Τάσος Τσακίρογλου

Ο Τζακ Ράσμους στη συζήτησή μας τονίζει ότι η διαφορά ανάμεσα στον «νέο οικονομικό ιμπεριαλισμό» και τον παλιό είναι ότι στον πρώτο οι δανειστές αναλαμβάνουν ουσιαστικά τις υπηρεσίες-κλειδιά της οικονομίας (ΣΔΟΕ, Γεν. Γραμματεία Δημοσίων Εσόδων, ΕΛΣΤΑΤ κ.λπ.), τις οποίες χαρακτηρίζουν «ανεξάρτητες αρχές», και δεν αρκούνται στο να υποβάλουν στις κυβερνήσεις ένα πρόγραμμα προς υλοποίηση.

Μιλά επίσης για τα λάθη του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησης στη διαπραγμάτευση του 2015.


• Παραθέτοντας πρόσφατη έρευνα που δείχνει ότι το 95% των πληρωμών της Ελλάδας για το χρέος από το 2010 έχουν κατευθυνθεί στους Ευρωπαίους τραπεζίτες, υποστηρίζετε ότι η ανακύκλωση του χρέους και των επιτοκίων εκπροσωπεί μια αναδυόμενη νέα μορφή οικονομικού ιμπεριαλισμού, ο οποίος οικοδομείται στην ίδια τη δομή της ευρωζώνης από το 1999. Πώς λειτουργεί όλο αυτό;

Όταν έχεις μια νομισματική ένωση και μια υπανάπτυκτη τραπεζική ένωση, έτσι όπως ήταν η Ε.Ε. το 1999, και ταυτόχρονα έχεις μια ισχυρή οικονομία, η οποία παράγει σε χαμηλό κόστος στην ευρωζώνη –όπως η Γερμανία– αυτό που συμβαίνει είναι ότι η ροή χρήματος γίνεται μη ισορροπημένα.

Αυτό σημαίνει ότι οι βορειο-ευρωπαϊκές τράπεζες από το 2008 διοχέτευσαν πολύ χρήμα στην περιφέρεια της Ευρώπης, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας. 

Αυτά τα χρήματα προήλθαν από τον ιδιωτικό τομέα και προορίζονταν να χρηματοδοτήσουν την αγορά από την περιφέρεια προϊόντων που προέρχονταν από τη Γερμανία και άλλες εξαγωγικές χώρες, οι οποίες είναι σύμμαχοί της. Άρα τα χρήματα ανακυκλώνονταν και επέστρεφαν σ' αυτές τις χώρες. 

Όταν όμως έχεις ένα χρηματοπιστωτικό και οικονομικό κραχ όπως αυτό του 2008, η ροή χρήματος προς την  περιφέρεια διακόπτεται και αυτό που μένει στην περιφέρεια είναι το χρέος. 

Και αυτό ισχύει για όλη την περιφέρεια και όχι μόνο για την Ελλάδα. 

• Και έτσι οδηγούμαστε στις περίφημες «διασώσεις»;

Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη της διάσωσης των ελληνικών τραπεζών και επιχειρήσεων, όπως επίσης στην Ισπανία και στην Ιταλία. Αυτό που συνέβη ήταν ότι ξανάρχισαν τα δάνεια προς την Ελλάδα και άλλες χώρες. 

Φυσικά, ο τρόπος συμπεριφοράς προς τη χώρα σας έδειχνε έλλειψη κάθε σεβασμού, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Η διάσωση του 2008-09 περιελάμβανε τη μεταφορά του ιδιωτικού χρέους στους κυβερνητικούς ισολογισμούς, προκειμένου να γίνει δημόσιο χρέος.

Στη συνέχεια έχουμε την οικονομική κατάρρευση παντού, με τα ελλείμματα να μεγαλώνουν στις περισσότερες χώρες, μαζί και στην Ελλάδα. Έτσι έχουμε περαιτέρω χρέος, το οποίο προστίθεται στο ιδιωτικό χρέος της διάσωσης που μεταφέρεται στο δημόσιο. 

• Τότε παρεμβαίνει η Ε.Ε.;

Ναι. Το ΠΑΣΟΚ κάλεσε τους Βορειο-ευρωπαίους και κανείς δεν ξέρει τι συμφωνίες έγιναν τότε. Το χρέος φούσκωσε με τους ανθρώπους που έστειλε η Κομισιόν.
Υπήρξε μεγαλύτερη ρευστότητα για την αντιμετώπιση του χρέους. Το 2010, με την πρώτη διάσωση, ξεκίνησε η διαδικασία «μεγαλύτερο χρέος για την αποπληρωμή του χρέους». 

Στη συνέχεια η Ε.Ε. βυθίζεται σε μια διπλή ύφεση το 2011-2013 και η Ελλάδα χρειάζεται περισσότερο χρήμα για την αποπληρωμή του αρχικού χρέους και των επιτοκίων. 

Αυτή η ύφεση μεγάλωσε ακόμα περισσότερο το χρέος. Τότε είναι που περενέβησαν και τα κοράκια-κερδοσκόποι πάνω στα κρατικά ομόλογα. 
Η διάσωση του 2012 σχεδιάστηκε για να σώσει τους ιδιώτες κερδοσκόπους με 50-60 δισεκατομμύρια ευρώ. Συνολικά αυτό που έγινε ήταν μεγαλύτερη υπερχρέωση για την αποπληρωμή του χρέους. 

Η ελληνική κυβέρνηση παίζει το ρόλο εκείνου που εφαρμόζει τα  προγράμματα λιτότητας, εκείνου που αποσπά απ' όλους τους εργαζόμενους και τις μικρές επιχειρήσεις τα ποσά για την αποπληρωμή του χρέους. 
Έχουμε μια οικονομική απόσπαση, μια απόσπαση πλούτου, κάτι που είναι πιο επικερδές από την εκμετάλλευση εταιρείας από εταιρεία. 

• Αυτό είναι το βασικό χαρακτηριστικό του «νέου οικονομικού ιμπεριαλισμού»;

Είναι συσσώρευση μέσω επιτοκίων από κράτος προς κράτος. Το κράτος μετατρέπεται σε φοροσυλλέκτη για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των πιο ισχυρών που ηγούνται της ευρωζώνης.

Και αυτός που ηγείται είναι η Γερμανία και οι σύμμαχοι του υπουργού Οικονομικών της. 
Είναι αυτή που κυριαρχεί στην Κομισιόν, την ΕΚΤ και παντού. Το Βερολίνο θέλει να συνεχιστεί αυτή η πολιτική, διότι κερδίζει απ' αυτήν. Μ' αυτήν τη διευθέτηση όλοι αγοράζουν τα προϊόντα της. 

Βέβαια, τα τελευταία χρόνια στρέφεται στις αναδυόμενες αγορές και γι' αυτό έχουν ανακοπεί οι ροές χρήματος προς την περιφέρεια. Όμως η αποπληρωμή των επιτοκίων από την τελευταία συνεχίζεται. 

Για να συνοψίσω το πρόβλημα, είναι ότι στον 21ο αιώνα μικρές οικονομίες εντάσσονται σε μεγάλες οικονομίες, όπως μια τελωνειακή ένωση ή μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου, οι οποίες μετεξελίσσονται σε μια νομισματική ένωση, η οποία με τη σειρά της απαιτεί την τραπεζική ένωση. Σ' αυτόν τον συνδυασμό τελωνειακής, νομισματικής και τραπεζικής ένωσης κυριαρχούν οι μεγάλες οικονομίες εις βάρος των μικρών. 

Η Ελλάδα είναι ένα παράδειγμα αυτού του νέου οικονομικού ιμπεριαλισμού που αναδύεται και ο οποίος επιτρέπει στις ισχυρές οικονομίες να απομυζούν τις ανίσχυρες. 

• Σ' ένα τελευταίο σας άρθρο αναφέρεστε στα στρατηγικά και τακτικά λάθη του ΣΥΡΙΖΑ και της ελληνικής κυβέρνησης το 2015, τα οποία οδήγησαν στη συνθηκολόγηση με την τρόικα και είχαν σαν αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη λιτότητα και την ύφεση. Τι λέτε;

Νομίζω ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε μια σειρά από σημαντικά λάθη. Το πρώτο ήταν ότι πίστεψε ότι μπορεί να βρει σύμμαχο και να αναβιώσει τη Σοσιαλδημοκρατία, προκειμένου να βρει υποστήριξη. 

Όμως όλοι οι θεσμοί της Ε.Ε. κυριαρχούνται από τους σκληροπυρηνικούς, όπως ο Σόιμπλε και οι σύμμαχοί του, οι οποίοι θέλουν λιτότητα με κάθε κόστος και αρνούνται να δώσουν λίγο «αέρα» στην Ελλάδα για να βγει από την ύφεση. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ νόμιζε ότι μπορεί να συνάψει συμμαχία με τη Γαλλία και να αναστήσει την ευρωπαϊκή Σοσιαλδημοκρατία, η οποία είτε είναι ήδη νεκρή είτε πεθαίνει. Τώρα την κατεύθυνση τη δίνει ο νεοφιλελευθερισμός των Βορειοευρωπαίων. 

• Η Σοσιαλδημοκρατία θυμίζει ζόμπι.

Ναι, αυτός είναι ένας ωραίος χαρακτηρισμός. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ είχε έναν αφελή και νοσταλγικό τρόπο κατανόησης της Σοσιαλδημοκρατίας. Για παράδειγμα το SPD είναι κυβερνητικός εταίρος της Μέρκελ.

Γι' αυτό το λόγο το Κίνημα των Πέντε Αστέρων, οι Podemos και άλλοι προσπαθούν να γεμίσουν το κενό που άφησαν οι σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι μετακινήθηκαν προς τα δεξιά και συμμάχησαν με τις επιχειρήσεις. 

Σύντομα ο Τσίπρας και ο Βαρουφάκης διαπίστωσαν ότι δεν θα έχουν στήριξη απ' αυτούς, αλλά δυστυχώς όλη τους η στρατηγική είχε βασιστεί πάνω σ' αυτό. Έκαναν όμως και άλλα λάθη. Ένα ήταν ότι συνεχώς στη διαπραγμάτευση ενέδιδαν σε παραχωρήσεις προς την τρόικα, χωρίς να παίρνουν κανένα αντάλλαγμα. 

Το αναλύω αυτό στο βιβλίο μου «Λεηλατώντας την Ελλάδα: ένας νέος οικονομικός ιμπεριαλισμός αναδύεται», το οποίο κυκλοφορεί τις επόμενες μέρες.

Στη διαπραγμάτευση απέναντι στους δανειστές που ζητούσαν όλο και περισσότερα, ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε διαρκείς παραχωρήσεις, με τη σκέψη «θα δούμε τι μπορούμε να κάνουμε εκ των έσω, με τους φίλους μας, τον Ζαν Κλοντ Γιούνκερ». 
Αυτό ήταν ένα μεγάλο λάθος. 

Επίσης, η επέκταση της συμφωνίας του 2012 για τέσσερις μήνες, χωρίς να επιμείνουν ότι για αντάλλαγμα η τρόικα πρέπει να συνεχίσει να δίνει τις δόσεις των δανείων, στον βαθμό που η Ελλάδα συνέχιζε να πληρώνει κανονικά τους τόκους. Αντίθετα, ήταν η τρόικα αυτή που παραβίασε όλους τους όρους της συμφωνίας. 

• Ποιος ο ρόλος της ΕΚΤ;

Ένα ακόμη πρόβλημα ήταν ότι η ΕΚΤ, βήμα βήμα, στραγγάλιζε τη χώρα. Δεν επέκτεινε τα δάνεια, δεν έδωσε χρηματοδότηση ανάγκης και έφερε σταδιακά την Ελλάδα σε κατάσταση ασφυξίας. 

Ο ΣΥΡΙΖΑ έπρεπε να έχει εθνικοποιήσει τις τράπεζες αμέσως και να επεκτείνει τους ελέγχους κεφαλαίων για να εμποδίσει τη φυγή τους στο εξωτερικό. Ο οικονομικός ιμπεριαλισμός είναι η απόσπαση τόκων, μαζί με τις ιδιωτικοποιήσεις και το ξεπούλημα των δημόσιων αγαθών, με τα χρήματα να πηγαίνουν στο εξωτερικό. 

Είναι η απορρόφηση χρημάτων εκτός χώρας. Και φυσικά υπάρχουν πάντα οι κερδοσκόποι, οι οποίοι είναι έτοιμοι να επιτεθούν στα ομόλογά σου. Η ΕΚΤ επιβάλλει στην ελληνική κυβέρνηση να εκδίδει ομόλογα σε πολύ υψηλές τιμές. 

Σ' αυτήν τη διαδικασία, όποτε υπάρχει κρίση οι πλούσιοι Έλληνες και οι επενδυτές παίρνουν χρήματα από τις τράπεζες, τα οποία κατευθύνονται εκτός Ελλάδας. Απ' αυτά κερδισμένες βγαίνουν οι τράπεζες της βόρειας Ευρώπης.

Το ίδιο συμβαίνει και στις χρηματιστηριακές αγορές. Παντού υπάρχει μια απόσπαση πλούτου, από την οποία επωφελούνται οι ξένοι καπιταλιστές. 

• Η πολιτική αστάθεια στην Ευρώπη από το Brexit και ο αυξανόμενος ευρωσκεπτικισμός κλιμακώνονται εξαιτίας της χρηματοπιστωτικής αστάθειας στο Ηνωμένο Βασίλειο και στην Ευρώπη. Πόσο πιθανή είναι μια νέα -ακόμα χειρότερη– οικονομική κρίση;

Βασικά πιστεύω ότι είναι αναπόφευκτη στην Ευρώπη. Στο παρασκήνιο πρόκειται για μια τραπεζική κρίση. Δείτε την  περίπτωση της Ελλάδας, από την οποία επωφελούνται οι βορειοευρωπαϊκές τράπεζες, όπως έδειξε και η έρευνα που αναφέρατε στην αρχή. 

Το 95% των ελληνικών πληρωμών για το χρέος κατέληξε στους Βορειοευρωπαίους τραπεζίτες και επενδυτές. Είναι ένας θαυμάσιος τρόπος για να μένουν αυτές οι τράπεζες «αβύθιστες». 

Αυτό συμβαίνει λόγω της απόσπασης πλούτου από την περιφέρεια. 

Το μεγάλο πρόβλημα είναι ότι το τραπεζικό σύστημα δεν είναι ανταγωνιστικό. Δεν μπορεί να ανταγωνιστεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα των ΗΠΑ ή της Βρετανίας. Έχει μείνει πίσω ποικιλοτρόπως. 



Αυτήν τη στιγμή υπάρχουν περί τα δύο τρισεκατομμύρια δολάρια μη εξυπηρετούμενα τραπεζικά δάνεια στους ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών. 
Όλες οι κινήσεις του Ντράγκι αποτελούν έκφραση της τραπεζικής κρίσης.

Την επόμενη φορά που θα έχουμε μια σοβαρή οικονομική πτώση, μια ύφεση, την οποία εγώ προβλέπω να έρχεται το 2017-18, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και στις ΗΠΑ, τότε η κρίση αυτή θα είναι ακόμα χειρότερη. 

Οι ιταλικές τράπεζες έχουν τετρακόσια δισεκατομμύρια μη εξυπηρετούμενα δάνεια. Πρόβλημα υπάρχει και με τις πορτογαλικές και τις γαλλικές τράπεζες. 

Ακόμα και η Ντόιτσεμπανκ και η Κόμερτσμπανκ της Γερμανίας δείχνουν σημάδια ότι είναι πολύ ευάλωτες. Και φυσικά δεν ξέρουμε ποια θα είναι η επίδραση του Brexit. 
Άρα περιμένουμε μια νέα τραπεζική κρίση να εκδηλωθεί. 



Διδάσκει Πολιτική Οικονομία στο St. Marys College της Καλιφόρνιας και είναι οικονομικός σύμβουλος του Πράσινου Κόμματος των ΗΠΑ.

Εχει την εβδομαδιαία ραδιοφωνική εκπομπή «Εναλλακτικές προσεγγίσεις» και αρθρογραφεί τακτικά στα ριζοσπαστικά περιοδικά Counterpunch, Z Magazine, αλλά και για το λατινοαμερικάνικο κανάλι teleSUR TV. Στην αρθρογραφία του έχει αναλύσει εκτενώς την κατάσταση στην Ελλάδα.



πηγή efsyn