Όρσον Γουέλς: «Ο άρχων της … ιδιοφυΐας»
Του Αλέξη Δερμεντζόγ
Θυμάμαι ένα εξαιρετικό κείμενο για τον Όρσον Γουέλς κάποτε στην Οθόνη. Μάλλον το υπέγραφε ο αείμνηστος Γιώργος Τζιώτζος. Υπήρχε ένα πρόθεμα Όταν εμφανίζεται μια ιδιοφυΐα, πολλοί συνασπίζονται για να την εξαφανίσουν. Το πόσο δίκιο είχε ο γράφων εκείνης της εποχής το διαπιστώνω ακόμα και σήμερα. Είναι μια αποδεδειγμένη αλήθεια, που, ακολουθώντας ένα νόμο της Φυσικής, σπρώχνει, στρέφει κοινωνίες, ιδέες, άτομα προς συντηρητικές στροφές και συσπειρώνει μετριότητες ενάντια στους πραγματικά άξιους.
«Ο άρχων του τρόμου» αποκλειστικά σε πρώτη προβολή στο αυτοδιαχειριζόμενο σινεμά της ΕΡΤ3
Σε μια τέτοια κατάσταση δεν μπορεί να γίνουν ανεκτές ιδιοφυΐες όπως ο Γουέλς, που τον τσάκισαν, του έκοψαν ταινίες, είχαν επέμβαση στο μοντάζ, τον ανάγκασαν να παρέχει άχαρες υπηρεσίες για να ζήσει. Το ότι έπαιξε σε 119 φιλμ ο Όρσον, που πέθανε το 1985 στα 70του (τον είδαμε ακόμα και σε γουέστερν σπαγγέτι) δεν ήταν πάντα επιλογή του. Δεν ήταν ποτέ ο γοητευτικός Τρίτος άνθρωπος. Εξάλλου, υπέρβαρος από μια ηλικία και άνω, πέρασε τη δυσαρμονία και με την ωραία σύζυγό του Ρίτα Χέιγουορθ και στα 1941 ανέτρεψε τη γλώσσα του σινεμά στον Πολίτη Κέιν(μόνον βραβείο σεναρίου). Στα 26του εγκαινιάζει καινοτόμες λήψεις.
Λάτρευε το νουάρ: Η κυρία της Σαγκάης (1949), Ο ξένος(Άγνωστος, 1946), Ταξίδι στο φόβο(1943), Ο κύριος Αρκαντίν(1955), ώσπου να φθάσει στην κορυφαία επίδοσή του, στον Άρχοντα του τρόμου. Ασχολήθηκε με σεξπιρικά έργα και τα σκηνοθέτησε καλά και το δοκίμιό του Η αλήθεια και το ψέμαείναι μοναδικό.
Τι μας άφησε ως διαθήκη:
-
Τη ρήση Δεν υπάρχει διαπέραση (αρχή Πολίτη Κέιν), είναι δηλαδή αδύνατο να σκιαγραφήσουμε τις σκέψεις του άλλου.
-
Η εμμονή για τέλεια αναπαραστατικότητα οδηγεί στο αδιέξοδο της μη αλήθειας.
-
Η αλήθεια είναι ένα τέλεια παραχαραγμένο ψέμα, το ψέμα μια αλήθεια σε τέλεια αναπαράσταση.
-
Οι εφιάλτες μας είμαστε εμείς: Η τάση μας για αλλαγή ταυτότητας, μεγαλείο, απόκρυψη, μαγνητική αναζήτηση του παραβατικού εαυτού μας, με τη διαφθορά να διαθέτει πάντα ασαφή και ρευστά όρια.
-
Στον Άρχοντα του τρόμουτα ασφαλή σημεία πρόγνωσης είναι δύο: Άλλοι καταναλώνουν σοκολάτα κι άλλοι τσίλι. Σοκολάτα, δηλαδή ενδορφίνη, υποκατάστατο σεξουαλικής πράξης, πάχος, εκφυλισμός του σώματος, υπνωτικό. Τσίλι, δηλαδή ευλυγισία, αυξημένες καύσεις, καυτερό, πιπεράτο, διεγερτικό, σημάδι νιότης.
Αθάνατε Όρσον!
Υ.Γ. Ο άρχων του τρόμου θα παρουσιαστεί την Τετάρτη 12 Μαρτίουστις 21:00 στον Αλέξανδρο από την Ταινιοθήκη της ΕΡΤ-3 σε πανελλήνια αποκλειστικότητα σε επίπεδο επαναπροβολών.