«…και για το πείσμα σας, γουρούνια, θα αντέχω…»

Κατερίνα Γκουλιώνη

2008. Η κατάσταση στις ελληνικές φυλακές, εκρηκτική. Τον Νοέμβριο ξεκινά η κινητοποίηση των κρατουμένων. Αποχή συσσιτίου και απεργία πείνας. Οι συνθήκες κράτησης στα σωφρονιστικά καταστήματα και κρατητήρια απέχουν κατά πολύ από ό,τι επιτάσσει ο Σωφρονιστικός Κώδικας, αλλά και από το πλαίσιο που θέτουν οι διεθνείς κανόνες (Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου) και τα αρμόδια ευρωπαϊκά όργανα, όπως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Πρόληψης Βασανιστηρίων (CPT).

Τέλος της απεργίας, πολλές οι υποσχέσεις, μηδαμινά τα οφέλη από αυτή την ειρηνική κινητοποίηση. Σημαντική όμως η παρακαταθήκη για το μέλλον. Ο κόσμος άρχισε να ακούει, να καταλαβαίνει και να συναινεί στα «αυτονόητα» των αιτημάτων των κρατουμένων.

Στην αρχή του 2009 ογδόντα γυναίκες από τη φυλακή του Ελαιώνα Θηβών με υπόμνημά τους προς τη διεύθυνση των φυλακών και προς τον Συνήγορο του Πολίτη ζητούν να καταργηθεί ο κολπικός έλεγχος κατά την εισαγωγή τους στα σωφρονιστικά καταστήματα, καταγγέλλοντας ότι αυτό το ακραίο μέτρο έχει γίνει καταχρηστικός θεσμός στον Κορυδαλλό και στην Θήβα από το 2005. Η διοίκηση της φυλακής επικαλείται το σύνηθες επιχείρημα της ασφάλειας του καταστήματος, το οποίο επαναλαμβάνεται στερεότυπα σε κάθε περίπτωση παραβίασης ανθρωπιστικών επιταγών που προβλέπονται σε νόμους και διεθνή κείμενα και καταλύουν κάθε έννοια ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Οι κρατούμενες που υπόκεινται σε αυτή την πρακτική και μέλη της Πρωτοβουλίας για τα Δικαιώματα των Κρατουμένων δηλώνουν ότι πρόκειται για παράνομη πρακτική, η οποία εφαρμόζεται καταχρηστικά, ενώ ο Εσωτερικός Κανονισμός Λειτουργίας Γενικών Καταστημάτων Κράτησης προβλέπει τον εξαιρετικό και περιπτωσιολογικό χαρακτήρα της σωματικής έρευνας, κατόπιν εντολής του εισαγγελέα-επόπτη, πραγματοποιούμενη μάλιστα, μόνο από γιατρό. Σύμφωνα μάλιστα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόληψης Βασανιστηρίων το 2006, η πραγματοποίηση σωματικής έρευνας, πρωκτικής ή κολπικής, χαρακτηρίζεται ως δυσανάλογη σε σχέση με τον επιδιωκόμενο σκοπό και μη επιτρεπτή, παρά μόνο κατ’ εξαίρεση.

Η Κατερίνα Γκουλιώνη, από τις πρωταγωνίστριες του κινήματος για την κατάργηση του κολπικού ελέγχου, με την καταγγελία της στον Συνήγορο του Πολίτη γνωστοποίησε τον βασανισμό που υφίσταντο οι γυναίκες και βοήθησε να γίνει γνωστό το πρόβλημα στην ελληνική κοινωνία. Για την μαχητική και ανυπάκουη στάση της όμως τιμωρήθηκε. Στις 18 Μαρτίου του 2009 βρέθηκε νεκρή στο πλοίο με το οποίο πραγματοποιείτο η μεταγωγή της από τις φυλακές του Ελαιώνα Θηβών στις φυλακές της Νεάπολης στην Κρήτη. Η ιατροδικαστική έκθεση απέδωσε την «αιτία θανάτου» στη λήψη ναρκωτικών ουσιών. Κάποια στιγμή ο φάκελος της υπόθεσης έκλεισε, αφήνοντας αναπάντητα σημαντικά ερωτήματα: Ποιος πλησίασε την Κατερίνα Γκουλιώνη και της χορήγησε ναρκωτικά ενώ εφρουρείτο; Δεν εφρουρείτο επαρκώς κατά τη μεταγωγή της ή μήπως εφρουρείτο από αυτούς που την εξόντωσαν; Γεγονός παραμένει πάντως ότι κανείς δεν λογοδότησε για τη μη ασφαλή μεταγωγή της. Κανείς δεν τιμωρήθηκε για τη χορήγηση ουσιών στην κρατούμενη κατά τη μεταγωγή της. Ο φόνος της Κατερίνας Γκουλιώνη αποτυπώθηκε σε κάποιους τοίχους της Αθήνας με το σύνθημα «και για το πείσμα σας, γουρούνια, θα αντέχω», όπως η ίδια έγραφε στην καταγγελία της προς τον Συνήγορο του Πολίτη στις 20 Φεβρουαρίου 2009.

Ένα μήνα μετά, οι κρατούμενες κατορθώνουν να αποσπάσουν τη δέσμευση του Γενικού Γραμματέα του υπουργείου Δικαιοσύνης κ. Ανδρεουλάκου για κατάργηση της κολπικής εξέτασης και την αναζήτηση άλλων τεχνικών σωματικού ελέγχου.

Toν Απρίλιο του 2009 η Διακομματική Επιτροπή της Βουλής για την Εξέταση του Σωφρονιστικού Συστήματος με υπόμνημά της στο υπουργείο Δικαιοσύνης ζητεί να σταματήσει άμεσα ο κολπικός έλεγχος στις κρατούμενες καθώς και να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης στα σωφρονιστικά καταστήματα.

Στις 12 Μαΐου 2009 ο Συνήγορος του Πολίτη με υπόμνημά του προς τη Διακομματική Επιτροπή της Βουλής, χωρίς να αρνείται την ανάγκη διενέργειας αυστηρών ελέγχων επί των κρατουμένων για την αποτροπή της εισαγωγής ναρκωτικών ουσιών, αξιολογεί τις καταγγελλόμενες πρακτικές ως σοβαρές προσβολές της αξιοπρέπειας των κρατουμένων, δυνάμενες να οδηγήσουν σε νέες καταδίκες της χώρας μας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου για παραβιάσεις της απαγόρευσης της απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης (άρθρο 3 ΕΣΔΑ).

Στις 3 Σεπτεμβρίου 2010 ο υφυπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Απόστολος Κατσιφάρας ανακοίνωσε το τέλος στην «κολπική έρευνα» των γυναικών κρατουμένων. Στην απόφαση τονίζεται ότι η ενδοσωματική έρευνα θα γίνεται αποκλειστικά και μόνο σύμφωνα με τη διάταξη του άρθρου 23 παράγραφος 6 του ν. 2776/99 (Σωφρονιστικός Κώδικας). Σύμφωνα με τη διάταξη, ο κρατούμενος θα υποβάλλεται σε σωματική έρευνα σε ιδιαίτερο χώρο από δύο τουλάχιστον υπαλλήλους του ίδιου φύλου, με τρόπο τέτοιο που δεν θίγει την αξιοπρέπειά του. Στην περίπτωση που υπάρχει εύλογη αιτία η οποία δικαιολογεί ενδοσωματική ή ακτινολογική έρευνα, τότε αυτή θα γίνεται μετά από εντολή του αρμόδιου δικαστικού λειτουργού και μόνον από γιατρό.

Ένα χρόνο μετά την εξαγγελία του αυτονόητου, δηλαδή της τήρησης του νόμου, κρατούμενες καταγγέλλουν ότι ο κολπικός έλεγχος συνεχίζεται χωρίς να τηρείται ο νόμος και οι προϋποθέσεις που θέτει. Το επιβεβαιώνει και ο ειδικός απεσταλμένος του ΟΗΕ για θέματα βασανιστηρίων, απάνθρωπης, ταπεινωτικής και εξευτελιστικής μεταχείρισης ή ποινής, Manfred Nowak, στην έκθεσή του (δημοσιεύθηκε στις 4 Μαρτίου 2011) μετά την επίσκεψή του στις Γυναικείες Φυλακές Κορυδαλλού από τις 10 έως 20 Οκτωβρίου 2010.

Μήπως είμαστε και πάλι μπροστά στο μόνιμο πρόβλημα των ελληνικών φυλακών, την κατ’ εξακολούθηση μη εφαρμογή του Σωφρονιστικού Κώδικα εν ονόματι «της ασφάλειας και της τήρησης της τάξης», έστω και με ισοπέδωση θεμελιακών ανθρώπινων δικαιωμάτων;

Πηγη: www.avgi.gr