Το Μπλόκο της Κοκκινιάς: Η Ανδρεία, η Γνώση και το Κακό, του Γιάννη Μάρκοβιτς

Σαν σήμερα, πριν από εβδομήντα χρόνια, οι Ναζί κατακτητές, λίγο πριν φύγουν από την Ελλάδα, απελευθερωθεί η Αθήνα από τον ΕΛΑΣ και επέλθει η ολοκληρωτική ήττα των δυνάμεων του Άξονα, διέπραξαν ένα ακόμα έγκλημα. Το αποτρόπαιο πρόσωπο του κατακτητή και της ναζιστικής ιδέας και πράξης, έδειξε τι μπορεί να κάνει, πόσο πόνο και θλίψη να σπείρει και πόσο καταστροφικό και απάνθρωπο είναι.

Αναφέρομαι στο μπλόκο της Κοκκινιάς το 1944. Συγκεκριμένα, στις δυόμιση το πρωί, ξεκίνησε η ομαδική σφαγή, η οποία ολοκληρώθηκε το μεσημέρι της ίδιας ημέρας. Γερμανικά καμιόνια περικύκλωσαν την Κοκκινιά μαζί με το μηχανοκίνητο τμήμα του δοσίλογου Μπουραντά. Μόλις ξημέρωσε, τα χωνιά των ταγματασφαλιτών κάλεσαν τους άνδρες -από 14 έως 60 ετών- να πάνε στην πλατεία για έλεγχο ταυτοτήτων. Πανικός επήλθε, ενώ κάποιοι κρύφτηκαν σε στέγες, καταπακτές, πηγάδια. Όσοι δεν υπάκουσαν, επί τόπου εκτελέστηκαν.

Οι Γερμανοί έκαψαν σπίτια και οι ταγματασφαλίτες μπήκαν και άρπαξαν ότι βρήκαν. Γύρω στις οκτώ το πρωί, 25.000 άτομα μαζεύτηκαν στη πλατεία και χωρίστηκαν κατά ομάδες σε πεντάδες, για να βοηθιούνται οι χαφιέδες να υποδεικνύουν για εκτέλεση όποιον εκείνοι ήθελαν. Η ζέστη -λόγω του καλοκαιριού- ήταν αφόρητη και όσες γυναίκες προσπάθησαν να πλησιάσουν τους κρατούμενους -δίνοντάς τους λίγο νερό- κακοποιήθηκαν με αγριότητα. Οι κουκουλοφόροι προδότες διάλεγαν και μέχρι να τους πάνε στον τόπο της εκτέλεσης, απάνθρωπα βασανίζονταν.

Ο τόπος εκτέλεσης ήταν στη μάντρα ενός ταπητουργείου. Σωρός κείτονταν τα πτώματα, τσουβαλιασμένα το ένα πάνω στο άλλο. Μετά το μεσημέρι, όταν σταμάτησαν οι εκτελέσεις και οι εκκαθαρίσεις, οι Ναζί έδωσαν διαταγή στους κουκουλοφόρους να σκυλέψουν τους νεκρούς. Πήραν ρολόγια, δαχτυλίδια, βέρες. Η τραγωδία ολοκληρώθηκε στις έξι το απόγευμα, όταν 8.000 Κοκκινιώτες σύρθηκαν όμηροι για το στρατόπεδο Χαϊδαρίου. Από εκεί, γύρω στις 1.800 ψυχές στάλθηκαν στα Γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης (Μανχάϊμ, Νταχάου, Μπούνχεβαλντ, Μπίπλις, Άουσβιτς).

Αυτή ήταν μια μεγάλη στιγμή θυσίας του ελληνικού λαού και ντροπής για τους ντόπιους και ξένους μελανοχίτωνες, που επέδειξαν απανθρωπιά, κτηνωδία και ανανδρία. Γιατί, για να είναι ο άνθρωπος άξιος να εξασφαλίσει την ανδρεία, πρέπει -σύμφωνα με τον Αριστοτέλη- να γνωρίζει τι είναι αυτή. Η ανδρεία βρίσκεται στη μέση της δειλίας και της θρασύτητας. Είναι αρετή που ακολουθεί τη λογική και μας επιτάσσει να δούμε ποιο είναι το καλό και ποιο το κακό.

Οι εκτελεσθέντες στο μπλόκο της Κοκκινιάς, επέδειξαν ανδρεία μη προδίδοντας και ανταλλάσσοντας τη ζωή τους με τις ζωές συνανθρώπων τους. Ήξεραν, είχαν τη γνώση, ότι καταδίδοντας δεν έσωζαν ζωές, αλλά έσπειραν πόνο και επεδείκνυαν άνανδρη συμπεριφορά. Στη στερνή τους ώρα, η λογική και το θάρρος υπερίσχυσαν του φόβου και της δειλίας. Η λογική επικράτησε, γιατί ήταν ικανοί να ξεχωρίσουν το καλό από το κακό. Ανδρείος είναι εκείνος που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο και δεν τον οδηγεί ο φόβος, ώστε οι αποφάσεις και οι πράξεις του να κυριαρχούνται από αυτό το αίσθημα. Οι εκτελεσθέντες της Κοκκινιάς επέδειξαν ανδρεία και λειτούργησαν με τη λογική.

Σε αντίθεση, οι εκτελεστές τους και προπάντων, οι καταδότες και κουκουλοφόροι αδυνατούσαν να διακρίνουν το κακό από το καλό. Επέλεξαν το κακό γιατί, όπως είπε ο Σωκράτης, ο άνθρωπος κάνει το κακό, επειδή νομίζει ότι είναι το σωστό. Αν ήξερε ότι πράττει το κακό, δεν θα το έκανε. Κανένας δεν το κάνει με τη δική του θέληση, ιδία βούληση. Η άγνοια και η έλλειψη γνώσης είναι αιτίες διάπραξης του κακού.

Αυτή είναι βασική θέση διάκρισης της κακής από την καλή πράξη σε μια μη εκδικητική διάσταση, καθώς σε διαφορετική περίπτωση -αν θεωρήσουμε ότι κάνουμε το κακό έχοντας πλήρη γνώση και συνείδηση ότι αυτό είναι κακό- η λογική, χαρακτηριστικό των ανθρώπινων κοινωνιών, «πάει περίπατο». Η απουσία λογικής, το έλλειμμα γνώσης και η άνωθεν χειραγώγηση, ήταν και παραμένουν βασικές προϋποθέσεις για τη διάπραξη κακών, εγκληματικών πράξεων και την εσωτερίκευσή τους, δηλαδή, την εκλογίκευση της άνανδρης ενέργειας, ως καλής και σωστής πράξης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στα Ομηρικά χρόνια, η γνώση επηρέαζε τις ανθρώπινες πράξεις. Η απουσία της οδηγούσε σε άδικες, άνομες και άνανδρες ενέργειες. Για παράδειγμα, τα ονόματα των μνηστήρων της «Οδύσσειας», των σφετεριστών του θρόνου της Ιθάκης και άνανδρων ανδρών που ζούσαν σε βάρος των πολιτών της πόλης, ήταν Αντίνοος (αυτός που παράσχει ψευδείς πληροφορίες), Ευρύμαχος (αυτός που χρησιμοποιεί τα πάντα για να μάχεται), Αμφίνομος (αυτός που διαστρεβλώνει το νόμο), Αγέλαος (αυτός που παρασύρει το λαό).

Η γνώση αποκτιέται όχι μόνο με μάθηση και παιδεία, αλλά και με «ανοικτό πνεύμα», δηλαδή, ανοικτά μάτια και διευρυμένους ορίζοντες. Ο Οιδίποδας τυφλώνεται όχι μόνο για να μη βλέπει, αλλά και να μη γνωρίζει. Να μην ξέρει. Βλέπουμε, άρα γνωρίζουμε, μαθαίνουμε και ξέρουμε. Σήμερα πια ξέρουμε. Και οφείλουμε να προστατεύσουμε ως «κόρη οφθαλμού», τη γνώση της Ιστορίας, να τη διατηρήσουμε στη μνήμη και να τη διαδώσουμε στις επόμενες γενεές.

Η λήθη μπορεί να γίνει μήτρα του κακού, όταν «κλείνουμε τα μάτια» στη μεταβίβαση της γνώσης και στην ελευθερία πρόσβασης και απόκτησής της. Οι ανδρείοι δεν γεννιούνται, είναι αποτέλεσμα κοινωνικών εξελίξεων, όπως το κακό είναι παραπροϊόν αυτών. Πριν από εβδομήντα χρόνια, η Κοκκινιά στην Ελλάδα μαρτύρησε, πριν από μια μέρα το Ντεϊρ Εζόρ στη Συρία μαρτύρησε. Και στις δύο εγκληματικές ενέργειες, άνθρωποι εκτελέστηκαν γιατί δεν δήλωσαν πίστη στο κακό και στους άνανδρους εκτελεστές τους. Ανδρείοι παρέμειναν και μένουν στην Ιστορία εκείνοι που έπραξαν το καλό, είχαν τη λογική και γνώριζαν. Οι εκτελεσθέντες μαρτύρησαν και επέδειξαν ανδρεία. Οι μαζικές εκτελέσεις τους ήταν οι μαζικοί θάνατοι στη γνώση.

ΠΗΓΗ: TVXS