SOS από το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος: Υπογραφές για να μην μπουν αιολικά πάρκα στα καμένα - «Πατάνε» σε απόφαση του ΣτΕ
Τον κίνδυνο να εμφανιστούν ανεμογεννήτριεςκαι άλλες εγκαταστάσεις και χρήσεις στις καμένες και κηρυγμένες αναδασωτέες εκτάσεις υπογραμμίζει το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητας, το οποίο ξεκίνησε διαδικτυακή προσπάθεια συλλογής υπογραφών με στόχο να ψηφιστεί μία απολύτως απαγορευτική και χωρίς εξαιρέσεις και «παραθυράκια» νομοθετική διάταξη.
Αν και ο νόμος απαγορεύει οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα στις αναδασωτέες εκτάσεις πλην της αναδάσωσης, το Επιμελητήριο σημειώνει ότι ύστερα από σχετική απόφαση το Συμβουλίο της Επικρατείας (ΣτΕ) το 2012 έκρινε ότι στα αναδασωτέα επιτρέπεται να εγκαθίστανται όχι μόνο ανεμογεννήτριες αλλά και κάθε «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία».
Όπως αναφέρει σε κείμενο που ανάρτησε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης η Μαρία Καραμανώφ, Αντιπρόεδρος ΣτΕ ε.τ. και Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος «Με την απόφαση αυτή έγινε μια ριζικήτομή στο άβατο των αναδασωτέων. Από κει και πέρα, όταν ένα δάσος καεί, όπως συμβαίνει όλο και συχνότερα εξαιτίας των πάγιων και αδιόρθωτων αδυναμιών του κρατικού μηχανισμού, ο κάθε επίδοξος επενδυτής δεν χρειάζεται πλέον να περιμένει την ολοκλήρωση της αναδάσωσης. Η εκμετάλλευση των αναδασωτέωνμπορεί να ξεκινήσει την επομένη κιόλας της φωτιάς και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση απ’ ό,τι αν επρόκειτο για δάση, αφού η διατύπωση «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία» αφήνει περιθώρια για πολλές ερμηνείες».
Κατά συνέπεια, σύμφωνα με την κυρία Καραμανώφ, «το μέλλον για τα δάση της χώρας διαγράφεται ζοφερότερο από ποτέ. Τα δάση μας δεν κινδυνεύουν πλέον μόνο από τις πυρκαγιές, τυχαίες ή μη, ούτε από την ανικανότητα του κράτους για την πρόληψη και καταστολή τους. Πλήττονται περισσότερο και δη ανεπανόρθωτα από τις δικές μας συνειδητές και καθόλου τυχαίες νομικές επιλογές».
Τι ισχύει βάσει της νομοθεσίας
Να σημειωθεί ότι βάσει της υφιστάμενης νομοθεσίας και ύστερα από αλλεπάλληλεςτροποποιήσεις, αιολικά πάρκα και άλλες επιχειρήσεις μπορούν να εγκαθίστανται σε δάση και δασικές εκτάσεις. Αντιθέτως δεν μπορούσαν να εγκατασταθούν σε δασικές εκτάσεις, οι οποίες είχαν καεί και είχαν κηρυχθεί υποχρεωτικά αναδασωτέες. Η χρηση των εν λόγω εκτάσεων απαγορεύεται για οποιαδήποτε άλλο σκοπό πλην της αναδάσωσης και όπως σημειώνει και η κυρία Καραμανώφ στο κείμενό της, «Στο μεγάλο χρονικό διάστημα που μεσολαβεί τα αναδασωτέα οφείλουν να παραμείνουν ήσυχα, απάτητα και εκτός κάθε μορφής εκμετάλλευσης». Ωστοσο μετά την εν λόγω απόφαση του ΣτΕ του 2012, έχει ανοίξει πλέον ο δρόμος και για την υπό όρους εκμετάλλευση αναδασωτέων εκτάσεων.
Για το λόγο αυτό το Επιμελητήριο Περιβάλλοντος ξεκίνησε την ηλεκτρονική συλλογή υπογραφών στο αίτημα της άμεσης ψήφισης νομοθετικής διάταξης που «θα επαναφέρει, χωρίς νομικά παράθυρα και εξαιρέσεις, την απόλυτη απαγόρευση στα αναδασωτέα κάθε άλλης χρήσης ή δραστηριότητας εκτός από την αναδάσωση. Ούτε ανεμογεννήτριες ούτε φωτοβολταϊκά ούτε τουριστικές εγκαταστάσεις ούτε οποιοδήποτε άλλο «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία». Η ρύθμιση αυτή είναι αναγκαία γιατί η απλή και μόνο κήρυξη της αναδάσωσης δεν διασφαλίζει πλέον τίποτα στην ουσία», επισημαίνεται στο προς υπογραφή κείμενο.
Επιπλέον, τονίζεται ότι δε θα πρέπει να προβλεφθεί απλώς η προσωρινή αναστολή αλλά να γίνει και ανάκληση όλων των αδειών που έχουν δοθεί για οποιαδήποτε χρήση μέσα στα αναδασωτέα μέχρι την πραγματική ολοκλήρωση της αναδάσωσης.
Η νομοθετική διάταξη που προτείνεται είναι εξής:
«Δημόσια ή ιδιωτικά δάση και δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν ή καταστρέφονται από πυρκαγιά ή που με άλλο τρόπο αποψιλώθηκαν ή αποψιλώνονται δεν αποβάλλουν για το λόγο αυτό το χαρακτήρα που είχαν πριν καταστραφούν, κηρύσσονται υποχρεωτικά αναδασωτέες και αποκλείεται να διατεθούν για άλλο σκοπό. *
Η απαγόρευση διάθεσης και χρήσης περιλαμβάνει και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κάθε μορφής (ανεμογεννήτριες, φωτοβολταϊκά κ.λπ.), καθώς και οποιοδήποτε άλλο έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία.
Με τη δημοσίευση του παρόντος, οι κατά περίπτωση αρμόδιες αρχές ανακαλούν υποχρεωτικά τις άδειες κατασκευής έργων καθώς και τις άδειες ίδρυσης και λειτουργίας δραστηριοτήτων σε περιοχές που έχουν ήδη κηρυχθεί αναδασωτέες ή παρουσιάζουν τα χαρακτηριστικά της πρώτης παραγράφου και οφείλουν να κηρυχθούν αναδασωτέες για το λόγο αυτό.
Οποιαδήποτε διάταξη αντίθετη προς τις ρυθμίσεις του παρόντος καταργείται».
Κρατούν μέσα τους -ερμητικά κλειστά- τους σπόρους που περιέχουν και στο πέρασμα της πύρινης λαίλαπας τους προστατεύουν μέχρι να φύγει η απειλή. Οι κώνοι της χαλεπίου πεύκης και της τραχείας πεύκης μένουν κλειστοί πάνω στα δέντρα και όταν ο κίνδυνος περάσει και ο τόπος κρυώσει, ανοίγουν και ρίχνουν στο έδαφος τους σπόρους που δεν έχουν πληγεί από τη φωτιά. Τη «σκυτάλη» στον μηχανισμό αναγέννησης των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων παίρνουν, στη συνέχεια, οι πρώτες βροχές του φθινοπώρου, με τη βοήθεια των οποίων φυτρώνουν τα νέα μικρά φυτά και αναπτύσσονται μέσα σε έναν χρόνο, τόσο πυκνά το ένα δίπλα στο άλλο που η εικόνα τους θυμίζει μια βούρτσα και τις ακτίνες της που ξεφυτρώνουν από την επιφάνειά της.
«Αυτός είναι ο φυσικός μηχανισμός αναγέννησης των μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων που αποτελούνται κυρίως από τα δύο είδη πεύκης, αναπτύσσονται σε χαμηλότερα υψόμετρα και κινδυνεύουν περισσότερο από πυρκαγιές. Αυτός είναι ακριβώς και ο λόγος που ανέπτυξαν μηχανισμούς για να επιβιώσουν» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Θέκλα Τσιτσώνη, ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Η ίδια επισημαίνει ότι τέτοια δάση βρίσκονται σε όλη τη χώρα: την Αττική, τη Χαλκιδική, τη Ρόδο, τη Σάμο, τη δυτική Ελλάδα, τη δυτική Πελοπόννησο, τη Θάσο, την ανατολική Ελλάδα και αλλού. Σημειώνει, παράλληλα, ότι «καθώς πυρκαγιές υπήρχαν από τα αρχαιότατα χρόνια και οι περιοχές αυτές δεν είναι δυνατόν να απαλλαγούν από αυτές, γι’ αυτό και τα είδη που ευδοκιμούν εκεί, τα δύο είδη πεύκης και πολλά είδη θάμνων, έχουν τη δυνατότητα αναγέννησης μετά την πυρκαγιά- τα πεύκα με σπόρους και τα πλατύφυλλα με αναβλάστηση από το έδαφος».
Πότε δεν μπορεί να γίνει φυσική αναγέννηση
«Αυτό συνέβη και στο δάσος του Σέιχ Σου στη Θεσσαλονίκη, όπου από την πυρκαγιά του 1997 μέχρι σήμερα έχει δημιουργηθεί ένα πλήρες ώριμο δάσος» αναφέρει η κ. Τσιτσώνη. Αντιθέτως, διευκρινίζει ότι μόνο σε δύο περιπτώσεις δεν είναι δυνατόν να υπάρχει φυσική αναγέννηση. Η μία είναι η κλίση του εδάφους να ξεπερνάει το 50% καθώς οι σπόροι που πέφτουν από τους κώνους κατρακυλούν προς τα κάτω και η δεύτερη είναι να έχει καεί ένα δάσος 17 με 20 χρόνια νωρίτερα, οπότε δεν έχουν προλάβει τα δέντρα να ετοιμάσουν ώριμους σπόρους. «Σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να γίνει αναδάσωση ώστε να μην υπάρχει διάβρωση του εδάφους» προσθέτει. Σημειώνει, ωστόσο, ότι η αναδάσωση δεν χρειάζεται να γίνει παντού και αναφέρει ενδεικτικά την περίπτωση της Εύβοιας, όπου από τα 300.000 στρέμματα δάσους που κάηκαν, μόνο 10.000 στρέμματα χαλεπίου πεύκης χρήζουν αναδάσωσης.
Μικρότερος ο κίνδυνος για τα δάση που βρίσκονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα
Μικρότερος είναι σε κάθε περίπτωση ο κίνδυνος για τα δάση που βρίσκονται σε μεγαλύτερα υψόμετρα, όπως αυτά της μαύρης πεύκης και της ελάτης. Η κ. Τσιτσώνη δηλώνει, βέβαια, ότι στην πυρκαγιά του 2021 στην Εύβοια η φωτιά ανέβηκε πάνω από τα μεσογειακά οικοσυστήματα και έκαψε μαύρη πεύκη και ελάτη, είδη που δεν διαθέτουν μηχανισμούς επιβίωσης, συνεπώς μπορούν να επανέλθουν μόνο με αναδάσωση ή με τη διαδικασία των σπόρων σε κηλίδες του δάσους μαύρης πεύκης που δεν έχουν καεί. Σε κάθε περίπτωση υπογραμμίζει ότι μπορεί οι πυρκαγιές στα συγκεκριμένα δάση να είναι σπανιότερες, ωστόσο πλέον τα δεδομένα αλλάζουν και εκεί λόγω της κλιματικής αλλαγής, της εγκατάλειψης της υπαίθρου και της υποστελέχωσης των δασικών υπηρεσιών.
Τι πρέπει να γίνει μετά την πυρκαγιά
Σε ό,τι αφορά στα βήματα που θα πρέπει να ακολουθούνται ύστερα από μια πυρκαγιά, σχολιάζει ότι το πρώτο βήμα είναι ο χαρακτηρισμός των εκτάσεων ως αναδασωτέων μέσα σε χρονικό διάστημα 30 ημερών, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα. Ακολουθούν ο καθαρισμός των καμένων εκτάσεων, αν είναι δυνατόν και μέσα στον πρώτο χειμώνα καθώς ως τότε έχουν απελευθερωθεί οι σπόροι στο έδαφος και μέσα σε έναν χρόνο το ξύλο διατηρείται και είναι αξιοποιήσιμο. Παράλληλα επιβάλλεται η εκπόνηση μελετών αποτροπής διάβρωσης και πλημμυρών, η υλοποίηση αντιδιαβρωτικών έργων (με κορμοδέματα, κλαδοπλέγματα και ξύλινα φράγματα) και η διενέργεια μελετών αναδάσωσης για τα σημεία όπου αυτό απαιτείται.
Πόσος χρόνος χρειάζεται για την αναγέννηση;
Στο ερώτημα πόσος χρόνος χρειάζεται για την αναγέννηση ενός δασικού συστήματος, η κ. Τσιτσώνη απαντά ότι μέσα σε 10 με 15 χρόνια τα δέντρα πυκνώνουν και σχηματίζεται η εικόνα του δάσους, ενώ μετά τα 17 χρόνια ωριμάζουν οι κώνοι και στη συνέχεια το ίδιο το δάσος.
Όσο για τα πεύκα που συχνά «ενοχοποιούνται» για την εκδήλωση φωτιάς, σημειώνει: «τα πεύκα μπορούν να φυτρώσουν ακόμη και στην πέτρα. Είναι πιο ολιγαρκή και δεν μπορούν να αντικατασταθούν. Η φύση ξέρει να επιλέγει το κατάλληλο είδος στην κατάλληλη θέση. Δεν φταίνε τα πεύκα που καίγονται».
Μοναδική λύση η πρόληψη
Η ομότιμη καθηγήτρια του Τμήματος Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης τονίζει ότι μοναδική λύση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών είναι η πρόληψη. «Το ζητούμενο είναι να προλάβει κανείς την πυρκαγιά μέσα στα πρώτα δέκα λεπτά. Γι’ αυτό θα πρέπει να υπάρχει διαρκής παρακολούθηση των δασών με πυροσβέστες, εθελοντές, παρατηρήτρια, drones, υδατοδεξαμενές σε πολύ κοντινά σημεία. Αν η φωτιά επεκταθεί, μετά είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί, ακόμη και με αεροπλάνα» καταλήγει η κ. Τσιτσώνη.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την καταστροφική πυρκαγιά αποκαλύπτεται η αλήθεια των αριθμών στην οριστική μελέτη αναδάσωσης: στο πρόγραμμα 9.382 από τα 340.000 καμένα στρέμματα δάσους ⫸ «Ο περιορισμένος προϋπολογισμός των 15.000.000 του έργου δεν μπορεί να καλύψει πλήρως την αναδάσωση όλων των καμένων περιοχών της Εύβοιας», αναφέρεται στη μελέτη, την ώρα που προκρίνονται έργα κόστους 230 εκατομμυρίων για την πρώτη φάση κατασκευής δρόμου ● Οι εμπλεκόμενοι κάνουν λόγο για αναδάσωση που αφορά μόνο τα δημόσια δάση και μάλιστα όσα δεν έχουν διπλοκαεί, περιορίζοντας δραματικά το πεδίο δράσης
Μόλις 9.382 είναι τα καμένα στρέμματα της Βόρειας Εύβοιας που μπαίνουν σε πρόγραμμα αναδάσωσης, από τα 340.000 στρέμματα που κάηκαν τον Αύγουστο του 2021, στη μεγαλύτερη δασική πυρκαγιά που καταγράφηκε στην Ελλάδα.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά την καταστροφή που χτύπησε τα υπέροχα δάση του νησιού και αφού σε όλο αυτό το διάστημα κυριάρχησαν οι επικοινωνιακοί χειρισμοί, οι εξαγγελίες για το «νέο δάσος», τα «οράματα», τα «έργα-φωτοδότες» και οι «χορηγοί αναδάσωσης», έφτασε και η ώρα των πραγματικών αριθμών. Οι αριθμοί αποτυπώνονται στην «Οριστική Μελέτη Αναδάσωσης» που εκπόνησε το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης με χορηγία 300.000 ευρώ από τα Lidl και ανάθεση από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ).
Η «Εφ.Συν.», που βρέθηκε στην Εύβοια οκτώ μέρες μετά το πρώτο ξέσπασμα της πυρκαγιάς στις 3 Αυγούστου 2021, καταγράφοντας την απόγνωση των κατοίκων για την πλήρη έλλειψη μέτρων καταστολής της φωτιάς και ενώ χιλιάδες κορμοί δένδρων συνέχιζαν να καίγονται (11/8/21, «Οδοι-πυρικό ανάμεσα σε στάχτες και οργή από τον χαμένο παράδεισο»), παρουσιάζει σήμερα τα βασικά συμπεράσματα της μελέτης τού ΑΠΘ και ζητά εξηγήσεις:
▶ Από τη συνολικά καμένη έκταση των 520.000 στρεμμάτων, τα 339.694 στρέμματα είναι δασικές εκτάσεις, σύμφωνα με τη μελέτη. Δηλαδή τα υπόλοιπα μπορεί να είναι αγροτικές και άλλου χαρακτήρα. Σημείωση: Σύμφωνα με την επίσημη απόφαση της αναδάσωσης (ΦΕΚ 776/Δ/5-11-2021), κηρύχτηκαν αναδασωτέα 383.140 στρέμματα.
▶ Στα 339.694 στρέμματα δάσους περιλαμβάνονται διαφορετικές μορφές βλάστησης. Κυρίαρχο είδος είναι η χαλέπιος πεύκη με 302.600 στρέμματα. Ακολουθεί η μαύρη πεύκη με 13.929 στρέμματα και η ελάτη με 9.563.
▶ Η χαλέπιος πεύκη αναγγενάται από μόνη της, αλλά αυτό συμβαίνει εφόσον δεν έχει προηγηθεί πρόσφατα άλλη πυρκαγιά, ώστε τα νέα δέντρα να έχουν προλάβει να ωριμάσουν και να δημιουργήσουν σπόρους. Σύμφωνα με τη μελέτη, όμως, υπάρχουν 129.690 στρέμματα με εκτάσεις «διπλοκαμένες», όπου η χαλέπιος πεύκη «έχει καεί κατά το πρόσφατο παρελθόν τουλάχιστον άλλη μία φορά, γεγονός που επηρεάζει τον βαθμό της φυσικής αναγέννησης», όπως αναφέρεται στη μελέτη.
▶ Είδη που δεν αναγεννιούνται φυσικά, όμως, είναι επίσης τα έλατα και η μαύρη πεύκη, ακόμη και αν δεν έχουν καεί ποτέ στο παρελθόν. Οι εκτάσεις αυτές, με βάση τα όσα αναφέρουμε παραπάνω, είναι συνολικά 23.492 στρέμματα. Αρα, το λογικό συμπέρασμα είναι πως πρέπει να γίνουν έργα αναδάσωσης σε 153.182 στρέμματα.
▶ Και όμως, στην τελική της πρόταση η μελέτη προκρίνει αναδάσωση σε μόλις 9.382 στρέμματα, δηλαδή το 6,1% της συνολικής έκτασης. Γιατί συμβαίνει αυτό; Μία σαφή απάντηση δίνει η ίδια η Μελέτη: «Ο περιορισμένος προϋπολογισμός των 15.000.000 του έργου δεν μπορεί να καλύψει πλήρως την αναδάσωση όλων των καμένων περιοχών της Εύβοιας»!
▶ Οντως, το ποσό των 15 εκατομμυρίων ευρώ είναι αυτό που αναφέρεται στο «Στρατηγικό Σχέδιο “Σύνθεση Ονείρων”» του Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας που εκπόνησε η επιτροπή υπό τον Σταύρο Μπένο και, όπως αναφέρεται στον ιστότοπο «Εύβοια Μετά», περιλαμβάνει «71 έργα και δράσεις συνολικού προϋπολογισμού 389.815.350 εκατομμυρίων ευρώ». Πώς γίνεται, όμως, στα «όνειρα για τη Βόρεια Εύβοια» να περιλαμβάνεται τόσο μικρό ποσό για την αναγέννηση του δάσους της, του πιο βασικού συστατικού της υπόστασής της, που αφέθηκε να καταστραφεί τον Αύγουστο του 2021;
Δρόμος αντί δάσους
Μία πρώτη απάντηση δίνει από μόνος του ο τρόπος με τον οποίο κατανέμονται τα 389 εκατομμύρια, εάν ληφθεί υπόψη ότι περισσότερα από τα μισά, δηλαδή 230 εκατομμύρια, αφορούν τον νέο οδικό άξονα πρόσβασης στη Βόρεια Εύβοια.
Μάλιστα, όπως αναφέρεται στα τεχνικά δελτία που εμφανίζονται στο «Εύβοια Μετά», τα 230 εκατομμύρια θα αφορούν μόνο το πρώτο τμήμα του (Ψαχνά - Στροφυλιά), ενώ θα απαιτηθούν ακόμη 290 εκατομμύρια για να κατασκευαστούν τα υπόλοιπα τμήματα ώς την Ιστιαία και οι διακλαδώσεις προς άλλες περιοχές.
Οι παραπάνω επισημάνσεις ταιριάζουν απόλυτα και με τα όσα ανέφερε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο οποίος χθες, στο πλαίσιο της προεκλογικής εκστρατείας, επισκέφθηκε παραλιακά Αιδηψό και Ιστιαία, αποφεύγοντας να περάσει από τις περιοχές των καμένων δασών.
Στις ομιλίες του προέδρου τής Ν.Δ. δεν υπήρχε πουθενά η λέξη «δάσος». Υποστήριξε ότι έχουν ήδη εκταμιευθεί 300 εκατομμύρια και ότι «το σχέδιο το οποίο εκπονήσαμε, υπό την ηγεσία του Σταύρου Μπένου, πραγματικά μάς δίνει τη δυνατότητα να οραματιστούμε συνολικά τη Βόρεια Εύβοια ως μια περιοχή με σημαντική αναπτυξιακή δυναμική, με βιώσιμο και ποιοτικό τουρισμό, με βιώσιμο πρωτογενή τομέα». Και πρόσθεσε: «Απολύτως κρίσιμο έργο για να μπορέσουμε να κάνουμε πράξη αυτό μας το όραμα είναι η οδική σύνδεση της Βόρειας Εύβοιας με την Κεντρική Εύβοια».
Κόστος και ευθύνη
Και κάπου εδώ επιστρέφουμε στο... κόστος. Οπως αναφέρει η μελέτη, «το κόστος της πλήρους αναδάσωσης των παραπάνω εκτάσεων (σ.σ.: εννοεί τα 33.632 στρέμματα), εφαρμόζοντας έναν συντηρητικό φυτευτικό σύνδεσμο 100 φυταρίων ανά στρέμμα και σύμφωνα με την Προκαταρκτική Μελέτη που συντάχθηκε για την περιοχή, ανέρχεται περίπου σε 38.500.000 €. Το κόστος της ίδιας εργασίας με εφαρμογή ενός πιο πυκνού φυτευτικού συνδέσμου με 160 φυτάρια ανά στρέμμα ανέρχεται περίπου σε 58.500.000 ευρώ». Για να καταλήξει: «Λόγω τόσο του δυνητικού αυξημένου κόστους αλλά και των 32 διαφορετικών ιδιοκτησιακών καθεστώτων των δασών, η ανάλυση επικεντρώθηκε κατά κύριο λόγο στα δημόσια δάση, καθώς αυτά αποτελούν πρώτη προτεραιότητα και η πολιτεία είναι η άμεσα υπεύθυνη».
Κάπου εδώ, θα ήταν περιττό να αναφέρουμε ότι η πολιτεία ήταν αρχικώς υπεύθυνη για να μην αφήσει τα δάση αυτά, δημόσια και μη, να καταστραφούν ανεξέλεγκτα το 2021, φροντίζοντας να εκπέμπει μόνον εντολές εκκένωσης περιοχών. Για τα όσα συνέβησαν τότε, ο Κυρ. Μητσοτάκης είχε ζητήσει, πάντως, «συγγνώμη». Εκτός από τη συνήθη «πρωθυπουργική συγγνώμη», ο κ. Μητσοτάκης είχε υποσχεθεί στις 12/8/2021 ότι θα εκδοθεί Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου «προκειμένου να επιταχυνθεί η αναδάσωση, κάτι που είναι διασφαλισμένο από το Σύνταγμα». Πάντως, όταν τέσσερις μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2021, έγινε παρουσίαση μαζί με το Υπουργικό Συμβούλιο στην Ιστιαία, ο Κυρ. Μητσοτάκης μίλησε για το σχέδιο ανασυγκρότησης, ξεκινώντας όμως και πάλι από το έργο του νέου οδικού άξονα, ως «κλειδί για τη μετάβαση σε μια νέα αναπτυξιακή εποχή».
Οι αναφορές που έγιναν τότε σχετικά με την αναγέννηση του δάσους αφορούσαν μόνο θεσμικές παρεμβάσεις για τους «αναδόχους αναδάσωσης» και το βάρος έπεσε στο έργο της Επιτροπής Μπένου. Το παράδοξο είναι ότι ακόμη δεν επαληθεύονται ούτε καν οι προβλέψεις της Επιτροπής όπως διατυπώνονται στο δημοσιευμένο πρόγραμμα, καθώς εκεί αναφέρεται ότι θα προχωρήσει αναδάσωση σε 15.000 στρέμματα, αντί για τα 9.300 της μελέτης του ΑΠΘ.
«Δεν ασχοληθήκαμε με τα παλιά διπλοκαμένα»
Η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε αρχικά στην επιστημονικά υπεύθυνη της μελέτης, την καθηγήτρια στο Τμήμα Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος ΑΠΘ, Θέκλα Τσιτσώνη. Τη ρωτήσαμε για τα διαφορετικά νούμερα που εμφανίζονται σε πίνακες της μελέτης σχετικά με τις εκτάσεις των καμένων και ειδικότερα των «διπλοκαμένων» δασών. Σύμφωνα με την κ. Τσιτσώνη, ο περιορισμός του έργου της αναδάσωσης σχετίζεται με δύο δεδομένα:
1) Οτι υπάρχουν μεν διπλοκαμένες εκτάσεις χαλεπίου πεύκης συνολικά 129.690 στρεμμάτων, αλλά από αυτές μόνο τα 10.136 στρέμματα κάηκαν μετά το έτος 2005, δηλαδή οι υπόλοιπες μπορεί να είχαν καεί ξανά σε προηγούμενες χρονικές στιγμές. Τι έγινε όμως με τα υπόλοιπα σχεδόν 120 χιλιάδες στρέμματα; Αναγεννήθηκαν κάπως; Εμειναν χέρσα; «Η μελέτη δεν ασχολήθηκε με αυτό το αντικείμενο», μας απάντησε.
2) Το δεύτερο σημείο αιχμής σχετίζεται με το ιδιοκτησιακό καθεστώς των δασών. Αν δεχτούμε τα 10.136 στρέμματα των πρόσφατα διπλοκαμένων δένδρων χαλεπίου πεύκης και σε αυτά προσθέσουμε τα καμένα έλατα και τη μαύρη πεύκη που δεν αναγεννιούνται φυσικά, προκύπτει μια συρρικνωμένη έκταση 33.632 στρεμμάτων. Ομως από αυτά, δημόσια δάση είναι τα 10.682 στρέμματα και τα υπόλοιπα είναι διακατεχόμενα (15.000 στρέμματα) όπου δεν έχει λυθεί το θέμα με τις διεκδικήσεις του Δημοσίου, ιδιωτικά, συνδιακατεχόμενα και συνιδιόκτητα δάση.
Η «απολογία» του Σταύρου Μπένου
Η «Εφ.Συν.» απευθύνθηκε στον Σταύρο Μπένο, ο οποίος μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος συνεχίζει να ασχολείται με την υλοποίησή του μέσω του οργανισμού «Διάζωμα». Ο κ. Μπένος υποστήριξε ότι δεν υπάρχει πρόβλημα «κόστους» και διαθέσιμων πόρων και ότι θα υπάρξουν επόμενες φάσεις αναδάσωσης στις οποίες θα προστεθούν και άλλα κονδύλια πέραν των αρχικών 389 εκατομμυρίων ευρώ (σ.σ.: αλλιώς δεν θα υλοποιηθεί και ο νέος οδικός άξονας). Στη συνέχεια, όμως, μας έστειλε και γραπτό σημείωμα στο οποίο, μεταξύ άλλων, αναφέρει ότι:
● «Επίκεντρο του Προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας είναι το Νέο Δάσος. Στόχος είναι το Νέο Δάσος να πάλλεται από ζωή, να αναγεννηθεί και να υιοθετηθεί από την τοπική κοινωνία. Για τον λόγο αυτό στο πρόγραμμα που σχεδιάσαμε περιλαμβάνονται 16 διακριτά έργα και δράσεις, οι οποίες αποτυπώνονται στο Πανόραμα Εργων και Δράσεων του προγράμματος (διαθέσιμο στον ηλεκτρονικό σύνδεσμο: https://evoia-meta.gov.gr/meletes/dasos)».
● «Από τα 339.694 στρέμματα που είναι το σύνολο των καμένων εκτάσεων από την πυρκαγιά του 2021, το 89%, δηλαδή 302.600 στρέμματα, είναι χαλέπιος πεύκη, η οποία θα αναγεννηθεί φυσικά». Εδώ παραλείπει να αναφέρει τα 129.690 στρέμματα χαλεπίου πεύκης που έχουν «διπλοκαεί» στο πρόσφατο παρελθόν, σύμφωνα με τη μελέτη, αλλά ακόμη και τα ελάχιστα 10.136 στρέμματα που κάηκαν ξανά μετά το 2005 με συνέπεια τα δέντρα να μην έχουν φτάσει σε αναπαραγωγική ηλικία.
● «Από το γενικό σύνολο των 339.694 στρεμμάτων, τα 33.632 στρέμματα είναι διπλοκαμένα από το 2005 και εξής. Αυτά δεν θα αναγεννηθούν φυσικά και χρειάζονται αναδάσωση». «Από αυτά τα 33.632 στρέμματα, μόνο τα 9.383,8 στρέμματα προκρίνονται για άμεση αναδάσωση, καθώς αφορούν δημόσια δάση». Εδώ παραλείπει να αναφέρει δύο πράγματα. Πρώτον, ότι τα δημόσια δάση, κατά τη μελέτη, είναι 10.682 στρέμματα. Και, δεύτερον, ότι μέσα στα 9.383 στρέμματα που προκρίνονται, περιλαμβάνεται και ένα μη δημόσιο δάσος 856 στρεμμάτων, το συνδιακατεχόμενο Δάσος Κερασιάς.
● «Στην Α’ φάση του προγράμματος Αναδάσωσης εντάσσονται μόνο τα δημόσια δάση, καθώς για τα ιδιωτικά δάση το ισχύον θεσμικό πλαίσιο δεν επιτρέπει τη χρηματοδότηση της αναδάσωσής τους. Το πρόγραμμα της Αναδάσωσης της Βόρειας Εύβοιας (Α’ φάση) έχει ενταχθεί στο Εθνικό Πρόγραμμα Αναδάσωσης, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με τελικό δικαιούχο τη Γενική Γραμματεία Δασών του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, και υλοποιείται σύμφωνα με τη μελέτη του Α.Π.Θ.». Εδώ να υπενθυμίσουμε ότι το Εθνικό Σχέδιο Αναδάσωσης παρουσιάστηκε λίγες μέρες πριν από την καταστροφή της Β. Εύβοιας, τον Ιούνιο του 2021, ενώπιον της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην Αρχαία Αγορά και τότε έγινε λόγος για «παρεμβάσεις ύψους 200 εκατομμυρίων ευρώ», με φύτευση «30 εκατομμυρίων δένδρων σε 165.000 στρέμματα». Με τα 15 εκατ. στην Εύβοια, πάντως, θα φυτευθούν 1,5 εκατομμύριο δέντρα σε 9.300 στρέμματα.
● «Για να ανοίξουμε και το μέτωπο των ιδιωτικών δασών, καταλήγει ο κ. Μπένος, σχεδιάζουμε ένα πιλοτικό έργο με τη Γενική Γραμματεία Δασών, το “Πρόγραμμα Μη Δημόσιας Δασοπονίας”, το οποίο αφορά τη στήριξη των ιδιοκτητών δασών και δασικών εκτάσεων, το οποίο πρόκειται να ενταχθεί στη Β’ φάση του προγράμματος Ανασυγκρότησης της Βόρειας Εύβοιας». Εάν, πάντως, το Δημόσιο δυσκολεύεται να αναδασώσει τις δικές του εκτάσεις, ποια μελέτη θα μας πει πώς θα τα καταφέρουν οι ιδιώτες;
Στο διάγγελμά του την Πέμπτη, ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε ότι «όλες οι καμένες εκτάσεις θα κριθούν αναδασωτέες» . Την Παρασκευή δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως απόφαση ανάκλησης ως αναδασωτέας, δασικής έκτασης η οποία κάηκε το 2012 στην Κρήτη.
Πρόκειται για έκταση εμβαδού 2.979 τετραγωνικών μέτρων στο Καστρί Μυλοποτάμου, στο Ρέθυμνο. Τον Μάιο του 2013 κηρύχτηκε αναδασωτέα με απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, επειδή «η φυσική βλάστηση της επίδικης έκτασης, αποτελούμενη από δασικά άτομα πρίνου, σχίνου, ασπαλάθου, ντραμιθιάς και αγριοχαρουπιάς κάλυπταν την επιφάνειά της σε ποσοστό το οποίο της προσέδιδε μορφή δάσους».
«Ωστόσο, την Παρασκευή (6/8) δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ νέα απόφαση της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης», γράφει η Εφημερίδα των Συντακτών που φέρνει στο φως την υπόθεση, σύμφωνα με την οποία ανακαλείται η παλαιότερη απόφαση και αίρεται η αναδάσωση της περιοχής γιατί «κηρύχτηκε από πλάνη»!
Ο αποχαρακτηρισμός ως αναδασωτέας της έκτασης αποφασίστηκε από τη συντονίστρια Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, έπειτα από εισήγηση της Διεύθυνσης Δασών Ρεθύμνης στις 15/6/2021. Να που κάποιες φορές το ελληνικό δημόσιο κινείται γρήγορα..
Ακυρώθηκε με την ΑΠ:137337/1443 (30/10/2013) απόφαση του ειδικού γραμματέα δασών Γ. Αμοργιανιώτη, το σκανδαλώδες έργο της αναδάσωσης του ελατοδάσους στις ορεινές περιοχές της Λάμπειας (Δίβρης), Αστρά, Κρυόβρυσης και Τσιπιάνων, έναντι 4 εκατομμυρίων ευρώ που είχε αναλάβει ιδιώτης μετά από περίεργες μελέτες και μεθοδεύσεις πρώην παραγόντων του δασαρχείου Πύργου. Επίσης το δασαρχείο του Πύργου Ηλείας την 01- 11 – 2013 σύμφωνα με την Αριθμ. Πρωτ. : 5038 απόφασή του , διέταξε την οριστική διακοπή των εργασιών και την διάλυση της σύμβασης με τον ιδιώτη , του έργου : «Αναδασώσεις για την αποκατάσταση κατεστραμμένου φυσικού τοπίου στην περιφέρεια του Ελατοδάσους Λαμπείας – Αστρά – Κρυόβρυσης – Τσίπιανα του Δήμου Αρχαίας Ολυμπίας».
