του Θωμά Σίδερη

Στις 21 Ιανουαρίου 1898 η Ελλάδα τέθηκε, για πρώτη φορά από συστάσεως του ελληνικού κράτους, υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Ήταν ο έλεγχος των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας που επιβλήθηκε από Ευρωπαϊκές χώρες οι οποίες δάνεισαν την Ελλάδα το φθινόπωρο του 1897 ενώ αυτή είχε χρεοκοπήσει τέσσερα χρόνια πριν, με στόχο την αποπληρωμή των χρεών της προς τους πιστωτές της. 

Στις θέσεις των σύγχρονων τροϊκανών ήταν οι αείμνηστοι Τέστα (Γερμανός), Λετάν (Γάλλος) και Λόου (Αγγλος). Οι κυβερνήτες εκείνης της περιόδου είχαν φανεί πιο κουβαρντάδες και για να μην ταλαιπωρούν τους υψηλούς επισκέπτες μας φρόντισαν να τους χτίσουν ένα ξεχωριστό Μέγαρο. Διάλεξαν μάλιστα μια από τις καλύτερες τοποθεσίες, πίσω από το τότε παλάτι του Διαδόχου, που δεν είναι άλλο από το σημερινό Μέγαρο της Προεδρίας της Δημοκρατίας. Πρόκειται για το ακίνητο που σήμερα βρίσκεται στη συμβολή των οδών Βασιλέως Γεωργίου (τότε ονομαζόταν Διοχάρους) και Στησιχόρου και ανεγέρθηκε για τις ανάγκες της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής! Μάλιστα, η ανέγερσή του βάφτηκε με αίμα, αφού κατά την ανατίναξη φουρνέλου τραυματίστηκε ένας σαραντάχρονος εργάτης, δίνοντας αφορμή για ατέλειωτες συζητήσεις. Το 1978, όταν καταργήθηκε η Διεθνής Οικονομική Επιτροπή, στεγαζόταν στην οδό Πατριάρχου Ιωακείμ, ενώ μία καλαίσθητη πινακίδα κοσμούσε την είσοδο του κτιρίου.

Το 1893 ο Χαρίλαος Τρικούπης κήρυξε την περίφημη πτώχευση και τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1897, η Ελλάδα έβγαινε ηττημένη από τις εχθροπραξίες με την Τουρκία. Η γερμανική αυτοκρατορία, με σιδερένιο πείσμα και
ακλόνητη βούληση, επέβαλε στην Ελλάδα τον Διεθνή Έλεγχο, ως όρο για την εξασφάλιση της ειρήνης. Η Βουλή έσπευσε να υπερψηφίσει το νόμο ΒΦΙΘ και τον Απρίλιο του 1898 εγκαταστάθηκε και επισήμως στην Αθήνα η Τρόικα της εποχής. Και από εκείνη τη χρονιά και μετά, αρχίζει να γράφεται με χρυσά γράμματα η λαμπρή ιστορία της.

Το 1922, η κυβέρνηση του Δημητρίου Γούναρη, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις ολοένα αυξανόμενες ανάγκες του στρατού που μαχόταν στη Μικρά Ασία, εξέδωσε 550 εκατομμύρια σε χαρτονομίσματα, χωρίς να ρωτήσει τους τροϊκανούς. Η Μεγάλη Ελλάδα των τριών ηπείρων και των πέντε θαλασσών και οι συνεχόμενες πολεμικές επιχειρήσεις –από τους Βαλκανικούς πολέμους ακόμα– απαιτούσαν τεράστιους οικονομικούς κρουνούς, τους οποίους σε καμία περίπτωση δε διέθετε η χώρα. Η κίνηση του Γούναρη εξόργισε την τρόικα, που απαίτησε
«ζεστό» χρήμα από τον αρμόδιο υπουργό Οικονομικών Πέτρο Πρωτοπαπαδάκη. Ο τελευταίος δεν πρόλαβε να αντιδράσει, αφού μαζί με τον πρωθυπουργό και τέσσερις ακόμη συναδέλφους του εκτελέστηκαν στο Γουδή. Και μπορεί οι τότε πολιτικοί άνδρες να «δυσαρέστησαν» τους ελεγκτές, προθυμοποιήθηκαν όμως κάποιοι άλλοι να τους εξυπηρετήσουν.

Την 1η Μαΐου 1932, ο Ελευθέριος Βενιζέλος κήρυξε στάση πληρωμών, ως απόρροια της οικονομικής κρίσης του προηγούμενου χρόνου. Οι τροϊκανοί της εποχής επαναστάτησαν και πάλι και μαζί τους σχεδόν όλη η Ευρώπη αλλά
και η Αμερική! Χαρακτηριστική είναι έκθεση που απέστειλε το 1935 ο πρεσβευτής της Ελλάδος στο Λονδίνο: «Η συζήτησίς μου με τους εμπειρογνώμονας υπήρξεν εξόχως διαφωτιστική. Το Φόρεϊν Όφις πνέει μένεα εναντίον
μας!»

Όπως αποκάλυψε ο Αλέξανδρος Σβώλος το 1942, μεσούσης της Κατοχής, η βρετανική κυβέρνηση είχε δηλώσει εγγράφως προς τον πρόεδρο της εξόριστης ελληνικής κυβέρνησης Εμμ. Τσουδερό ότι ήταν σύμφωνη με την κατάργηση του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Όταν η ελληνική «Κυβέρνησις Εθνικής Ενότητος» βρισκόταν στην Ιταλία (Νοέμβριος 1944), απέρριψε την άφιξη στην υπό απελευθέρωση Ελλάδα του Ούγκο Τζόουνς, που ήταν ο τελευταίος προπολεμικός αντιπρόσωπος της Αγγλίας στον Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο των Αθηνών. Αποφασίστηκε να έρθει μόνο για την τακτοποίηση υπηρεσιακών θεμάτων, άποψη που ασπάστηκε και η βρετανική κυβέρνηση.

Στο μεταξύ, ο «Έλεγχος» εγκατέλειπε το ακίνητο της οδού Στησιχόρου και «βολευόταν» με την υπηρεσία του σε μικρότερες –αλλά εξίσου πολυτελείς– εγκαταστάσεις. Μετά την απελευθέρωση ήρθε στην Αθήνα ο Τζόουνς και
περιορίστηκε στην παράκληση να μην απολυθεί το προσωπικό και να μεταταχθεί σε δημόσιες υπηρεσίες. Έγιναν και οι συνεννοήσεις με τις υπηρεσίες για να παραληφθούν τα υπάρχοντα προϊόντα που βρίσκονταν στις αποθήκες. Αλλά, ως εκ θαύματος, ο Έλληνας αντιπρόσωπος που παραβρέθηκε στη Διάσκεψη της Ειρήνης των Παρισίων συνηγόρησε υπέρ της παραμονής του «Ελέγχου», με αποκλεισμό μόνον της Ιταλίας. Έτσι, ξέμεινε εκ νέου ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος στην Αθήνα!

Ωστόσο, οι ατέλειωτες διατυπώσεις που απαιτούσε ο «Έλεγχος» προβλημάτιζε τις μεταπολεμικές κυβερνήσεις. Υπουργεία και υπηρεσίες διαμαρτύρονταν διαρκώς για τις δυσχέρειες που παρουσιάζονταν στη διοίκηση με τα περίφημα «ένσημα» του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου. Μέχρι που ο Σοφοκλής Βενιζέλος, το 1951, από το βήμα της Βουλής δήλωνε πως ο «Έλεγχος ήτο ουσιαστικώς κατηργημένος». Αλλά μόνον κατηργημένος δεν ήταν, αφού ταλάνισε την ελληνική οικονομία και πραγματικότητα για άλλα 27 χρόνια ακόμα.

Το τέλος εκείνης της ογδοηκονταετούς περιπέτειας δόθηκε με νόμο που εξέδωσε ο αείμνηστος Θανάσης Κανελλόπουλος, το 1978. Επιστρατεύοντας τη «σπιρτάδα» και το χιούμορ του, στέλνει ένα έγγραφο στη Βουλή και
αναφέρει ότι με το νομοσχέδιο για τη διάλυση της Διεθνούς Οικονομικής Επιτροπής όχι μόνον δεν επιβαρυνόταν ο Προϋπολογισμός, αλλά και το κράτος θα γλίτωνε περίπου τετρακόσιες χιλιάδες δραχμές που αντιστοιχούσαν
στα έξοδα λειτουργίας της (ενοίκιο, κοινόχρηστα, φωτισμός, τηλέφωνα κ.ά.).