«Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» του Χέρμαν Μέλβιλ 

Κωμωδία με δραματικό φινάλε 

Παράταση Παραστάσεων έως τις 24/6 

Ημέρες & Ώρα έναρξης:

Παρασκευή 14, Σάββατο 15, Κυριακή 16,

Παρασκευή 21, Σάββατο 22, Κυριακή 23

και Δευτέρα 24 Ιουνίου

στις 21.00 

«Το μαγαζάκι της τ3χνης»
(Ν. Νοταρά 60, Αθήνα)

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας

Θεατρική διασκευή / δραματουργική επεξεργασία / σκηνοθεσία:
Σοφία Φιλιππίδου

Είσοδος ελεύθερη

Απαραίτητη προκράτηση θέσεων

Η ακαταπόνητη* Σοφία Φιλιππίδου, που εδώ και εικοσιπέντε χρόνια πειραματίζεται με ομάδες, φτιάχνοντας χειροποίητες παραστάσεις, μετά το τέλος των Σεμιναρίων Θεατρικής Παιδείας 2023-24, που οργανώνει στο μαγαζάκι της τ3χνης, ετοίμασε με τους μαθητές της και παρουσιάζει, τη νέα της δουλειά, πάνω στην αριστουργηματική νουβέλα του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» σε μετάφραση Μένη Κουμανταρέα και διασκευή/δραματουργική επεξεργασία δική της.

Ο Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς, που είναι υπάλληλος, ενός δικηγορικού γραφείου στη Γουόλ Στριτ του 19 αιώνα, είναι η παράξενη κωμική, φευγάτη ιστορία ενός λιγνού, χλωμού, μοναχικού, ήρεμου και ανυπάκουου άντρα, που βρήκε τη συνταγή για να τρελάνει τους πάντες!

Τι εκφράζει άραγε η παράλογη ιστορία του Μπάρτλεμπυ που «προτιμά να μην»;

Την ιδέα της πολιτικής ανυπακοής, την ειρηνική επανάσταση ή την παθητική αντίσταση που εξέφρασε περίπου την ίδια εκείνη εποχή ο συμπατριώτης του και ακτιβιστής Χένρι Ντέηβιντ Θόρω. Μήπως είναι η εικόνα του ίδιου του Χέρμαν Μέλβιλ και κάθε συγγραφέα, που βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα: να συνεχίσει να γράφει, προσπαθώντας να ικανοποιήσει το κοινό του ή να ακολουθήσει τον προσωπικό του δρόμο, μακριά από τη δημοφιλία και την επιτυχία;

Μπορεί ίσως ο αινιγματικός Μπάρτλεμπυ να είναι ένας άνθρωπος δίχως ιδιότητες, απ’ αυτούς που έχει πολλούς να επιδείξει ο εικοστός αιώνας: Ένας ήρωας του Κάφκα, μια μορφή από τα τελευταία έργα του Μπέκετ ή από τα μυθιστορήματα του Σκαρίμπα και τα θεατρικά έργα του Ιονέσκο;

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου

Ένας αξιοσέβαστος και επιτυχημένος δικηγόρος, προσλαμβάνει τον Μπάρτλεμπυ ως γραφιά, ενώ απασχολεί ήδη στο γραφείο του, στη Γουόλ Στριτ, δύο άλλους γραφιάδες και έναν μικρό για όλες τις δουλειές. Ο Μπάρτλεμπυ, κατά αρχάς, σαν ένας άνθρωπος λιμασμένος από καιρό γι’ αντιγραφή, καταπίνει λαίμαργα τα έγγραφα. Νύχτα και μέρα δε σηκώνει κεφάλι, αντιγράφοντας με το φως της μέρας και κάτω από το φως των κεριών, όταν όμως μια μέρα ο εργοδότης του δικηγόρος του ζητάει να τον βοηθήσει στην αντιπαραβολή ενός εγγράφου, εκείνος αρνείται ευγενικά με την απλή φράση «θα προτιμούσα όχι» ("I would prefer not to").

Σταδιακά με την παράδοξη ανοχή του εργοδότη, που αδυνατεί να αντιδράσει, ο Μπάρτλεμπυ «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος», θα εγκατασταθεί μόνιμα στο δικηγορικό γραφείο χωρίς να προσφέρει καμία υπηρεσία, χωρίς να μιλάει σχεδόν καθόλου, χωρίς καλά-καλά να τρώει. Ο δικηγόρος, παλινδρομώντας μεταξύ οργής και ευσπλαχνίας, λογικής και συναισθήματος, δεν θα καταφέρει ποτέ να τον απομακρύνει από εκεί, αντιθέτως θα μετακομίσει ο ίδιος το γραφείο του σε άλλο κτίριο αφήνοντας τον Μπάρτλεμπυ στη μοίρα του, την οποία πληροφορούμαστε στο τέλος του έργου.

Δημοσιευμένο ανώνυμα, το 1853 σε δυο συνέχειες σ’ ένα περιοδικό το διήγημα του διάσημου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ περιλήφθηκε σε μια συλλογή διηγημάτων του, που εκδόθηκε το 1856. Σήμερα κατατάσσεται ανάμεσα στα κορυφαία δείγματα του αμερικάνικου διηγήματος κι έχει εκτιμηθεί ως προάγγελος της λογοτεχνίας του Παράλογου.

Ο «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς, μια ιστορία της Γουόλ Στριτ» έχει μεταφερθεί τουλάχιστον τέσσερις φορές στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Γαλλία. Το 1961 πάνω στο διήγημα αυτό οι Γουίλιαμ Φλάναγκαν και Τζέιμς Χίντον συνέθεσαν μια μονόπρακτη όπερα σελιμπρέτο του Έντουαρντ Άλμπι.

Η μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα πρωτοκυκλοφόρησε το 1984 απ’ τις Εκδόσεις «Οδυσσέας» με τον τίτλο «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς κι άλλες τρεις ιστορίες». Αναθεωρημένη εκδίδεται από τον Καστανιώτη το 2010 σε βιβλίο με τον τίτλο «Τρεις απόκληροι. Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς – Ο βιολιστής– Τζίμυ Ρόουζ».

Σημείωμα σκηνοθέτη 

Αισθάνομαι πολύ τυχερή που το 2010 ανακάλυψα τη «διάσημη» και μυστηριώδη νουβέλα του Χέρμαν Μέλβιλ «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» (στην παρουσίαση του βιβλίου στην Ελευθεροτυπία). Ο Μπάρτλεμπυ ήρθε στην ζωή μου την στιγμή που έπρεπε να κάνω ένα σημαντικό βήμα. Γοητευμένη από τον «πρωτότυπο» ήρωα του Μέλβιλ, πήρα την απόφαση να την κάνω θέατρο.

Τότε ήταν που γνώρισα από κοντά τον συγγραφέα Μένη Κουμανταρέα, ο οποίος δέχτηκε να εποπτεύσει διακριτικά τη θεατρική διασκευή μου, πάνω στη δική του εξαιρετική μετάφραση και τότε ανέβασα (πρώτη φορά στην Ελλάδα) την παράσταση στην οποία, με δική του προτροπή, έπαιξα τον ομώνυμο ρόλο.

Στην νέα παρουσίαση, διατηρήσαμε το βίαια κωμικό στοιχείο της αρχής του έργου με τους γραφιάδες Τσιμπίδα και Διάνο και τον ονειροπόλο Πιπέρη (το παιδί για όλες τις δουλειές) - που κινούνται στα όρια μιας μπεκετικής κλοουνερί - να μετατρέπεται με αδιόρατο τρόπο σε δραματικό και το παράξενο ον ή «πράγμα» Μπάρτλεμπυ, να γίνεται από ένας φυγόπονος «τσαρλατάνος», μια τραγική μορφή.

Ισχνός, πάμπτωχος γραφέας της Γουόλ Στρητ Μπάρτλεμπυ, με την αντισυμβατική συμπεριφορά του, ανατρέπει την εργασιακή ρουτίνα και γίνεται ένας εφιάλτης, που στοιχειώνει το δικηγορικό γραφείο και την ψυχή του δικηγόρου της Γουόλ Στριτ. Η απάντηση του (σε κάθε παρότρυνση ή διαταγή να αναλάβει τις ευθύνες της εργασίες του) «θα προτιμούσα όχι», που φαίνεται να είναι μια αμετακίνητη συνειδητή θέση, τον οδηγεί σε τραγική κατάληξη, γι’ αυτό μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε το απόλυτο κενό, την πλήρη μοναχικότητα, την εγκατάλειψη και την μελαγχολία του, αλλά και την αναταραχή, την παράνοια, τα στάδια της τρέλας που δημιουργεί η αλλόκοτη συμπεριφορά του στο γραφείο και στην συμβατική κοινότητα που τον περιβάλλει.

Τα μυστήρια και γοητευτικά στοιχεία του έργου, η παραδοξότητα, τα αινιγματικά ερωτήματα, οι συμβολισμοί - που είναι ανοιχτοί σε πολλές ερμηνείες και παραπομπές - οι υπαινιγμοί, μια νέα λογική που συλλαμβάνει την οικειότητα ζωής και θανάτου, κάθε λέξη της διάνοιας του Μέλβιλ μας ελκύουν… μας γοητεύουν, μας εμπνέουν, γίνανε καλές αφορμές για να δημιουργήσουμε με φαντασία και χαρά την νέα χειροποίητη παράσταση μας.

Σοφία Φιλιππίδου

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Χέρμαν Μέλβιλ (1819 – 1891)

Εμβληματικός Αμερικανός συγγραφέας, γνωστός για τα μυθιστορήματά του με θέματα από την ανοιχτή θάλασσα, από τα οποία ξεχωρίζει το αριστούργημά του «Μόμπι Ντικ» (1851). Ο Χέρμαν Μέλβιλ (Herman Melville) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη την 1η Αυγούστου 1819. Ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά μιας οικογένειας που καταγόταν από τους πρώτους Σκώτους και Ολλανδούς αποίκους της Νέας Υόρκης.

Ο Μέλβιλ ήταν κατά βάση αυτοδίδακτος. Οι ιστορίες της Βίβλου με τις οποίες μεγάλωσε αποτέλεσαν τη βάση της μόρφωσής του, που συμπληρώθηκε από τη μελέτη του για τον Σαίξπηρ. Η τυχοδιωκτική του φύση τον ώθησε το 1841 και για πολλά ακόμη χρόνια να μπαρκάρει ως ναύτης σε φαλαινοθηρικά και πολεμικά καράβια.

Το 1850 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του “White-jacket” (Τα άσπρα αμπέχονα), στο οποίο περιγράφει τη ζωή του πάνω σ’ ένα πολεμικό πλοίο και κατακρίνει τις βαρβαρότητες και ιδιαίτερα το μαστίγωμα, το οποίο συνηθιζόταν τότε στα σκάφη του αμερικανικού ναυτικού. Η κριτική επαίνεσε το βιβλίο και τη

θαρραλέα στάση του, η οποία βρήκε ισχυρή πολιτική υποστήριξη.

Στις 4 Αυγούστου 1847 ο Μέλβιλ παντρεύτηκε την Ελίζαμπεθ Σο, κόρη του Λέμιουελ Σο, προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Μασαχουσέτης και παιδικού φίλου του πατέρα του. Το ζεύγος Μέλβιλ απέκτησε τέσσερα παιδιά (δύο αγόρια και δύο κορίτσια), ενώ αγόρασαν κι ένα αγροτόσπιτο στο Πίτσφιλντ της Μασαχουσέτης. Εκεί γνώρισε και συνδέθηκε στενά με τον διάσημο συγγραφέα Ναθάνιελ Χόθορν («Άλικο Γράμμα»). Σ’ αυτόν αφιέρωσε ο Μέλβιλ το «Μόμπι Ντικ», το οποίο εκδόθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1851 στο Λονδίνο κι ένα μήνα αργότερα στις ΗΠΑ.

Ακολούθησαν και άλλα έργα του, όπως ο «Πιερ» (Pierre, 1852), ένα έντονα αυτοβιογραφικό έργο, που θεωρήθηκε ανήθικο, ο «Χαφιές» (The Confidence-Man, 1857), μια απελπισμένη σάτιρα για μια Αμερική διεφθαρμένη από τα ευτελή όνειρα του κόσμου του εμπορίου. Ήταν και το τελευταίο του μυθιστόρημα που εκδόθηκε εν ζωή. Εκτός από μυθιστορήματα, ο Μέλβιλ έγραψε και διηγήματα, από τα οποία ξεχωρίζουν τα «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς» (Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall Street, 1853) με ατμόσφαιρα που θυμίζει Κάφκα και «Μπενίτο Σερένο» (Benito Cereno, 1855), που επικεντρώνεται σε μια εξέγερση σκλάβων πάνω σ’ ένα ισπανικό πλοίο.

Το 1878 εξέδωσε ένα ποίημά του με 16.000 στίχους σχετικά με την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους. Ο Χέρμαν Μέλβιλ πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1891 στη Νέα Υόρκη από καρδιακή διαστολή. Τα βιβλία του είχαν σχεδόν ξεχαστεί απ’ όλους. Μόνο αργότερα, το 1920, ανανεώθηκε το ενδιαφέρον το κοινού για τα έργα του Μέλβιλ. Σήμερα αναγνωρίζεται πλέον ως ένας από τους πιο διάσημους Αμερικανούς συγγραφείς και το βιβλίο του «Μόμπι Ντικ» 1851, θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του κόσμου. 

Η Ταυτότητα της Παράστασης

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας

Θεατρική διασκευή / δραματουργική επεξεργασία / σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου

Σκηνογραφική επιμέλεια: Κώστας Φωτόπουλος

Κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου

Επιμέλεια φωτισμού: Παναγιώτης Σπύρου

Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Χαλκίδου

Β΄ βοηθοί: Εύα Παπαλεωνιδοπούλου, Παναγιώτης Σπύρου

Τρία κείμενα -παρεμβάσεις έγραψαν για την παράσταση ο Πάνος Λιάκος, η Λουΐζα Ρούσσου και η Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου

Οργάνωση παραγωγής: Αποστόλης Κεπεσίδης

Φωτογράφιση: Σταύρος Σκαρλάφτης
Υπεύθυνοι επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη

ΠΑΙΖΟΥΝ

Σπύρος Δούρος

Ηρακλής Παναγιωτίδης

Αποστόλης Κεπεσίδης

Ασημένη Τούντα

Νίκος Αμπουσαάρ

και ο Αλέξανδρος Μαρίνος

Παρεμβαίνουν με σειρά εμφάνισης οι: Πάνος Λιάκος, Λουίζα Ρούσσου και Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου

Συντονίζει η Σοφία Φιλιππίδου

Παραγωγή: τ3χνη

*το «ακαταπόνητη» είναι επίθετο-φιλοφρόνηση από την ιδιόχειρη αφιέρωση σε βιβλίο που μου χάρισε ο Μένης Κουμανταρέας. Σ.Φ. 

Info:

Τοποθεσία: «Μαγαζάκι της τ3χνης», Ν. Νοταρά 60, Αθήνα

Ημέρες & Ώρα έναρξης:

Παρασκευή 14, Σάββατο 15, Κυριακή 16,

Παρασκευή 21, Σάββατο 22, Κυριακή 23

και Δευτέρα 24 Ιουνίου

στις 21.00

Διάρκεια παράστασης: 80’

Είσοδος: Ελεύθερη

Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων (35), είναι απαραίτητη η κράτηση θέσεων στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

«Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» του Χέρμαν Μέλβιλ 

Κωμωδία με δραματικό φινάλε 

Πρεμιέρα: Παρασκευή 17 Μαΐου στις 21.15 

Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή, στις 21.15 

Για 12 μόνο παραστάσεις 

«Το μαγαζάκι της τ3χνης»
(Ν. Νοταρά 60, Αθήνα)

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας

Θεατρική διασκευή / δραματουργική επεξεργασία / σκηνοθεσία:
Σοφία Φιλιππίδου

Είσοδος ελεύθερη

Απαραίτητη προκράτηση θέσεων

Η ακαταπόνητη* Σοφία Φιλιππίδου, που εδώ και εικοσιπέντε χρόνια πειραματίζεται με ομάδες, φτιάχνοντας χειροποίητες παραστάσεις, μετά το τέλος των Σεμιναρίων Θεατρικής Παιδείας 2023-24, που οργανώνει στο μαγαζάκι της τ3χνης, ετοίμασε με τους μαθητές της και παρουσιάζει, τη νέα της δουλειά, πάνω στην αριστουργηματική νουβέλα του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» σε μετάφραση Μένη Κουμανταρέα και διασκευή/δραματουργική επεξεργασία δική της.

Ο Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς, που είναι υπάλληλος, ενός δικηγορικού γραφείου στη Γουόλ Στριτ του 19 αιώνα, είναι η παράξενη κωμική, φευγάτη ιστορία ενός λιγνού, χλωμού, μοναχικού, ήρεμου και ανυπάκουου άντρα, που βρήκε τη συνταγή για να τρελάνει τους πάντες!

Τι εκφράζει άραγε η παράλογη ιστορία του Μπάρτλεμπυ που «προτιμά να μην»;

Την ιδέα της πολιτικής ανυπακοής, την ειρηνική επανάσταση ή την παθητική αντίσταση που εξέφρασε περίπου την ίδια εκείνη εποχή ο συμπατριώτης του και ακτιβιστής Χένρι Ντέηβιντ Θόρω. Μήπως είναι η εικόνα του ίδιου του Χέρμαν Μέλβιλ και κάθε συγγραφέα, που βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα: να συνεχίσει να γράφει, προσπαθώντας να ικανοποιήσει το κοινό του ή να ακολουθήσει τον προσωπικό του δρόμο, μακριά από τη δημοφιλία και την επιτυχία;

Μπορεί ίσως ο αινιγματικός Μπάρτλεμπυ να είναι ένας άνθρωπος δίχως ιδιότητες, απ’ αυτούς που έχει πολλούς να επιδείξει ο εικοστός αιώνας: Ένας ήρωας του Κάφκα, μια μορφή από τα τελευταία έργα του Μπέκετ ή από τα μυθιστορήματα του Σκαρίμπα και τα θεατρικά έργα του Ιονέσκο;

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου

Ένας αξιοσέβαστος και επιτυχημένος δικηγόρος, προσλαμβάνει τον Μπάρτλεμπυ ως γραφιά, ενώ απασχολεί ήδη στο γραφείο του, στη Γουόλ Στριτ, δύο άλλους γραφιάδες και έναν μικρό για όλες τις δουλειές. Ο Μπάρτλεμπυ, κατά αρχάς, σαν ένας άνθρωπος λιμασμένος από καιρό γι’ αντιγραφή, καταπίνει λαίμαργα τα έγγραφα. Νύχτα και μέρα δε σηκώνει κεφάλι, αντιγράφοντας με το φως της μέρας και κάτω από το φως των κεριών, όταν όμως μια μέρα ο εργοδότης του δικηγόρος του ζητάει να τον βοηθήσει στην αντιπαραβολή ενός εγγράφου, εκείνος αρνείται ευγενικά με την απλή φράση «θα προτιμούσα όχι» ("I would prefer not to").

Σταδιακά με την παράδοξη ανοχή του εργοδότη, που αδυνατεί να αντιδράσει, ο Μπάρτλεμπυ «πελιδνά άμεμπτος, θλιβερά σεβαστός, αθεράπευτα μόνος», θα εγκατασταθεί μόνιμα στο δικηγορικό γραφείο χωρίς να προσφέρει καμία υπηρεσία, χωρίς να μιλάει σχεδόν καθόλου, χωρίς καλά-καλά να τρώει. Ο δικηγόρος, παλινδρομώντας μεταξύ οργής και ευσπλαχνίας, λογικής και συναισθήματος, δεν θα καταφέρει ποτέ να τον απομακρύνει από εκεί, αντιθέτως θα μετακομίσει ο ίδιος το γραφείο του σε άλλο κτίριο αφήνοντας τον Μπάρτλεμπυ στη μοίρα του, την οποία πληροφορούμαστε στο τέλος του έργου.

Δημοσιευμένο ανώνυμα, το 1853 σε δυο συνέχειες σ’ ένα περιοδικό το διήγημα του διάσημου Αμερικανού συγγραφέα Χέρμαν Μέλβιλ περιλήφθηκε σε μια συλλογή διηγημάτων του, που εκδόθηκε το 1856. Σήμερα κατατάσσεται ανάμεσα στα κορυφαία δείγματα του αμερικάνικου διηγήματος κι έχει εκτιμηθεί ως προάγγελος της λογοτεχνίας του Παράλογου.

Ο «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς, μια ιστορία της Γουόλ Στριτ» έχει μεταφερθεί τουλάχιστον τέσσερις φορές στον κινηματογράφο αλλά και στο θέατρο, τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Γαλλία. Το 1961 πάνω στο διήγημα αυτό οι Γουίλιαμ Φλάναγκαν και Τζέιμς Χίντον συνέθεσαν μια μονόπρακτη όπερα σελιμπρέτο του Έντουαρντ Άλμπι.

Η μετάφραση του Μένη Κουμανταρέα πρωτοκυκλοφόρησε το 1984 απ’ τις Εκδόσεις «Οδυσσέας» με τον τίτλο «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς κι άλλες τρεις ιστορίες». Αναθεωρημένη εκδίδεται από τον Καστανιώτη το 2010 σε βιβλίο με τον τίτλο «Τρεις απόκληροι. Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς – Ο βιολιστής– Τζίμυ Ρόουζ».

Σημείωμα σκηνοθέτη 

Αισθάνομαι πολύ τυχερή που το 2010 ανακάλυψα τη «διάσημη» και μυστηριώδη νουβέλα του Χέρμαν Μέλβιλ «Μπάρτλεμπυ ο γραφιάς» (στην παρουσίαση του βιβλίου στην Ελευθεροτυπία). Ο Μπάρτλεμπυ ήρθε στην ζωή μου την στιγμή που έπρεπε να κάνω ένα σημαντικό βήμα. Γοητευμένη από τον «πρωτότυπο» ήρωα του Μέλβιλ, πήρα την απόφαση να την κάνω θέατρο.

Τότε ήταν που γνώρισα από κοντά τον συγγραφέα Μένη Κουμανταρέα, ο οποίος δέχτηκε να εποπτεύσει διακριτικά τη θεατρική διασκευή μου, πάνω στη δική του εξαιρετική μετάφραση και τότε ανέβασα (πρώτη φορά στην Ελλάδα) την παράσταση στην οποία, με δική του προτροπή, έπαιξα τον ομώνυμο ρόλο.

Στην νέα παρουσίαση, διατηρήσαμε το βίαια κωμικό στοιχείο της αρχής του έργου με τους γραφιάδες Τσιμπίδα και Διάνο και τον ονειροπόλο Πιπέρη (το παιδί για όλες τις δουλειές) - που κινούνται στα όρια μιας μπεκετικής κλοουνερί - να μετατρέπεται με αδιόρατο τρόπο σε δραματικό και το παράξενο ον ή «πράγμα» Μπάρτλεμπυ, να γίνεται από ένας φυγόπονος «τσαρλατάνος», μια τραγική μορφή.

Ισχνός, πάμπτωχος γραφέας της Γουόλ Στρητ Μπάρτλεμπυ, με την αντισυμβατική συμπεριφορά του, ανατρέπει την εργασιακή ρουτίνα και γίνεται ένας εφιάλτης, που στοιχειώνει το δικηγορικό γραφείο και την ψυχή του δικηγόρου της Γουόλ Στριτ. Η απάντηση του (σε κάθε παρότρυνση ή διαταγή να αναλάβει τις ευθύνες της εργασίες του) «θα προτιμούσα όχι», που φαίνεται να είναι μια αμετακίνητη συνειδητή θέση, τον οδηγεί σε τραγική κατάληξη, γι’ αυτό μας ενδιαφέρει να αναδείξουμε το απόλυτο κενό, την πλήρη μοναχικότητα, την εγκατάλειψη και την μελαγχολία του, αλλά και την αναταραχή, την παράνοια, τα στάδια της τρέλας που δημιουργεί η αλλόκοτη συμπεριφορά του στο γραφείο και στην συμβατική κοινότητα που τον περιβάλλει.

Τα μυστήρια και γοητευτικά στοιχεία του έργου, η παραδοξότητα, τα αινιγματικά ερωτήματα, οι συμβολισμοί - που είναι ανοιχτοί σε πολλές ερμηνείες και παραπομπές - οι υπαινιγμοί, μια νέα λογική που συλλαμβάνει την οικειότητα ζωής και θανάτου, κάθε λέξη της διάνοιας του Μέλβιλ μας ελκύουν… μας γοητεύουν, μας εμπνέουν, γίνανε καλές αφορμές για να δημιουργήσουμε με φαντασία και χαρά την νέα χειροποίητη παράσταση μας.

Σοφία Φιλιππίδου

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Χέρμαν Μέλβιλ (1819 – 1891)

Εμβληματικός Αμερικανός συγγραφέας, γνωστός για τα μυθιστορήματά του με θέματα από την ανοιχτή θάλασσα, από τα οποία ξεχωρίζει το αριστούργημά του «Μόμπι Ντικ» (1851). Ο Χέρμαν Μέλβιλ (Herman Melville) γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη την 1η Αυγούστου 1819. Ήταν το τρίτο από τα οκτώ παιδιά μιας οικογένειας που καταγόταν από τους πρώτους Σκώτους και Ολλανδούς αποίκους της Νέας Υόρκης.

Ο Μέλβιλ ήταν κατά βάση αυτοδίδακτος. Οι ιστορίες της Βίβλου με τις οποίες μεγάλωσε αποτέλεσαν τη βάση της μόρφωσής του, που συμπληρώθηκε από τη μελέτη του για τον Σαίξπηρ. Η τυχοδιωκτική του φύση τον ώθησε το 1841 και για πολλά ακόμη χρόνια να μπαρκάρει ως ναύτης σε φαλαινοθηρικά και πολεμικά καράβια.

Το 1850 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του “White-jacket” (Τα άσπρα αμπέχονα), στο οποίο περιγράφει τη ζωή του πάνω σ’ ένα πολεμικό πλοίο και κατακρίνει τις βαρβαρότητες και ιδιαίτερα το μαστίγωμα, το οποίο συνηθιζόταν τότε στα σκάφη του αμερικανικού ναυτικού. Η κριτική επαίνεσε το βιβλίο και τη

θαρραλέα στάση του, η οποία βρήκε ισχυρή πολιτική υποστήριξη.

Στις 4 Αυγούστου 1847 ο Μέλβιλ παντρεύτηκε την Ελίζαμπεθ Σο, κόρη του Λέμιουελ Σο, προέδρου του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Μασαχουσέτης και παιδικού φίλου του πατέρα του. Το ζεύγος Μέλβιλ απέκτησε τέσσερα παιδιά (δύο αγόρια και δύο κορίτσια), ενώ αγόρασαν κι ένα αγροτόσπιτο στο Πίτσφιλντ της Μασαχουσέτης. Εκεί γνώρισε και συνδέθηκε στενά με τον διάσημο συγγραφέα Ναθάνιελ Χόθορν («Άλικο Γράμμα»). Σ’ αυτόν αφιέρωσε ο Μέλβιλ το «Μόμπι Ντικ», το οποίο εκδόθηκε στις 18 Οκτωβρίου 1851 στο Λονδίνο κι ένα μήνα αργότερα στις ΗΠΑ.

Ακολούθησαν και άλλα έργα του, όπως ο «Πιερ» (Pierre, 1852), ένα έντονα αυτοβιογραφικό έργο, που θεωρήθηκε ανήθικο, ο «Χαφιές» (The Confidence-Man, 1857), μια απελπισμένη σάτιρα για μια Αμερική διεφθαρμένη από τα ευτελή όνειρα του κόσμου του εμπορίου. Ήταν και το τελευταίο του μυθιστόρημα που εκδόθηκε εν ζωή. Εκτός από μυθιστορήματα, ο Μέλβιλ έγραψε και διηγήματα, από τα οποία ξεχωρίζουν τα «Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς» (Bartleby, the Scrivener: A Story of Wall Street, 1853) με ατμόσφαιρα που θυμίζει Κάφκα και «Μπενίτο Σερένο» (Benito Cereno, 1855), που επικεντρώνεται σε μια εξέγερση σκλάβων πάνω σ’ ένα ισπανικό πλοίο.

Το 1878 εξέδωσε ένα ποίημά του με 16.000 στίχους σχετικά με την επίσκεψή του στους Αγίους Τόπους. Ο Χέρμαν Μέλβιλ πέθανε στις 28 Σεπτεμβρίου 1891 στη Νέα Υόρκη από καρδιακή διαστολή. Τα βιβλία του είχαν σχεδόν ξεχαστεί απ’ όλους. Μόνο αργότερα, το 1920, ανανεώθηκε το ενδιαφέρον το κοινού για τα έργα του Μέλβιλ. Σήμερα αναγνωρίζεται πλέον ως ένας από τους πιο διάσημους Αμερικανούς συγγραφείς και το βιβλίο του «Μόμπι Ντικ» 1851, θεωρείται ένα από τα καλύτερα έργα του κόσμου. 

Η Ταυτότητα της Παράστασης

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας

Θεατρική διασκευή / δραματουργική επεξεργασία / σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου

Σκηνογραφική επιμέλεια: Κώστας Φωτόπουλος

Κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου

Επιμέλεια φωτισμού: Παναγιώτης Σπύρου

Βοηθός σκηνοθέτη: Δέσποινα Χαλκίδου

Β΄ βοηθοί: Εύα Παπαλεωνιδοπούλου, Παναγιώτης Σπύρου

Τρία κείμενα -παρεμβάσεις έγραψαν για την παράσταση ο Πάνος Λιάκος, η Λουΐζα Ρούσσου και η Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου

Οργάνωση παραγωγής: Αποστόλης Κεπεσίδης

Φωτογράφιση: Σταύρος Σκαρλάφτης
Υπεύθυνοι επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη 

ΠΑΙΖΟΥΝ

Σπύρος Δούρος

Ηρακλής Παναγιωτίδης

Αποστόλης Κεπεσίδης

Ασημένη Τούντα

Νίκος Αμπουσαάρ

και ο Αλέξανδρος Μαρίνος

Παρεμβαίνουν με σειρά εμφάνισης οι: Πάνος Λιάκος, Λουίζα Ρούσσου και Μαριλίτσα Κωνσταντοπούλου

Συντονίζει η Σοφία Φιλιππίδου

Παραγωγή: τ3χνη 

*το «ακαταπόνητη» είναι επίθετο-φιλοφρόνηση από την ιδιόχειρη αφιέρωση σε βιβλίο που μου χάρισε ο Μένης Κουμανταρέας. Σ.Φ. 

Info:

Τοποθεσία: «Μαγαζάκι της τ3χνης», Ν. Νοταρά 60, Αθήνα

Ημερομηνία: Πρεμιέρα: Παρασκευή 17 Μαΐου στις 21.15. Παραστάσεις: Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή στις 21.15

Διάρκεια παράστασης: 80’

Είσοδος: Ελεύθερη

Λόγω περιορισμένου αριθμού θέσεων (35), είναι απαραίτητη η κράτηση θέσεων στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Έναρξη παραστάσεων:
Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 

Κάθε Παρασκευή – Διπλή παράσταση: στις 18.30 και 21.00

Ηλεκτρονική Προπώληση:

https://www.viva.gr/tickets/theater/ta-tria-filia-h-staxtia-gynaika/

Μετά την επιτυχημένη παρουσίαση του θεατροφίλμ «Τα τρία φιλιά… Η Σταχτιά γυναίκα», η Σοφία Φιλιππίδου επανέρχεται στα θεατρικά έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, αυτή τη φορά, επί σκηνής. 

Η παράσταση θα παρουσιάζεται, σε διασκευή - σκηνοθεσία Σοφίας Φιλιππίδου στο Θέατρο Μεταξουργείο από την Παρασκευή 12 Νοεμβρίου και κάθε Παρασκευή στις 18.30 και στις 21.00.

Σκηνοθετικό Σημείωμα:

«Τα τρία φιλιά… Η Σταχτιά γυναίκα» μετά την διαδικτυακή παρουσίαση στο youtube ως «θεατροφίλμ», μεταφέρονται τώρα στο θέατρο Μεταξουργείο. 

Το έργο - ένα ρομαντικό δράμα με συμβολικές αναφορές - είναι μια διασκευή από δύο έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου, που μας  έχει  μαγέψει με την αισθητική του λεπτολογία, το πάθος και τους μυστηριώδεις συμβολισμούς του. 

Η έλξη των σωμάτων και των φύλων, μια  εμμονή στα φιλιά και η σημασία που δίνει σ’ αυτά ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, τα τρία μοιραία φιλιά, - προς την άπιαστη «ιδανική» ερωμένη - μια ουτοπία - η αναφορά στην συμβολική θυσία ενός παιδιού με το όνομα Δώρος - κάτι σαν το θείο βρέφος - η «ανάσταση» της ηδονής, που λεπταίνει τις αισθήσεις καθώς και η μυστική ένωση με την φύση, μας φαίνονται ίσως απόκοσμα και μυθικά, αποκτούν όμως μέσα από την σουρεαλιστική μεταφορά στο σήμερα, ένα νέο νόημα που μας ξαφνιάζει με την διαχρονικότητα του. Το απρόβλεπτο τραγικό στοιχείο που ενεδρεύει στο έργο σε συνάρτηση με τον συμβολισμό της θυσίας, συναντάει την ανησυχία μας στο εδώ και τώρα και επιβεβαιώνει την αρχαία αλλά και εν τέλει παντοτινή υπαρξιακή αγωνία.

Σοφία Φιλιππίδου

Υπόθεση του έργου

Η Δόρα και η Λιάνα, δύο ορφανά κορίτσια, βρίσκονται σε μυστικό ραντεβού -στο προαύλιο ενός παρθεναγωγείου - με τον Εύελπι Φαίδη. Η Δόρα έχει ήδη συνάψει σχέση με τον νεαρό και έχει πάρει  το πρώτο του φιλί, ενώ η Λιάνα είναι κρυφά ερωτευμένη μαζί του. Λίγα χρόνια αργότερα, η Δόρα και ο Φαίδης παντρεύονται, η Δόρα αρρωσταίνει βαριά από φυματίωση και η Λιάνα επισκέπτεται το ζευγάρι στο δωμάτιο του ξενοδοχείου τους. Η Δόρα ζητάει από τον Φαίδη να την φιλήσει μια τελευταία φορά, ξέροντας πως αυτό που θα ακολουθήσει («σκηνοθεσία» του θανάτου της) θα τους χωρίσει για πάντα...

Εν τω μεταξύ ο ερχομός της Σταχτιάς Γυναίκας δημιουργεί μια απόκοσμη, εφιαλτική  κατάσταση στην έπαυλη ενός νεαρού παντρεμένου ζευγαριού μιας άλλης εποχής. Μπροστά στο ανοιχτό παράθυρο, ο μικρός Δώρος, ο γιος τους, θα γλιστρήσει μέσα από την αγκαλιά της και θα χαθεί  στα βράχια της θάλασσας. Ο νεαρός όμορφος σύζυγος μαγεύεται από την ελκυστική παρουσία της Σταχτιάς γυναίκας ενώ - η νεαρή γυναίκα του, μέσα στο παραλήρημα της «φεύγει» ακολουθώντας μια εσωτερική δύναμη που το «καλεί» σε μια μυστική ένωση με την παιδικότητα και την φύση. 

Βιογραφικά στοιχεία 

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος ιδρυτής της Νέας Σκηνής, γεννήθηκε στην Αθήνα την 1η Αυγούστου  1867 και πέθανε την 1η Νοεμβρίου 1911.

Ο βίος του Χρηστομάνου περιβάλλεται από το ρομαντικό παραμύθι, όπου ο ευγενής και χτυπημένος από τη μοίρα καμπούρης ερωτεύεται παθιασμένα αλλά πλατωνικά την απρόσιτη βασίλισσά του.

Ο Μωρίς Μπαρρές μεταφραστής του στα γαλλικά έγραψε για τη συνάντηση του με την αυτοκράτειρα Ελισάβετ της Αυστρίας: 

...ήταν ένας νέος Αθηναίος φοιτητής που μελετούσε όλη την ημέρα ίσα μ' αργά το απόβραδο σε μια μελαγχολική πολυκατοικία κάποιου προαστίου της Βιέννης. Μονάχος εκεί που ξεφύλλιζε λατινικά κείμενα για τη διδακτορική του διατριβή, ονειρευόταν και κάποτε κι αναστέναζε. Όταν έπεφτε το βράδυ, ένα κοτσύφι ερχόταν και ακουμπούσε στην αντικρινή στέγη κι ετραγουδούσε, τραγουδούσε ως που το σκοτάδι έσβυνε το μικρούλι του σχήμα και τη γλυκόλαλη φωνούλα του. Και να που μια φορά της κατέβηκε της Αυτοκρατόρισσας να μάθει ελληνικά και θέλησε έναν νέο Έλληνα να την ακολουθάει στους περιπάτους της. Της είπαν τότε για το φοιτητή. Κι εκείνη έστειλε αμέσως μια χρυσή καρότσα και τον πήρε στο παλάτι της..

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος έγραψε την Σταχτιά γυναίκα πρώτα στα γερμανικά το 1896. Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά από ένα άγνωστο μεταφραστή και δεν ανέβηκε ποτέ στο θέατρο. Τα «Τρία φιλιά» - δραματικό τρίπρακτο έργο γράφτηκε το 1908 και πρωτοπαρουσιάστηκε την ίδια χρονιά από τους διαδόχους του στη Νέα Σκηνή. Επιτυχία έγινε όταν το έπαιξε η Μαρίκα Κοτοπούλη… που ζωντάνεψε τον κύριο ρόλο με όλη τη δύναμη του ώριμου πια ταλέντου της και δόνησε τη φορτική αλλά και μελωδική του φρασεολογία με τη θέρμη της συναρπαστικής και γοητευτικής της φωνής... 

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που είχε ευρωπαϊκή εκδοτική επιτυχία (με το πολυμεταφρασμένο "Tagebucher"), ενώ θεωρείται ο κατεξοχήν πρωτεργάτης του νεοελληνικού θεάτρου. Η προσπάθεια που έκανε με τη Νέα Σκηνή μνημονεύεται μέχρι τις μέρες μας ως η εκσυγχρονιστική στροφή του θεάτρου μας και η βάση της θεατρικής παιδείας του τόπου. Η γενικότερη συνεισφορά του στο ελληνικό θέατρο παραμένει ανεκτίμητη.

Συντελεστές:

Δραματουργική διασκευή/θεατροφίλμ/σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου

Μουσική: Μιχάλης Βρέττας

Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Βασιλάκης 

Φωτογραφίες: Δανάη Γκουτκίδου

Σκηνικά/κοστούμια: Σοφία Φιλιππίδου

Αφίσα: Κώστας Φωτόπουλος

Διεύθυνση παραγωγής/φωτισμοί: Βάσω Στεργίου
Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη 
Επικοινωνία παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Παίζουν με σειρά εμφάνισης: 

Αναστασία Ιθακησίου 

Βίκυ Μαϊδάνογλου

Κωνσταντίνος Χειλάς

*Το λινκ στο youtube όπου μπορείτε να δείτε το θετροφίλμ «Τα τρία φιλιά… Η Σταχτιά γυναίκα» και να  διαβάσετε πληροφορίες για τους συντελεστές:

https://youtu.be/Lua3vyWJ7uM  

Από Παρασκευή 12 Νοεμβρίου και κάθε Παρασκευή στο θέατρο Μεταξουργείο διπλή παράσταση:
Απογευματινή 18.30 και βραδινή 21.00

Παραγωγή: "τ3χνη" αστική μη κερδοσκοπική εταιρία

με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού 

*Για την είσοδό τους, οι θεατές θα πρέπει να διαθέτουν έγκυρο πιστοποιητικό εμβολιασμού/νόσησης καθώς και αποδεικτικό ταυτοπροσωπίας. Η χρήση μάσκας είναι υποχρεωτική

Δείτε το trailer:
https://www.youtube.com/watch?v=XudDAIM2BhY

Info:

Τοποθεσία: Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14, Αθήνα

Ημερομηνία: Έναρξη παραστάσεων: Παρασκευή 12 Νοεμβρίου 2021. Παραστάσεις: Κάθε Παρασκευή στις 18.30 και στις 21.00. 

Διάρκεια παράστασης: 80 λεπτά

Πληροφορίες: Τηλ.: 2105234382

Τιμές εισιτηρίων: 14€ κανονικό, 10€ μειωμένο. Προσφορά προπώλησης μέχρι 12/11: 10€

Προπώληση: Viva.gr 

https://www.viva.gr/tickets/theater/ta-tria-filia-h-staxtia-gynaika/

«Τα τρία φιλιά… H Σταχτιά γυναίκα»

Δύο θεατρικά έργα του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου

σε διασκευή-σκηνοθεσία της Σοφίας Φιλιππίδου

Με αφορμή την προετοιμασία της παράστασης «Τα τρία φιλιά… H Σταχτιά γυναίκα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου η Σοφία Φιλιππίδου, που υπογράφει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, μας δίνει μία γεύση της προετοιμασίας και των προβών καλώντας μας να παραμείνουμε ενεργοί και δημιουργικοί μέχρι να ξαναβρεθούμε θεατρικά!

Τον Ιανουάριο του 2021 - αφού είχα τελειώσει με την διασκευή και την σύνθεση των δυο έργων του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου και  όντας σε αδιέξοδο σχετικά με το θεατρικό μας μέλλον – σκέφτηκα να γράψω ένα μήνυμα  στο προσωπικό μου χρονολόγιο στο facebook και για πρώτη φορά, να καλέσω σε ακρόαση νέους συνάδελφους - ηθοποιούς, προκειμένου να βρω δυο κορίτσια και ένα αγόρι  για να φτιάξω έναν μικρό  θίασο. Η ανταπόκριση ήταν τεράστια και η ευθύνη μεγάλη. Εν τέλει και μετά από δυο μήνες επίπονης δουλειάς επελέγησαν 130 ηθοποιοί τους οποίους είδα και άκουσα μέσω της πλατφόρμας του ZOOM. Από αυτούς επελέγησαν αρχικά δέκα ηθοποιοί και τέλος τρεις  που κατά την γνώμη μου ανταποκρίνονται-στην δεδομένη συγκυρία και με τα δικά μου κριτήρια - στις ανάγκες της παράστασης και του έργου.

Στις 6 Μαρτίου έγινε η πρώτη ανάγνωση και ακολούθησε η φωτογράφιση για την επικοινωνία της παράστασης «Τα τρία φιλιά… η Σταχτιά γυναίκα».

Η συνθήκη είναι πρωτόγνωρη και η δημιουργική λαχταρά μεγάλη. Το έργο-ένα νεορομαντικό δράμα με συμβολικές αναφορές -μας μάγεψε  με την αισθητική του λεπτολογία με το πάθος και την θέρμη του… Η έλξη των σωμάτων και των φύλων… τα άπειρα φιλιά και η σημασία που δίνει σ αυτά ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος, τα τρία… μοιραία φιλιά, - προς την «ιδανική» ερωμένη- η αναφορά στην συμβολική θυσία ενός παιδιού με το όνομα Δώρος-κάτι σαν το θείο βρέφος -η «ανάσταση» της ηδονής, καθώς και η μυστική ένωση με την φύση, αποκτούν σήμερα ένα νέο νόημα… Το απρόβλεπτο τραγικό στοιχείο που ενεδρεύει στο έργο σε συνάρτηση με τον συμβολισμό της θυσίας, συνάντησε την ανησυχία μας και  επιβεβαίωσε  την υπαρξιακή μας αγωνία.

Σοφία Φιλιππίδου

Υπόθεση του έργου

Τα τρία φιλιά: Η Δόρα και η Λιάνα, δύο ορφανά κορίτσια, βρίσκονται σε μυστικό ραντεβού -στο προαύλιο ενός παρθεναγωγείου-με τον Εύελπι Φαίδη. Η Δόρα έχει ήδη συνάψει σχέση με τον νεαρό και έχει πάρει  το πρώτο του φιλί, ενώ η Λιάνα είναι κρυφά ερωτευμένη μαζί του. Λίγα χρόνια αργότερα, η Δόρα και ο Φαίδης παντρεύονται, η Δόρα αρρωσταίνει βαριά από φυματίωση και η Λιάνα επισκέπτεται το ζευγάρι στο δωμάτιο του ξενοδοχείου τους. Η Δόρα ζητάει από τον Φαίδη να την φιλήσει μια τελευταία φορά, ξέροντας πως αυτό που θα ακολουθήσει θα τους χωρίσει για πάντα….

Η Σταχτιά γυναίκα: Ο ερχομός της Σταχτιάς Γυναίκας- παραμάνας- μοίρας-δημιουργεί μια απόκοσμη -ονειρική κατάσταση στο σπίτι ενός νεαρού παντρεμένου ζευγαριού. Μπροστά στο ανοιχτό παράθυρο, ο μικρός Δώρος, ο γιος τους, θα γλιστρήσει μέσα από την αγκαλιά της και θα χαθεί  στα βράχια της θάλασσας. Ο νεαρός όμορφος σύζυγος μαγεύεται από την ελκυστική παρουσία της σταχτιάς γυναίκας ενώ -το παράξενο κοριτσίστικο πλάσμα-η γυναίκα του, μέσα στο παραλήρημα του (λόγω του χαμού-θυσίας του παιδιού)«φεύγει» ακολουθώντας μια εσωτερική δύναμη που το «καλεί» σε μια μυστική ένωση με την παιδικότητα και την φύση.

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος θεατρικός συγγραφέας, μυθιστοριογράφος, ποιητής, και ιδρυτής της Νέας Σκηνής, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 1 Αυγούστου  1867 και πέθανε στις 1 Νοεμβρίου 1911.

Ο βίος του Χρηστομάνου αντιμετωπίζεται συχνά σαν μία ακόμα δοξαστική λεπτομέρεια του μύθου της αυτοκράτειρας Ελισάβετ και περιβάλλεται από το ρομαντικό παραμύθι, όπου ο ευγενής και χτυπημένος από τη μοίρα καμπούρης ερωτεύεται παθιασμένα αλλά πλατωνικά την απρόσιτη βασίλισσά του.

Ο Μωρίς Μπαρρές μεταφραστής του στα γαλλικά έγραψε -με ποιητική διάθεση- για την  τη συνάντηση του με την αυτοκράτειρα Ελισάβετ της Αυστρίας : 

...ήταν ένας νέος Αθηναίος φοιτητής που μελετούσε όλη την ημέρα ίσα μ' αργά το απόβραδο σε μια μελαγχολική πολυκατοικία κάποιου προαστίου της Βιέννης. Μονάχος εκεί που ξεφύλλιζε λατινικά κείμενα για τη διδακτορική του διατριβή, ονειρευόταν και κάποτε κι αναστέναζε. Όταν έπεφτε το βράδυ, ένα κοτσύφι ερχόταν και ακουμπούσε στην αντικρινή στέγη κι ετραγουδούσε, τραγουδούσε ως που το σκοτάδι έσβυνε το μικρούλι του σχήμα και τη γλυκόλαλη φωνούλα του. Και να που μια φορά της κατέβηκε της Αυτοκρατόρισσας να μάθει ελληνικά και θέλησε έναν νέο Έλληνα να την ακολουθάει στους περιπάτους της. Της είπαν τότε για το φοιτητή. Κι εκείνη έστειλε αμέσως μια χρυσή καρότσα και τον πήρε στο παλάτι της..

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος έγραψε την Σταχτιά γυναίκα πρώτα στα γερμανικά το 1896. Το έργο μεταφράστηκε στα ελληνικά από ένα άγνωστο μεταφραστή και δεν ανέβηκε ποτέ στο θέατρο. Τα “Τρία φιλιά” -δραματικό τρίπρακτο έργο γράφτηκε το 1908 και πρωτοπαρουσιάστηκε την ίδια χρονιά από τους διαδόχους του στη Νέα Σκηνή. Επιτυχία έγινε όταν το έπαιξε η Μαρίκα Κοτοπούλη…...που ζωντάνεψε τον κύριο ρόλο με όλη τη δύναμη του ώριμου πια ταλέντου της και δόνησε τη φορτική αλλά και μελωδική του φρασεολογία με τη θέρμη της συναρπαστικής και γοητευτικής της φωνής... 

Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος υπήρξε ο πρώτος Έλληνας που είχε ευρωπαϊκή εκδοτική επιτυχία (με το πολυμεταφρασμένο "Tagebucher"), ενώ θεωρείται ο κατεξοχήν πρωτεργάτης του νεοελληνικού θεάτρου. Η προσπάθεια που έκανε με τη Νέα Σκηνή μνημονεύεται μέχρι τις μέρες μας ως η εκσυγχρονιστική στροφή του θεάτρου μας και η βάση της θεατρικής παιδείας του τόπου. Η γενικότερη συνεισφορά του στο ελληνικό θέατρο παραμένει ανεκτίμητη.

Συντελεστές:

Θεατρική διασκευή- δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία -καλλιτεχνική επιμέλεια: Σοφία Φιλιππίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Σπύρος Βασιλάκης

Τρέιλερ- κάμερα: Μαριάννα Μαντά, Ματίλντα  Τούμπουρου

Φωτογραφίες: Δανάη Γκουτκίδου

Παίζουν με σειρά εμφάνισης:

Βίκυ Μαϊδάνογλου

Αναστασία Ιθακησίου

Κωνσταντίνος Χειλάς

Έλενα Κωνσταντοπούλου

Επικοινωνία παράστασης: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας

Νομική σύμβουλος: Μαίρη Φραγκιαδάκη

Παραγωγή: "τ3χνη" αστική μη κερδοσκοπική εταιρία

με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού

ΜΕΛΑΧΡΑ  ή Το Λουλούδι της Φωτιάς

του Παντελή Χορν

σε σκηνοθεσία Σοφίας Φιλιππίδου

στο Θέατρο Σταθμός

από 6 Μαΐου και για λίγες παραστάσεις

Η Σοφία Φιλιππίδου επιστρέφει με την Μελάχρα του Π. Χορν.

Η Σοφία Φιλιππίδου, μετά την πετυχημένη συμμετοχή της ως Βρούτος στην παράσταση Κοριολανός- Ιούλιος Καίσαρας του Σαίξπηρ στο Θέατρο της οδού Κυκλάδων-Λευτέρης Βογιατζής, ανεβάζει την Μελάχρα του Παντελή Χορν στο θέατρο Σταθμός.

ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ

(Πρώτη παράσταση: 20 Ιουλίου 1909 (Θέατρο Νέας Σκηνής, θίασος Μαρίκας Κοτοπούλη).

Ο ερχομός της νεαρής Μελάχρας, κόρη μάγισσας, θα φέρει ανακατατάξεις στο χωριό των τσιγγάνων και κυρίως στη ζωή της Περουζέ. Η Μελάχρα, ψάχνει να βρει τον πρίγκιπα του παραμυθιού, που της έταξε για άντρα της η Βενετία και ζητά την φιλοξενία της. Η Μελάχρα περιπλανιόταν με μια ομάδα θεατρίνων, την οποία συνάντησε ο Νέδος που από τότε δεν μπόρεσε να ξεχάσει τα μάτια της. Με τον ερχομό της, η Μελάχρα κερδίζει τον έρωτα του Νέδου, με τον οποίο ήταν ερωτευμένη η Περουζέ, δημιουργώντας στην δεύτερη την ανάγκη να εκδικηθεί. Με την Περουζέ ωστόσο, είναι ερωτευμένος ο Γιάσσαρης, γιος της Βενετίας, ο οποίος προσπαθεί επίμονα να την κερδίσει. Η Περουζέ πασχίζει να απαλλαγεί από την Μελάχρα και τον Γιάσαρη και να ξανακερδίσει την αγάπη του Νέδου, γι’ αυτό στήνει μια πλεκτάνη. Σχεδιάζει να οδηγήσει το βράδυ τους δύο ερωτευμένους στην σπηλιά του Γιάσσαρη και να στείλει τον Αγκούπη να τους σκοτώσει. Η Περουζέ συνήθιζε να χορεύει με τη συνοδεία του βιολιού του Τεμελκού και ο Αγκούπης κάθε φορά που άκουγε το βιολί έτρεχε να δει την Περουζέ να χορεύει. Έτσι η Περουζέ, αποφασίζει πως το σήμα του Τεμέλκου, για να ξέρει πότε να σκοτώσει τους δύο, θα είναι ο ήχος του βιολιού. Η Μελάχρα μόλις αντιλαμβάνεται το σχέδιο, επιστρατεύει την πονηριά της και στέλνει την Περουζέ στην ίδια της την παγίδα. Δημιουργεί ίντριγκα έτσι ώστε, να βρεθούν αντιμέτωποι μέχρι τελικής πτώσης ο Νέδος και ο Γιάσαρης. Η Περουζέ γνωρίζοντας πως ο Νέδος δεν έχει πολλές ελπίδες μπροστά στον Γιάσαρη, αποφασίζει με την παρότρυνση της Μελάχρας, να αποδεχτεί την πρόταση του Γιάσαρη και να φύγει μαζί του στη σπηλιά, προκειμένου να σώσει τη ζωή του αγαπημένου της Νέδου. Η Μελάχρα εκμεταλλεύεται την ευκαιρία και καθώς ο Αγκούπης δεν θα έβλεπε μέσα στο σκοτάδι ποιον σκοτώνει, δίνει την εντολή να παίξει ο Τεμέλκος το βιολί του. Και ενώ η Μελάχρα χορεύει στους ρυθμούς του βιολιού, ο Αγκούπης σκοτώνει την Περουζέ και τον Γιάσαρη στη σπηλιά.

Το έργο χωρίζεται σε τρεις πράξεις και είναι γραμμένο στη δημοτική γλώσσα. Η σκηνή τοποθετείται σ’ ένα τσιγγανοχώρι στα περασμένα χρόνια. Οι χαρακτήρες είναι επτά από τους οποίους οι τρεις είναι γυναίκες. Άξονας του έργου είναι η τσιγγάνικη ζωή και οι παραδόσεις της. Κυρίαρχο ρόλο στη ζωή των προσώπων έχει και εδώ η μοίρα. Αρκετά στοιχεία παραπέμπουν στα παραμύθια. Ένα σκηνικό αντικείμενο, το βιολί, είναι φορτωμένο συμβολισμούς και παίζει βασικό ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής, αφού δίνει το σύνθημα για την δολοφονία της Περουζέ και του Γιάσαρη. «Το βιολί, το χιλιόχρονο βιολί, κληρονομιά από πάππου προς πάππου. Το χάρισε σε κάποιον παλιό μας η Μοίρα του και λένε πως το δοξάρι του ήτανε μαγικό ραβδί πού’ σερνε απάνω στις χορδές της Μοίρας τα γραμμένα. Κόσμους γκρέμιζε, κόσμους έχτιζε καταστροφή το δοξάρι του μα και δημιουργία... λένε πως έπλαθε τ’ αδύνατα, όσα δεν πλάθει χέρι ανθρώπου...». Η Βενετία σύμφωνα με το συγγραφέα «μια γριά γύφτισσα απ’ αυτές που λένε τις Μοίρες» φαίνεται να φτιάχνει μαγικά φίλτρα για να «δένει» τους ανθρώπους με μάγια. Η ίδια ισχυρίζεται πως ξέρει βότανα «που δεν τάδε ο ήλιος, και γιατρικά που αλλάζουν τα συλλοϊκά». Μια ακόμα παραμυθένια φιγούρα που αναφέρεται συχνά, αλλά δεν εμφανίζεται στη δράση είναι η μητέρα της Μελάχρας, η προφήτισσα Ζουχραέ, η οποία φαίνεται να είχε εξωπραγματικές ικανότητες στη μαντική. Εθιμοτυπικό μοτίβο αποτελεί ο χορός των γυναικών μπροστά στους άντρες με την συνοδεία του βιολιού.

Πηγή: © Τμήμα θεάτρου, Σχολή Καλών Τεχνών, Α.Π.Θ.

ΜΕΛΑΧΡΑ ή ΤΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ  

Τη Μελάχρα την «ανακάλυψα» το 2005 στα άπαντα του Παντελή Χορν, εκδόσεις του Ιδρύματος Γουλανδρή-Χορν. Όμως τον συγγραφέα τον αγαπούσα ήδη, από το σπαραχτικό έργο Φιντανάκι, που ανέβασα στο ΔΗΠΕΘΕ Ρόδου το καλοκαίρι 1998.

Μεγάλη εντύπωση μου έκανε η πληροφορία ότι η Μελάχρα ανέβηκε από το θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη το 1909 και κρίθηκε αυστηρά από τους μεγαλύτερους κριτικούς της εποχής με αποτέλεσμα να κατέβει αμέσως.

Το έργο λαβαίνει χώρα σ’ ένα τσιγγανοχώρι και πρωταγωνιστούν ο Τσιγγάνος Τεμέλκος σιδηρουργός, η γυναίκα του Περουζέ, που έχει ερωτική σχέση με τον ψυχογιό τους Νέδο, μια μάγισσα με το γιο της τον «ληστή», η αναπόδραστη μοίρα... ένα βιολί, το καμίνι, ένα λιβάδι με παπαρούνες (καμίνι και παπαρούνες συναντάμε και στο διήγημα του Παπαδιαμάντη Tο καμίνι) ένα παρδαλό φουστάνι... η φωτιά, ο έρωτας, τα μαγικά βοτάνια, η ζήλεια, η εκδίκηση, ο θάνατος, ο τελετουργικός χορός!

Κάπου εκεί στα γύρω χωριά, έξω από τον καταυλισμό μέσα στα δέντρα, έχει εγκατασταθεί ένας περιοδεύων θίασος. Η νεαρή μελαχρινή θεατρίνα Μελάχρα, «βιασμένη» συναισθηματικά από μεθυσμένους θεατρίνους από άντρες «θαυμαστές», θα ερωτευτεί το νεαρό Νέδο και θα το σκάσει από το θίασο για να τον ψάξει. Έτσι θα βρει καταφύγιο στην αυλή του Τσιγγάνου Τεμέλκου και θ’ αρχίσουν οι αντιζηλίες οι μεγάλες συγκρούσεις και οι βίαιες ανατροπές.

Αυτή είναι με λίγα λόγια η Μελάχρα: Ένα κοινωνικό δράμα στα όρια της άγριας φάρσας, με δυνατή πλοκή, που τολμάει μια εντυπωσιακή έξοδο στην ύπαιθρο κι έναν άμεσο δεσμό με τη φύση και τη ζωή. Ένα έργο που αναζητά την ελευθερία μέσω της αμεσότητας, της απλότητας κι ενός νέου πριμιτιβιστικού ύφους με πολλούς συμβολισμούς παρμένους από τα λαϊκά παραμύθια.

Όσον με αφορά ανέβασα τη Μελάχρα (από το μελαχρινή, όνομα που έδωσε στο έργο η ίδια η θιασάρχης και πρωταγωνίστρια Μαρίκα Κοτοπούλη) πρώτη φορά το 2006 με τη φοιτητική μου ομάδα στο Πνευματικό Κέντρο της Κρητικής Εστίας, ενώ τώρα δοκιμάζω ένα πιο επαγγελματικό ανέβασμα.

Για τις ανάγκες αυτής της παράστασης, που την ονομάζω Μελάχρα ή το λουλούδι της φωτιάς έχω κάνει μια μικρή διασκευή - δραματουργική επεξεργασία και προσέθεσα ως θέατρο μέσα στο θέατρο:εικόνες από το άγνωστο παραμύθι Ο Πρίγκιπας της Γκραβάλας (στοιχεία του οποίου αναφέρονται στη Μελάχρα του Π. Χορν) αποσπάσματα από τον Σχοινοβάτη του Ζαν Ζενέ, το ποίημα Μέθα του Σαρλ Μπωντλαίρ και το ποίημα Ρομάντζα της Σελήνης από τη συλλογή Τσιγγάνικα τραγούδια του Φ.Γ. Λόρκα.

Αγάπησα την Μελάχρα του Παντελή Χορν με την πρώτη ανάγνωση. Μ’ εντυπωσίασε που όλα γίνονται σ’ ένα τσιγγανοχώρι κοντά στην φύση, όπως στο Ονειρο καλοκαιρινής νύχτας του Σαίξπηρ, αλλά και το γεγονός ότι η παράσταση -που ανέβηκε από τον θίασο της Μαρίκας Κοτοπούλη το 1909-, κρίθηκε αυστηρά από την ελίτ των κριτικών της εποχής (Γρηγόριος Ξενόπουλος, ο κριτικός του Νουμά, Καζαντζάκης κ.ά.) και κατέβηκε άμεσα.

Βρήκα τον τρόπο σκέψης των τσιγγάνων -τα ήθη και τα έθιμα τους- αλλά και τον περιοδεύοντα θίασο όπου εργάζεται ως θεατρίνα η Μελάχρα ιδανικά «τοπία» για να πούμε την ιστορία και να δημιουργήσουμε θεατρικές φόρμες. Με συγκινεί που οι τσιγγάνοι ήταν σιδεράδες και ξέρανε τα μυστικά της μεγάλης αυτής τέχνης -πώς να κρατούν αναμμένη την φωτιά στο καμίνι, πώς να δίνουν σχήμα στο πυρωμένο σίδερο, πώς να φτιάχνουν σκεύη από μπρούτζο και μπακίρι αλλά και στολίδια και μαλάματα και γιατί γεννήθηκα στα εβραίικα Θεσσαλονίκης μέσα στα παλιατζίδικα και στους τσιγγάνους κι επειδή ο πατέρας μου όταν ήμουν παιδί άνοιξε μάντρα παλιών σιδήρων στη ίδια γειτονιά.

Έμαθα ερευνώντας, πως πηγή έμπνευσης του Παντελή Χορν είναι Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου του Κωστή Παλαμά:η αέναη πορεία και αναζήτηση, μακριά απ’ τις πατρίδες και τους νόμους τους, η άρνησή τους, το κυνήγημα ενός καινούριου κόσμου -ωραίου και ελεύθερου- το χτίσιμο μιας νέας πλάσης. Ο Γύφτος στο Δωδεκάλογο είναι ο ίδιος ο ποιητής που εκφράζει τις διανοητικές αγωνίες του και πιστεύω πως και στην Μελάχρα αναγνωρίζουμε τις λαχτάρες του Παντελή Χορν για ελευθερία έκφρασης και το πάθος του για το νεοελληνικό θέατρο.

Θα προσέθετα με θάρρος πως ο Παντελής Χορν, γνώριζε σίγουρα εκτός από το αριστουργηματικό Kαμίνι του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, οπωσδήποτε κι όλους τους ποιητές και συγγραφείς που εμπνεύστηκαν από την «ελεύθερη» ζωή των τσιγγάνων -την άγρια και ανυπότακτη- κι ακόμη πως μελέτησε τα λαϊκά παραμύθια, την ζωή των μπουλουκιών της εποχής, αλλά και μυήθηκε με κάποιο τρόπο στα σύμβολα της Αλχημείας και στα μαγικά μυστικά της μεταστοιχείωσης, που έντεχνα συγκολλάει στη Μελάχρα του. Ακόμη είναι βέβαιον πως παρακολούθησε και αγάπησε το ευρωπαϊκό θέατρο, τον Σαίξπηρ και μελέτησε Ίψεν. Δεν είναι τυχαίο πως αναγνωρίζουμε στη Μελάχρα τα κλασσικά Ιψενικά τρίγωνα και την ίδια την Μελάχρα να εισβάλει στη σκηνή ως άλλη Χίλντε από τον Αρχιμάστορα Σόλνες. Αλλά εδώ ο Χορν τολμάει επιπλέον κάτι πρωτοποριακό. Απελευθερώνει τη σεξουαλικότητα των ηρώων από το «αποκρουστικό κουτί», μιας αστικής κοινωνίας -που καταπνίγει την ηδονή μέσα στους τέσσερις τοίχους ενός δωματίου. Η επιθυμία δεν είναι πλέον ένα βρώμικο μικρό μυστικό, ένα ενδόμυχο θέατρο, αλλά ένα καταπληκτικό εργαστήρι- «σιδεράδικο» της φύσης, όπου το δαιμονικό στοιχείο της λαγνείας, ρισκάρει να παίξει και να προκαλέσει την μοίρα, μέχρι θανάτου! Αυτό κατά την γνώμη μου, για την εποχή που γράφτηκε και ανέβηκε το έργο (1909) είναι επαναστατικό. Εύχομαι να μεταδώσω τη φλόγα της ψυχής του Παντελή Χορν και την αγάπη του για το ευρωπαϊκό θέατρο μέσα από την πολύχρωμη παράσταση μας.

Σοφία Φιλιππίδου

Την παράσταση την αφιερώνω στον πατέρα μου Φίλιππο Φιλιππίδη του Παντελή.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

ΜΕΛΑΧΡΑ ή ΤΟ ΛΟΥΛΟΥΔΙ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΧΟΡΝ

Σκηνοθεσία /δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Φιλιππίδου

Μουσική: Ματούλα Ζαμάνη

Μουσικοί:

Ρία Ελληνίδου-κρουστά

Κωστας Νικολόπουλος-ηλεκτρική κιθάρα

Γιαννης Κονταράτος-βιολί

 Ιφιγένεια σιδηροπουλου-σέηκερ

Νίκος Κόλλιας -Ηχοληψια,μίξεις,mastering

Σκηνικά /Κοστούμια: Σοφία  Φιλιππίδου

Συνεργάτες σκηνογραφίας: Λία Ασβεστά και Κ.Φ.

Συνεργάτης ενδυματολογικού: Μάγδα Καλορίτη

Χορογραφίες: Κωνσταντίνος Γεωργόπουλος

Φωτισμοί: Κώστας Αγγέλου

Βοηθός σκηνοθέτη: Σοφία Καστρησίου

Βοηθός σκηνογράφου/ Μάσκες: Γιώργης Παρταλίδης

Αφίσα /σχεδιασμός προγράμματος: Πέτρος Παράσχης

Τρέιλερ παράστασης: Κώστας Αυγέρης

Φωτογραφίες από την παράσταση: Πάνος Καραδήμας

Διεύθυνση παραγωγής: Μαίρη Φραγκιαδάκη

Παραγωγή Τ3χνη

Παίζουν με σειρά εμφάνισης:

Τατιάνα Μελίδου

Γιώργης Παρταλίδης

Ντίνος Φλώρος

Έλενα Μεγγρέλη

Θωμάς Καζάσης

Ρήνος Τζάνης

Δήμητρα Δερζέκου

Σπύρος Δούρος

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Προγραμματισμένη Πρεμιέρα: Δευτέρα, 6  Μαΐου στις 21:00 για 11 παραστάσεις.

Παραστάσεις: από 6 έως 28 Μαΐου 2019

Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Κυριακή, Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00

Εισιτήριο: 15€ (Κανονικό), 12€ (Φοιτητικό),  10€ (Ανέργων, ΑΜΕΑ, Άνω των 65, Ομαδικές Κρατήσεις άνω των 10 ατόμων)

Διάρκεια: 90 λεπτά

Χώρος: Θέατρο Σταθμός

Διεύθυνση:Βίκτωρος Ουγκώ 55, Αθήνα (Μετρό Μεταξουργείο)

Τηλ.:210 52 30 267

Για να επικοινωνήσετε με το Θέατρο Σταθμός: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε./

Η ιστοσελίδα μας: http://stathmostheatro.gr/

Η σελίδα μας στο facebook:https://www.facebook.com/stathmostheatro/

Ακολουθήστε μας στο Instagram:https://www.instagram.com/theatro_stathmos/

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΧΟΡΝ. ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Ο Παντελής Χορν (1 Ιανουαρίου 1881 - 1 Νοεμβρίου 1941) υπήρξε θεατρικός συγγραφέας σημαντικών έργων του ελληνικού δραματολογίου του 20ού αιώνα και αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και του Λιμενικού σώματος. Γεννήθηκε στην Τεργέστη της Ιταλίας από τον Γερμανοεβραϊκής καταγωγής χρηματιστή Δημήτριο Χορν και τη Σταματίνα Κουντουριώτη της γνωστής εφοπλιστικής οικογενείας της Ύδρας. Ήταν δηλαδή εγγονός του Παντελή Κουντουριώτη, δισέγγονος του Λάζαρου Κουντουριώτη και ανιψιός του Παύλου Κουντουριώτη (δεύτερος εξάδελφος της μητέρας του), πρώτου Προέδρου της πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Είχε επίσης έναν αδερφό, τον Λάζαρο Χορν.

Η οικογένεια εγκαθίσταται οριστικά στην Ελλάδα το 1888. Ακολουθώντας την ναυτική παράδοση της μητρικής οικογένειας, τον Οκτώβρη του 1895 εγγράφεται στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Το 1905 προάγεται σε Ανθυποπλοίαρχο. Ωστόσο αυτό που αγαπούσε να κάνει ήταν άλλο...

Γράφει ο ίδιος χαρακτηριστικά: Εκεί λοιπόν που λαχταρούσα την αγκαλιά της Μελπομένης, ο Ποσειδών με κρατούσε αιχμάλωτο και δεν με άφηνε να κάνω βήμα. Όργωνα τη θάλασσα με τον «Πηνειό» και μέσα στις τρικυμίες της συλλογιζόμουν την «Τρικυμία» του Σαίξπηρ. Ήρθαν στιγμές που απογοητεύτηκα. Ήθελα την ελευθερία μου. Ξαπλωμένος στην κουκέτα μου, ονειρευόμουν θεατρικά παρασκήνια.Ο θεατρολόγος Βάλτερ Πούχνερ τον χαρακτήρισε πρωτεργάτη του νεοελληνικού θεάτρου του 20ού αιώνα. Μαζί με τον Γρηγόριο Ξενόπουλο και τον Σπύρο Μελά, θεωρούνται οι αξιολογότεροι θεατρικοί συγγραφείς του πρώτου μισού του 20ού αιώνα.

Έχει γράψει πάνω από 30 θεατρικά έργα -αν και δεν σώζονται παρά μόνο 12 πολύπρακτα και 4 μονόπρακτά του- γνωστότερα των οποίων είναι Οι Πετροχάρηδες, Το φυντανάκι, Το Μελτεμάκι, Ο Σέντζας, έργα τα οποία παίζονται και μέχρι σήμερα. Τα έργα του ανέβασαν οι σημαντικότεροι θίασοι και ηθοποιοί, όπως ο Βασίλης Αργυρόπουλος, ο Αιμίλιος Βεάκης, η Μαρίκα Κοτοπούλη και φυσικά η Κυβέλη, με την οποία τους συνέδεε και βαθιά πολύχρονη φιλία. Συνεργάστηκε επίσης με τις μεγαλύτερες ελληνικές εφημερίδες της εποχής του ως χρονογράφος, και σποραδικά ως θεατρικός κριτικός.

Παρόλο που ο Παντελής Χορν μεσουράνησε στο θεατρικό στερέωμα της πρωτεύουσας επι τριάντα χρόνια τελικά αποσύρθηκε μ’ ένα πικρό συναίσθημα αποτυχίας. Ένα χρόνο πριν το θάνατο του σε ερώτηση δημοσιογράφου σχετική με το γιατί δε γράφει θέατρο πια, εκείνος απάντησε: Η απάντηση αν και δεν είναι ευχάριστη για μένα, είναι πάντως η πραγματική. Σαν ξεκίνησα γράφοντας έπλαθα του κόσμου τα όνειρα για ότι σκεφτόμουν να δημιουργήσω. Ήρθε όμως κάποια στιγμή που κατάλαβα πως εκείνο που ήθελα δεν μπορούσα να το πετύχω, γιατί έλειπαν οι δυνάμεις για τέτοιο πράγμα. Έτσι λοιπόν σταμάτησα κι εγώ το γράψιμο.

Ο Παντελής Χορν πέθανε από καρκίνο την 1 Νοεμβρίου 1941 στην Αθήνα.

Πηγή: Παντελής Χορν Α’ και Β’ τόμος έκδοση Ίδρυμα Γουλανδρή Χορν.