«Το άγγιγμα του κακού» του Γουέλς - Νοσταλγία με την ταινιοθήκη της ΕΡΤ 3
του Γιάννη Ν. Γκακίδη
Πώς μπορεί να γίνει ο ορισμός του κακού; Ο ετεροπροσδιορισμός είναι ένας τρόπος. Το αντίθετο του καλού. Αλλά και τότε, προϋποτίθεται η σαφής ερμηνεία του καλού. Αν ο Χενγκ Κουίνλαν είναι η προσωποποίηση του κακού, τότε στον αντίποδα βρίσκεται ο καλός Μάικ Βάργκας; Τα δύο αυτά πρόσωπα είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες της ιστορίας του σπουδαίου κινηματογραφιστή και ηθοποιού Όρσον Γουέλς. Ο πρώτος είναι αμερικανός αστυνομικός, μπάτσος στην κυριολεξία, με την εγνωσμένη έννοια του όρου, αυταρχικός, δυναμικός, εγωιστής, πανούργος, ραδιούργος που έχει για πλοηγό στην αναζήτηση του εγκληματία την διαίσθηση.
Διαβάστε επίσης: O Γουελς συναρπάζει με το "Αγγιγμα του Κακού"- Σε αποκλειστικότητα από την ταινιοθήκη της ΕΡΤ3
Με βάση την διαίσθηση, κάνει τα πάντα για να επιβεβαιώσει πρώτα αυτήν και κατ’ επέκταση το υπέρμετρο και πληγωμένο του εγώ.
Ο δεύτερος είναι Μεξικανός, κρατικός λειτουργός στη δίωξη του εγκλήματος, η μορφή του εξευγενισμένου μπάτσου, νομομαθής και καλλιεργημένος, ένας υπομονετικός υπερασπιστής του δικαίου.
Χώρος δράσης κάπου στα σύνορα ανάμεσα σε ΗΠΑ και Μεξικό, σε ένα κομμάτι μιας συνοριογραμμής 1400 μιλίων.
Το πάνε έλα και οι παράνομες δραστηριότητες σε αμφότερες τις πλευρές βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη.
Η ιστορία αρχίζει με τη δολοφονία ενός αμερικανού επιχειρηματία μέσω εκρηκτικού μηχανισμού. Τον πρώτο λόγο έχει ο Κουίνλαν, καθότι η έκρηξη συντελέστηκε στην αμερικάνικη πλευρά.
Αλλά ο Βάργκας, που βρίσκεται σε ταξίδι του μέλιτος, εμπλέκεται στην ιστορία από την τυχαία παρουσία του στην περιοχή, αλλά και με μια σειρά γεγονότων που σχετίζονται με την προσωπική του ζωή. Η γυναίκα του απάγεται και εμπλέκεται με ναρκωτικά. Η βαρύτητα της πλοκής δεν μένει στο καθαυτό γεγονός της δολοφονίας και της διαλεύκανσής του, αλλά μεταβιβάζεται στη σχέση των δύο ανδρών.
Ποιος τελικά θα προλάβει να «τραβήξει πρώτος τη σκανδάλη», ποιος θα κυριαρχήσει στη μάχη καλού και κακού; Γιατί μην ξεχνάμε πως οι δύο άνδρες εκπροσωπούν σημειολογικά το κακό και το καλό, έστω κι αν αυτό φαίνεται σχηματικό και απλουστευμένο. Η αναγωγή είναι πασιφανής.
Εκτός του κεντρικού θέματος έχουμε και τον διάκοσμο επιμέρους θεμάτων όπως, η διαφθορά κρατικών λειτουργών, ο ρατσισμός, η εγκληματική δραστηριότητα, η πλεκτάνη και η ραδιουργία ως εργαλείο ιδιοτέλειας, με επιστέγασμα την αντιστροφή της κορωνίδας του νομικού πολιτισμού, ο κατηγορούμενος είναι ένοχος μέχρι αποδείξεως του αντιθέτου. Η ιδεολογική προσέγγισης του θέματος από τον Γουέλς είναι και ένα είδος κριτικής της αμερικάνικης πολιτικής.
Η εγκληματική δραστηριότητα, όπως διακίνηση ναρκωτικών, βρίσκεται μεν στην πλευρά των Μεξικανών με την αντίστοιχη μαφία, αλλά αυτή εντοπίζεται στο περιθώριο και όχι στην κρατική δομή. Αντίθετα η διαφθορά στην πλευρά των ΗΠΑ εντοπίζεται σε κρατικούς λειτουργούς. Δεν είναι τυχαίο πως τούτη η ταινία είναι η τελευταία που γυρίστηκε στις ΗΠΑ, ενώ υπήρξε σοβαρή διαφωνία με το τελικό μοντάζ της ταινίας ανάμεσα στην παραγωγή και τον σκηνοθέτη.
Ο Όρσον Γουέλς υπήρξε μεγάλος κινηματογραφιστής και έδωσε το στίγμα του μόλις με την πρώτη του ταινία στα 26 με τον φημισμένο πια «Πολίτη Κέιν», ενώ είχε δημιουργήσει πανικό με την ραδιοφωνική εκπομπή του, με μια ανακοίνωση για υποτιθέμενη απόβαση εξωγήινων στις ΗΠΑ.
Και εδώ φυσικά χρησιμοποιεί τα εγνωσμένα πλάνα που είχαν προκαλέσει συζήτηση με τον «Πολίτη Κέιν», γωνία λήψης του βατράχου, βάθος πεδίου και τη χρήση λήψεων με τον γερανό. Η λεπτομέρεια των πλάνων του προϋποθέτει την απόλυτη προσοχή του θεατή για να απολαύσει και την αφηγηματική μεγαλοφυΐα του.
«Το κεφάλι μου χτυπάει σαν ρολόι» λέει η εν ευθυμία διατελούσα συνοδός του αμερικανού επιχειρηματία και λίγο μετά το αυτοκίνητό τους εκρήγνυται. Η κίνηση της κάμερας στον τόπο της έκρηξης στέλνει το βλέμμα μας πάνω την πινακίδα προέλευσης του αυτοκινήτου από το Τέξας.
Η αφήγηση παρουσιάζει σκόπιμα κάποια κενά για να επιτείνει το διφορούμενο. Η γυναίκα του Κουίνλαν έχει στραγγαλιστεί και ο δράστης ήταν η μοναδική περίπτωση που του είχε διαφύγει. Μήπως όμως την είχε στραγγαλίσει και ο ίδιος; Αυτό θα μείνει αναπάντητο αλλά και πιθανό. Εξάλλου η προσωπικότητα του Κουίνλαν είναι ψυχοπαθολογική. Είναι άραγε μια μεμονωμένη περίπτωση και άρα δεν παρουσιάζει ιδεολογικό ενδιαφέρον; Για δέστε τον Μέντζις τον βοηθό του. Τον έχει σαν πρότυπο, τον θαυμάζει, πιθανώς τον φοβάται κιόλας.
Πάντως σιωπά στις παράνομες μεθόδους διερεύνησης του εγκλήματος, που δεν είναι παρά χάλκευση στοιχείων για να επιβεβαιωθεί η «διαίσθησή» του. Δείτε πώς τον χαρακτηρίζει η πείρα μιας γυναίκας που γνώριζε τον Κουίλαν, αλλά κυρίως τη ζωή και τους ανθρώπους. Η Τάνια η ιδιοκτήτρια ενός καμπαρέ. «Hewasalousecop». «Hewassomekindofaman».
Αν μιλάμε για αποπνικτική ατμόσφαιρα στο φιλμ- νουάρ, τότε δεν μπορεί να εκφραστεί καλύτερα απ’ ότι στο «Άγγιγμα του Κακού». Ο Γουέλς μεταμορφωμένος κυριολεκτικά, μας δίνει ό,τι πιο σαθρό, πανούργο και ραδιούργο έχει δώσει το σινεμά.
Την ατμόσφαιρα επιτείνει και η μουσική του Χένρι Μαντσίνι, ενώ η φωτογραφία του Ράσελ Μέττι είναι εξαιρετική τόσο σε ατμόσφαιρα, όσο και στην καθαρότητα των λήψεων και της ευκρίνειας του βάθους πεδίου. Αν θέλετε να δείτε τι πάει να πει πλεκτάνη, πρέπει να δείτε τούτη την ταινία.
Εκτός από την παρουσία του Γουέλς και του Τσάρλτον Ήστον, υπάρχουν και άλλοι αστέρες, όπως της Τζάνετ Λι, της Μαρλένε Ντίτριχ, της Ζα Ζα Γκαμπόρ