Γράφει ο Μιχάλης Πολυχρόνης

Ο Zakir Hussain δεν βρίσκεται πια ανάμεσά μας. Ένας από τους πιο καταξιωμένους παίκτες του tabla πέθανε την Κυριακή 15 Δεκεμβρίου 2024 στο Σαν Φρανσίσκο των ΗΠΑ, από επιπλοκές της ιδιοπαθούς πνευμονικής ίνωσης – μιας χρόνιας πνευμονοπάθειας, ανέφερε η οικογένειά του σε ανακοίνωσή της.

Ο Zakir Hussain γεννήθηκε στις 9 Μαρτίου 1951 στη Μουμπάι (πρώην Βομβάη), Ινδία. Προερχόμενος από μια οικογένεια με μουσικές παραδόσεις, ο πατέρας του, Ustad Allah Rakha, ήταν ένας από τους πιο διάσημους δασκάλους του tabla και συνεργάτης του περίφημου μουσικού Ravi Shankar. «Για τα πρώτα τριάμισι χρόνια της ζωής μου, ζούσαμε όλοι σε ένα δωμάτιο που δεν είχε τουαλέτα. Έπρεπε να χρησιμοποιούμε τις κοινές τουαλέτες», δήλωσε ο Χουσέιν στη Nasreen Munni Kabir.

Από πολύ μικρή ηλικία, ο Zakir ξεκίνησε την εκμάθηση του tabla κάτω από την καθοδήγηση του πατέρα του, καθώς και άλλων διακεκριμένων δασκάλων, και έδειξε τεράστιο ταλέντο.

Σε ηλικία μόλις επτά ετών, έκανε την πρώτη του δημόσια εμφάνιση ως μουσικός. «Ήταν μια βιωματική εμπειρία για μένα η οποία μου επέτρεψε να αφομοιώσω όλ’ αυτά που είχα ακούσει τα προηγούμενα χρόνια» θα πει στην βιογράφο του Nasreen Munni Kabir το 2018. Η επαγγελματική του πορεία ξεκίνησε όταν ήταν στην εφηβεία, όταν έκανε περιοδείες και συνεργάστηκε με κορυφαίους Ινδούς μουσικούς. Στα 19 του χρόνια θα παίρνει μέρος σε πάνω από 150 συναυλίες το χρόνο, εντός και εκτός Ινδίας.

Ο Zakir Hussain είναι διάσημος για τις εκτελέσεις του στην παραδοσιακή ινδική κλασική μουσική, αλλά και για τις συνεργασίες του με καλλιτέχνες από διάφορα μουσικά είδη. Η καριέρα του εκτείνεται σε πολλές δεκαετίες και έχει συμπεριλάβει συνεργασίες με κορυφαίους μουσικούς και συνθέτες, όπως οι Ravi Shankar, Ali Akbar Khan, Shivkumar Sharma αλλά και οι Bela Fleck, Mickey Hart, Charles Lloyd, John McLaughlin, George Harrison,  Billy Cobham, αλλά και οι Yo Yo Ma, Van Morrison αλλά και με τις χορευτικές ομάδες των Alonzo King και Mark Morris.

Η δουλειά του ως ντράμερ και παιδαγωγός έχει κερδίσει μεγάλη αναγνώριση παγκοσμίως. Εξαιρετικά αναγνωρίσιμος για την ικανότητά του να συνδυάζει την παραδοσιακή ινδική μουσική με δυτικά και παγκόσμια μουσικά στυλ, ο Zakir έχει περιοδεύσει σε όλο τον κόσμο και έχει λάβει μέρος σε πολλά σημαντικά φεστιβάλ και συναυλίες. Οι εμφανίσεις του περιλαμβάνουν συνεργασίες με μουσικούς του jazz, της κλασικής μουσικής, της παγκόσμιας μουσικής και της ροκ.

Ο Zakir Hussain ήταν μέλος του θρυλικού μουσικού συγκροτήματος Shakti (με τον John McLaughlin, τον L. Shankar και άλλους) και του Remember Shakti, που προσέφερε μια καινοτόμο συγχώνευση ινδικής κλασικής μουσικής με το τζαζ και την παγκόσμια μουσική. Η επιρροή του στον σύγχρονο κόσμο της μουσικής είναι ανεκτίμητη, και έχει συμμετάσχει σε πολλές μουσικές παραγωγές και φιλανθρωπικές δράσεις.

Το 1973, ίδρυσε μαζί με τον κιθαρίστα John McLaughlin τους Shakti, ένα συγκρότημα που συνδύασε την ινδική κλασική μουσική με την τζαζ και τις δυτικές παραδόσεις, δημιουργώντας έναν νέο παγκόσμιο ήχο.

Κατά τη διάρκεια πέντε δεκαετιών, οι Shakti εξελίχθηκαν, με τη συμμετοχή σπουδαίων μουσικών όπως ο βιολιστής L Shankar, ο κρουστός Vikku Vinayakram και ο μαέστρος του μαντολίνου U Srinivas.

Το πρώτο τους στούντιο άλμπουμ μετά από 46 χρόνια, το This Moment, κέρδισε το Grammy για το καλύτερο άλμπουμ παγκόσμιας μουσικής το 2024, σηματοδοτώντας ένα ταιριαστό φινάλε στην 50ή επετειακή περιοδεία τους. Η δεξιοτεχνία του Hussain στην τάμπλα ήταν καθοριστική για την επιτυχία των Shakti και για την παγκόσμια εκτίμηση των ινδικών ρυθμών.

Ο Zakir Hussain έχει λάβει πληθώρα βραβείων και διακρίσεων για την προσφορά του στη μουσική, τόσο στην Ινδία όσο και παγκοσμίως. Μερικά από τα πιο σημαντικά βραβεία που έχει λάβει περιλαμβάνουν:

Πανινίτα Σαχίτ Γκαντί (Padma Bhushan) το 2002, ένα από τα υψηλότερα πολιτικά βραβεία στην Ινδία.

Βραβείο Σταυρού της Λεγεώνας της Τιμής από τη Γαλλία για την προσφορά του στη μουσική. 

Πέρα από την προσωπική του καριέρα, ο Zakir Hussain ήταν και αφοσιωμένος παιδαγωγός. Δίδαξε και προήγαγε την ινδική μουσική μέσω σεμιναρίων, ακαδημιών και διδασκαλιών για νέους μουσικούς.

Είναι γεγονός πάντως ότι τα τελευταία 20 χρόνια είχε σταματήσει να συνοδεύει μεγάλα ονόματα προτιμώντας να παίζει με νεότερους μουσικούς. Όπως δήλωσε η ιστορικός της μουσικής Shailaja Khanna στο BBC «χρησιμοποιούσε το βαρύ του όνομα για να σπρώξει νεότερους Ινδούς μουσικούς στη διεθνή σκηνή. Εξαιτίας του τα εισητήρια είχαν φτάσει στις 2000-5000 ρουπίες ( 25-35 δολλάρια), γεγονός ασυνήθιστο για παραστάσεις κλασσικής μουσικής».

Η προσφορά του στον κόσμο της μουσικής και η διαρκής του έμπνευση έχουν αφήσει ανεξίτηλο σημάδι σε πολλές γενιές μουσικών και ακροατών. Έχει επηρεάσει πολλές μουσικές παραδόσεις και έχει προωθήσει τη σύνθεση και ερμηνεία του tabla σε νέους και σύγχρονους ήχους.

Ο Zakir Hussain παραμένει μέχρι σήμερα σύμβολο της πολιτιστικής και μουσικής κληρονομιάς της Ινδίας, ενσαρκώνοντας την παραδοσιακή και την παγκόσμια μουσική με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Η πορεία του Zakir Hussain από ένα μικρό παιδί στην Ινδία, μέχρι τον κορυφαίο ντράμερ και συνθέτη του κόσμου, είναι μια ιστορία αφοσίωσης, εξαιρετικής τεχνικής και αδιάκοπης αναζήτησης του ήχου και του ρυθμού. Μέσα από τις μουσικές του συνεργασίες και την προσωπική του δουλειά, έχει διαμορφώσει το τοπίο της ινδικής μουσικής σε παγκόσμιο επίπεδο, καταφέρνοντας να φέρει την παραδοσιακή τέχνη του tabla σε νέες γενιές και ακροατές.

O Άγγλος κιθαρίστας John McLaughlin  τον περιέγραψε ως «βασιλιά, στα χέρια του οποίου ο ρυθμός μετατρεπόταν σε μαγεία».

«Θα τον θυμόμαστε ως μια πραγματική ιδιοφυΐα που έφερε επανάσταση στον κόσμο της ινδικής κλασικής μουσικής. Έφερε επίσης την τάμπλα στην παγκόσμια σκηνή, γοητεύοντας εκατομμύρια ανθρώπους με τον απαράμιλλο ρυθμό του», ανέφερε ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι σε ανάρτησή του στο Χ.

Το μέλος του Κονγκρέσου Rahul Gandhi είπε ότι ο θάνατος του hussain ήταν «μια μεγάλη απώλεια για τον μουσικό κόσμο» ενώ η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Ινδία είπε ότι «ήταν ένας αληθινός μαέστρος και θα βρίσκεται για πάντα στην καρδιά μας»

Ο Nayan Ghosh, δεξιοτέχνης του σιτάρ και του tabla χαρακτήρισε την είδηση «καταστροφική» και συμπλήρωσεότι η σχέση του με τον Zakir πάει 60 χρόνια πίσω, στην παιδική τους ηλικία. «Ήταν ένας πρωτοπόρος, ένας επαναστάτης, ένα είδωλο που έβαλε το tabla και την ινδική μουσική στον παγκόσμιο χάρτη ξεπερνώντας τα όρια του είδους και εμπνέοντας γενιές καλλιτεχνών» ανέφερε στο BBC.

Ο θάνατος του Hussain σηματοδοτεί το τέλος μιας εποχής, αλλά αφήνει ανεξίτηλο το σημάδι του στην παγκόσμια μουσική. Ο Kabir, ο οποίος κατέγραψε τη ζωή του, αποτύπωσε εύστοχα την ουσία του: «Το εξαιρετικό παίξιμο του και η ακραία αίσθηση αυστηρότητας που έφερε στην τέχνη του τον έκαναν φαινόμενο».

Ο ίδιος θεωρούσε τον εαυτό του τυχερό όσον αφορά την μουσική του καρριέρα. «Είμαι απ΄αυτούς που εμφανίστηκαν στην καμπή μιας μεγάλης αλλαγής στον κόσμο της μουσικής και πήγα μ’ αυτό το ρεύμα, παρ’ όλο που είχα την καλή τύχη να δημιουργήσω μια πολύ ήρεμη σχέση με την τέχνη της μουσικής»