Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε σήμερα ότι αποφάσισε να κινήσει διαδικασία επί παραβάσει, αποστέλλοντας προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα λόγω μη ορθής μεταφοράς της οδηγίας για την ενίσχυση του τεκμηρίου αθωότητας και του δικαιώματος παρουσίας στη δίκη κατά την ποινική διαδικασία.

Η Επιτροπή διαπίστωσε ότι τα μέτρα που κοινοποιήθηκαν δεν μεταφέρουν ορθά τις διατάξεις της οδηγίας σχετικά με τις δημόσιες αναφορές ενοχής και τις ερήμην διεξαγόμενες δίκες.

Σημαντικό είναι το τεκμήριο της αθωότητας. Οι δημόσιες αναφορές σχετικά με την ενοχή προσώπου, όσο δεν έχει αποδειχτεί η ενοχή υπόπτου ή κατηγορουμένου, είναι παράνομες, αλλά στην Ελλάδα αυτό συνηθίζεται τόσο από πολιτικούς όσο και από ΜΜΕ.

Επίσης σημαντικό είναι ότι σύμφωνα με την οδηγία, άνθρωπος που καταδικάστηκε ερήμην έχει δικαίωμα σε νέα δίκη, αν δεν έχουν τηρηθεί οι όροι σχετικά με την ενημέρωσή του για την πρώτη δίκη.

Προειδοποιητικές επιστολές για παραβίαση της ίδιας οδηγίας έχουν λάβει και άλλα πέντε κράτη μέλη (Λουξεμβούργο, Μάλτα, Σλοβενία, Σλοβακία και Σουηδία).

Η Επιτροπή καλεί τις χώρες αυτές να μεταφέρουν ορθά τους κανόνες της ΕΕ (οδηγία 2016/343/ΕΕ) για τη δημιουργία κοινών ελάχιστων προτύπων που διασφαλίζουν μια δίκαιη δίκη και ότι τα δικαιώματα των υπόπτων και των κατηγορουμένων σε ποινικές διαδικασίες προστατεύονται επαρκώς σε ολόκληρη την ΕΕ. Η Επιτροπή θεωρεί ότι ορισμένα εθνικά μέτρα μεταφοράς που κοινοποιήθηκαν από τα έξι κράτη μέλη δεν ανταποκρίνονται στις απαιτήσεις της οδηγίας.

Ως εκ τούτου, η Επιτροπή αποστέλλει προειδοποιητική επιστολή στην Ελλάδα, η οποία έχει πλέον προθεσμία δύο μηνών για να απαντήσει και να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις που ανέφερε η Επιτροπή. Εάν δεν υπάρξει ικανοποιητική απάντηση, η Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να εκδώσει αιτιολογημένη γνώμη.

Τι αναφέρει η οδηγία σχετικά με δημόσιες αναφορές ενοχής

«Άρθρο 4
Δημόσιες αναφορές στην ενοχή προσώπου
1. Τα κράτη μέλη λαμβάνουν τα αναγκαία μέτρα προκειμένου να διασφαλίσουν ότι, όσο δεν έχει αποδειχτεί η ενοχή υπόπτου ή κατηγορουμένου σύμφωνα με τον νόμο, στις δημόσιες δηλώσεις δημόσιων αρχών καθώς και στις δικαστικές αποφάσεις, με εξαίρεση τις αποφάσεις περί της ενοχής, το εν λόγω πρόσωπο δεν αναφέρεται ως ένοχο.

»Η ανωτέρω διάταξη δεν θίγει τις πράξεις της εισαγγελικής αρχής που αποσκοπούν να αποδείξουν την ενοχή του υπόπτου ή του κατηγορουμένου και δεν θίγει επίσης τις προκαταρκτικές αποφάσεις δικονομικής φύσης που λαμβάνονται από δικαστικές ή άλλες αρμόδιες αρχές και βασίζονται σε υπόνοιες ή ενοχοποιητικά στοιχεία.

»2. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι υπάρχουν διαθέσιμα κατάλληλα μέτρα σε περίπτωση παραβίασης της υποχρέωσης που προβλέπεται στην παράγραφο 1 του παρόντος άρθρου, βάσει της οποίας δεν πρέπει να γίνεται αναφορά στον ύποπτο ή κατηγορούμενο ως να είναι ένοχος, σύμφωνα με την παρούσα οδηγία και ειδικότερα με το άρθρο 10.

»3. Η υποχρέωση που ορίζεται στην παράγραφο 1 να μη γίνεται αναφορά στον ύποπτο ή κατηγορούμενο ως να είναι ένοχος δεν εμποδίζει τις δημόσιες αρχές να προβαίνουν σε δημόσια μετάδοση πληροφοριών σχετικά με την ποινική διαδικασία όταν αυτό είναι απολύτως απαραίτητο για λόγους σχετικούς με την ποινική έρευνα ή με το δημόσιο συμφέρον»

Τι λέει η οδηγία για τις ερήμην διεξαγόμενες δίκες

«Άρθρο 8
Δικαίωμα παράστασης του κατηγορουμένου στη δίκη του

»1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι ύποπτοι και οι κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα παράστασης στη δίκη τους.

»2. Τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέπουν ότι μια δίκη που μπορεί να οδηγήσει σε απόφαση για την ενοχή ή την αθωότητα του υπόπτου ή κατηγορουμένου μπορεί να διεξαχθεί ερήμην αυτού, υπό τον όρο ότι:

»α) ο ύποπτος ή κατηγορούμενος έχει ενημερωθεί εγκαίρως σχετικά με τη δίκη και τις συνέπειες της μη παράστασης· ή

»β) ο ύποπτος ή κατηγορούμενος, αφού ενημερώθηκε για τη δίκη, εκπροσωπείται από εξουσιοδοτημένο δικηγόρο ο οποίος διορίστηκε είτε από τον ύποπτο ή κατηγορούμενο είτε από το κράτος.

»3. Απόφαση που έχει ληφθεί σύμφωνα με την παράγραφο 2 μπορεί να εκτελεστεί κατά του συγκεκριμένου προσώπου.

»4. Στις περιπτώσεις που τα κράτη μέλη έχουν ένα σύστημα που προβλέπει τη δυνατότητα διεξαγωγής δικών ερήμην του υπόπτου ή κατηγορουμένου, αλλά δεν είναι δυνατό να τηρηθούν οι προϋποθέσεις που καθορίζονται στην παράγραφο 2 του παρόντος άρθρου επειδή ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος δεν μπορεί να εντοπιστεί παρ’ όλο που καταβλήθηκαν οι δέουσες προσπάθειες, τα κράτη μέλη μπορούν να προβλέψουν ότι είναι εντούτοις δυνατό να ληφθεί απόφαση και να εκτελεστεί. Σε αυτή
την περίπτωση τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, όταν οι ύποπτοι ή οι κατηγορούμενοι λαμβάνουν γνώση της απόφασης, ειδικότερα όταν συλλαμβάνονται, λαμβάνουν επίσης γνώση της δυνατότητας να προσβάλουν την απόφαση και του δικαιώματος να ζητήσουν νέα δίκη ή να ασκήσουν άλλο μέσο ένδικης προστασίας, σύμφωνα με το άρθρο 9.

»5. Το παρόν άρθρο δεν θίγει τους εθνικούς κανόνες που προβλέπουν ότι ο δικαστής ή το αρμόδιο δικαστήριο μπορεί να απομακρύνει προσωρινά ύποπτο ή κατηγορούμενο από το ακροατήριο όταν αυτό είναι προς το συμφέρον της ομαλής διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας, υπό τον όρο ότι τηρούνται τα δικαιώματα της υπεράσπισης.

»6. Το παρόν άρθρο δεν θίγει τους εθνικούς κανόνες σύμφωνα με τους οποίους η διαδικασία ή ορισμένα στάδιά της διεξάγονται γραπτώς, εφόσον αυτό συνάδει με το δικαίωμα σε δίκαιη δίκη.

»Άρθρο 9
Δικαίωμα σε νέα δίκη

»Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι ο ύποπτος ή ο κατηγορούμενος, στις περιπτώσεις που δεν παρίστατο στη δίκη του και δεν έχουν τηρηθεί οι όροι που προβλέπονται στο άρθρο 8 παράγραφος 2, έχει δικαίωμα σε νέα δίκη ή άλλο ένδικο μέσο προστασίας που επιτρέπει επαναπροσδιορισμό της ουσίας της υπόθεσης, περιλαμβανομένης της εξέτασης νέων αποδεικτικών στοιχείων, και που ενδέχεται να οδηγήσει σε ανατροπή της αρχικής απόφασης. Στο πλαίσιο αυτό, τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι οι εν λόγω ύποπτοι και κατηγορούμενοι έχουν το δικαίωμα να παρίστανται, να συμμετέχουν ουσιαστικά, σύμφωνα με τις διαδικασίες που προβλέπει το εθνικό δίκαιο, και να ασκούν τα δικαιώματα υπεράσπισής τους».