλική πρεσβεία, όπου ήδη είχαν γίνει γνωστά τα σχέδια για δίκη με συνοπτικές διαδικασίες και εκτέλεση των «μεγάλων ενόχων».

 
Νικόλαος Πλαστήρας

Οι πρεσβευτές της Αγγλίας, σερ Φράνσις Λίντλευ και της Γαλλίας, ντε Μαρσιγί, εκπροσωπόντας και τους συναδέλφους τους της Ισπανίας, της Ιταλίας και της Ολλανδίας, ζητούν να δικασθούν οι συλληφθέντες από πολιτικό δικαστήριο, μετά την εγκατάσταση κανονικής κυβέρνησης. Οι Πλαστήρας και Γονατάς υποχωρούν μπροστά στην πίεση και τα μεσάνυχτα της ίδιας μέρας εκδίδεται Επαναστατική Απόφαση που ορίζει ότι: « Οι μέχρι του σχηματισμού της κυβερνήσεως συλληφθέντες ως ένοχοι των επελθουσών εθνικών συμφορών θα παραμείνωσιν εν προφυλακίσει μέχρις ότου η μέλλουσα Συνέλευσις αποφασίση περί του τρόπου της ταχυτέρας δίκης των».

 
Στυλιανός Γονατάς


Στη συζήτηση με τους Γονατά και Πλαστήρα οι ξένοι πρεσβευτές έδωσαν και την συγκατάθεσή τους για τον σχηματισμό πολιτικής κυβέρνησης που ορκίστηκε στις 17 Σεπτεμβρίου. Πρωθυπουργός υπό αίρεσιν, αφού έλειπε στο εξωτερικό και δεν είχε απαντήσει αν δέχεται ή όχι την πρωθυπουργία, θα ανελάμβανε ο Αλέξανδρος Ζαΐμης. Προεδρεύων του Υπουργικού Συμβουλίου ήταν ο Σωτήριος Κροκιδάς, που ανέλαβε και το υπουργείο Εσωτερικών. Το υπουργείο Εξωτερικών ανέλαβε ο Νικόλαος Πολίτης, ο οποίος απουσίαζε στο Παρίσι και τον αντικαθιστούσε προσωρινά ο Ευθύμιος Κανελλόπουλος. Άλλοι υπουργοί που ορίστηκαν ήταν οι Αν. Χαραλάμπης (Στρατιωτικών), Φιλ. Βασιλείου (Δικαιοσύνης), Π. Καλλιγάς (Συγκοινωνιών), Δ. Παπαχρήστου (Ναυτικών). Η συγκρότηση της κυβέρνησης αυτής έγινε δυνατή μετά και την διαβεβαίωση που δόθηκε στου ξένους διπλωμάτες ότι οι συλληφθέντες θα δικαστούν από τα προβλεπόμενα από το νόμο δικαστήρια.

«Θέλουν κρέμασμα οι Γουναραίοι»

Η απόφαση της Επαναστατικής Επιτροπής για παραπομπή του θέματος της δίκης στην «μέλλουσα Συνέλευση» μπορεί να ικανοποίησε τους πρεσβευτές, αλλά προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων τόσο στο Στρατό όσο και στο λαό και ειδικότερα στους κατώτερους αξιωματικούς και τους πρόσφυγες.

 
Ο παραιτηθείς βασιλιάς Κωνσταντίνος κατά την αναχώρηση του για το Παλέρμο της Ιταλίας.



Οι εφημερίδες που πρόσκεινται στην Επανάσταση ζητούν «Θάνατο για τους προδότες». Οι ίδιες εφημερίδες κατακλύζονται από ψηφίσματα εργατικών σωματείων, επαγγελματικών ενώσεων, εκπροσώπων προσφύγων που ζητούν να δικασθούν άμεσα και να τιμωρηθούν οι πρωταίτιοι της τραγωδίας. Συνθήματα όπως «Θέλουν κρέμασμα οι Γουναραίοι» ακούγονται σε όλες τις γωνιές της χώρας. Στους κορυφαίους «αδιάλλακτους» όπως ο Θεόδωρος Πάγκαλος προστίθεται και ο στρατηγός Αλέξανδρος Οθωναίος, ένας αξιωματικός με μεγάλο κύρος στους κόλπους του Στρατεύματος. Από κοντά και οι κορυφαίοι του στρατοπέδου των δημοκρατικών. Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου απευθυνόμενος στους στρατιωτικούς τονίζει πως «έχομεν ανάγκην ενός εξαγνισμού πλήρους» . Στο στρατόπεδο των βενιζελικών υπερτερούν συντριπτικά οι υπέρμαχοι των εκτελέσεων. Άλλοι όπως ο στρατηγός Δαγκλής κάνουν ότι μπορούν για να τις αποτρέψουν, όμως είναι μειοψηφία. Όσο για τον ίδιο τον Βενιζέλο, που έχει αναλάβει τις διαπραγματεύσεις στο εξωτερικό, στις συζητήσεις του με τους ξένους διπλωμάτες όταν θίγεται το θέμα των εκτελέσεων είναι ιδιαίτερα προσεκτικός και περιορίζεται να τους συστήσει να αποφύγουν οποιαδήποτε «δέσμευση ή παρότρυνση».

 
Ελευθέριος Βενιζέλος



Ο Λίντλευ σε επίσημες εκθέσεις του επισημαίνει ότι θα μπορούσε να αποτρέψει τις εκτελέσεις. Αλλά, και κορυφαία στελέχη από τον αντιβενιζελικό κόσμο ζητούν παρασκηνιακά την αυστηρότερη των ποινών για τους κρατούμενος πολιτικούς. Ένας από αυτούς ήταν ο Ιωάννης Μεταξάς που ήλπιζε να μείνει μόνος και αδιαμφισβήτητος ηγέτης των αντιβενιζελικών.

ΣΕΚΕ: «Με μίαν φωνήν όλος ο λαός, το θύμα των, ζητεί την κεφαλήν των»

Υπέρ της αυστηρής τιμωρίας των ενόχων τάσσονται με συνεχή δημοσιεύματα στο «Ριζοσπάστη» το νεαρό τότε Σοσιαλιστικό Εργατικό (Κομμουνιστικό ) Κόμμα της Ελλάδας και η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών Ελλάδας. « O Ελληνικός λαός σύσσωμος, ελεύθερος και υπόδουλος, καταδικάζει και καταράται εκείνους που έφερε εις την εξουσίαν η εκδηλωθείσα την 1ην Νοεμβρίου θέλησις του. Από όλας τας γωνίας της Ελλάδος μία κατάρα υψώνεται εναντίον των μαύρων ανθρώπων, που με ασυνείδητον εγκληματικότητα ωδήγησαν την χώραν εις την καταστροφήν και εβύθισαν εις την δυστυχίαν και την απόγνωσιν ένα ολόκληρο έθνος.. Με μίαν φωνήν όλος ο λαός, το θύμα των, ζητεί την κεφαλήν των…»(«Ριζοσπάστης», 2.11. 1922). Μαζί μ όλα τα παραπάνω το κλίμα βαραίνει και η συνειδητοποίηση πως χάνεται οριστικά και η Ανατολική Θράκη.

 Η πρώτη σελίδα του «Ριζοσπάστη» στις 2 Νοεμβρίου 1922. Τα λευκά διαστήματα είναι τα σημεία των κειμένων που διέγραψε η λογοκρισία.



Μπροστά στην πίεση αυτή και φοβούμενοι την ανατροπή τους από τον Πάγκαλο, οι ηγέτες της Επαναστατικής Επιτροπής υποχρεώνονται σε αλλαγή γραμμής. Ο Πλαστήρας σε μια ύστατη προσπάθεια καλεί τους Πάγκαλο και Οθωναίο ελπίζοντας να τους κάνει ν αλλάξουν γνώμη επικαλούμενος τις συνέπειες από μια άμεση δίκη και καταδίκη. Ο ιστορικός του μεσοπολέμου Γρηγόριος Δαφνής (« Η Ελλάς μεταξύ δύο πολέμων 1923-1940» ) αναφέρει: « Ο Πλαστήρας, προ της καταστάσεως αυτής, εκάλεσε τους Θ. Πάγκαλον και Αλεξ. Οθωναίον εις το γραφείον του. Τους είπε: «Θέλετε να τους δικάσουμε αμέσως . Σύμφωνοι. Αλλά ο ένας από σας θα είναι Πρόεδρος του Στρατοδικείου που θα τους δικάση και ο άλλος Βασιλικός Επίτροπος. Δέχεσθε να τους δικάσετε εσείς;». Οι δύο στρατηγοί εδίστασαν προς στιγμήν ενώπιον της ευθύνης. Κατόπιν του είπαν: «Δεχόμεθα, αλλά πρέπει να ξέρωμε ότι η απόφασις που θα εκδώσωμε θα εκτελεσθή». « Σας δίνω τον λόγο της στρατιωτικής μου τιμής», ήτο η απάντησις του Πλαστήρα, ο οποίος ασφαλώς δεν επίστευεν ότι το Στρατοδικείον θα απήγγελλε θανατικάς εκτελέσεις. Ο διάλογος αυτός έκρινε την τύχη των Εξ».

Στις 26 Σεπτεμβρίου υπογράφεται διάταγμα για την αμνήστευση πολιτικών και άλλων συναφών αδικημάτων διαπραχθέντων από τις 8 Νοεμβρίου 1920 έως τις 15 Σεπτεμβρίου 1922, την περίοδο δηλαδή των αντιβενιζελικών κυβερνήσεων. Από το Διάταγμα αυτό εξαιρέθηκαν οι υπεύθυνοι της μικρασιατικής καταστροφής. Την ίδια μέρα συνελήφθη ο πρώην αρχιστράτηγος Χατζανέστης και τρεις μέρες μετά στις 29 Σεπτεμβρίου οι κρατούμενοι πολιτικοί και στρατιωτικοί μεταφέρονται στις φυλακές Αβέρωφ.

Παρ όλα αυτά, ο Πλαστήρας εξακολουθεί δημόσια τουλάχιστον να κρατά χαμηλούς τόνους και να παραπέμπει στην κυβέρνηση…

Σε συνέντευξη του, που δημοσιεύεται στο φύλλο της 1ης Οκτωβρίου στο αντιβενιζελικό «Σκριπ» δηλώνει: «Η Επανάστασις θα επεθύμει την ταχίστην αυτών εκδίκασιν, αλλά τούτο είναι ζήτημα νομικόν. Η κυβέρνησις είναι αρμοδία ν’ αποφασίση επί της λεπτομερείας ταύτης».

«Εχθροί της πατρίδος»

Όμως οι πιέσεις συνεχίζονται, ενώ στην Αθήνα φθάνει στις 2 Οκτωβρίου, σταλμένος από τον Βενιζέλο, ο Νικόλαος Πολίτης που μία μέρα μετά ορκίζεται υπουργός Εξωτερικών. Και στις 5 Οκτωβρίου σε όλες τις εφημερίδες δημοσιεύεται το «Διάγγελμα της Επαναστάσεως προς τον λαόν» που συνέταξε ο Γεώργιος Παπανδρέου, πολιτικός σύμβουλος των επαναστατών. Με το Διάγγελμα που υπογράφουν οι Γονατάς, Πλαστήρας, Σακελλαρόπουλος , Χατζηκυριάκος και Φωκάς, γίνεται σαφές πως επιταχύνονται οι διαδικασίες για την δίκη και την παραδειγματική τιμωρία των «εχθρών της; Πατρίδος:

« …Συνεπώς η Επανάστασις ευρίσκεται αντιμέτωπος και θεωρεί ΕΧΘΡΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ όλους ανεξαιρέτως τους πρωτοστατήσαντας παράγοντας του Κωνσταντινισμού, εις τους οποίους οφείλεται η μεγάλη τραγωδία του Γένους. Και τέλος η πολιτική της Εθνικής σωτηρίας , συνίσταται εις την προσπάθειαν προς έξαρσιν του εθνικού φρονήματος και συναδέλφωσιν . Αλλ’ η συναδέλφωσις θα ήτο αρχή ανήθικος αν επρόκειτο να σημάνη λήθην, ή μετάθεσιν των τρομερών ευθυνών, σύγχυσιν των αθώων και των ενόχων. Η Επανάστασις αποβλέπει εις συναδέλφωσιν του πλανηθέντος λαού, ο οποίος υπέστη υπό των αναξίων Αρχόντων, τας σκληροτάτας θυσίας αίματος, χρήματος και τιμής. Αλλά θεωρεί επιβεβλημένην την παραδειγματικήν ποινικήν τιμωρίαν των «Εχθρών της Πατρίδος», εις τους οποίους οφείλεται η κατάρρευσις του Μικρασιατικού μετώπου, καθώς και η διεθνής καταδίκη της Θράκης – η οποία δυστυχώς είχε προηγηθεί της Επαναστάσεως- καθώς και τον οριστικόν, ηθικόν και πολιτικόν θάνατον των πρωταγωνιστών της καταστροφής (…) Τότε μόνον θα έχη επιτύχη ολόκληρον τον προορισμόν της, εάν επακολουθήσουν και βαθύτεραι μεταβολαί ηθικαί, εάν επέλθη η έξαρσις των ψυχών και των συνειδήσεων …».

 

Η εφημερίδα «Σκριπ» αναγγέλει στις 11/9/1922 την υπογραφή της συνθήκης των Μουδανιών με την οποία παραδίδεται η Αν. Θράκη στους Τούρκους.



Η δημοσίευση του Διαγγέλματος επιβεβαιώνει αυτούς που προέβλεπαν πώς η τύχη των κατηγορουμένων είναι προδιαγεγραμένη.