Χρήστος Δεμέτης

Μετά τον φονικό σεισμό του 1999 η Τουρκία επισήμως εισήγαγε νέους οικοδομικούς κώδικες που απαιτούσαν οι νέες κατασκευές να είναι ανθεκτικές στους σεισμούς. Τότε είχαν χαθεί 17.000 άνθρωποι. Τώρα είναι άγνωστο πού θα τελειώσει ο μακάβριος απολογισμός. Μέσα σε αυτά τα 24 χρόνια, ελάχιστα άλλαξαν με τους κώδικους να εφαρμόζονται μερικώς, ενώ τα περισσότερα από τα μισά κτίρια ανεγέρθηκαν με παράνομες πρακτικές προς όφελος των εργολάβων και των πολιτικών διαπλοκών (διαβάστε εδώ τι συμβαίνει στη δική μας χώρα).

Οι μεγαλύτερες καταστροφές σημειώθηκαν στις επαρχίες των Γκαζιαντέπ και Καχραμάνμαρας, ενώ καταστροφές σημειώθηκαν και σε Ντιγιάρμπακιρ, Μαλάτια, Ελαζίγκ, Οσμπανίγιε, Κιλίς, Αντιγιαμάν, Σανλιούρφα και τα Aδανα.

Κανείς φυσικά δεν αμφισβητεί το μέγεθος του σεισμού και τη σφοδρότητά του, ωστόσο είναι ενδεικτικό πως κατέρρευσαν και κτίσματα νεόχτιστα, που πωλήθηκαν μόλις πριν από λίγους μήνες ως δήθεν αντισεισμικά. Παράλληλα, οι ανακατασκευές προχώρησαν με εντελώς πρόχειρο τρόπο και με "φθηνά" υλικά.

Ένα νεόδμητο κτίριο στη Μαλάτια το οποίο κυκλοφόρησε στην αγορά ως "αντισεισμό", κατέρρευσε σε μια στιγμή. Τα τουρκικά media ανέφεραν μάλιστα πως η εν λόγω πολυκατοικία που είχε 44 διαμερίσματα, πουλήθηκε έναντι 3 εκατομμυρίων λιρών (περίπου 150.000 ευρώ) σε site real estate.

Η εν λόγω αγγελία ανέφερε για το κτίσμα: "Έργο οπλισμένου σκυροδέματος συμβατό με τους τελευταίους κανονισμούς για τους σεισμούς, πλήρως αντισεισμικό". Το συγκεκριμένο περιστατικό έχει κάνει τον γύρο των τουρκικών social media, με πολλούς χρήστες να καταφέρονται με οργή εναντίον της κυβέρνησής τους και των διαπλοκών της με τους μεγάλους εργολάβους.

Για τον Τούρκο γεωλόγο, Naci Görür, το μέγεθος της καταστροφής θα μπορούσε να είχε περιοριστεί "αν είχαμε κάνει περισσότερα τα τελευταία τρία χρόνια". "Οι περιοχές Celikhan, Sincik, Kahramanmaraş, Turkoglu ήταν επίφοβες για επικείμενους σεισμούς. Είχαμε προειδοποιήσει για πιθανή καταστροφή από μεγάλο σεισμό καθώς είχε συσσωρευτεί τεράστια ενέργεια στην περιοχή. Ο τελευταίος μεγάλος σεισμός είχε καταγραφεί εκεί το 1513. Κανένας πολιτικός μηχανισμός δεν πήρε στα σοβαρά τις προβλέψεις και δεν τις έβαλε στην ημερήσια διάταξή του κανείς. Είναι σαν να αντιμετωπίζουμε ένα θέμα ταμπού όταν μιλάμε για σεισμούς σε αυτή τη χώρα. Εγώ το έλεγα, "μην ψηφίσετε κανένα κόμμα που δεν θα έχει το ζήτημα των σεισμών ψηλά στην ατζέντα του. Φαίνεται πως κανείς δεν ήθελε να "τρομάξει" τον κόσμο. Τα κτίρια έπρεπε να χτιστούν με τους νέους κανονισμούς, πώς κατέρρευσαν έτσι; Είναι αδύνατο να το καταλάβεις. Ο ίδιος σεισμός δεν θα προκαλούσε τέτοιες καταστροφές και απώλειες ζωών σε κοινωνίες που ενεργούν σύμφωνα με την επιστήμη και την τεχνολογία (όπως στην Ιαπωνία)".

Κατέληξε δε πως αναμένεται μεγάλος σεισμός και στην περιοχή του Μαρμαρά.

Σύμφωνα με τον καθηγητή σεισμολογίας Mark Quigley, οι σεισμικοί οικοδομικοί κώδικες στις περιοχές που επλήγησαν υποδηλώνουν πως αυτά τα κτίρια θα έπρεπε να ήταν σε θέση να αντέξουν ισχυρούς σεισμούς, χωρίς να υποστούν τόσο εκτεταμένες βλάβες με ολική καθίζηση, αντέχοντας σε επιτάχυνση του εδάφους της τάξης του 30-40%. Οι δύο σεισμοί προκάλεσαν επιτάχυνση στο 20-50%. Όπως σημειώνει σε άρθρο του, ένα μεγάλο ποσοστό των κτισμάτων που θα μπορούσαν να αντέξουν, κατέρρευσαν εντελώς, παρότι είχαν πωληθεί ως αντισεισμικά. Προφανώς, προς όφελος του μεγάλου κεφαλαίου. "Παρόμοιες καταρρεύσεις κτιρίων έχουν παρατηρηθεί σε παλαιότερους σεισμούς στην Τουρκία", αναφέρει ο καθηγητής. Ο ίδιος υπενθυμίζει άλλωστε τις υποσχέσεις του Ερντογάν το 2011 ότι η κυβέρνησή του θα θέσει αυστηρά πλαίσια ελέγχων στον οικοδομικό κλάδο, κάτι που όπως φαίνεται, δεν έγινε ποτέ μιας και καταστράφηκαν εντελώς και καινούργιες οικοδομές.

Να σημειωθεί εδώ πως στον απόηχο του πρώτου σεισμού των 7,7 Ρίχτερ που έπληξε τη νότια Τουρκία νωρίς στις 6 Φεβρουαρίου, οι εταιρείες τσιμέντου κατέγραψαν σημαντική άνοδο τιμών στις μετοχές τους. Στη συνέχεια, το κύριο χρηματιστήριο της Τουρκίας Borsa Istanbul εισήγαγε αρκετούς περιορισμούς στο σύστημα συναλλαγών, ενώ οι μετοχές οκτώ εταιρειών που δραστηριοποιούνται στην περιοχή του σεισμού έχουν προσωρινά αποκλειστεί για διαπραγμάτευση.

Χαρακτηριστικά είναι και όσα είπε ο ερευνητής και πολιτικός επιστήμονας του ΕΛΙΑΜΕΠ, Ekrem Eddy Güzeldere, ο οποίος εξήγησε τους λόγους που οδήγησαν στην τόσο εκτεταμένη καταστροφή μετά τον σεισμό στην Τουρκία και την ανάγκη βαθύτερης διερεύνησης των λόγων που οδήγησαν σε αυτή.

Όπως είπε ο ίδιος σε παρέμβασή του στην ΕΡΤ, "ο κόσμος δεν πεθαίνει μόνο εξαιτίας του σεισμού, είδαμε τι συνέβη και στην Ιαπωνία, ο κόσμος πεθαίνει επειδή αυτά τα κτίρια δεν είναι ασφαλή, πεθαίνουν σε κτίρια που είναι υπό κατάρρευση. Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πόσα καινούρια κτίρια τριών - τεσσάρων ετών έχουν καταστραφεί. Πρέπει να γίνει μία εις βάθος έρευνα που είναι δυνατή με μία άλλη κυβέρνηση. Η ίδια κυβέρνηση δεν θα ερευνήσει τα δικά της σφάλματα. Όμως πολλές κατασκευαστικές εταιρείες εξοικονομούν σε υλικά. Οι έλεγχοι δεν γίνονται σωστά και πολλές φορές οι ελεγκτές και οι επιθεωρητές δωροδοκούνται για να κοιτάξουν στην άλλη μεριά. Δεν έχουν αλλάξει πολλά από τον μεγάλο σεισμό στην Κωνσταντινούπολη το 1999".

Σχετικά με το αν είναι αλήθεια ότι πριν από τις εκλογές υπάρχει μαζική νομιμοποίηση παράνομων κτιρίων, ο ίδιος απάντησε πως "πάντοτε υπήρχαν "αμνηστίες" για παράνομα κτίρια κατά τη διάρκεια των δεκαετιών και είναι σίγουρο ότι αν δεν είχε συμβεί αυτός ο σεισμός και πάλι αυτό θα είχε συμβεί πριν από τις εκλογές. Αυτές οι, αν θέλετε νομιμοποιήσεις, γίνονται πάντα, είναι τακτικό φαινόμενο στις εκλογές", στη χώρα.

Η Joanna Faure Walker, επικεφαλής του Ινστιτούτου Μείωσης Κινδύνων και Καταστροφών του University College του Λονδίνου, κάλεσε την Τουρκία να ελέγξει εκ νέου το εάν η νομοθεσία είχε τηρηθεί, στη σκιά της τελευταίας καταστροφής. Δύσκολο να προχωρήσει κάτι τέτοιο, ειδικά τώρα εν μέσω προεκλογικής περιόδου, ειδικά τώρα που ο Ερντογάν θα προσπαθήσει να μη ζημιωθεί δημοσκοπικά από την τραγωδία.

Τα "σπίτια των φτωχών"

Για την ταξική διάσταση του όλου θέματος μίλησε ο αναπληρωτής καθηγητής στο Μπαχτσέ Σεχίρ της Κωνσταντινούπολης, Βύρωνας Ματαράγκας, ο οποίος χαρακτήρισε τα κτίρια που κατέπεσαν ως "σπίτια των φτωχών", ή αλλιώς "γκετζέ κοντού". Πολλά από τα κτίρια που κατέρρευσαν φαίνεται να έχουν κατασκευαστεί από σκυρόδεμα χωρίς επαρκή σεισμική ενίσχυση.

Όπως είπε μιλώντας στον τηλεοπτικό σταθμό OPEN, τα συγκεκριμένα κτίσματα χτίστηκαν γρήγορα, μέσα σε μία νύχτα, με φθηνά υλικά και ανύπαρκτο αντισεισμικό κανονισμό. "Πρόκειται για μια πρακτική που γινόταν και στις μεγάλες πόλεις", ενώ είπε πως το θέμα των "γκετζέ κοντού" το έχουν θίξει ειδικοί και στα τουρκικά ΜΜΕ. "Ο σεισμός έπληξε δέκα νομούς, 10 πόλεις. Αυτό που λένε οι καθηγητές και οι πολιτικοί μηχανικοί στα τουρκικά ΜΜΕ είναι πως η τραγωδία οφείλεται σε κακοτεχνία των κτιρίων κατά παράβαση της στοιχειώδους νομοθεσίας. Βλέπεις μία πολυκατοικία να έχει καταρρεύσει και η διπλανή να στέκεται", ανέφερε. "Καταρρέουν κτίσματα 20 ετών, δεν είναι παλιά. Βλέπεις πρόσφατα κτίσματα που κατέρρευσαν. Στην πόλη Γούλφα ένα κτίριο που δεν είχε καμία ρωγμή κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος. Ποιος ξέρει πόσους πήρε μαζί του".

Στον αντίποδα, στην Ιαπωνία, όλα τα κτίρια -ακόμα και τα προσωρινά- πρέπει να είναι σε θέση να αντέχουν σε ισχυρούς σεισμούς. Ένας τρόπος είναι η χρήση αμορτισέρ στη βάση, συνήθως λαστιχένια μπλοκ κάτω από τα θεμέλια και στις εσωτερικές κατασκευές, ενώ τηρούνται αποστάσεις στην οικοδόμηση μεταξύ τους. Πρακτικές που βέβαια, κοστίζουν. Είναι σαφές από τα παραπάνω πως οι ανοικοδομήσεις και οι νέες μελέτες προχώρησαν με ελλιπή επίβλεψη προς όφελος των μεγάλων κατασκευαστικών οι οποίες αποτελούν βασικό "πυλώνα" της τουρκικής οικονομίας.

Είχαν γνώση

Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε τον περασμένο Μάρτιο στο περιοδικό Soil Dynamics and Earthquake Engineering, από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο Μέσης Ανατολής στην Άγκυρα, εννέα ερευνητές προέβλεπαν ότι το κέντρο της πόλης Γκαζιαντέπ θα μπορούσε να υποστεί ζημιά μέτριας έως σοβαρής κλίμακας με σεισμό μεγέθους 6,5 Ρίχτερ. Οι πτυχές που εξετάστηκαν περιελάμβαναν το έτος κατασκευής, τον αριθμό των ορόφων, τον τύπο στέγης, τις ανωμαλίες στην κάτοψη, τα απομονωμένα ή διασυνδεδεμένα κτίρια, τις συνολικές διαστάσεις των κτιρίων, το μέγεθος και το σχήμα των παραθύρων, την αναλογία ανοίγματος της πρόσοψης, την παρουσία καμινάδων.

Οι ερευνητές παρατήρησαν πως τα περισσότερα υπάρχοντα κτίρια είναι κατασκευές χαμηλού ύψους από τούβλα που κατασκευάζονται πολύ κοντά το ένα στο άλλο. Συνολικά προέβλεπαν πως θα μπορούσαν να σημειωθούν καταστροφές σε 198 διαφορετικές γειτονιές στο κέντρο της πόλης.

Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξε και παλαιότερη έρευνα που εξέταζε την περιοχή της Άγκυρας. Όπως σημείωνε, "πολλά κτίρια στην Τουρκία καταρρέουν ως αποτέλεσμα σεισμών λόγω της έλλειψης ερευνών σχετικά με το έδαφος, γεωτεχνικών μελετών και της επιβολής των οικοδομικών κωδίκων κατά την ανέγερσή τους". Η έρευνα καλούσε σε ανακατασκευές, ενισχύσεις των υπαρχουσών δομών, και σε τήρηση των κανόνων σε ο,τι αφορά τις νέες.

Σύμφωνα με το Αμερικανικό Γεωλογικό Ινστιτούτο (όπως μετέδωσε το Reuters), πολλοί άνθρωποι στην Τουρκία, στις περιοχές εκείνες που επλήγησαν από τον σεισμό, ζουν σε τέτοιες κατασκευές που είναι εξαιρετικά πιθανό να υποστούν ζημιές από το κούνημα, με τοιχοποιία από τούβλα χωρίς ενίσχυση και κουφώματα από σκυρόδεμα χαμηλού ύψους.

Τα πράγματα είναι χειρότερα και πιο θολά στη Συρία, με τις εχθροπραξίες που έχουν προηγηθεί να δυσχεραίνουν την κατάσταση. Ο σεισμός έπληξε τις βορειοδυτικές περιοχές της Συρίας, με κτίρια να καταρρέουν στο Χαλέπι και την Ιντλίμπ. Πολλά από αυτά τα κτίρια είχαν ήδη υποστεί ζημιές από τον πόλεμο και ξαναχτίστηκαν με υλικά χαμηλής ποιότητας και χωρίς αντισεισμικούς κανόνες.

Σημειώνεται τέλος πως το μεσημέρι της Τετάρτης ο αριθμός των νεκρών στην Τουρκία έφθασε τους 8.574, όπως ανακοίνωσε ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που μετέβη στο Καχραμανμαράς, επίκεντρο του σεισμού, ενώ στη Συρία έχουν ανασυρθεί 2.662 νεκροί από τα χαλάσματα, σύμφωνα με την επίσημη καταμέτρηση.

Πηγή: news247.gr