Σήμερα στην εποχή της μεταπαγκοσμοποίησης, κερδίζει έδαφος η οικονομία της δημιουργίας καθόσον το βάρος της συνολικότερης έλλειψης πόρων πρωτοστατεί στην προστασία του περιβάλλοντος, όχι με τον τρόπο που η οικολογία το έπραττε και απαγόρευε την οικονομική λειτουργία, αλλά αντιθέτως υπηρετεί το δόγμα ότι το περιβάλλον και οι φυσικοί πόροι διασώζονται μόνο μέσα από την οργανωμένη και με κανόνες ανθρώπινη δραστηριότητα.

Τα καταδυτικά πάρκα είναι έργα που εξασφαλίζουν την βιώσιμη ανάπτυξη, γεγονός το οποίο δεν θα ωφελήσει εν προκειμένω πολίτες της κάθε περιοχής που υποφέρει από την ένδεια πόρων αλλά και την ευρύτερη περιοχή μέσα από την μόχλευση που θα προκαλέσει η συνεργατική οικονομία.

Ο καταδυτικός τουρισμός αναψυχής είναι ειδική μορφή τουρισμού η οποία περιλαμβάνει υποβρύχια περιήγηση σε κάθε υδάτινη περιοχή της ελληνικής επικράτειας συμπεριλαμβανομένων της θάλασσας, των εσωτερικών υδάτων (λίμνες, ποταμοί, σπήλαια), των προστατευόμενων υποθαλάσσιων χωρών ή ιστορικών τόπων, ναυαγίων είτε παλαιοτάτων είτε νεότερων των 50 ετών από την βύθιση τους καθώς και των ελεύθερων τεχνιτών υποβρυχίων αξιοθέατων. Οι υδάτινες περιοχές επιλέγονται από τους επισκέπτες τουρίστες που συνδυάζουν τις διακοπές τους με ατομικές ή οργανωμένες καταδύσεις με συγκεκριμένο εξοπλισμό.

Αξιοθέατα καταδυτικού τουρισμού αποτελούν τα υποθαλάσσια αξιοθέατα που ευρίσκονται ή κατασκευάζονται εντός της ελληνικής επικράτειας και μπορούν να αξιοποιηθούν ως πόλοι έλξης τουριστών που ταξιδεύουν στο πλαίσιο του καταδυτικού τουρισμού όπως είναι οι επισκέψιμοι ενάλιοι αρχαιολογικοί χώροι, τα ναυάγια, τα ελεύθερα τεχνητά υποβρύχια αξιοθέατα καθώς και τα καταδυτικά πάρκα.

Εθνικό δίκτυο καταδυτικών αξιοθέατων αποτελεί το σύνολο των οργανωμένων επισκέψιμων αξιοθέατων του καταδυτικού τουρισμού αναψυχής της χώρας. Ως είδη καταδυτικού τουρισμού νοούνται ιδίως η αυτόνομη ή καθοδηγούμενη κατάδυση με αναπνευστικές συσκευές, η ελεύθερη κατάδυση, η περιήγηση επιφάνειας με μάσκα και αναπνευστήρα, η υποθαλάσσια περιήγηση με σκάφη υποβρύχιας περιήγησης, η παρατήρηση του βυθού με πλοία διαφανούς πυθμένα (glass bottom) ή με αλλά τεχνικά μέσα που έχουν ως σκοπό την εξερεύνηση του υποβρυχίου βυθού με τους ζώντες οργανισμούς και την υποθαλάσσια γεωμορφολογία του για λόγους αναψυχής άσκησης και απόκτησης γνώσεων και εμπειριών.

Ο καταδυτικός τουρισμός επιτρέπεται ελεύθερα σε όλη την επικράτεια συμπεριλαμβανομένων των θαλάσσιων περιοχών που βρίσκονται γειτονικά στα καταδυτικά πάρκα ανεξαρτήτως βάθους κατάδυσης. Περιήγηση επιφάνειας με μάσκα και αναπνευστήρα είναι η υπηρεσία μεταφοράς συνοδείας επιτήρησης και υποστήριξης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.

Στους Επισκέψιμους Ενάλιους Αρχαιολογικούς Χώρους (ΕΕΑΧ) επιτρέπονται αποκλειστικά και μόνο: α) η καθοδηγούμενη κατάδυση ή περιήγηση επιφάνειας με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling) με συνοδεία προσωπικού νομίμως αδειοδοτημένων παροχών καταθετικών υπηρεσιών αναψυχής, β) η περιήγηση και παρατήρηση του βυθού με πλοία διαφανούς πυθμένα ή άλλα μέσα παρατήρησης του βυθού, καθώς και γ) η αρχαιολογική ή άλλη διενεργούμενη επιστημονική έρευνα κατά τη διάρκεια της οποίας διακόπτεται η δυνατότητα επίσκεψής τους.

Τα χρησιμοποιούμενα για καταδύσεις αναψυχής σκάφη αναχωρούν για την κατάδυση από συγκεκριμένο σημείο και επιστρέφουν στο ίδιο, χωρίς, κατά τη διάρκεια της παραμονής τους στον ΕΕΑΧ, να προσεγγίζουν άλλο σημείο της ξηράς ή άλλο σκάφος. Τα σημεία αναχώρησης και επιστροφής μπορούν να φυλάσσονται από την αρμόδια αρχαιολογική υπηρεσία.

Στις καταδύσεις αναψυχής και στις περιήγησης επιφάνειας με μάσκα και αναπνευστήρα (snorkeling), οπουδήποτε κι αν διενεργούνται, εφαρμόζονται τα εκάστοτε ισχύοντα εθνικά πρότυπα καταδύσεων αναψυχής, που αφορούν στις ελάχιστες απαιτήσεις ασφαλείας για την εκπαίδευση ερασιτεχνών αυτοδυτών και την εκπαίδευση εκπαιδευτών αυτοδυτών. Η δημιουργία καταδυτικών πάρκων και επισκέψιμων ενάλιων χώρων μπορεί να συμβάλει ταυτόχρονα στη βιώσιμη διαχείριση σύνθετων τοπίων πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς και στην αειφόρο ανάπτυξη των παράκτιων και νησιωτικών περιοχών. Στο πλαίσιο αυτό η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού εγκαινίασε το πρώτο υποθαλάσσιο μουσείο στην Ελλάδα στο ναυάγιο της Περιστέρας, στην Αλόννησο.

Η συνεργατική οικονομία σε συνδυασμό με τις peer-to-peer τεχνολογίες και τις bottom-up διαδικασίες διαχείρισης έχουν αλλάξει σημαντικά το τουριστικό τοπίο καθόσον η καταστρεπτική επίδραση της πανδημίας του COVID-19 επιβάλλει ψηφιακό μετασχηματισμό και διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος από μαζικό σε ποιοτικό τουρισμό. Αντίστοιχες πρωτοβουλίες για τα καταδυτικά πάρκα που είναι έργα εντάσεως εργασίας και όχι εντάσεως κεφαλαίου, πρόκειται δηλαδή για έργα ήπιας παρέμβασης και μικρής οικονομικής κλίμακας ως μικρές, έξυπνες και λειτουργικές δράσεις που μπορούν να βελτιώσουν τις τοπικές οικονομίες και να αποτελέσουν το ελατήριο για το restart και το re-engineering της βαριάς βιομηχανίας της χώρας, γι’ αυτό και επιβάλλεται ευρύτερο νομοθετικό πλαίσιο.

Κωνσταντίνος Κουσκούκης
Καθηγητής Δερματολογίας – Νομικός – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής – Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας