Γιατί είναι πρόβλημα η σιδηροπενία;

 Χωρίς αρκετό σίδηρο το ανθρώπινο σώμα δεν μπορεί να λειτουργήσει σωστά. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος σε όλο το σώμα, για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και για να εξασφαλιστεί ότι η καρδιά και οι σκελετικοί μύες μπορούν να λειτουργήσουν σωστά. Ο σίδηρος διαδραματίζει επίσης ζωτικό ρόλο στην καταπολέμηση λοιμώξεων και ασθενειών, διατηρώντας υψηλά τα επίπεδα ενέργειας και συντελεί στην εύρυθμη λειτουργία του εγκεφάλου.

Η σιδηροπενία ορίζεται ως η κατάσταση κατά την οποία δεν υπάρχει αρκετός σίδηρος στο σώμα για να μπορεί να λειτουργήσει σωστά.

   Όταν οι διαθέσιμες αποθήκες σιδήρου του σώματος είναι χαμηλές (έλλειψη σιδήρου), η κατάσταση αυτή μπορεί να επηρεάσει σχεδόν όλες τις λειτουργίες του σώματος, όπως τον μεταβολισμό, την ψυχική και σωματική υγεία, την παραγωγικότητα στην εργασία ακόμα και τη σεξουαλική λειτουργία.  O Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δηλώνει ότι η σιδηροπενία μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ικανότητας για σωματική εργασία έως και 30%.

Τι είναι η σιδηροπενική αναιμία; Η σιδηροπενία είναι η κύρια αιτία της αναιμία. Εμφανίζεται όταν τα επίπεδα σιδήρου στο σώμα είναι χαμηλά ή ανύπαρκτα, με αποτέλεσμα το σώμα να αδυνατεί να παράγει αρκετή αιμοσφαιρίνη που απαιτείται για την ανάπτυξη υγιών ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η αιμοσφαιρίνη είναι η πρωτεΐνη που βρίσκεται μέσα στα ερυθρά αιμοσφαίρια που μεταφέρουν οξυγόνο σε ιστούς και όργανα σε όλο το σώμα, κάτι που είναι απαραίτητο για να λειτουργούν σωστά.

Ποια είναι η διαφορά μεταξύ σιδηροπενίας και σιδηροπενικής αναιμίας; Υπάρχει μια κλινική διαφορά μεταξύ της σιδηροπενίας και της σιδηροπενικής αναιμίας^.  Η χαμηλή επάρκεια σε σίδηρο (σιδηροπενία) δεν σημαίνει απαραίτητα ότι κάποιος θα εμφανίσει αναιμία. Για να προσδιοριστεί αν κάποιος είναι σιδηροπενικός ή πάσχει από σιδηροπενική αναιμία, θα πρέπει να γίνει μια εξέταση αίματος η οποία περιλαμβάνει τα ακόλουθα: 

• Επίπεδα αιμοσφαιρίνης: αυτό είναι το κύριο συστατικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων, το οποίο απαιτεί σίδηρο για τη μεταφορά οξυγόνου στο σώμα. Μία εξέταση αίματος θα επιβεβαιώσει εάν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης βρίσκονται εντός του φυσιολογικού εύρους με βάση την ηλικία, το φύλο και την κατάσταση του ατόμου (π.χ. εγκυμοσύνη). Ωστόσο, τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη διάγνωση της σιδηροπενίας.
• Φερριτίνη ορού: μετράει την ποσότητα του σιδήρου που είναι αποθηκευμένη στο σώμα.
• Κορεσμός τρανσφερίνης (TSAT): μετράει πόσος αποθηκευμένος σίδηρος μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία νέων ερυθρών αιμοσφαιρίων. 

Πόσο κοινή είναι η σιδηροπενία; Η σιδηροπενία είναι πολύ συχνή και απαντάται περίπου στο ένα τρίτο του πληθυσμού παγκοσμίως. Είναι πιο διαδεδομένη στις προεμμηνοπαυσιακές και τις έγκυες γυναίκες και τα παιδιά κάτω των πέντε ετών. Στην Ευρώπη, για παράδειγμα, η σιδηροπενία επηρεάζει έως και 33% των γυναικών πριν την εμμηνόπαυση, έως και 77% των εγκύων γυναικών και έως το 48% των παιδιών. Η σιδηροπενία επηρεάζει συχνά και τους ασθενείς που υποφέρουν από χρόνιες φλεγμονώδεις ασθένειες. Υπολογίζεται ότι επηρεάζει το 37-61% των ασθενών αυτών.

Γιατί ο σίδηρος είναι σημαντικός για την υγεία των γυναικών; Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σιδηροπενίας σε ορισμένες φάσεις της ζωής τους, για παράδειγμα κατά τη διάρκεια της περιόδου, ή μπορεί να χρειάζονται επιπλέον σίδηρο, όπως κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και μετά τον τοκετό. Μπορεί επίσης να πρέπει να ελέγχουν τα επίπεδα σιδήρου των παιδιών τους, ειδικά κατά τη διάρκεια αλμάτων ανάπτυξης και για τα κορίτσια όταν αρχίσει η περίοδος. Η σημασία του σιδήρου για την υγεία των γυναικών είναι μεγάλη.

Γιατί η σιδηροπενία είναι ιδιαίτερα σημαντική για τα άτομα με χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια; Περίπου το 50% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια πάσχει από κάποια μορφή σιδηροπενίας, με και χωρίς αναιμία. Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για την ουσία αιμοσφαιρίνη, η οποία υπάρχει στα ερυθρά αιμοσφαίρια και μεταφέρει οξυγόνο στα όργανα. Η σιδηροπενική αναιμία εμφανίζεται όταν ο οργανισμός δεν μπορεί πλέον να παράγει αρκετά ερυθρά αιμοσφαίρια. Για εκείνους που πάσχουν από χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που ενδέχεται να προκαλέσουν και σιδηροπενία.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις; Οι συνέπειες της σιδηροπενίας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, αλλά μπορούν να συνδεθούν με μια διαταραχή της συνολικής υγείας, καθώς και με αύξηση της κόπωσης. Ακόμη και αν δεν υπάρχει αναιμία, η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να επιδεινώσει οποιαδήποτε υποκείμενη χρόνια ασθένεια, οδηγώντας σε αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα. Στα παιδιά, η ανεπάρκεια σιδήρου μπορεί να βλάψει σημαντικά τη γνωστική και κινητική ανάπτυξη.

Ποιες είναι οι αιτίες της σιδηροπενίας;

Απώλεια αίματος: Λόγω της απώλειας αίματος κατά τη διάρκεια της περιόδου, οι γυναίκες πριν από την εμμηνόπαυση χρειάζονται έως και διπλάσιο σίδηρο στη διατροφή τους ώστε να αποφευχθεί η εμφάνιση σιδηροπενίας. Οι γυναίκες που έχουν ιδιαίτερα παρατεταμένη απώλεια αίματος κατά την περίοδο είναι πιο επιρρεπείς σε εμφάνιση σιδηροπενίας. Η απώλεια αίματος συμβάλλει επίσης στην ανάπτυξη εμφάνισης σιδηροπενίας σε ασθενείς με φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου, καρδιακή ανεπάρκεια και χρόνια νεφρική νόσο.

Φλεγμονή: Η φλεγμονή που σχετίζεται με ορισμένες μακροχρόνιες παθήσεις, όπως η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και η χρόνια νεφρική νόσος, ενδέχεται να μειώσει την ποσότητα του σιδήρου που απορροφάται από το έντερο και ως εκ τούτου να οδηγήσει σε εμφάνιση σιδηροπενίας^.

Φάρμακα: Ορισμένα φάρμακα που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας και της χρόνιας νεφρικής νόσου μπορεί να οδηγήσουν σε απώλεια αίματος, μείωση απορρόφησης του σιδήρου ή αύξηση των αναγκών για σίδηρο.

Ανάπτυξη: Ο σίδηρος είναι απαραίτητος για τη σωστή σωματική ανάπτυξη, έτσι κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης η ανάγκη για σίδηρο αυξάνεται. Τέτοιες περιπτώσεις περιλαμβάνουν την εγκυμοσύνη, την παιδική ηλικία (σε παιδιά κάτω των πέντε ετών) και την εφηβεία.

Διατροφή: Ο σίδηρος μπορεί να βρεθεί τόσο σε ζωικά προϊόντα όσο και σε φυτικές τροφές, αλλά ο σίδηρος από ζωικά προϊόντα απορροφάται καλύτερα από το σώμα. Τρόφιμα πλούσια σε σίδηρο είναι τα κόκκινα κρέατα (συκώτι, μπριζόλα κλπ.), τα αυγά, τα όσπρια, τα φασόλια, οι ξηροί καρποί. Οι περιοριστικές δίαιτες από επιλογή όπως η χορτοφαγία (vegeterian ή vegan) είτε δίαιτες επιβαλλόμενες λόγω ύπαρξης χρόνιας ασθένειας μπορεί να οδηγήσουν σε μειωμένη πρόσληψη σιδήρου.

Πώς διαγιγνώσκεται η σιδηροπενία; Τα συμπτώματα της σιδηροπενίας ποικίλλουν και μπορεί να είναι παρόμοια με εκείνα άλλων νοσημάτων, καθιστώντας δύσκολη τη διάγνωσή της. Μετά τη λήψη του ιατρικού ιστορικού και στην περίπτωση που ο γιατρός υποψιάζεται ότι ο ασθενής του πάσχει από σιδηροπενία, θα ζητήσει αιματολογικές εξετάσεις ώστε να ελεγχθούν τα επίπεδα αιμοσφαιρίνης και σιδήρου στο σώμα. Η λήψη αίματος είναι μια απλή διαδικασία που απαιτεί μικρή ποσότητα και συνήθως γίνεται από τον βραχίονα. Το μικροβιολογικό εργαστήριο θα παρέχει τις εργαστηριακές απαντήσεις που μπορούν να επιβεβαιώσουν την έλλειψη σιδήρου και πόσο σίδηρος λείπει. Η ποσότητα σιδήρου που λείπει δεν είναι πάντα η ίδια, οπότε ο γιατρός θα αναγνωρίσει τις ανάγκες σχετικά με την αναπλήρωση του σιδήρου. Είναι σημαντικό να διαγνωσθεί και να αντιμετωπιστεί τόσο η σιδηροπενία όσο και η σιδηροπενική αναιμία, καθώς μπορεί να έχουν σημαντικό αντίκτυπο όχι μόνο στην ποιότητα ζωής και τη γενική λειτουργία του σώματος, αλλά να επιδράσουν στην εμφάνιση χρόνιων νοσηματων.

Παρά τις σοβαρές συνέπειες και τον υψηλό επιπολασμό της σιδηροπενίας, είναι μια νόσος για την οποία δεν γνωρίζουμε όσα θα έπρεπε. Πολλοί δεν γνωρίζουν ότι η υγεία τους επηρεάζεται σημαντικά από τη σιδηροπενία, ενώ ακόμη και άτομα που πάσχουν δεν μπορούν να αναγνωρίσουν τα συμπτώματά της . Η Ημέρα Σιδηροπενίας, 26^η Νοεμβρίου, στοχεύει στην ενημέρωση γύρω από τη σημασία του σιδήρου. Στόχος είναι η κατανόηση της σημασίας του σιδήρου για τη σωστή λειτουργία του σώματος, η ενημέρωση για τις επιπτώσεις που έχει η ανεπάρκεια σιδήρου, η αναγνώριση των συμπτωμάτων και η προτροπή για την αντιμετώπιση της νόσου.

  Στη σχετικη συνεντευξη τυπου μιλησαν οι  Δρ. Παναγιώτης Τσιριγώτης, Αναπληρωτής Καθηγητής Αιματολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Αττικό Νοσοκομείο, Δρ. Χαράλαμπος Βλαχόπουλος, Καθηγητής Καρδιολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Α’ Καρδιολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ιπποκράτειο, Δρ. Ιωάννης Μπολέτης, Καθηγητής Παθολογίας-Νεφρολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Πρόεδρος ΔΣ Ωνασείου Καρδιοχειρουργικού Κέντρου, Κυριάκος Μπερμπεριάν, Chief Governmental Affairs Officer GENESIS Pharma.