Υπάρχουν πολλές φορές στην ζωή του παιδιού σας που θα αναρωτηθείτε αν η συμπεριφορά του είναι φυσιολογική. Στο νηπιαγωγείο, ίσως περνάει πολλή ώρα μόνο του, κι αυτό σας φαίνεται παράξενο. Στην εφηβεία μπορεί να εξοργίζεται και να αντιδρά άσχημα. Στα πρώτα χρόνια του Πανεπιστημίου, υπάρχουν περίοδοι που σταματά να επικοινωνεί μαζί σας. Το ζήτημα είναι: πρέπει να ανησυχήσετε; Και πώς θα ξεχωρίσετε ποιες συμπεριφορές είναι φυσιολογικές, και ποιες σημαίνουν πως η ψυχική υγεία του παιδιού σας δεν είναι στα καλύτερα; Ας προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.

Αρχικά, τι είναι η ψυχική υγεία;

Οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας επηρεάζουν τις πράξεις μας, όπως και το πώς βλέπουμε τον εαυτό μας, πώς επικοινωνούμε με τους άλλους ανθρώπους. Μέσα από αυτές τις εμπειρίες μαθαίνουμε, ωριμάζουμε, και μπορούμε να διαχειριζόμαστε καλύτερα τα εμπόδια που βρίσκονται στον δρόμο μας. Οι διάφορες κρίσεις, οι αλλαγές που συμβαίνουν και όλες οι φορές που τα αισθήματά τους θα πληγωθούν, μπορούν να κάνουν τα παιδιά να δυσκολεύονται. Το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν προτείνει να σκεφτούμε την ψυχική υγεία σαν μία γραμμή: Ξεκινάμε από την καλή ψυχική υγεία, στα ψυχικά προβλήματα, μέχρι τις ψυχικές νόσους που μπορούν να διαγνωστούν.

Τι είναι φυσιολογικό;

Μπορούμε άραγε να ορίσουμε το φυσιολογικό, από την στιγμή που κάθε άνθρωπος είναι τόσο διαφορετικός; Η απάντηση είναι όχι, ή τουλάχιστον όχι απόλυτα, καθώς οι περισσότεροι από εμάς κάνουμε το λάθος να ορίζουμε το φυσιολογικό σε σχέση με τους άλλους ανθρώπους που βλέπουμε – χωρίς να ξέρουμε, βέβαια, τι συμβαίνει πίσω από κλειστές πόρτες. Με λίγα λόγια, όσον αφορά το παιδί σας, και ποιες συμπεριφορές του είναι φυσιολογικές, ως γονέας του είστε μάλλον ο κατάλληλος να κρίνετε. Αυτό που ονομάζουμε φυσιολογικό είναι – στην καλύτερη περίπτωση – ένας κινούμενος στόχος: όλα έχουν να κάνουν με το πώς διαχειριζόμαστε τους παράγοντες που μας προκαλούν στρες σε μια συγκεκριμένη στιγμή.

Πώς βοηθούμε το παιδί μας, λοιπόν;

Δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο πάνω σε αυτά που θα προκαλέσουν στο παιδί μας στρες και άσχημα συναισθήματα. Για παράδειγμα, δεν θα μπορούμε να είμαστε εκεί όταν κάποιο παιδί στο σχολείο φερθεί άσχημα. Αυτό που μπορούμε να κάνουμε είναι να δώσουμε στο παιδί μας μια γερή βάση αγάπης, προστασίας και ενθάρρυνσης, ώστε να μπορεί να διαχειρίζεται το στρες και να μην βιώνει τα προβλήματα εντονότερα από όσο είναι. Επιπλέον, με ένα κλίμα εμπιστοσύνης στο σπίτι, το παιδί θα νιώθει άνετα να μιλάει για τα προβλήματά του, και εμείς μπορούμε να το βοηθήσουμε να τα ξεπεράσει.

Ποια είναι τα σημάδια που πρέπει να μας ανησυχήσουν;

Μερικά σημάδια άγχους που μπορεί να φανούν ανησυχητικά είναι τα εξής:

• Ο φόβος μοιάζει να παραλύει το παιδί;

• Το παιδί φαίνεται θλιμμένο και είναι ιδιαίτερα ήσυχο για περισσότερες από δύο εβδομάδες;

• Έχει αλλάξει κάτι στις φιλίες του; Μήπως δεν έχει πλέον όρεξη να μιλάει με τους φίλους του; Μήπως τους εγκατέλειψε ξαφνικά για να κάνει παρέα με άλλα παιδιά;

• Το παιδί τρώει καλά;

• Έχει παραπονεθεί ότι πονάει το κεφάλι του ή το στομάχι του;

• Αντιμετωπίζει δυσκολία στο να τελειώνει αυτά που αρχίζει; Μιλήστε με τους δασκάλους του και ρωτήστε αν παρακολουθεί στο μάθημα, και αν συμμετέχει.

Τι μπορούμε να κάνουμε όταν το πρόβλημα επιμένει;

Μπορούμε να μιλήσουμε ειλικρινά με το παιδί μας – χωρίς φυσικά να το κατηγορούμε ή να έχουμε σκοπό να το νουθετήσουμε – για τις συμπεριφορές που παρατηρούμε. Είναι επίσης σημαντικό να μιλήσουμε στο παιδί μας για τεχνικές χαλάρωσης από το στρες, αλλά και να το ενθαρρύνουμε να βρει αυτήν που του ταιριάζει καλύτερα, εννοώντας ότι οι τεχνικές που λειτουργούν για εμάς μπορεί να μην βοηθούν το παιδί μας. Μερικοί τρόποι για να είμαστε σίγουροι πως το παιδί μας καταλαβαίνει ότι το στηρίζουμε είναι οι εξής:

• Μιλάμε οικογενειακά για τα προβλήματα που προκύπτουν, αφήνοντας το παιδί να μιλήσει χωρίς να το διακόπτουμε.

• Βοηθούμε το παιδί να ζητάει αυτά που θέλει ή έχει ανάγκη, χωρίς να ντρέπεται ή να φοβάται.

• Του μαγειρεύουμε υγιεινά φαγητά.

• Του αφήνουμε ελεύθερο χρόνο για να καθαρίζει το κεφάλι του, και επίσης οργανώνουμε διασκεδαστικές δραστηριότητες που μπορούμε να απολαύσουμε οικογενειακώς.

Όταν όλα αυτά δεν είναι αρκετά;

Τα παιδιά κάθε ηλικίας μπορούν να υποφέρουν από κάποια ψυχική νόσο. Ένα παιδί μπορεί να βιώνει κατάθλιψη, ή να πάσχει από Διαταραχή Ελειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας. Μην ξεχνάτε πως το μυαλό του παιδιού επεξεργάζεται διαφορετικά τα δεδομένα. Για παράδειγμα, ένα άσχημο δάγκωμα σκύλου σε ένα μικρό παιδί είναι ικανό να του δημιουργήσει συμπτώματα παρόμοια με αυτά του μετατραυματικού στρες που βιώνουν οι στρατιώτες του πολέμου.

Αν βλέπετε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται να λειτουργήσει φυσιολογικά, δεν είναι ντροπή να ζητήσετε βοήθεια. Αρχικά, είναι ένα καλό βήμα να μιλήσετε με τους υπεύθυνους στο σχολείο του. Έπειτα, ο γιατρός του παιδιού σας μπορεί να σας προτείνει κάποιον παιδοψυχολόγο, ο οποίος θα κατανοήσει καλύτερα τι ακριβώς συμβαίνει. Η θεραπεία είναι μια μεγάλη διαδικασία, στην οποία συμμετέχετε και εσείς. Και το παιδί σας έχει ανάγκη δίπλα του, σε κάθε του βήμα.

Επιμέλεια: Θοδωρής Διάκος