Οι πρώτες βοήθειες είναι σημαντικές για την έκβαση του εγκαύματος, καθώς βοηθούν στην επούλωσή του, προστατεύοντας από περαιτέρω βλάβη των ιστών και μειώνοντας τις πιθανότητες επιπλοκών.

«Πρόκειται για έναν από τους πιο επώδυνους τραυματισμούς που μπορεί να βιώσει κανείς. Όταν το κάψιμο είναι αρκετά σοβαρό καταστρέφονται οι νευρικές απολήξεις. Επίσης, βλάπτεται η φυσιολογική ισορροπία υγρών/ηλεκτρολυτών του σώματος και η θερμοκρασία του. Εκτός από τον ίδιο τον τραυματισμό του δέρματος, μπορεί να επηρεαστούν και άλλα όργανα του σώματος, όπως μυς, νεύρα, αιμοφόρα αγγεία και η καρδιά, αλλά και συστήματα, όπως το αναπνευστικό. Σοβαρές μπορεί να είναι και οι αισθητικές συνέπειες του εγκαύματος, όπως και τα συναισθηματικά και ψυχολογικά προβλήματα που προκύπτουν», επισημαίνει ο Δερματολόγος - Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου. 

Τα περισσότερα εγκαύματα συμβαίνουν τυχαία, από απροσεξία ή υπερεκτίμηση των ικανοτήτων. Εκτός από την έκθεση σε θερμότητα, στα δερματικά εγκαύματα περιλαμβάνονται τα χημικά, και αυτά που προκύπτουν από τον ηλεκτρισμό και την ακτινοβολία. Αναλόγως της έκτασης της βλάβης του δέρματος, ταξινομούνται: 

Σε εγκαύματα 1ου βαθμού, τα οποία είναι ήπια, επηρεάζουν μόνο την επιδερμίδα, η οποία κοκκινίζει και πονά. Είναι τα πιο συνηθισμένα και τα πιο μικρά από όλα τα εγκαύματα. Επουλώνονται χωρίς ουλές μέσα σε δύο έως πέντε ημέρες. Το δέρμα μπορεί να ξεφλουδίσει και να προκύψει προσωρινός αποχρωματισμός.

Σε εγκαύματα 2ου βαθμού, τα οποία επηρεάζουν και το χόριο και ο ασθενής εμφανίζει στο σημείο ερυθρότητα, πόνο, οίδημα και φουσκάλες. Θεωρούνται ήσσονος σημασίας και όταν αντιμετωπίζονται με φροντίδα, επουλώνονται μέσα σε τρεις εβδομάδες, δημιουργώντας ελάχιστα σημάδια.

Σε εγκαύματα 3ου βαθμού, τα οποία εκτίνονται και στα 3 στρώματα του δέρματος: την επιδερμίδα, το χόριο και το υπόδερμα. Το καμένο δέρμα μπορεί να είναι μαύρο, λευκό ή κόκκινο. Σε εγκαύματα αυτού του βαθμού καταστρέφονται τα τριχοθυλάκια και οι ιδρωτοποιοί αδένες και ο ασθενής συνήθως δεν νιώθει πόνο ακριβώς στην περιοχή του εγκαύματος αλλά πλησίον αυτής, καθώς έχουν υποστεί βλάβη οι νευρικές απολήξεις στο συγκεκριμένο σημείο. Καθώς τα εγκαύματα αυτά επουλώνονται, σχηματίζονται παχιές ουλές. Ενδεχομένως για την ίασή τους να απαιτηθεί μεταμόσχευση δέρματος, από τον ίδιο τον ασθενή ή αλλομόσχευμα.

Ο βαθμός εγκαύματος είναι σημαντικός, γιατί μπορεί να προκαλέσει μόλυνση των εκτεθειμένων ιστών και να επιτρέψει την εισβολή επιβλαβών μικροοργανισμών στο κυκλοφορικό σύστημα.

Η σοβαρότητα του εγκαύματος σχετίζεται με τον ρυθμό με τον οποίο μεταφέρεται θερμότητα από τον θερμαντικό παράγοντα στο δέρμα, ο οποίος εξαρτάται από τη θερμική ικανότητα του παράγοντα, τη θερμοκρασία του, τη διάρκεια επαφής με αυτόν, τον συντελεστή μεταφοράς και τη συγκεκριμένη θερμότητα και αγωγιμότητα των τοπικών ιστών.

Τα εγκαύματα στο πρόσωπο είναι πιο σοβαρά επειδή μπορεί να επηρεάσουν τις αναπνευστικές οδούς και τα μάτια. Τα εγκαύματα στα χέρια και τα πόδια χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής, επειδή θα μπορούσαν να έχουν επιπτώσεις στην κίνηση των δακτύλων και των ποδιών. Καθοριστικής σημασίας για την έκβαση του εγκαύματος είναι επίσης η έκταση της επιφάνειας του δέρματος που έχει καεί, καθώς και η ηλικία του τραυματία, επειδή τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι συνήθως έχουν πιο σοβαρές αντιδράσεις και διαφορετικές διαδικασίες επούλωσης.

Για τα εγκαύματα που προκαλούνται από φωτιά και αναλόγως του βαθμού τους, ο δρ Στάμου συμβουλεύει:

• Για τα εγκαύματα 1ου βαθμού: Τοποθετήστε την καμένη περιοχή κάτω από τρεχούμενο δροσερό νερό για 20 λεπτά. Μην βάζετε πάγο, γιατί μπορεί να προκαλέσει περαιτέρω βλάβη. Εάν δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό, εφαρμόστε μια κομπρέσα από πανί χωρίς χνούδι, την οποία να ανανεώνετε κάθε 20 λεπτά. Στην περίπτωση που δεν μπορεί να εφαρμοστεί ούτε κομπρέσα, καλύψτε την περιοχή με διαφανή μεμβράνη (φαγητού) και αναζητείστε τρεχούμενο νερό το συντομότερο. Αφαιρέστε κοσμήματα (π.χ. δαχτυλίδια). Εφαρμόστε αντιβιοτική κρέμα και καλύψτε ελαφρά με γάζα. Φυσικά, απαγορεύεται η εφαρμογή παραδοσιακών πρακτικών (π.χ. λάδι, βούτυρο ή οδοντόκρεμα). Για τον πόνο μπορούν να ληφθούν μη συνταγογραφούμενα αναλγητικά. 

• Εγκαύματα 2ου βαθμού: Οι πρώτες βοήθειες για αυτού του βαθμού τα εγκαύματα δεν διαφέρουν από εκείνες του 1ου βαθμού. Εάν το καμένο δέρμα είναι καλυμμένο με ύφασμα, αφαιρέστε το και μη σπάτε τις φουσκάλες που θα σχηματιστούν. Ενδεχομένως να χρειαστεί μια ισχυρότερη αντιβιοτική κρέμα, για να αποφευχθεί η μόλυνση. Η τοποθέτηση της πάσχουσας περιοχής σε υψηλότερο σημείο μπορεί να μειώσει τον πόνο και το οίδημα.

• Εγκαύματα 3ου βαθμού: Αυτά τα εγκαύματα είναι τα σοβαρότερα και μπορεί να είναι απειλητικά για τη ζωή. Η απομάκρυνση από το σημείο της φωτιάς και η κλήση ενός ασθενοφόρου πρέπει να είναι το πρώτο μέλημα του φροντιστή, για την άμεση και ασφαλή μεταφορά του θύματος στο νοσοκομείο. Ελέγξτε την αναπνευστική λειτουργία και εφαρμόστε καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ακόμα και εάν δεν γνωρίζουμε πώς ακριβώς γίνεται), εάν ο εγκαυματίας δεν αναπνέει. Αφαιρέστε οτιδήποτε τον στενεύει. Μη βυθίζετε το σώμα του σε νερό, μην αφαιρείτε τα ρούχα του αλλά καλύψτε, εάν είναι δυνατόν, την πληγείσα περιοχή με αποστειρωμένες γάζες ή καθαρό σεντόνι και περιμένετε τους τραυματιοφορείς. Στο νοσοκομείο κρίνεται η θεραπεία που θα ακολουθηθεί, η οποία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Στις επιπλοκές του δέρματος περιλαμβάνεται η σοβαρή λοίμωξη, που μπορεί να οδηγήσει σε ακρωτηριασμό ή σηψαιμία.

«Στα μελλοντικά όπλα για την ταχύτερη επούλωση των εγκαυμάτων, την αναγέννηση των ιστών και την ανακούφιση από τον πόνο αναμένεται να προστεθεί η εφαρμογή χαμηλής δόσης μιας μορφής φωτοθεραπείας (photobiomodulation), σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου του Buffalo. Από τα ευρήματά της, που δημοσιεύτηκαν στο Scientific Reports, διαπιστώθηκε ότι η θεραπεία αυτή επιταχύνει την ανάρρωση από εγκαύματα και μειώνει τη φλεγμονή σε ποντίκια, ενεργοποιώντας μια πρωτεΐνη που ελέγχει την κυτταρική ανάπτυξη και διαίρεση (την TGF-beta 1)», καταλήγει ο δρ Χρήστος Στάμου.