• Κ. Σώκου

Προσπαθούμε να βάλουμε σε λέξεις τα ανείπωτα, να δώσουμε πρακτικές συμβουλές, όταν κάτι τέτοιο φαντάζει αδύνατο. Μια μεγάλη τραγωδία, ένα εθνικό πένθος και το συλλογικό τραύμα που αυτό αφήνει πίσω του είναι πράγματα δυσεπίλυτα. Ας δούμε τι μπορούμε να κάνουμε για να διαχειριστούμε τη ζοφερή πραγματικότητα των ημερών.

Το συλλογικό πένθος είναι μια κοινή εμπειρία απώλειας που βιώνει μια ομάδα ανθρώπων, μια κοινότητα ή ένα έθνος, μετά από ένα τραυματικό γεγονός. Όταν συμβαίνει κάτι όπως η τραγωδία στα Τέμπη, αυτό μπορεί να επηρεάσει όχι μόνο τους άμεσα κοντινούς ανθρώπους, αλλά κι εκείνους της ευρύτερης κοινότητας. Όλους εμάς, που μπορεί να μη χάσαμε φίλους ή συγγενείς, αλλά νιώσαμε ένα σφίξιμο στο στομάχι, θλίψη, οργή και φόβο.

Μια ολόκληρη μέρα γινόμαστε αποδέκτες μιας σκληρής πραγματικότητας, άλλοι λιγότερο και άλλοι περισσότερο. Για μία ακόμη φορά προσπαθούμε να κρυφτούμε από τα παιδιά. Μπαίνουμε νοερά στη θέση άλλων ανθρώπων, κάνουμε σκέψεις πως από τύχη ζούμε, διστάζουμε να μοιραστούμε συναισθήματα και νιώθουμε αβοήθητοι.

Συλλογικό πένθος και τραύμα

Ο Dan Reidenberg, ειδικός ψυχικής υγείας αναφέρει: «Το συλλογικό τραύμα αλλάζει την ιστορία και τη μνήμη για πολλούς. Αλλάζει τον τρόπο που επεξεργαζόμαστε και βλέπουμε όχι μόνο το τραύμα που βιώθηκε, αλλά και το τι κάνουμε με την ανάμνησή του καθώς προχωράμε».

Πρόκειται για ένα δυσφορικό βίωμα που ενεργοποιεί τον φόβο και γίνεται αντιληπτό συλλογικά. Αυτό το είδος τραύματος συχνά επιδεινώνεται από την έντονη έκθεση στα μέσα ενημέρωσης.

ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ/MOTIONTEAM /EUROKINISSI

«Δυστυχώς σε μια τέτοια δύσκολη στιγμή είναι πιθανόν να διαπιστώσουμε ότι, αντί να επικεντρωθούμε σε αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό, τις ζωές που χάθηκαν, ίσως εστιάσουμε σε γεγονότα τα οποία θα μας απομακρύνουν από την ουσία, όπως για παράδειγμα σε πολιτικές εντάσεις, αλλά και να τραυματιστούμε ψυχικά αν εκτεθούμε συνεχόμενα στις πληροφορίες που μας παρέχουν τα ΜΜΕ», λέει η Νάνσυ Ψημενάτου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας με ειδίκευση στο πένθος και συγγραφέας του βιβλίου Πένθος - Το ταξίδι στη χώρα του παράδοξου.

«Ο δημόσιος θρήνος που προκύπτει είναι αποτέλεσμα της ικανότητάς μας να νιώθουμε τον πόνο των άλλων, ενώ ταυτόχρονα μπορεί να έρθουμε σε επαφή με τα δικά μας προσωπικά πένθη», προσθέτει.

Τι συμβουλεύουν οι ειδικοί

– Επιλέξτε προσεκτικά πού θα εκτεθείτε

«Το να αποφύγουμε να εκθέσουμε τους εαυτούς μας σε ερεθίσματα που μεγεθύνουν το άγχος και δεν προσφέρουν ουσιαστικά κάτι περισσότερο στην ενημέρωση ή τη γνώση γύρω από το θέμα είναι πράξη αυτοπροστασίας. Το να συζητήσουμε με δικούς μας ανθρώπους τα συναισθήματα που μας προκάλεσε όλο αυτό είναι πράξη αυτοφροντίδας. Αν μπορώ να δώσω μία συμβουλή, είναι πριν πατήσετε play σε κάποιο βίντεο, πριν κάνετε κλικ σε κάποιο άρθρο, πριν σταθείτε μπροστά σε ένα ρεπορτάζ στην τηλεόραση, αναρωτηθείτε ποια ανάγκη εξυπηρετεί», γράφει σε ανάρτησή της η Φιλιώ Κατσαρού, Σύμβουλος ψυχικής υγείας ενηλίκων, εξειδικευμένη στην υποστήριξη γονέων.

– Αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας

Σύμφωνα με τον David Kessler, έναν από τους πιο σημαντικούς ειδικούς αυτή τη στιγμή στο θέμα του πένθους, είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τη θλίψη που νιώθουμε αυτή την περίοδο ως πένθος, να τη διαχειριστούμε και να βρούμε νόημα σε αυτή.

Ο Kessler σημειώνει ότι σε τέτοιες περιστάσεις αισθανόμαστε επίσης και προσδοκώμενο πένθος. Το προσδοκώμενο πένθος είναι εκείνο το συναίσθημα που νιώθουμε γι’ αυτό που επιφυλάσσει το μέλλον όταν αισθανόμαστε αβέβαιοι. Συνήθως επικεντρώνεται στον θάνατο. Στη συγκεκριμένη περίπτωση μεταφράζεται ως: Τι θα γίνει αν ταξιδέψω κι εγώ με τρένο;

Μια αρχή είναι να κατανοήσουμε τα στάδια του πένθους: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, θλίψη, αποδοχή.

Όταν αναγνωρίσεις ότι είναι συναίσθημα πένθους, το νιώθεις και κινείται μέσα σου. Τα συναισθήματα χρειάζονται κίνηση. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε το τι περνάμε. Είμαστε η πρώτη γενιά που έχουμε συναισθήματα για τα συναισθήματά μας. Λέμε στον εαυτό μας πράγματα όπως: Νιώθω λυπημένος, αλλά δεν θα έπρεπε να νιώθω έτσι, άλλοι άνθρωποι περνάνε χειρότερα.

Μπορούμε –και θα έπρεπε– να σταματάμε στο πρώτο συναίσθημα: «Νιώθω λύπη, άσε με να μείνω για 5 λεπτά στο συναίσθημα της λύπης». Σου επιτρέπεται να νιώσεις τη λύπη και τον φόβο και τον θυμό, άσχετα με το τι νιώθει κάποιος άλλος. Η αλήθεια είναι ότι ένα συναίσθημα κινείται μέσα μας. Το νιώθουμε και μετά φεύγει και πάμε στο επόμενο συναίσθημα. Είναι παράλογο να σκεφτόμαστε ότι δεν θα έπρεπε να νιώθουμε θλίψη αυτή τη στιγμή.

MOTIONTEAM/ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ

– Προστατέψτε τα παιδιά

Είναι σημαντικό να προστατέψουμε τα παιδιά από την υπερέκθεση στις ειδήσεις. Μπορούμε να τους μιλήσουμε για την τραγωδία με λόγια απλά και κατανοητά, όπως κάναμε και στην περίπτωση του πολέμου στην Ουκρανία, σύμφωνα με την ψυχολόγο Ναταλία Κουτρούλη.

Η εκπαιδευτικός προσχολικής αγωγής Ελίνα Μαυροπούλου συμβουλεύει: 

1. Κρατήστε τα παιδιά μακριά από την τηλεόραση και το ραδιόφωνο.
2. Σε περίπτωση που ρωτήσουν, προσπαθήστε να μάθετε πρώτα τι έχουν ακούσει.
3. Δώστε πληροφορίες απλές, που μπορούν να διαχειριστούν. Όχι λεπτομέρειες και μελοδραματισμούς.
4. Συνεχίστε την καθημερινότητά σας ως έχει.
5. Αν σας δυσκολεύει να μιλήσετε γι' αυτό, ζητήστε χρόνο από τα παιδιά.

Είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το μεγαλύτερο όπλο που έχετε ως γονείς είναι η ψυχραιμία.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε ένα συλλογικό πένθος

Το τραύμα μπορεί να είναι συλλογικό, αλλά δεν υπάρχει μια απόλυτα ταιριαστή προσέγγιση διαχείρισής του για όλους. Οι παρακάτω συμβουλές αποτελούν τις πρώτες βοήθειες σε περιπτώσεις καταστροφών και απευθύνονται στους πληγέντες, στους συγγενείς, αλλά και στον κόσμο που βρίσκεται σε μεγαλύτερη συναισθηματική απόσταση. Δεν σημαίνει όμως ότι μπορούν να βοηθήσουν τους πάντες. Βρείτε αυτό που λειτουργεί καλύτερα για εσάς, ανάλογα με την «κατηγορία» στην οποία ανήκετε, αλλά και τον χαρακτήρα σας.

– Βρείτε υποστήριξη

Είναι συνηθισμένο να βιώνετε σοκ, θλίψη και τραύμα μετά από ένα τέτοιο γεγονός. Ενθαρρύνετε όσους επηρεάζονται να αναζητήσουν υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους ή τους επαγγελματίες, όπως συμβούλους ή θεραπευτές.

– Συνδεθείτε με τα αγαπημένα σας πρόσωπα

Οι ειδικοί συστήνουν να μιλάμε με τους αγαπημένους μας για όσα νιώθουμε. Είναι σημαντικό να μοιραζόμαστε τις ιστορίες μας ή να συμμετέχουμε σε συναντήσεις. Η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να αποτελέσουν πηγή υποστήριξης κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης στιγμής. Ενθαρρύνετε τους επιζώντες να συνδεθούν με τους αγαπημένους τους και να αναζητήσουν παρηγοριά σε εκείνους που ενδιαφέρονται για αυτούς.

– Αφιερώστε χρόνο για την επεξεργασία

Είναι σημαντικό να επιτρέψετε στους επιζώντες να αφιερώσουν τον χρόνο που χρειάζονται για να επεξεργαστούν τα συναισθήματα και τις εμπειρίες τους. Ενθαρρύνετέ τους να δώσουν προτεραιότητα στην αυτοφροντίδα και να πάρουν άδεια από την εργασία ή τις σπουδαστικές τους υποχρεώσεις.

Πλήθος πολιτών ανταποκρίθηκε στην έκτακτη αιμοδοσία που διοργανώθηκε στην κεντρική Πλατεία της Λάρισας.  ΡΑΦΑΗΛ ΓΕΩΓΙΑΔΗΣ/ MOTIONTEAM/EUROKINISSI

– Απευθυνθείτε σε τοπικούς οργανισμούς

Η αναζήτηση ενός νοήματος μετά από ένα τραυματικό γεγονός είναι άλλος ένας τρόπος να επουλώσουμε την πληγή. Αυτό μπορεί να γίνει σε ατομικό ή κοινωνικό επίπεδο, δημιουργώντας έναν σκοπό μετά από ένα γεγονός ή αναλαμβάνοντας δράση για να φέρουμε θετικές αλλαγές στην κοινωνία. Ενώστε τις δυνάμεις σας και προσφέρετε υποστήριξη σε όσους επλήγησαν από το ατύχημα. Ενθαρρύνετε τους επιζώντες να επικοινωνήσουν και συνδεθείτε με αυτές τις ομάδες.

– Φροντίστε τον εαυτό σας

Η αυτοφροντίδα δεν είναι εγωιστική πράξη, αλλά αυτοπροστασία: ο επαρκής ύπνος, η καλή διατροφή και η τακτική άσκηση είναι χρήσιμα. Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε πράγματα που σας αρέσουν και που σας βοηθούν να χαλαρώσετε.

– Δώστε χρόνο

Να είστε υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Το πένθος είναι μια διαδικασία που χρειάζεται χρόνο για να γίνει αποδεκτό και η επούλωση δεν πρέπει να γίνει βιαστικά. Ο κάθε άνθρωπος έχει τους δικούς του ρυθμούς.

– Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια

Εάν ανήκετε στους συγγενείς των θυμάτων ή στους επιζώντες, αν παλεύετε για να αντιμετωπίσετε τη θλίψη σα, μη διστάσετε να αναζητήσετε επαγγελματική βοήθεια από κάποιον θεραπευτή, σύμβουλο ή άλλο επαγγελματία ψυχικής υγείας.

Πηγή: ow.gr