Κόλαφο αποτελεί για την Ελλάδα η πιο πρόσφατη έκθεση της «Διεθνούς Διαφάνειας» («Transparency International») όσον αφορά τον Δείκτη Διαφάνειας της κάθε χώρας. Η Ελλάδα έπεσε κάτω από τη βάση του Δείκτη, καταλαμβάνοντας την 24η θέση μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Με πτώση τριών βαθμών (49 βαθμοί το 2023, από 52 βαθμούς το 2022 και 59η θέση συνολικά για το 2023 από 51η θέση το 2022), η Ελλάδα, σύμφωνα με τους συντάκτες της έκθεσης, «αντιμετωπίζει κρίση του κράτους δικαίου που αντιστρέφει τη θετική πορεία της χώρας κατά την τελευταία δεκαετία».

Στην κατάταξη η χώρα μας συγκεντρώνει τους ίδιους βαθμούς με τη Ναμίμπια και βρίσκεται κάτω από τη Μαλαισία. Η Πολωνία (54) βρίσκεται αρκετά ψηλότερα από την Ελλάδα και η Ουγγαρία (42) χαμηλότερα.

Η «Διεθνής Διαφάνεια» κάνει λόγο για έλλειψη ανεξαρτησίας του δικαστικού συστήματος, καθώς η ηγεσία του ορίζεται από πολιτικούς, με προσωπικά συμφέροντα και κίνητρα. Αυτό, πάντα σύμφωνα με την έκθεση, αυξάνει τη διαφθορά στη χώρα και οδηγεί στην υπολειτουργία του κράτους δικαίου. Το δυστύχημα των Τεμπών και η διαχείριση του από τη Δικαιοσύνη αναφέρεται ως χαρακτηριστικό παράδειγμα όσον αφορά το εν λόγω θέμα:

«Ας πάρουμε ως παράδειγμα την Ελλάδα. Η ελάχιστη ανεξαρτησία της Δικαιοσύνης – συμπεριλαμβανομένου του διορισμού δικαστών από πολιτικούς – έχει συμβάλλει στην πιο απότομη μείωση του κράτους δικαίου στην ΕΕ.

Οι νυν και πρώην βουλευτές δεν μπορούν να ερευνηθούν από τα δικαστήρια – μόνο από το Κοινοβούλιο, και οι αξιωματούχοι που καταχρώνται την εξουσία τους σπάνια αντιμετωπίζουν συνέπειες. Αυτό έχει δημιουργήσει μια κουλτούρα διαφθοράς σε διάφορα τμήματα του δημόσιου τομέα της χώρας, με τραγικά αποτελέσματα.

Τον Φεβρουάριο του 2023, 57 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο χειρότερο σιδηροδρομικό δυστύχημα στην Ελλάδα. Η Ευρωπαϊκή Εισαγγελία εντόπισε διάφορα αδικήματα διαφθοράς που συνέβαλαν στο δυστύχημα, από νεποτιστικούς διορισμούς ανειδίκευτου προσωπικού, μέχρι κλοπή δημόσιων πόρων. Συνέστησε επίσης στο Κοινοβούλιο να ερευνήσει δύο πρώην βουλευτές, αλλά το Κοινοβούλιο ανακοίνωσε πως δεν θα το κάνει».

Το σκάνδαλο των υποκλοπών και η ελευθερία του Τύπου

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρει η Διεθνής Διαφάνεια, «οι συνέπειες από τις φερόμενες παράνομες υποκλοπές επικοινωνιών δημοσιογράφων και πολιτικών της αντιπολίτευσης από την κυβέρνηση, οι επιθέσεις στην ελευθερία του Τύπου και η μειωμένη δικαστική ανεξαρτησία συνέβαλλαν στην πιο απότομη πτώση του κράτους δικαίου στην ΕΕ».

Οι ανησυχίες αυξάνονται «εξαιτίας της υπερβολικής παρέμβασης της κυβέρνησης στο σκάνδαλο των υποκλοπών “Predatorgate”, με αναφορές για απειλές σε μέλη του ανεξάρτητου ελεγκτικού οργάνου που ερευνά την υπόθεση και για παρεμπόδιση μαρτύρων».

Δυστυχώς, η Ελλάδα είναι η χώρα με τη χειρότερη επίδοση στην ΕΕ, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου (World Press Freedom Index) και υπάρχει εξήγηση: «Η χρήση του SLAPP (Strategic Lawsuit Against Public Participation) για να φιμωθούν οι δημοσιογράφοι είναι συνήθης, εμποδίζοντας τη δυνατότητα των ΜΜΕ να αναφέρουν υποθέσεις διαφθοράς. Αυτό ενισχύεται από τη συγκέντρωση της ιδιοκτησίας ΜΜΕ σε πρόσωπα με στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ».

Η θέση και η βαθμολογία της Ελλάδας στον Δείκτη Διαφάνειας

Πώς θα σταματήσει η διολίσθηση

Η έκθεση σημειώνει πως «η Ελλάδα έκανε μια πολλά υποσχόμενη κίνηση, ιδρύοντας την Εθνική Αρχή Διαφάνειας το 2019, όμως τα μέλη της διοίκησής της επιλέγονται από την κυβέρνηση. Η θέση του Διοικητή είναι κενή για περισσότερο από ενάμιση χρόνο, ενώ μέλη του Συμβουλίου Διοίκησης παραιτήθηκαν πρόσφατα εν μέσω καταγγελιών για σκάνδαλο».

Και καταλήγει πως για να σταματήσει η διολίσθηση, «η κυβέρνηση πρέπει να εγγυηθεί την προστασία και την ασφάλεια των δημοσιογράφων, να ενισχύσει τους νόμους για το lobbying και τη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και να διατηρήσει μια ανεξάρτητη αρχή κατά της διαφθοράς».

Πως διαμορφώθηκε η λίστα του Δείκτη Διαφάνειας

Η Δανία (90 βαθμοί) καταλαμβάνει την πρώτη θέση στον δείκτη για έκτη συνεχόμενη χρονιά, με τη Φινλανδία και τη Νέα Ζηλανδία να ακολουθούν με βαθμολογία 87 και 85, αντίστοιχα. Λόγω της εύρυθμης λειτουργίας των δικαιοδοτικών συστημάτων τους, αυτές οι χώρες βρίσκονται επίσης μεταξύ των κορυφαίων της βαθμολογίας του Δείκτη για το Κράτος Δικαίου.

Η Σομαλία (11 βαθμοί), η Βενεζουέλα (13 βαθμοί), η Συρία (13 βαθμοί), το Νότιο Σουδάν (13 βαθμοί) και η Υεμένη (16 βαθμοί) καταλαμβάνουν τις τελευταίες θέσεις του Δείκτη.

Από το 2018, 12 χώρες κατέγραψαν σημαντική πτώση στη βαθμολογία τους στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς. Η λίστα περιλαμβάνει χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος, όπως το Ελ Σαλβαδόρ (31 βαθμοί), η Ονδούρα (23 βαθμοί), η Λιβερία (25 βαθμοί), η Μιανμάρ (20 βαθμοί), η Νικαράγουα (17 βαθμοί), η Σρι Λάνκα (34 βαθμοί) και η Βενεζουέλα (13 βαθμοί), καθώς και οικονομίες μεσαίου και υψηλού εισοδήματος, όπως η Αργεντινή (37 βαθμοί), η Αυστρία (71 βαθμοί), η Πολωνία (54 βαθμοί), η Τουρκία (34 βαθμοί) και το Ηνωμένο Βασίλειο (71 βαθμοί).

Οχτώ χώρες βελτίωσαν τη θέση τους στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς κατά την ίδια περίοδο: η Ιρλανδία (77 βαθμοί), η Νότια Κορέα (63 βαθμοί), η Αρμενία (47 βαθμοί), το Βιετνάμ (41 βαθμοί), οι Μαλδίβες (39 βαθμοί), η Μολδαβία (42 βαθμοί), η Αγκόλα (33 βαθμοί) και το Ουζμπεκιστάν (33 βαθμοί).

Η πορεία της Ελλάδας στον Δείκτη Διαφάνειας από το 2012 έως το 2023

Τι είναι ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς

Από την έναρξη εφαρμογής του το 1995, ο Δείκτης Αντίληψης Διαφθοράς έχει γίνει ο κορυφαίος παγκόσμιος δείκτης διαφθοράς του δημόσιου τομέα.

Ο Δείκτης βαθμολογεί 180 χώρες και περιοχές σε όλο τον κόσμο με βάση την αντίληψη για τη διαφθορά στον δημόσιο τομέα, χρησιμοποιώντας δεδομένα από 13 εξωτερικές πηγές, συμπεριλαμβανομένης της Παγκόσμιας Τράπεζας, του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, ιδιωτικών εταιρειών αξιολόγησης κινδύνου και συμβουλευτικών εταιριών, δεξαμενών σκέψης και άλλων. Οι βαθμολογίες αντικατοπτρίζουν τις απόψεις εμπειρογνωμόνων και επιχειρηματιών.