Το ζήτημα της ελευθερίας του Τύπου στην Ελλάδα είναι μια μεγάλη απάτη εδώ και δεκαετίες. Όλα είναι σχετικά. Όπως η διάκριση των εξουσιών που χαρακτηρίζει μια δημοκρατία – υπάρχει, αλλά αλληλοεπηρεάζονται. Η τέταρτη, για παράδειγμα, είναι συχνά το φερέφωνο της πρώτης, υπερασπίζει τη δεύτερη και παρελαύνει πίσω από την τρίτη.

Το σύνθημα «Αλήτες Ρουφιάνοι Δημοσιογράφοι» που ακούγεται στις διαδηλώσεις δεν είναι ουρανοκατέβατο. Από καιρό γίνεται λόγος για τη δυσπιστία των Ελλήνων απέναντι στα ΜΜΕ τους. Η ΕΡΤ δεν αποτελούσε εξαίρεση διότι, αν τα ιδιωτικά κανάλια ήταν η τηλεόραση των οικονομικών συμφερόντων, η δημόσια τηλεόραση ήταν κυρίως η τηλεόραση του κράτους.

ΜΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Η ίδια η αντίληψη της δημόσιας υπηρεσίας στην Ελλάδα δεν έχει καμία σχέση με αυτήν στη Γαλλία. Όταν τη χάσουν, τότε την ανακαλύπτουν. Ποτέ οι Έλληνες δεν έβλεπαν ή δεν άκουγαν τόσο πολύ την ΕΡΤ, όσο από τότε που έκλεισε. Ποτέ οι δημοσιογράφοι της ΕΡΤ δεν έκαναν τόσο καλά τη δουλειά τους, όσο μετά την εξαφάνιση του σήματος εκπομπής του καναλιού. Τέλος οι υπουργοί που παρέλαυναν στα στούντιο και τα δελτία τύπου που διαβάζονταν με μονότονη φωνή, εξαφανίστηκε η αυτολογοκρισία που επέβαλλε να μη μιλούν για όσα ενοχλούσαν από φόβο μη χάσουν τη δουλειά τους.

Ποιος μίλησε ποτέ στη δημόσια ελληνική τηλεόραση, ή και στην ιδιωτική, για το φυσικό φράγμα που εμπόδιζε ως τα μέσα της δεκαετίας του ’80 την επίσκεψη στα πομακοχώρια της Θράκης; Ποιος είπε ποτέ ότι ήταν μια στρατιωτική περιοχή, που απαιτούσε προσεκτική συμπεριφορά, μια περιοχή της οποίας οι κάτοικοι, κυρίως Έλληνες πολίτες, δεν απολάμβαναν τις ίδιες ελευθερίες; Μια περιοχή όπου τα δεκατριάχρονα κορίτσια παντρεύονταν νόμιμα με ενήλικες, κάτι που απαγορεύεται από τον ελληνικό νόμο;

Ποιος τολμούσε να δείξει στην τηλεόραση στη διάρκεια της κρίσης του Μακεδονικού τη δεκαετία του ’90, τα προβλήματα των εθνικών μειονοτήτων; Ποιος είπε ποτέ σε τηλεοπτικό ρεπορτάζ ότι ήταν αδύνατο να υπάρξει ανώτερος αξιωματικός Ρωμαιοκαθολικός ή Εβραίος στον ελληνικό στρατό ή στην ελληνική αστυνομία μέχρι και τη δεκαετία του ’90; Πιο πρόσφατα, στη σημερινή κρίση, κάλεσε ποτέ η ελληνική τηλεόραση, δημόσια ή ιδιωτική, ΜΚΟ ή οργανώσεις που αντιτίθενται με επιχειρήματα στην κυβερνητική πολιτική; Υπήρξε ποτέ κάποια σκέψη, κάποιο ντοκιμαντέρ για τους λόγους που ο ένοπλος αγώνας είναι συνεχώς παρών στην Ελλάδα τα 30 τελευταία χρόνια; Όχι, καμία εις βάθος δουλειά στα ευαίσθητα θέματα.

ΑΥΤΟΛΟΓΟΚΡΙΜΕΝΑ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ

Όχι λόγω της έλλειψης θέλησης των δημοσιογράφων, αλλά εξαιτίας της αυτολογοκρισίας τους, πιο ισχυρής από κάθε νόμο. Έτσι ο Γιάννης Βαρουφάκης, διάσημος οικονομολόγος, αντίθετος όμως στο πρόγραμμα λιτότητας, προσκλήθηκε στην ΕΡΤ. Όμως πριν βγουν στον αέρα, η παρουσιάστρια του ζήτησε «ν’ αποφύγει κάθε πρόβλημα», να μην μιλήσει για την αναδιάρθρωση του χρέους. Η δύναμη της αυτολογοκρισίας... Άλλο παράδειγμα, η «Χρεοκρατία» (Debtocracy) και η «Καταστρόικα» (Catastroika), δύο ντοκιμαντέρ που χρηματοδοτήθηκαν από ιδιώτες μέσω διαδικτύου και μιλούν για την ελληνική κρίση χρέους και τις ιδιωτικοποιήσεις, που προβλήθηκαν σε αρκετά τηλεοπτικά κανάλια όλου του κόσμου, δεν βγήκαν ποτέ στη μεγάλη οθόνη και, ακόμα λιγότερο, στο δημόσιο κανάλι της ΕΡΤ. Εδώ πρόκειται για ξεκάθαρη λογοκρισία...

Τώρα μόνον, οι απεργοί δημοσιογράφοι της ΕΡΤ θα τα προβάλλουν στη συχνότητα της υπό κατάληψη τηλεόρασης. Όμως υπήρχε πάντα και συνεχώς η σύγκρουση μεταξύ όσων ήθελαν μια κρατική τηλεόραση και όσων την ήθελαν δημόσια. Έτσι, στην ΕΡΤ μπορούσαμε να δούμε τα καλύτερα ελληνικά ντοκιμαντέρ και ρεπορτάζ. Στην ΕΡΤ μπορούσαμε ν’ ακούσουμε νηφάλιες και σωστές ειδήσεις, χωρίς υπερβολές. Τέλος, στην ΕΡΤ και πουθενά αλλού, μπορούσαμε να δούμε κάτι άλλο, εκτός από αμερικανικά σίριαλ, όπως μεταδόσεις συναυλιών, μπαλέτων, θεατρικών παραστάσεων, ευρωπαϊκές ταινίες σινεφίλ ή προοδευτικές. Τέλος, η ΕΡΤ και κανείς άλλος, αναμετέδιδε μέχρι τα πιο απομακρυσμένα χωριά και τα πιο απομονωμένα νησιά.

Όμως η ΕΡΤ αποτελούσε μέρος του ελληνικού δημόσιου τομέα και δυσλειτουργούσε όπως δυσλειτουργεί όλος ο ελληνικός δημόσιος τομέας. Πρέπει ν’ αναμορφωθεί; Ναι, χωρίς καμία αμφιβολία, όμως αναμόρφωση δεν σημαίνει κλείσιμο, απόλυση των εργαζομένων για να προσληφθούν άλλοι στις θέσεις τους, ακόμα πιο υποταγμένοι κι ακόμα λιγότερο ενημερωμένοι. Δεν κλείνει κανείς τη δημόσια ραδιοτηλεόραση σε μια δημοκρατία, όποια κι αν είναι τα ελαττώματά της. Όμως είναι ακόμα δημοκρατία η Ελλάδα; Ίσως το πρόβλημα βρίσκεται εδώ.

Μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατική λειτουργία όταν η ομάδα που βρίσκεται στην εξουσία κυβερνά με Πράξεις Νομοθετικού Περιεχομένου; 24 μόνο για το έτος 2012, όσες και κατά την περίοδο 2000-2011, και 19 τους επτά πρώτους μήνες του έτους 2013; Μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία όταν οι απεργίες σπάζονται με επιστρατεύσεις; Τρεις από το Δεκέμβριο: των εργαζομένων του μετρό, των ναυτεργατών και, τελευταία, το σύνολο των εκπαιδευτικών. Μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία όταν οι οικονομικές πιέσεις των πιστωτών της χώρας υπαγορεύουν τις εκλογικές επιλογές του λαού και τις αποφάσεις της κυβέρνησης;

Τον περασμένο Ιούνιο, ανάμεσα στις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, όταν το ελληνικό νεοναζιστικό κόμμα είχε ήδη πάρει το 7% των ψήφων, όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, συμπεριλαμβανομένου του Φρανσουά Ολάντ, ζήτησαν από τους Έλληνες «να ψηφίσουν καλά». Όχι ν’ αναθεωρήσουν την ψήφο στους νεοναζί, αλλά να ψηφίσουν «υπέρ της Ευρώπης»,  το συντηρητικό κόμμα του Αντώνη Σαμαρά ή αυτό των σοσιαλιστών, που είχαν ήδη εφαρμόσει δύο μνημόνια λιτότητας.

Όμως αυτά τα δύο κόμματα εναλλάσσονται στην εξουσία τα 50 τελευταία χρόνια! Αυτά είναι τα κόμματα που δημιούργησαν τις πελατειακές σχέσεις και την αδιαφάνεια που προσάπτουν σήμερα στην ΕΡΤ! Αυτά είναι τα κόμματα που έκαναν φερέφωνό τους τον τύπο. Η κυβέρνηση συνασπισμού, υπό τον Αντώνη Σαμαρά, ήταν αυτή που διόρισε γύρω στους 30 ειδικούς συμβούλους στην ΕΡΤ τον περασμένο Δεκέμβριο. Συμβούλους των οποίων οι ετήσιες αποδοχές ήταν ίσες με τις ετήσιες αποδοχές 300 εργαζομένων της ΕΡΤ.

ΜΙΑ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΙΔΙΩΤΙΚΟΥ ΤΟΜΕΑ

Στην Ελλάδα, η τηλεόραση, δημόσια ή ιδιωτική, παίζει το ρόλο της βαλβίδας εκτόνωσης για την οργή των τηλεθεατών. Όταν ξεσπά κάποιο σκάνδαλο, και πάντα υπάρχει κάποιο στην Ελλάδα, οι δημοσιογράφοι της τηλεόρασης παραθέτουν τις δηλώσεις των υπουργών, πολλαπλασιάζουν τις αναλύσεις, κάνουν εντέλει ρεπορτάζ. Αυτό κρατά ημέρες ολόκληρες κατά τις οποίες βλέπουμε στις οθόνες δύο, τρία, τέσσερα, ως και οκτώ άτομα να φωνάζουν ταυτόχρονα. Κανείς δεν καταλαβαίνει τίποτα απολύτως, όμως ο τηλεθεατής έχει την εντύπωση ότι ο τύπος κάνει τη δουλειά του.

Όμως τίποτα δεν αμφισβητείται. Στην πραγματικότητα η τηλεόραση, δημόσια ή ιδιωτική, κάνει μια κάθαρση τηλεοπτική, δηλαδή επιφανειακή, κι έπειτα, μετά από λίγες εβδομάδες, τα ξεχνάμε όλα και περνάμε στο επόμενο σκάνδαλο. Έτσι λειτουργεί η δημοκρατία στην Ελλάδα. Ποιος θυμάται το σκάνδαλο των τηλεφωνικών υποκλοπών, όταν κρυφάκουγαν όλη την κυβέρνηση και την ηγεσία του στρατού; Ποιος θυμάται το σκάνδαλο του Βατοπεδίου, όπου κατηγορήθηκε ένα μοναστήρι του Αγίου Όρους, για ζημία δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ σε βάρος των φορολογούμενων; Τη λίστα Λαγκάρντ; Τα άδεια δημόσια ταμεία;

Στην Ελλάδα, μπορεί κανείς να φύγει από τη χώρα για εβδομάδες και, όταν επιστρέψει στη χώρα κι ανάψει την τηλεόραση, έχει την εντύπωση ότι δεν έφυγε ποτέ. Τίποτα δεν αλλάζει. Όμως αν κλείσει η ΕΡΤ, θ’ αλλάξουν πολλά. Τέλος τα ποιοτικά προγράμματα. Μα κυρίως, η τηλεοπτική ενημέρωση θα βρίσκεται πλέον στα χέρια του ιδιωτικού τομέα. Δηλαδή παραδίδουν την ενημέρωση δεμένη χειροπόδαρα στη λογοκρισία των ιδιωτικών συμφερόντων. Ποιος θα μιλήσει για τους κινδύνους για το περιβάλλον της τάδε ή της δείνα επένδυσης;

Μέχρι τώρα, για παράδειγμα, μόνο η ΕΡΤ, που έκανε τη δουλειά της ως δημόσια και όχι ως κρατική τηλεόραση, έδειξε ένα ντοκιμαντέρ για τα προβλήματα των χρυσωρυχείων στη Βόρεια Ελλάδα. Αν δεν ξανανοίξει η ΕΡΤ, τα έξι ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια που απομένουν θα έχουν το μονοπώλιο της μετάδοσης μέσω της ολοκαίνουριας εταιρείας Digea, που έσπευσε να κλείσει τον 902, τον τηλεοπτικό σταθμό του κομμουνιστικού κόμματος, που αναμετάδιδε την ΕΡΤ... Όλα είναι ένα πρόγραμμα... Αυτό που συμβαίνει στην ΕΡΤ συμβολίζει αυτό που συμβαίνει σε ολόκληρη τη χώρα.

ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΠΟΥ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΝ

Στο όνομα των μεταρρυθμίσεων, τις οποίες χρειάζεται πραγματικά η χώρα, μειώνουν τους μισθούς και τις συντάξεις από 35 έως 40%, αυξάνουν τους φόρους κατά 25%, απορυθμίζουν την αγορά εργασίας, ακυρώνουν τις συλλογικές συμβάσεις, κλείνουν νοσοκομεία, στερούν τη θέρμανση από τα σχολεία, μα πού είναι οι μεταρρυθμίσεις; Στο 30% των Ελλήνων που δεν έχουν πλέον πρόσβαση σε ιατροφαρμακευτική φροντίδα; Στο ένα τρίτο του πληθυσμού που πέρασε κάτω από το όριο της φτώχειας; Στο 27% της ανεργίας, και 60% μεταξύ των κάτω των 30 ετών, ή στο νεοναζιστικό κόμμα που έγινε το τρίτο κόμμα στη χώρα; Ναι, οι Έλληνες θέλουν μεταρρυθμίσεις που θα τερματίσουν τη διαφθορά και τη γραφειοκρατία, μεταρρυθμίσεις που θα επιβάλουν επιτέλους την αξιοκρατία στη δημόσια διοίκηση. Θέλουν μια αστυνομία για τους πολίτες, λειτουργικά δημόσια σχολεία, ανοιχτά νοσοκομεία. Όχι μεταρρυθμίσεις που τους γονατίζουν και βαθαίνουν την ύφεση. Όμως αυτό συμβαίνει. Το ίδιο και η ΕΡΤ, πρέπει να μεταρρυθμιστεί, όχι να κλείσει βίαια τη νύχτα με την αστυνομία να καταλαμβάνει τους πομπούς.

Η ΕΡΤ συμβολίζει την αμέλεια του ελληνικού κράτους να μπορέσει να ρυθμίσει τα εις βάθος προβλήματα, που πρέπει ν’ αντιμετωπίσει η χώρα. Συμβολίζει την αντίθεση της εξουσίας σε έναν ελεύθερο τύπο. Αν η αστυνομία μπορεί με πλήρη ατιμωρησία να τραυματίζει πολύ σοβαρά τους φωτορεπόρτερ που κάνουν τη δουλειά τους (Μάριος Λόλος), να καθιστά ισόβια ανάπηρους δημοσιογράφους που καλύπτουν τις διαδηλώσεις (Μανώλης Κυπραίος), αν ο υπουργός δημοσίας τάξεως (Χρήστος Παπουτσής, σοσιαλιστής) εκτιμά ότι οι φωτογραφικές μηχανές και οι κάμερες
«είναι θανατηφόρα όπλα για τις δυνάμεις επιβολής της τάξης», αν η πρόσβαση στην ενημέρωση παραμένει η εξαίρεση, μπορούν με πλήρη ατιμωρησία να κλείσουν τη δημόσια ραδιοτηλεόραση μέσα στη νύχτα.

Αυτό συνέβη την περασμένη Τρίτη. Όμως ίσως αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία να ξεκινήσει ξανά μια πραγματική δημόσια τηλεόραση. Αυτή για την οποία χιλιάδες Έλληνες διαδηλώνουν καθημερινά σε όλη τη χώρα εδώ και μία εβδομάδα. Μα φαίνεται ότι αυτό ακριβώς δεν ήθελε η κυβέρνηση. Μια δημόσια ανεξάρτητη τηλεόραση στη θέση μιας κρατικής τηλεόρασης. Ειδάλλως, γιατί οι οθόνες παραμένουν μαύρες 24 ώρες αφότου το Συμβούλιο της Επικρατείας διέταξε ν’ ανοίξει ξανά η ΕΡΤ;

Αγγελική Κουρούνη, Γαλλο-Ελληνίδα δημοσιογράφος και κινηματογραφίστρια

Λεζάντα φωτό: Η ελληνική Κυβέρνηση έκοψε το σήμα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης την Τρίτη 11 Ιουνίου, προκαλώντας κύμα αντιδράσεων σε Ελλάδα και Ευρώπη. Εκατοντάδες Έλληνες συγκεντρώθηκαν μπροστά στο κτίριο της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης μετά τη βίαιη ανακοίνωση της διακοπής της εκπομπής προγραμμάτων.