Άρης Χατζηγεωργίου

Η παραβίαση του νόμου 5014 που ψήφισε τον Ιανουάριο η κυβέρνηση για τον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών ● Ερωτήματα για τον ορισμό ειδικής επιτροπής ad hoc, με προβληματική νομιμοποίηση και υπογραφή του γραμματέα του υπουργείου Υποδομών ● Πυρά και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ανυπαρξία μόνιμου και ανεξάρτητου φορέα διερεύνησης δυστυχημάτων στην Ελλάδα, όπως προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Tην ώρα που στους αρμόδιους για τον σιδηρόδρομο φορείς οι καταστροφείς εγγράφων έχουν «πάρει φωτιά» και ελάχιστη μέριμνα έχει υπάρξει για την έγκαιρη συλλογή αποδεικτικών στοιχείων, η κυβέρνηση υπόσχεται πως θα τηρήσει τον νόμο για την ανεξάρτητη αρχή διερεύνησης σιδηροδρομικών δυστυχημάτων, αλλά... μακροπρόθεσμα.

Εργαζόμενοι στον ΟΣΕ αλλά και στην ΕΡΓΟΣΕ, η οποία είναι κυρίως αρμόδια για τα σιδηροδρομικά έργα που έχουν βαλτώσει, αναφέρουν στην «Εφ.Συν.» μια περίεργη κινητικότητα γύρω από τους κάδους ανακύκλωσης οι οποίοι γεμίζουν καθημερινά με έγγραφα που έχουν μετατραπεί σε πολύ λεπτές λωρίδες. Αυτό που γεννά απορίες είναι το γεγονός ότι όλες αυτές τις ημέρες μετά το τραγικό δυστύχημα και ενώ διοχετεύονταν σε μέσα ενημέρωσης διάφορα αποσπάσματα των συνομιλιών του προφυλακισμένου σταθμάρχη Λάρισας και άλλων εμπλεκομένων, δεν υπήρξε καμία εμφανής κινητοποίηση στα γραφεία των οργανισμών από τις εισαγγελικές και άλλες αρχές, με εξαίρεση μια επιχείρηση της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) στον ΟΣΕ.

Κανονικά, θα έπρεπε τα γραφεία να έχουν σφραγιστεί αμέσως και να μείνουν περιχαρακωμένα με κορδέλες αποκλεισμού, μέχρι να αντληθεί από φακέλους και ηλεκτρονικά αρχεία κάθε πιθανό χρήσιμο στοιχείο. Αντ’ αυτού, επί δέκα μέρες οι παραιτημένες διοικήσεις παρέμειναν και τα επιτελεία εργάζονταν ακόμη και Σαββατοκύριακα, ενώ οι κάδοι ανακύκλωσης γέμιζαν κάθε μέρα. Ταυτόχρονα, το μόνο μέσο περιχαράκωσης του χώρου είναι η τοποθέτηση σιδερένιων ρολών στα γραφεία του ΟΣΕ που έμεναν εκτεθειμένα όλα τα τελευταία χρόνια στην πιάτσα ναρκωτικών που λειτουργούσε ανενόχλητη γύρω από το κτίριο της Καρόλου.

Χωρίς ανεξάρτητο φορέα

Στο άλλο κρίσιμο επίπεδο, εκείνο της μη ποινικής διερεύνησης των αιτίων, η κυβέρνηση αναγκάστηκε σε κάποια μικρή υπαναχώρηση, όπως προκύπτει μέσω των επίσημων «καναλιών» της. Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΑΠΕ), στη συνεδρίαση με τα κλαμένα πρόσωπα των υπουργών -που είχε ως μόνο θέμα το σιδηροδρομικό δυστύχημα-, ο κ. Γεραπετρίτης είπε ότι στα ήδη γνωστά μέτρα διερεύνησης (Ειδική Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, δικαστική έρευνα) περιλαμβάνονται «και πιο μακροπρόθεσμες παρεμβάσεις για την ενίσχυση της ασφάλειας των σιδηροδρομικών μεταφορών, μέσω της στελέχωσης και λειτουργίας του Εθνικού Οργανισμού Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών, που νομοθετήθηκε τον Ιανουάριο 2023».

Η αδιαφορία της κυβέρνησης Μητσοτάκη για τη λειτουργία του φορέα διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων από το 2019 έχει αναδειχθεί από την «Εφ.Συν.» πολλές φορές, ιδιαίτερα μετά την τραγωδία των Τεμπών. Μάλιστα, στη συνέντευξη Τύπου της περασμένης Τετάρτης, μαζί με την ερώτηση της «Εφ.Συν.» της οποίας ο κ. Γεραπετρίτης ζήτησε την ανάκληση (αφορούσε τη μη πρόσληψη 200 σιδηροδρομικών ενώ προσλαμβάνονταν χιλιάδες αστυνομικοί), ο υπογράφων έθεσε και την παραβίαση του νόμου 5014 που ψήφισε τον Ιανουάριο αυτή η κυβέρνηση.

Ο νόμος αυτός προβλέπει ότι όλα τα σιδηροδρομικά συμβάντα θα διερευνώνται από τον Εθνικό Οργανισμό Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ). Μέχρι όμως να συσταθεί αυτός ο φορέας, αναφέρει ο ίδιος νόμος, τα καθήκοντά του ασκεί η Επιτροπή Διερεύνησης Ατυχημάτων και Ασφάλειας Πτήσεων (ΕΔΑΑΠ). Αντί όμως να εφαρμόσει τον νόμο, η κυβέρνηση όρισε μια ειδική επιτροπή ad hoc, με προβληματική νομιμοποίηση και υπογραφή του γραμματέα του υπουργείου Υποδομών.

Σύμφωνα με πληροφορίες, η έλλειψη ανεξαρτησίας αυτής της επιτροπής τέθηκε με έμφαση ως θέμα και από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, μέσω της εκπροσώπου της επιτρόπου Μεταφορών, Βαλεάν, που είδε μέσα στην εβδομάδα τον πρωθυπουργό. Σε διεθνές επίπεδο, η ύπαρξη ενός τέτοιου ανεξάρτητου και ισχυρού φορέα διερεύνησης είναι κρίσιμη. Αν δεν έρθουν στο φως όλα τα προβλήματα και τα κενά που οδήγησαν σε ένα συμβάν, ακόμη και όσα θίγουν την εκάστοτε κυβέρνηση, κανείς δεν θα φροντίσει για τις απαραίτητες διορθώσεις. Τα λάθη θα συνεχίζονται και θα φέρουν το επόμενο σοβαρό δυστύχημα. Και μετά θα έρχονται οι υπουργοί να «κλαίνε» και να καταριούνται τις «παθογένειες του κράτους», οι ίδιοι που δεν ενεργοποίησαν το σοβαρότερο εργαλείο για την αντιμετώπισή τους. Ισως γιατί εμμένουν στην ιδεοληψία ότι το μόνο φάρμακο για τις παθογένειες είναι οι ιδιωτικοποιήσεις.

Παρέμβαση

Οι πιέσεις της Κομισιόν, πάντως, φαίνεται πως ανάγκασαν την κυβέρνηση να αλλάξει ελαφρώς πλεύση. Εκεί που ο κ. Γεραπετρίτης την Τετάρτη παρέκαμψε την ερώτηση της «Εφ.Συν.», λέγοντας ότι ο νόμος 5014 «καταψηφίστηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ» και διότι η ΕΔΑΑΠ «δεν έχει την απαραίτητη τεχνογνωσία» (λες και τη διαθέτει ο γραμματέας του υπουργείου), ήρθε η αναφορά στο υπουργικό συμβούλιο για «μακροπρόθεσμη συμμόρφωση».

Παρέμβαση στο ίδιο θέμα πραγματοποίησε με κατάθεση ερώτησης στην Κομισιόν σύσσωμη η ευρωομάδα του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., ζητώντας ενημέρωση «για την ανυπαρξία μόνιμου και ανεξάρτητου φορέα διερεύνησης σιδηροδρομικών ατυχημάτων στην Ελλάδα, όπως προβλέπει η ευρωπαϊκή νομοθεσία». Στην ερώτηση, που συνυπογράφουν οι Ελενα Κουντουρά, Δημήτρης Παπαδημούλης, Κώστας Αρβανίτης, Αλέξης Γεωργούλης, Πέτρος Κόκκαλης και Στέλιος Κούλογλου, τονίζεται ότι «η κυβέρνηση συνέστησε νέο φορέα τον Ιανουάριο (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) ο οποίος δεν είναι καν σε λειτουργία, έχοντας ήδη καταργήσει τον προηγούμενο (ΕΔΙΣΑΣ)».

Το άρθρο 22 της Οδηγίας 2016/798 για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων ορίζει ότι «κάθε κράτος-μέλος εξασφαλίζει πως τα ατυχήματα και τα συμβάντα διερευνώνται από μόνιμο φορέα, ανεξάρτητο από διάφορους παράγοντες, στο ενωσιακό σιδηροδρομικό σύστημα και από οποιονδήποτε τρίτο με συμφέροντα αντικρουόμενα με τα καθήκοντα που ανατίθενται στον φορέα διερεύνησης. Επιπλέον, είναι λειτουργικά ανεξάρτητος από την εθνική αρχή ασφάλειας, από τον οργανισμό και από οποιονδήποτε ρυθμιστικό φορέα για σιδηρόδρομους».

Η Κομισιόν ερωτάται αν η κυβέρνηση την είχε ενημερώσει για τα παραπάνω και ειδικά για την κατάργηση της ΕΔΙΣΑΣ και μάλιστα πριν καταστεί λειτουργικός ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει αυτή τη στιγμή μόνιμος και αξιόπιστος φορέας διερεύνησης δυστυχημάτων, όπως αξιώνει η Οδηγία.

Σουρωτήρι κάνει η κυβέρνηση την κοινοτική οδηγία

Η λειτουργία του ανεξάρτητου φορέα διερεύνησης έχει ένα βαθιά προβληματικό παρελθόν. Τα ζητήματα που αφορούν την ασφάλεια των σιδηροδρόμων ρυθμίζονται από την κοινοτική οδηγία 798 του 2016, η οποία αντικατέστησε την προγενέστερη 49 του 2004. Ζητούμενο είναι να διενεργούνται οι διερευνήσεις από μόνιμους φορείς διερεύνησης (επιτροπές, οργανισμούς κ.λπ.) οι οποίοι είναι ανεξάρτητοι ως προς την οργάνωση, τη νομική μορφή και τη λήψη αποφάσεων από οποιονδήποτε φορέα που έχει αντικρουόμενα συμφέροντα με τα καθήκοντα που τους ανατίθενται.

Η Οδηγία 2004/49/ΕΚ ενσωματώθηκε στην ελληνική νομοθεσία με τον νόμο 4313/2014 και εκείνη του 2016 με τον 4632/2019, ο οποίος διατήρησε τη μόνιμη επιτροπή διερεύνησης του προηγούμενου νόμου χωρίς να τη στελεχώσει. Με τον νόμο 5014/2023 του περασμένου Ιανουαρίου, συστάθηκε «στα χαρτιά» Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων (ΕΟΔΑΣΑΑΜ) χωρίς να έχουν οριστεί μέλη, ενώ το υποστηρικτικό προσωπικό βρίσκεται υπό μετακίνηση.

Οπως αποδείχτηκε στην πορεία, η ενσωμάτωση του ευρωπαϊκού πλαισίου για την ασφάλεια των σιδηροδρόμων στην ελληνική νομοθεσία δεν ήταν καθόλου απαλλαγμένη από «παρεμβάσεις» σε επιμέρους σημεία, στο όνομα των όποιων σκοπιμοτήτων, οι οποίες είτε αλλοιώνουν σε σημαντικό βαθμό είτε παραβιάζουν το πλαίσιο της ασφάλειας των σιδηροδρόμων σε ζητήματα καίριας σημασίας. Τα μέλη του συμβουλίου του ΕΟΔΑΣΑΑΜ διορίζονται και πάλι από τον ίδιο υπουργό Υποδομών και Μεταφορών (ο οποίος έχει και την εποπτεία του οργανισμού), παραβιάζοντας την ανεξαρτησία του φορέα.

Στην περίπτωση σιδηροδρομικών ατυχημάτων, το υπουργείο είναι ελεγχόμενος φορέας και δεν μπορεί ούτε να ορίζει ούτε να εποπτεύει τον «ελεγκτή» του. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έφτασε στο σημείο να μην ενσωματώσει καν στον νόμο το τμήμα της Οδηγίας που ορίζει τη δομή των πορισμάτων διερεύνησης, προφανώς για να την υπαγορεύει κατά πώς τη συμφέρει.

Πηγή: efsyn.gr