του Αλέξανδρου Γιατζίδη, M.D. medlabnews.gr iatrikanea

O ύπνος αποτελεί ζωτική ανάγκη και απαραίτητη προϋπόθεση για καλή υγεία και ευεξία. Όμως, ένας στους τρεις ενηλίκους παραπονείται για κάποια διαταραχή του ύπνου.

Η πανδημία, η οικονομική κρίση, τα καθημερινά προβλήματα, η ανεργία, η οικονομική δυσπραγία έχουν οδηγήσει πολλούς στην κατάθλιψη αλλά και σε χρήση ηρεμιστικών χαπιών.

Ένα περιστασιακό χάπι ύπνου σε μια κρίση ή κατά τη διάρκεια μιας ασθένειας μπορεί να είναι χρήσιμο, αλλά τα υπνωτικά χάπια μπορούν να προκαλέσουν προβλήματα. Σκεφτείτε προσεκτικά πριν αρχίσετε υπνωτικά χάπια και συζητήστε το με το γιατρό σας επειδή μπορούν να οδηγήσουν σε εθισμό. Εάν τα χρησιμοποιείτε, ρωτήστε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας πώς να τα μειώσετε βαθμιαία. Μη σταματήσετε ξαφνικά να τα παίρνετε. Μπορείτε να ζητήσετε χάπια αντί κάψουλες δεδομένου ότι μπορούν να κοπούν εύκολα στα δύο εάν επιθυμείτε να μειώσετε τη δόση.

Τι είναι τα Ηρεμιστικά;

Είναι φάρμακα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή. Υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικά είδη. Τα χημικά συστατικά στα οποία πολλά από τα ηρεμιστικά οφείλουν τη δράση τους ονομάζονται βενζοδιαζεπίνες. Έχουν τη μορφή χαπιών, όμως μπορεί επίσης να γίνεται ενδοφλέβια χρήση τους με σύριγγα. Τα Ηρεμιστικά ονομάζονται αλλιώς και υπνωτικά χάπια, παρασκευάζονται από τις φαρμακοβιομηχανίες σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να χορηγηθούν μόνο με ιατρική συνταγή.

Ηρεμιστικά, αγχολυτικά, αντικαταθλιπτικά που καταναλώνουμε καθημερινά είναι:

1. Valmane (Βαλεριάνα): ήπιο αγχολυτικό

2. Bespar (αγχολυτικό)

3. Seropram (αντικαταθλιπτικό)

4. Cipralex (αντικαταθλιπτικό)

5. Efexor (αντικαταθλιπτικό)

6. Atarax (αντιαλλεργικό, κατασταλτικό του νευρικού συστήματος)

7. Remeron (αντικαταθλιπτικό)

8. Xanax (ηρεμιστικό)

9. Lexotanil (ηρεμιστικό)

10. Stilnox (ηρεμιστικό)

11. Tranxene (ηρεμιστικό, ήταν διαδεδομένο στα 90s)

Τι επιδράσεις έχουν;

Όλες οι βενζοδιαζεπίνες – τα σύγχρονα ηρεμιστικά φάρμακα -, έχουν σε ελαφρώς διαφορετικό βαθμό πέντε δράσεις: υπνωτική, αγχολυτική, αντισπασμωδική, μυοχαλαρωτική και αμνησιακή.  Τα Ηρεμιστικά δημιουργούν ένα αίσθημα ηρεμίας, καταπραΰνουν το άγχος και βοηθούν στην καταπολέμηση της αϋπνίας. 

Ως υπνωτικά, οι βενζοδιαζεπίνες έχουν ένδειξη κυρίως στη θεραπεία της παροδικής ή βραχυπρόθεσμης αϋπνίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις η καθημερινή λήψη τους θα πρέπει να περιορίζεται σε λίγες ημέρες και να μην υπερβαίνει τις δύο εβδομάδες, ή πρέπει να λαμβάνονται περιστασιακά. Η συνταγογράφησή τους για την αντιμετώπιση διαταραχών του ύπνου δικαιολογείται μόνο επί σοβαρής αϋπνίας, που δημιουργεί προβλήματα στην καθημερινότητα ή έντονη δυσφορία. Όταν η αϋπνία προκύπτει στο έδαφος επεισοδιακού ή παροδικού άγχους, θα πρέπει να συνταγογραφούνται σε χαμηλές δόσεις και μόνο για λίγες ημέρες, ή να λαμβάνονται κατά διαστήματα, ή άπαξ. Στη δε χρόνια αϋπνία, η οποία αποτελεί συνήθως τη συνέπεια άλλων καταστάσεων (π.χ. σωματικών, ή άλλων σοβαρότερων ψυχιατρικών διαταραχών), τα ηρεμιστικά είναι δυνητικά χρήσιμα, αλλά θα πρέπει να λαμβάνονται στην ελάχιστη αποτελεσματική δόση κατά διαστήματα ή καθημερινά, για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Κατάλληλα φάρμακα είναι εκείνα που περιέχουν τις δραστικές ουσίες τεμαζεπάμη (Normison), λοπραζολάμη, λορμεταζεπάμη, ζοπικλόνη (Imovane) και ζολπιδέμη (Stilnox). Η διαζεπάμη (Stedon) είναι επίσης αποτελεσματική, αλλά σε άπαξ ή διαλείπουσα δοσολογία, ενώ οι ισχυρές, βραχείας δράσης βενζοδιαζεπίνες όπως η τριαζολάμη (Halcion), ενέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπιθύμητων ενεργειών. Ως αγχολυτικά, οι βενζοδιαζεπίνες θα πρέπει γενικά να χρησιμοποιούνται σε συνδυασμό με άλλα μέσα, όπως οι ψυχολογικές θεραπείες, τα αντικαταθλιπτικά, ή άλλα φάρμακα όπως η βουσπιρόνη (Bespar), αν και αυτά τα μέτρα έχουν δράση με βραδύτερη έναρξη. Οι ενδείξεις εδώ περιλαμβάνουν οξείες αντιδράσεις άγχους, το επεισοδιακό άγχος, το γενικευμένο άγχος, τη σοβαρή Διαταραχή Κρίσεων Πανικού και την αγοραφοβία, ως αρχική θεραπευτική αντιμετώπιση.

Αν η χρήση τους συνεχίζεται για αρκετό χρονικό διάστημα, μπορεί να γίνουν πολύ εξαρτησιογόνα. Η περιστασιακή χρήση τους όμως, δεν προκαλεί εξάρτηση. Η παρατεταμένη χρήση μπορεί να προκαλέσει επιθετικότητα, υπερβολικό γέλιο ή κλάμα. Όσοι αποκτούν εξάρτηση στα ηρεμιστικά αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες απεξάρτησης και βιώνουν καταστάσεις αρρώστιας και παράνοιας όταν προσπαθούν να σταματήσουν τη χρήση τους. Τα συμπτώματα στέρησης μπορεί να είναι πραγματικά επώδυνα. Μην προσπαθήσετε να τα σταματήσετε χωρίς ιατρική παρακολούθηση.

Άλλοι κίνδυνοι

Η καθημερινή τους χρήση για μεγάλο χρονικό διάστημα δημιουργεί μια κατάσταση παραζάλης. Σε μεγαλύτερες δόσεις προκαλούν ψυχικές διαταραχές, όπως κλεπτομανία, και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνα όταν αναμειχθούν με Ηρωίνη. Οι εβδομάδες περνούν χωρίς ο χρήστης να τις αντιλαμβάνεται. Οι πιο πολλές λειτουργίες και δραστηριότητες φαίνεται να γίνονται μηχανικά. Η μακροχρόνια χρήση μετατρέπει το χρήστη σε ζόμπι. Μπορεί να συνεχίσει να εκτελεί τις καθημερινές του υποχρεώσεις, αλλά η σπίθα της ζωής έχει σβήσει μέσα του. Επέρχεται μια αίσθηση αδιαφορίας για όλους και για όλα. Αν αυτό συμβεί δείτε το γιατρό σας.

Οι παρενέργειες της μακροπρόθεσμης χρήσης περιλαμβάνουν:

• Απώλεια ισορροπίας

• Προβλήματα μνήμης

• Δυσκολία να σκεφθείτε καθαρά

• Ακράτεια

• Αλλαγές στις αισθήσεις και στα συναισθήματα

• Αλλαγές προσωπικότητας

Προφυλάξεις

Ο συνδυασμός με αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει βίαιες αντιδράσεις. Αν ο χρήστης επιχειρήσει να κάνει ενδοφλέβια χρήση κάψουλας, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές βλάβες στους μυς και καταστροφή των άκρων. Επίσης, η σκόνη θα προκαλέσει σοβαρές φθορές στις φλέβες. Ακόμη, αν ο χρήστης μοιράζεται την ίδια σύριγγα με άλλους αυξάνεται ο κίνδυνος μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών όπως HIV/AIDS και Ηπατίτιδας Β και C. Τα Ηρεμιστικά γενικά μπορεί να προκαλέσουν θάνατο, αν γίνεται κοινή χρήση μαζί με οπιούχα ή αλκοόλ γιατί επέρχεται αναπνευστική ανεπάρκεια. Άτομα που είχαν ή έχουν ηπατίτιδα μπορεί να παρουσιάσουν σοβαρές επιπλοκές όπως προβλήματα με το συκώτι ή τα νεφρά. Απαγορεύεται αυστηρά η χρήση τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. 

Μη τα χρησιμοποιείτε σε καθημερινή βάση, όπως γράφει η ιατρική συνταγή και ποτέ μην ξεπερνάτε τη συνιστώμενη δοσολογία. Αν πρέπει να τα χρησιμοποιήσετε, προσπαθήστε να τα χρησιμοποιείτε μόνο περιστασιακά - αν όχι καθόλου - και μόνο αν τα χρειάζεστε πραγματικά. Το γεγονός ότι τα Ηρεμιστικά είναι νόμιμα, δε σημαίνει ότι δεν είναι ναρκωτικές ουσίες που μπορούν να βλάψουν ανεπανόρθωτα την υγεία. Η κατοχή των Temazepam χωρίς τη χορήγηση ιατρικής συνταγής, είναι παράνομη και τιμωρείται με ποινή φυλάκισης. Τα Ηρεμιστικά μπορεί να αποδειχτούν πολύ χρήσιμα σε σπάνιες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, κάποιες φορές που υπάρχουν προβλήματα αϋπνίας και θα ήταν καλύτερη για την υγεία η χορήγησή τους. Δε συνίσταται όμως η λήψη τους σε καθημερινή βάση. Μην ξεχνάτε να ρωτάτε πάντα το γιατρό σας ό,τι σας απασχολεί γύρω από αυτά και άλλα φάρμακα.

Όσοι είναι άρρωστοι και βρίσκονται υπό ιατρική φροντίδα και θεραπευτική αγωγή πρέπει να προσέχουν να μην κάνουν τίποτα που θα επιδεινώσει την υγεία τους. Καθώς από πρακτικής άποψης είναι δύσκολο για εμάς να παραθέσουμε όλες τις ουσίες που χορηγούνται με ιατρική συνταγή και τους πιθανούς κινδύνους συνδυασμού τους με άλλες ουσίες, είναι προτιμότερο να πούμε ότι όποιος παίρνει φάρμακα με ιατρική συνταγή δεν πρέπει να κάνει χρήση άλλων ουσιών ή αναμίξεις, συμπεριλαμβανομένου και του αλκοόλ.

Μπορείτε να ενημερωθείτε σχετικά από ειδικά βιβλία και διάφορες σχετικές εκδόσεις που περιλαμβάνουν όλα τα φάρμακα που χορηγούνται με ιατρική συνταγή και τις πιθανές παρενέργειες.

Επίσης, ρωτήστε το γιατρό σας για περισσότερες πληροφορίες.

Άτομα με προβλήματα διανοητικής υγείας δεν πρέπει να κάνουν χρήση ψυχεδελικών ουσιών, καθώς επιδρούν κυρίως στον εγκέφαλο. Μερικές ουσίες προκαλούν διάφορες διαταραχές. Τα βιβλία σχετικά με προγράμματα φυσικής εκπαίδευσης συνιστούν γενικές εξετάσεις σε κάποιον πριν ξεκινήσει την εφαρμογή του θεραπευτικού προγράμματος. Αυτή είναι μια χρήσιμη συμβουλή σε κάποιον που επιθυμεί να δοκιμάσει κάτι που θα αλλάξει το φυσιολογικό πλαίσιο λειτουργιών του οργανισμού του, κάτι που κάνουν όλες οι ουσίες, νόμιμες ή παράνομες. Σας υπενθυμίζουμε πως οι μόνοι υπεύθυνοι για τις αποφάσεις και τις επιλογές σας είστε εσείς. Μόνο με την κατάλληλη εξέταση από γιατρό θα ξέρετε τι σας επιτρέπεται και τι όχι.

Αν αντιμετωπίζετε δυσκολίες στον ύπνο, μειώστε την καθημερινή συνολική κατανάλωση σε τσάι, καφέ και ελαφρά ποτά που περιέχουν καφεΐνη. Να παίρνετε το δείπνο σας νωρίς και να αποφεύγετε, απόγευμα και βράδυ, το δυνατό τσάι ή τον καφέ, εκτός και αν δεν περιέχει καφεΐνη. Προσπαθήστε να κουράσετε σωματικά τον εαυτό σας επιδιδόμενοι σε κάποια ευχάριστη άσκηση, για παράδειγμα μια γρήγορη βόλτα ή στην κηπουρική. Στη συνέχεια, κάνετε ένα μπάνιο και περάστε λίγη ώρα «αδειάζοντας» το μυαλό σας, πριν πέσετε στο κρεβάτι για να διαβάσετε ή να δείτε τηλεόραση. Μην απασχολείτε το μυαλό σας με προβλήματα – μπορούν να περιμένουν έως το πρωί! Αν δεν μπορείτε να κοιμηθείτε ή αν ξυπνάτε στη μέση της νύχτας και δεν μπορείτε να ξανακοιμηθείτε, σηκωθείτε, φτιάξτε ένα ρόφημα (προτιμάτε κάτι με ζεστό γάλα και όχι τσάι ή καφέ), κάνετε κάποια δουλειά που δεν απαιτεί σκέψη ή προσπάθεια, όπως το να τακτοποιήσετε το συρτάρι με τις κάλτσες σας ή την εργαλειοθήκη σας, και ύστερα επιστρέψτε στο κρεβάτι σας. Μην ξαπλώνετε έχοντας ανησυχίες. Προσπαθήστε να αποφεύγετε τα υπνωτικά χάπια, εκτός και αν είναι μόνο για μία ή δύο νύχτες, προκειμένου να σπάσετε τη συνέχεια της αϋπνίας.

Η Παγκόσμια Εταιρεία Ύπνου (WSS), στην οποία συμμετέχουν ειδικοί επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο, όρισε την Παρασκευή πριν από την Εαρινή Ισημερία κάθε χρόνου (15 Μαρτίου 2019) ως Παγκόσμια Ημέρα Ύπνου για να αναδείξει την σημασία του ύπνου για την υγεία του ατόμου και τις συνέπειες της αϋπνίας.

Πηγή NSW Multicultural Health Communication Service medlabnews.gr iatrikanea