Δημήτρης Κούβελας
Καθηγητής Φαρμακολογίας – Κλινικής Φαρμακολογίας
Ιατρική Σχολή, ΑΠΘ

Πολλοί άνθρωποι είναι ενθουσιασμένοι που δημιουργήθηκαν εμβόλια ως το πρώτο βήμα για τη διαχείριση της εξάπλωσης του κοροναϊού. Δυστυχώς, υπήρξε και υπάρχει μεγάλη παραπληροφόρηση σχετικά με τα εμβόλια και την ανάπτυξή τους και την αντιμετώπιση των συχνών ήπιων ανεπιθύμητων ενεργειών τους. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τους μύθους από τα γεγονότα.

Μύθος: Δεν πρέπει να κάνουμε χρήση παρακεταμόλης ή ιβουπροφαίνης για την αντιμετώπιση των ήπιων ανεπιθύμητων ενεργειών.
Γεγονός: Τα αναλγητικά και τα ΜΣΑΦ όπως η ιβουπροφαίνη (Nurofen) μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες του εμβολίου κατά της COVID-19, σύμφωνα με τις
οδηγίες από όλους τους οργανισμούς υγείας όπως το CDC των ΗΠΑ, τον NHS του Η.Β. την Επιτροπή Εμβολιασμού της χώρας μας, και την Ελληνική Εταιρεία Έρευνας και Εκπαίδευσης στην ΠΦΥ.

Μύθος: Τα Μη Στεροειδή Αντιφλεγμονώδη Φάρμακα (ΜΣΑΦ) για την ανακούφιση από τις ανεπιθύμητες ενέργειες, πιθανόν να μειώνουν την ανοσολογική απόκριση στο εμβόλιο.
Γεγονός: Η λανθασμένη εντύπωση ότι τα αντιπυρετικά /ΜΣΑΦ είναι πιθανόν να μειώνουν την ανοσολογική απόκριση στο εμβόλιο ξεκίνησε σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη διαθεσιμότητα των
εμβολίων COVID-19, με τη δημοσίευση κάποιων μελετών που ισχυρίστηκαν ότι η ιβουπροφαίνη και η παρακεταμόλη θα μπορούσαν να κάνουν το εμβόλιο COVID-19 λιγότερο αποτελεσματικό. Αυτό
συζητηθηκε σαν ενδεχόμενο γιατί το ανοσοποιητικό σύστημα ανταποκρίνεται στα εμβόλια μέσω μιας διαδικασίας που ονομάζεται «ελεγχόμενη φλεγμονή». Ωστόσο, οι κλινικές δοκιμές που διεξήχθησαν για να αποδείξουν την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα των εμβολίων COVID-19 προσφέρουν σαφή εικόνα. Στους συμμετέχοντες στις μελέτες επετράπη να χρησιμοποιήσουν αντιπυρετικά / ΜΣΑΦ όπως η ιβουπροφαίνη, για τη θεραπεία ήπιων παρενεργειών μετά την ένεση. Αυτό συνέβη στις κλινικές δοκιμές Pfizer-BioNTech και Moderna, οι οποίες έδειξαν αποτελεσματικότητα άνω του 94%, 3,4 που υποδηλώνουν ότι η χρήση αντιπυρετικών/ ΜΣΑΦ, όπως η ιβουπροφαίνη π.χ. Nurofen δεν επηρέασε την ανοσοαπόκριση στο εμβόλιο.

Μύθος: Το εμβόλιο κατά της COVID-19 θα αλλάξει το DNA μου.
Γεγονός: Τα πρώτα εμβόλια στα οποία χορηγήθηκε άδεια έκτακτης ανάγκης περιέχουν το messenger RNA (mRNA), το οποίο δίνει εντολή στα κύτταρα να φτιάξουν την «πρωτεΐνη της ακίδας» που βρέθηκε στο νέο κοροναϊό. Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει αυτήν την πρωτεΐνη, δημιουργεί μια ανοσοαπόκριση δημιουργώντας αντισώματα - διδάσκοντας στον οργανισμό πώς να προστατεύεται από μελλοντικές μολύνσεις. Το mRNA δεν εισέρχεται ποτέ στον πυρήνα του κυττάρου, όπου βρίσκεται το DNA μας (γενετικό υλικό). Το mRNA διασπάται ταχύτατα, αμέσως μετά την μετεγγραφή του.

Μύθος: Το εμβόλιο COVID-19 έχει σοβαρές παρενέργειες όπως αλλεργικές αντιδράσεις.
Γεγονός: Ορισμένοι συμμετέχοντες στις κλινικές δοκιμές εμβολίου ανέφεραν οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρόμοιες με εκείνες που βίωσαν με άλλα εμβόλια, όπως μυϊκό πόνο, ρίγη και κεφαλαλγία. Όταν τα εμβόλια χρησιμοποιήθηκαν στον γενικό πληθυσμό, από τη φαρμακοεπαγρύπνηση αναδύθηκαν σπάνιες μεν, αλλά σοβαρές ανεπιθύμητες δράσεις, όπως θρομβώσεις και φλεγμονές του ενδοθηλίου, αλλά και σπάνιες νευρολογικές παθήσεις, οι οποίες πλέον περιγράφονται στο Φύλλο οδηγιών των προϊόντων. Οι σπάνιες ανεπιθύμητες δεν πρέπει να ωθούν τον πληθυσμό υψηλού κινδύνου να αποφεύγει τον εμβολιασμό του.

Μύθος: Το εμβόλιο COVID-19 προκαλεί στειρότητα στις γυναίκες.
Γεγονός: Η παραπληροφόρηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης υποδηλώνει ότι το εμβόλιο εκπαιδεύει το σώμα να επιτεθεί στη συγκυτίνη-1, μια πρωτεΐνη στον πλακούντα, η οποία θα μπορούσε να οδηγήσει σε υπογονιμότητα στις γυναίκες. Η αλήθεια είναι ότι υπάρχει μια αλληλουχία αμινοξέων που μοιράζεται μεταξύ της spike πρωτεΐνης και μιας πρωτεΐνης πλακούντα. Ωστόσο, οι ειδικοί λένε ότι είναι πολύ σύντομη για να προκαλέσει ανοσο-απόκριση και ως εκ τούτου δεν επηρεάζει τη γονιμότητα. Εν τούτοις νεώτερα δεδομένα δείχνουν διαταραχές περιόδου σε νέες γυναίκες και επαναπροσδιορίζεται η πιθανότητα εμφάνισης της συγκεκριμένης απώτερης ανεπιθύμητης δράσης.

Μύθος: Έχω ήδη διαγνωστεί με COVID-19, επομένως δεν χρειάζεται να κάνω το εμβόλιο.
Γεγονός: Εάν είχατε ήδη COVID-19, υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορείτε ακόμα να επωφεληθείτε από το εμβόλιο. Προς το παρόν, οι ειδικοί δεν γνωρίζουν πόσο καιρό κάποιος προστατεύεται από το να
αρρωστήσει ξανά μετά την ανάρρωση από την COVID-19. Η ανοσία που αποκτά κάποιος από λοίμωξη, που ονομάζεται φυσική ανοσία, ποικίλλει από άτομο σε άτομο. Μερικά πρώιμα στοιχεία δείχνουν ότι η φυσική ανοσία μπορεί να μην διαρκέσει πολύ και για αυτό έχει προταθεί η επανάληψη ενισχυτικής δόσης.

Μύθος: Μόλις λάβω το εμβόλιο COVID-19, δεν χρειάζεται πλέον να φοράω μάσκα.
Γεγονός: Η κάλυψη, το πλύσιμο των χεριών και η φυσική απόσταση παραμένουν απαραίτητα στο κοινό έως ότου ένας επαρκής αριθμός ατόμων είναι άνοσοι. Ο εμβολιασμός προφυλάσσει μόνον, ίσως από βαριά νόσηση, όχι όμως από μετάδοση. Για το λόγο αυτό η μάσκα και τα μηχανικά μέτρα είναι επιβεβλημένα σε χώρους συνωστισμού.

Μύθος: Μπορείτε να νοσήσετε με COVID-19 από το εμβόλιο.
Γεγονός: Δεν μπορείτε να νοσήσετε με COVID-19 από το εμβόλιο επειδή δεν περιέχει ιό.

Μύθος: Μόλις λάβω το εμβόλιο, το test μου για COVID-19 θα είναι θετικό.
Γεγονός: Επειδή δεν υπάρχει ιός στα εμβόλια, τα εμβόλια δεν θα επηρεάσουν το αποτέλεσμα του test σας. Είναι πιθανό να μολυνθείτε από τον ιό καθώς το εμβόλιο χρειάζεται ένα χρονικό διάστημα για να προστατεύσει πλήρως τον οργανισμό σας.

Μύθος: Δεν διατρέχω κίνδυνο για σοβαρές επιπλοκές του COVID-19, οπότε δεν χρειάζομαι το εμβόλιο.
Γεγονός: Ανεξάρτητα από τον κίνδυνο, μπορεί να μολυνθείτε από τον ιό και να τη μεταδώσετε σε άλλους, οπότε είναι σημαντικό να εμβολιαστείτε. Όταν το εμβόλιο είναι ευρέως διαθέσιμο, συνιστάται όσο το δυνατόν περισσότεροι ενήλικες να λάβουν το εμβόλιο. Βέβαια όπως σε όλα τα νέα προϊόντα υπάρχει πιθανότητα άγνωστων ανεπιθύμητων και για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, οπότε η αναφορά με την «κίτρινη κάρτα» αποτελεί τον τρόπο προστασίας του πληθυσμού.

Μύθος: Εάν λάβω το εμβόλιο COVID-19, διατρέχω μεγαλύτερο κίνδυνο να αρρωστήσω από άλλη
ασθένεια.
Γεγονός: Δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποδηλώνουν ότι η λήψη του εμβολίου αυξάνει τον κίνδυνο να αρρωστήσετε από άλλη λοίμωξη όπως η γρίπη.