Ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός, το κυρίαρχο καλλιτεχνικό δόγμα στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού μεταπολεμικά, εδώ βρίσκεται στο αποκορύφωμά του (και την αρχή της δύσης του).

Η ταινία αυτή, με την αυστηρά γραμμική αφήγηση, τα καθαρά νοήματα και τον έντονο διδακτισμό της (που εν μέρει τον λυτρώνουν οι μικρές χιουμοριστικές αλλά και εξπρεσιονιστικές πινελιές) είναι ένα πολύ επιτυχημένο εμπορικά δείγμα του, που παραδόξως παρακολουθείται εύκολα ακόμα και σήμερα.

Οι «γερανοί» πήραν το βραβείο στο φεστιβάλ των Καννών, σηματοδότησαν την «αποσταλινοποίηση» (όντας -φυσικά- μια πολύ «σταλινική» ταινία), έκαναν μεγάλη σταρ την, όντως αξιολάτρευτη, Τ. Σαμοίλοβα, και παραλίγο να ξεκινήσουν μια μεγάλη εξαγωγική σοβιετική κινηματογραφική βιομηχανία, κάτι που τελικά δεν έγινε.

Αυτό που έμεινε από ταινίες σαν αυτή, εκτός από τις εγχώριες μιμήσεις της – που κυριότερος εκπρόσωπός τους είναι, απρόσμενα ίσως, οι ταινίες του Φώσκολου – είναι τα ανοιχτά ερωτήματα. Γιατί, παρά την επιτυχία μερικών από αυτές η εμπορική επιτυχία δεν συνεχίστηκε στη δύση; Ήταν μόνο θέμα ψυχρού πολέμου;

Πόσο επιδραστικό ήταν το νέο γυναικείο πρότυπο που προτάθηκε σε αυτήν;

Ποια η σχέση του – και οι διαφορές του– με το νέο γυναικείο πρότυπο που πρότεινε την ίδια εποχή η δύση με την Μπε Μπε (και τηρουμένων των αναλογιών εγχωρίως με τη Βουγιουκλάκη);

Ποια η πολιτική ανάλυση για τον μεγάλο («πατριωτικό») πόλεμο που προτείνεται στην ταινία; Πώς η ταξική θέση επηρεάζει τις ζωές των ηρώων;

Είναι τελικά «σοσιαλιστικός» ο σοσιαλιστικός ρεαλισμός ή όχι; Και, παίρνοντας αφορμή από την κινηματογραφική τεχνική της ταινίας, την συνεχή κίνηση της κάμερας ώστε να κρατά τους ήρωες συνεχώς στο κέντρο του κάδρου, πώς η κάμερα διαμορφώνει το πρότυπο του καθημερινού, ενός από εμάς, αλλά ταυτόχρονα «μεγαλύτερου από τη ζωή», ήρωα;


Παρουσίαση: Δημήτρης Λένης


Αθήνα: Στρατηγοπούλου 7 & Μαυρικίου, Εξάρχεια