«Η πεθερά μου με ρώτησε πώς αισθάνομαι και της είπα ότι είμαι καλά, αλλά ήξερα ότι δεν ήμουν», λέει η Ngozi, μια 28χρονη μικροέμπορος από το Abakaliki. Αφού δοκίμασε διάφορες θεραπείες στο σπίτι, η Ngozi μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο στο Abakaliki, στην πολιτεία Ebonyi της νοτιοανατολικής Νιγηρίας, όπου διαγνώστηκε με πυρετό Lassa. «Μετά από δύο ημέρες εκεί, η υγεία μου επιδεινώθηκε και κάποια στιγμή έχασα ακόμη και τις αισθήσεις μου», λέει.

Ο πυρετός Lassa είναι ένας αιμορραγικός πυρετός που προκαλεί σοβαρές βλάβες σε διάφορα όργανα, μειώνοντας την ικανότητα λειτουργίας του οργανισμού. Ο ιός είναι μεταδοτικός και μπορεί να μεταδοθεί από άτομο σε άτομο. Η ασθένεια προσβάλλει 100.000 έως 300.000 άτομα κάθε χρόνο στη Δυτική Αφρική και προκαλεί περίπου 5.000 θανάτους. Πέρυσι στη Νιγηρία, υπήρχαν 8.978 ύποπτα κρούσματα και 1.227 επιβεβαιωμένα κρούσματα του πυρετού Lassa (Νιγηριανό Κέντρο Ελέγχου Ασθενειών).

Όταν μια ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα έφτασε το 2018 για να βοηθήσει στον εντοπισμό ατόμων με συμπτώματα και στη φροντίδα ασθενών στο Ομοσπονδιακό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Alex-Ekueme (AE-FUTHA), η πόλη Abakaliki είχε ήδη επαναλαμβανόμενα ξεσπάσματα της νόσου. Περίπου 600 χιλιόμετρα βορειότερα, μια δεύτερη ομάδα των Γιατρών Χωρίς Σύνορα βοηθά στη φροντίδα ασθενών με πυρετό Lassa στο νοσοκομείο Tafawa Balewa, στην πολιτεία Bauchi, από το 2022. Πέρυσι, δύο ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα φρόντισαν 618 ασθενείς με ύποπτο ή επιβεβαιωμένο πυρετό Lassa.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συζητούν με κατοίκους της κοινότητας σχετικά με τους τρόπους προστασίας από τον πυρετό Lassa. MSF Abba Adamu Musa

«Η μετάδοση του πυρετού Lassa γίνεται καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους, όπως και μεγάλες εποχιακές επιδημίες εμφανίζονται κατά τη διάρκεια της ξηρής περιόδου, από τον Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο, όταν τρωκτικά εγκαταλείπουν τα χωράφια για να βρουν τροφή από άλλες πηγές, όπως τα σπίτια των ανθρώπων», λέει ο Ben Uzoma, Διευθυντής προαγωγής της υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα.

Δυσκολίες στη διάγνωση

Όταν ένα άτομο μολύνεται από τον ιό, μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα όπως πυρετό, πόνους στο σώμα και στομαχόπονο – συμπτώματα πολύ παρόμοια με εκείνα της ελονοσίας, γεγονός που μπορεί να καταστήσει δύσκολη την έγκαιρη αναγνώριση των περιπτώσεων του πυρετού Lassa.

Η Oluchi, μια 26χρονη μητέρα τεσσάρων παιδιών, από το Ebonyistate, δεν γνωρίζει πώς προσβλήθηκε από τη νόσο, αλλά θυμάται πότε άρχισαν τα συμπτώματα. «Άρχισα να έχω υψηλό πυρετό», λέει. «Ο σύζυγός μου με πήγε σε ιδιωτικό νοσοκομείο, όπου μου χορηγήθηκε φάρμακο για την ελονοσία, αλλά τα συμπτώματα επιδεινώθηκαν. Οι γιατροί δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι μου συμβαίνει, οπότε με παρέπεμψαν στο νοσοκομείο Alex-Ekueme για να εξεταστώ για πυρετό Lassa».

Για να βοηθήσουν στην έγκαιρη ανίχνευση κρουσμάτων του πυρετού Lassa, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα έχουν αναπτύξει ένα έντυπο διαλογής σε συνεργασία με το νοσοκομείο Alex-Ekueme, με το οποίο οι εργαζόμενοι στον τομέα της υγείας μπορούν να εντοπίσουν ύποπτες περιπτώσεις καταγράφοντας και αναλύοντας τα γενικά και κύρια συμπτώματα των ασθενών και συνδυάζοντας τα με το ιστορικό υγείας τους και την επαφή τους με τρωκτικά ή με κάποιο μολυσμένο άτομο.

Φροντίδα ασθενών

Μόλις ένας ασθενής φτάσει στο AE-FUTHA με υποψία πυρετού Lassa, εισάγεται στο κέντρο απομόνωσης του νοσοκομείου, που κατασκευάστηκε από τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Οι ασθενείς που έχουν θετικό αποτέλεσμα μεταφέρονται αμέσως στη «μονάδα ιολογίας» για θεραπεία. Αυτό το μέτρο εφαρμόζεται για να διαχωρίσει τους ασθενείς με πυρετό Lassa από τους άλλους ασθενείς και να ελαχιστοποιήσει τον κίνδυνο μόλυνσης για τους εργαζόμενους στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και τους συγγενείς των ασθενών.

Μετά τη διάγνωση του πυρετού Lassa σε έναν κάτοικο του χωριού Ndiovu, μια ομάδα επισκέπτεται το χωριό για να απολυμάνει το σπίτι του ασθενούς. Ο επικεφαλής της ομάδας Gilkenny Okonkwo βοηθά το προσωπικό να φορέσει σωστά τον απαραίτητο εξοπλισμό. MSF Albert Masias

«Αφού η εξέτασή μου βγήκε θετική, άρχισα να λαμβάνω θεραπεία», λέει η Ngozi. «Μου έδωσαν φαγητό, νερό και ό,τι χρειαζόμουν. Τόσοι πολλοί γιατροί και νοσηλευτές με φρόντιζαν συνεχώς, και μετά από επτά ημέρες τα αποτελέσματα των εξετάσεών μου βγήκαν αρνητικά».

Συναισθηματική υποστήριξη

Ο πυρετός Lassa μπορεί να επηρεάσει τη συναισθηματική και ψυχολογική ευεξία του ατόμου. Οι ομάδες ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα παρέχουν συμβουλευτική και ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε ασθενείς με υποψία ή επιβεβαίωση του πυρετού Lassa καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο, μέσω ατομικών και ομαδικών συνεδριών, καθώς και με παιχνίδια, όπως παζλ.

«Η θεραπεία μου ήταν ταχεία και έλαβα μεγάλη υποστήριξη από τους συμβούλους ψυχικής υγείας» λέει η Ngozi. Ήταν πάντα παρόντες κατά τη διάρκεια της θεραπείας μου».

Προκλήσεις για την αντιμετώπιση του πυρετού Lassa

Παρά τις προσπάθειες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, οι προκλήσεις παραμένουν στην αντιμετώπιση των κρουσμάτων της νόσου στη Νιγηρία. Σε αυτές περιλαμβάνονται η έλλειψη ευαισθητοποίησης των εργαζομένων στον τομέα της υγείας, η έλλειψη κατάρτισης και έρευνας για τον πυρετό Lassa, οι περιορισμένοι πόροι σε σχέση με το κόστος της θεραπείας και η περιορισμένη πρόσβαση σε δομές υγειονομικής περίθαλψης. Το ομοσπονδιακό εκπαιδευτικό νοσοκομείο Alex-Ekueme είναι το μοναδικό κέντρο θεραπείας για τον πυρετό Lassa στη νοτιοανατολική Νιγηρία, ενώ τα περισσότερα νοσοκομεία σε όλη τη Δυτική Αφρική δεν είναι πλήρως εξοπλισμένα για να αντιμετωπίσουν πολύπλοκα περιστατικά.

Οι επιζώντες του πυρετού Lassa αντιμετωπίζουν επίσης συχνά το στίγμα των κοινοτήτων τους λόγω της εκτεταμένης έλλειψης γνώσεων σχετικά με την ασθένεια-ορισμένοι άνθρωποι πιστεύουν λανθασμένα ότι οι επιζώντες είναι μεταδοτικοί και ότι η προσβολή από την ασθένεια είναι ένδειξη κακής υγιεινής ή τιμωρία από τον Θεό.

Μετά την έξοδό τους από το νοσοκομείο και την επιστροφή στις κοινότητές τους, οι επιζώντες συνεχίζουν να λαμβάνουν υποστήριξη από το προσωπικό ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα, το οποίο κάνει ό,τι καλύτερο μπορεί για να διασφαλίσει την επανένταξή τους στις κοινότητές τους.

Συνεργασία με τις κοινότητες

Ταυτόχρονα, οι προαγωγοί υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα συνεργάζονται με τις κοινότητες για την αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης και της έλλειψης γνώσεων σχετικά με τον πυρετό Lassa. «Ενημερώνουμε τους ανθρώπους ότι όσοι έχουν θεραπευτεί και ιαθεί από τον πυρετό Lassa δεν είναι πλέον μεταδοτικοί», λέει ο Uzoma.

Οι ομάδες των Γιατρών Χωρίς Σύνορα πραγματοποιούν ενημέρωση για τον πυρετό Lassa. MSF Hussein Amri

Κατά τη διάρκεια της περιόδου αιχμής της νόσου, οι ομάδες προαγωγής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα οργανώνουν δραστηριότητες προαγωγής υγείας και εμπλοκής της κοινότητας, στοχεύοντας σε θρησκευτικά κέντρα, αγορές και σχολεία σε περιοχές με έντονα προβλήματα. Με τη βοήθεια φυλλαδίων, ενημερωτικών, flip charts και ραδιοφωνικών σποτ, οι ομάδες μοιράζονται πληροφορίες για τον πυρετό Lassa και φροντίζουν να γνωρίζουν οι άνθρωποι πού μπορούν να λάβουν δωρεάν ιατρική περίθαλψη.