Ούτε τα έθιμα ούτε ο Μάρτης λείπουν από τη Σαρακοστή. Η Μεγάλη Σαρακοστή, η αρχαιότερη από τις μεγάλες νηστείες της Ορθοδοξίας, χαρακτηρίζεται μεταξύ άλλων από δεκάδες έθιμα και παραδόσεις, οι ρίζες των οποίων χάνονται στα βάθη των αιώνων.

Πιστοί σε κάθε γωνιά της χώρας, τηρούν μέχρι σήμερα με περίσσια προσήλωση και μεράκι έθιμα και παραδόσεις που κορυφώνονται την Μεγάλη Εβδομάδα και ολοκληρώνονται την Κυριακή του Πάσχα, με το πατροπαράδοτο σούβλισμα του οβελία.

Επτά βδομάδες, επτά ποδάρια

Ένα έθιμο που τείνει να εκλείψει είναι αυτό της Κυρά Σαρακοστής, ενός ιδιότυπου ημερολογίου που χρησιμοποιούταν για να μετρήσει τις εβδομάδες της Μεγάλης Σαρακοστής. Στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας, ήταν μια χάρτινη ζωγραφιά στην οποία απεικονίζεται μια γυναίκα με σταυρωμένα χέρια, λόγω προσευχής, χωρίς στόμα, λόγω νηστείας και με επτά πόδια που αναπαριστούσαν τις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο της έκοβαν και από ένα πόδι, γνωρίζοντας έτσι πόσες εβδομάδες νηστείας απέμεναν μέχρι το Πάσχα. Το τελευταίο πόδι που έκοβαν το δίπλωναν και το έκρυβαν σε ένα ξερό σύκο. Όποιος το έβρισκε ήταν… γουρλής.

Μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή της Κυράς, βρίσκουμε στον Πόντο, όπου κρεμούσαν από το ταβάνι μια πατάτα ή ένα κρεμμύδι με επτά καρφωμένα φτερά κότας πάνω του. Έτσι κάθε εβδομάδα αφαιρούσαν και από ένα φτερό, ενώ το ιδιαίτερο αυτό «ημερολόγιο» το ονόμαζαν Κουκουρά.

Σε άλλες περιοχές την κυρά Σαρακοστή την έφτιαχναν από ζυμάρι: μοναχά αλεύρι, αλάτι και νερό. Η διαδικασία ήταν κι εδώ η ίδια, όπως και με τη χάρτινη. Μια άλλη παραλλαγή θέλει την κυρά Σαρακοστή φτιαγμένη από πανί και γεμισμένη με πούπουλα που μάζευαν υπομονετικά απ’ το κοτέτσι για τον σκοπό αυτό.

Για το έθιμο της κυρά Σαρακοστής έχει γραφτεί και ένα μικρό ποίημα:

Την κυρά Σαρακοστή
που ‘ναι έθιμο παλιό
οι γιαγιάδες μας τη φτιάχνουν
με αλεύρι και νερό.

Για στολίδι τής φορούσαν
στο κεφάλι έναν σταυρό
μα το στόμα της ξεχνούσαν
γιατί νήστευε καιρό.

Και τις μέρες τις μετρούσαν
με τα πόδια της τα επτά
κόβαν ένα τη βδομάδα
μέχρι να ‘ρθει η Πασχαλιά.