H αξία προληπτικού ελέγχου της όρασης

πριν αρχίσουν τα σχολεία

Η οπτική λειτουργία αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της υγείας και της ποιότητας ζωής των παιδιών, ενώ παίζει σημαντικό ρόλο στην σωματική, νοητική, κοινωνική και συναισθηματική ανάπτυξή τους.

Η όραση επηρεάζει σημαντικά τις σχολικές επιδόσεις των μαθητών, καθώς σχεδόν το 80% της μάθησης είναι οπτικοποιημένο. Τα παιδιά διαβάζουν, γράφουν, παίζουν και αλληλοεπιδρούν στο σχολείο, χρησιμοποιώντας τα μάτια τους. Έτσι, τα αδιάγνωστα προβλήματα όρασης μπορεί να αποτελέσουν σημαντικό εμπόδιο στην μάθηση.

Μελέτες έχουν δείξει ότι τα παιδιά με αδιάγνωστες οφθαλμικές παθήσεις δυσκολεύονται να παρακολουθήσουν και να κατανοήσουν τα μαθήματα στο σχολείο. Επίσης, είναι πιθανό να διαγνωστούν λανθασμένα με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής - υπερκινητικότητας, αφού τα ίδια συχνά δεν γνωρίζουν τι τους συμβαίνει και έτσι πλήττεται η αυτοεκτίμηση και η συμπεριφορά τους.

Για όλους εκείνους τους λόγους κρίνεται απαραίτητος ο προληπτικός έλεγχος της όρασης πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. «Ένας πλήρης παιδοοφθαλμολογικός έλεγχος συνίσταται για την αξιολόγηση της οπτικής οξύτητας και την αναζήτηση τυχών δυσλειτουργιών που απειλούν την ανάπτυξη των οφθαλμών και του οπτικού συστήματος των παιδιών. Δεδομένου ότι αρκετές οφθαλμικές καταστάσεις μπορεί να είναι ασυμπτωματικές, ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος παίζει πρωταρχικό ρόλο στην πρώιμη ανίχνευση και έγκαιρη αντιμετώπιση των οφθαλμικών διαταραχών στα παιδιά που δεν παρουσιάζουν συμπτώματα», αναφέρει ο oφθαλμίατρος χειρουργός κ. Λάμπρος Λαμπρογιάννης, MD, MSc, PhD, FEBOpth, FEBO-SP, ειδικός στην Παιδοοφθαλμολογία από το Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας & Μικροχειρουργικής Ophthalmica, στη Θεσσαλονίκη.

Επιπλέον, εξίσου σημαντικός είναι ο προληπτικός έλεγχος και για τα παιδιά που έχουν οφθαλμολογικά συμπτώματα, αλλά συνήθως δεν τα αντιλαμβάνονται, δεν τα αξιολογούν ως σημαντικά ή/και δεν μπορούν να τα περιγράψουν. Τέτοιου είδους συμπτώματα που δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να αγνοήσουν οι γονείς των μαθητών και είναι προτεραιότητα να αξιολογηθούν από εξειδικευμένο παιδοοφθαλμίατρο, πριν αρχίσει το σχολείο είναι όταν ένα παιδί:

 Παρουσιάζει στραβισμό (αφύσικη - όχι σωστή ευθυγράμμιση των ματιών)

 Γράφει λοξά

 Τρίβει συχνά τα μάτια του και τα αισθάνεται «κουρασμένα»

 Παραπονιέται συχνά για πονοκεφάλους

 Παρουσιάζει ενόχληση στο έντονο φως (φωτοφοβία ή φωτοευαισθησία)

 Κλίνει - γέρνει το κεφάλι του όταν θέλει να εστιάσει σε κάτι

 Κλείνει το ένα του μάτι για να διαβάσει

 Δεν κρατάει το σώμα του όρθιο κατά τη διάρκεια της μελέτης, αλλά σκύβει χαμηλά στο γραφείο

 Δεν κατανοεί εύκολα ό,τι διαβάζει

 Κρατάει το βιβλίο ή την ψηφιακή οθόνη σε πολύ κοντινή απόσταση για να διαβάσει

 Χάνει εύκολα τις σειρές του κειμένου κατά την ανάγνωση ή παραλείπει λέξεις και αναγκάζεται να ακολουθεί τις γραμμές με το δάκτυλο

 Κάθεται πολύ κοντά στην τηλεόραση ή στον ηλεκτρονικό υπολογιστή ή κρατάει πολύ κοντά στο πρόσωπό του το tablet και το κινητό του

 Η προσοχή του αποσπάται υπερβολικά εύκολα και παρουσιάζει δυσκολία συγκέντρωσης

«Η έγκαιρη διάγνωση και σύγχρονη θεραπευτική αντιμετώπιση είναι εφικτό να περιορίσουν τον αντίκτυπο των οφθαλμολογικών διαταραχών στην αναπτυξιακή, εκπαιδευτική και κοινωνική πρόοδο των παιδιών. Ας μην ξεχνάμε ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί σημαντικά η συχνότητα των διαθλαστικών ανωμαλιών της παιδικής ηλικίας (μυωπία, υπερμετρωπία, αστιγματισμός). Μελέτες έχουν δείξει ότι το 25% των παιδιών και των εφήβων ηλικίας 6 έως 18 ετών χρειάζονται διορθωτικά γυαλιά, δίχως τα οποία δυσκολεύονται υπερβολικά στο σχολείο», τονίζει ο κ. Λαμπρογιάννης.

Ωστόσο οι διαθλαστικές ανωμαλίες δεν αποτελούν τη μοναδική οπτική δυσκολία που μπορεί να συναντήσουν τα παιδιά. Κατά τον προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο ενός παιδιού, ο παιδοοφθαλμίατρος δεν ελέγχει μόνο την οπτική του οξύτητα ή τα διαθλαστικά σφάλματα.

Θα αξιολογήσει την αντίληψη των χρωμάτων, την ικανότητά στερεοσκοπικής όρασης (να βλέπει σε όλες τις διαστάσεις) και θα ελέγξει την εστίαση των ματιών (κορικά αντανακλαστικά), καθώς και την ικανότητά τους να παρακολουθούν ένα αντικείμενο συντονισμένα (οφθαλμοκινητικότητα).

Αν οποιαδήποτε από τις παραπάνω οπτικές λειτουργίες απουσιάζει ή είναι ελλιπής, είναι πιθανό να υπάρξουν μαθησιακές δυσκολίες και ψυχοκοινωνικές συνέπειες στο παιδί. Το ίδιο συμβαίνει και αν ένα παιδί αντιμετωπίζει παθήσεις όπως η αμβλυωπία (τεμπέλικο μάτι), μια παράξενη νευροαναπτυξιακή οπτική διαταραχή που προκαλείται από τη μη συντονισμένη και μη σωστά ανεπτυγμένη διόφθαλμη όραση, η οποία είναι μονόδρομος να διαγνωστεί σε παιδική ηλικία.

Με αφορμή την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς και στο πλαίσιο της στοχευμένης δράσης ευαισθητοποίησης του κοινού για τη σημασία της πρόληψης, η επιστημονική ομάδα του Ινστιτούτου Ophthalmica στη Θεσσαλονίκη παροτρύνει όλους τους γονείς να προγραμματίσουν ένας προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο από εξειδικευμένο παιδοοφθαλμίατρο για τα παιδιά τους. Η ποιοτική και λειτουργική όραση των μαθητών είναι βασική προϋπόθεση για υψηλές μαθησιακές δεξιότητες και σχολικές επιδόσεις. Ο έλεγχος περιλαμβάνει:

 κλινική εξέταση του οφθαλμού σε σχισμοειδή λυχνία

 βυθοσκόπηση για τον έλεγχο του βυθού του οφθαλμού

 μέτρηση της οπτικής οξύτητας και πλήρη διαθλαστικό έλεγχο

 μέτρηση της ενδοφθάλμιας πίεσης (τονομέτρηση)

 δυνατότητα συνταγογράφησης γυαλιών & φαρμάκων - κολλυρίων

Αξίζει να σημειωθεί πως για την εμπεριστατωμένη ενημέρωση των γονέων σχετικά με τα προβλήματα όρασης των παιδιών και τον προσχολικό έλεγχο, το Ινστιτούτο Ophthalmica θα πραγματοποιήσει μέσω της επίσημης σελίδας του στο Facebook δωρεάν, ζωντανό, διαδικτυακό σεμινάριο (Live Q&A webinar), την Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου 2024 και ώρα 18:00.

Σε αυτό, ο παιδοοφθαλμίατρος χειρουργός κ. Λάμπρος Λαμπρογιάννης θα απαντήσει ζωντανά σε όλες τις ερωτήσεις ή απορίες των γονέων, αναλύοντας τη σημασία της ποιοτικής & λειτουργικής όρασης, πώς τυχόν οπτικές δυσλειτουργίες είναι σε θέση να επηρεάσουν μαθησιακούς τομείς και τη σημασία του προληπτικού οφθαλμολογικού ελέγχου για τη θωράκιση του οπτικού συστήματος των παιδιών.

Επισκεφτείτε την επίσημη σελίδα του Ινστιτούτου Ophthalmica στο FB για να παρακολουθήσετε το Live Q&A webinar με τίτλο «Back to School», την Τρίτη 10 Σεπτεμβρίου 2024 στις 18:00: https://www.facebook.com/ophthalmicagreece

*To Ινστιτούτο Οφθαλμολογίας & Μικροχειρουργικής Ophthalmica αποτελεί μία ολοκληρωμένη οφθαλμολογική Μονάδα Ημερήσιας Νοσηλείας (ΜΗΝ), σημείο αναφοράς για τη Βόρεια Ελλάδα και τα Βαλκάνια.

Σε ένα χώρο υψηλής αισθητικής και λειτουργικότητας με εύκολη πρόσβαση, υπερσύγχρονες υποδομές και τεχνολογία αιχμής, η άρτια εξειδικευμένη επιστημονική του ομάδα προσφέρει υψηλής ποιότητας οφθαλμολογική φροντίδα σε προληπτικό, κλινικό, διαγνωστικό και χειρουργικό επίπεδο, αντιμετωπίζοντας αποτελεσματικά ολόκληρο το φάσμα των οφθαλμολογικών παθήσεων σε ασθενείς κάθε ηλικίας.

Που μπορεί να οφείλεται και πώς αντιμετωπίζεται η χρόνια ξηροφθαλμία;

Έντονο «κάψιμο» ή φαγούρα στα μάτια είναι ένα σύμπτωμα που έχουμε νιώσει πολλοί από εμάς, όμως υπολογίζεται ότι για το 7% των ενηλίκων η ξηροφθαλμία δεν αποτελεί παροδική ενόχληση. Πρόκειται για μία χρόνια διαταραχή που πλήττει σοβαρά την ποιότητα ζωής τους και συχνά αντιμετωπίζεται δύσκολα.

Τα υπάρχοντα στοιχεία δείχνουν ότι η χρόνια ξηροφθαλμία (ή σύνδρομο ξηροφθαλμίας) αυξάνεται με την ηλικία: υπολογίζεται ότι ταλαιπωρεί λιγότερο από το 3% των ατόμων 18-34 ετών, έναντι του 18% των ατόμων άνω των 75 ετών ενώ τα περιστατικά είναι συχνότερα στις γυναίκες.

Στις ΗΠΑ, η «Chronic Dry Eye In America Survey» έδειξε ότι παρότι σχεδόν οι μισοί συμμετέχοντες στην έρευνα (το 48%) ακολουθούσαν απαρέγκλιτα τη θεραπεία που είχαν συστήσει οι θεράποντες οφθαλμίατροι, μόνο το 13% είχαν παρατεταμένη ανακούφιση από τα συμπτώματά τους.

Επίσης οι περισσότεροι πάσχοντες από σύνδρομο ξηροφθαλμίας είπαν ότι τα μη συνταγογραφούμενα κολλύρια από μόνα τους δεν βελτιώνουν αρκετά την κατάστασή τους και γι' αυτό αναζητούν πρόσθετες θεραπείες. Μεταξύ άλλων πίνουν περισσότερο νερό, (αναφέρθηκε από το 76% των συμμετεχόντων), κάνουν χρήση θερμών επιθεμάτων (ζεστές κομπρέσες το 56%) και συχνό βλεφάρισμα (52%).
Σε ποσοστό 45% είπαν ότι αποφεύγουν το κάπνισμα ή να βρίσκονται σε χώρους με καπνιστές και το 34% ότι αφαιρούν πάρα πολύ προσεκτικά το μέικ απ τους.

Πάντως οι περισσότεροι είπαν ότι αναγκάζονται να ζουν με πολλαπλά συμπτώματα, με πιο συχνά την ξηρότητα των ματιών (76%), την αίσθηση ότι υπάρχει κάτι μέσα στο μάτι (64%), την κόπωση των ματιών (62%), την ευαισθησία στο φως (62%) και τη θολωμένη όραση (60%). Επίσης ανέφεραν ότι το κάψιμο και η φαγούρα τους αναγκάζουν να τρίβουν επίμονα τα μάτια τους.

«Γνωρίζουμε ότι το σύνδρομο ξηροφθαλμίας είναι ένας τύπος της νόσου της οφθαλμικής επιφάνειας (ocular surface disease), που εμπεριέχει μια ομάδα διαταραχών οι οποίες προκαλούν μειωμένη παραγωγή δακρύων ή καλής ποιότητας δακρύων», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης και προσθέτει:

«Για τη λίπανση των ματιών είναι απαραίτητα τα δάκρυα και η έλλειψη ή η κακή ποιότητά τους προκαλεί ξηρότητα. Η νόσος της οφθαλμικής επιφάνειας είναι μία πολύπλοκη παθολογική οντότητα, καθώς διαθέτει πολλούς υποτύπους οι οποίοι συχνά έχουν αλληλοκαλυπτόμενα συμπτώματα και επομένως, το να τεθεί η σωστή διάγνωση δεν είναι πάντοτε εύκολο.

Μεταξύ άλλων, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα, η βλεφαρίτιδα, η δυσλειτουργία των μεϊβομιανών αδένων, το σύνδρομο χαλαρού βλεφάρου (floppy eyelid syndrome), το συχνό και επίμονο «σκούπισμα» των βλεφάρων (mucous fishing syndrome), οι δυστροφίες του κερατοειδούς χιτώνα του ματιού και οι τοξικές αντιδράσεις στα φάρμακα ή στα καλλυντικά είναι μερικές από τις διαταραχές που μπορεί να έχουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά του συνδρόμου ξηροφθαλμίας. Στις περιπτώσεις αυτές, όμως, τα τεχνητά δάκρυα παρέχουν μόνο προσωρινή ανακούφιση, αφού δεν αντιμετωπίζουν την υποκείμενη αιτία τους.

Στη χώρα μας σημειώνεται πως μια μεγάλη ομάδα που υποδιαγιγνώσκεται είναι ο μεγάλος αριθμός γυναικών οι οποίες έχουν ξηροφθαλμία λόγω υποκείμενης θυρεοειδοπάθειας ή άλλου αυτοάνοσου νοσήματος.
Άρα πολλά συμπτώματα μπορεί να θεωρούνται και να αντιμετωπίζονται ως σύνδρομο ξηροφθαλμίας, αλλά οι ασθενείς να μην βλέπουν βελτίωση διότι η αληθινή αιτία τους είναι κάτι άλλο», επισημαίνει ο κ. Κανελλόπουλος, σημειώνοντας πως «δεν πρέπει να απελπίζονται οι πάσχοντες από χρόνια ξηροφθαλμία, οι οποίοι δεν βλέπουν βελτίωση, γιατί σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Οφθαλμολογίας (American Academy of Ophthalmology, AAO), υπάρχουν εξειδικευμένα διαγνωστικά εργαλεία που μπορούν να εντοπίσουν την ακριβή αιτία των συμπτωμάτων τους, καθώς και ποικίλες θεραπείες που μπορεί να βοηθήσουν».
«Σύγχρονα διαγνωστικά τεστ μπορεί να καθορίσουν λ.χ. αν κάποιος έχει σύνδρομο ξηροφθαλμίας ή αν πάσχει από κάποιον άλλο τύπο της νόσου της οφθαλμικής επιφάνειας. Το τεστ για παράδειγμα Tearlab Osmolarity System (μέτρηση της οσμωμοριακότητας της δακρυϊκής στιβάδας) μπορεί να δείξει αν κάποιος έχει σύνδρομο ξηροφθαλμίας και πόσο σοβαρό είναι.

Άλλα τεστ αξιολογούν την ποιότητα των δακρύων, καθώς και απεικονιστικές εξετάσεις εντοπίζουν τυχόν προβλήματα στους μεϊβομιανούς αδένες που παράγουν ένα έλαιο που υπάρχει στα υγιή δάκρυα.
Επίσης μπορεί να γίνουν ειδικές απεικονιστικές εξετάσεις, όπως η οπτική τομογραφία συνοχής (OCT), που ελέγχουν το επιθήλιο του κερατοειδούς χιτώνα. Η τελευταία αυτή, “εύκολη” για τον/την πάσχοντα/ουσα, εξέταση έχει διερευνηθεί κι καθιερωθεί παγκοσμίως από την δική μας επιστημονική ομάδα στην Αθήνα», τονιζει ο κ. Κανελλόπουλος.

«Το να τεθεί σωστή διάγνωση είναι βασικό, διότι υπάρχουν πολλές θεραπευτικές επιλογές και μπορεί να χρειασθεί χρόνος έως ότου βρεθεί η ενδεδειγμένη για έναν ασθενή. Σε πολλές περιπτώσεις στους πάσχοντες δεν χορηγείται μία θεραπεία, αλλά συνδυασμός θεραπειών, που συμπεριλαμβάνουν από τεχνητά δάκρυα και αλλαγές στον τρόπο ζωής και τη διατροφή μέχρι απόφραξη των δακρυϊκών πόρων με βύσματα σιλικόνης και ειδικά φάρμακα που εφαρμόζονται τοπικά ή λαμβάνονται από το στόμα. Οι περισσοτεροι πάσχοντες με ξηροφθαλμία, βρίσκουν λύση με τη συνταγογράφηση χρόνιας χρήσης οφθαλμικών σταγόνων τοπικής κυκλοσπορίνης. Πρόκειται για επιλογές που προσαρμόζονται αναλόγως με την εποχή και την ένταση των συμπτωμάτων. Πάντως σε κάθε περίπτωση είναι απαραίτητο να αντιμετωπίζεται σωστά η χρόνια ξηροφθαλμία, γιατί αν αφεθεί πολύ καιρό χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, μπορεί να οδηγήσει σε πόνο, έλκη ή ουλές του κερατοειδούς. Σε σπάνιες περιπτώσεις, δε, μπορεί να προκαλέσει απώλεια της όρασης», καταλήγει ο καθηγητής.

Ο καταρράκτης είναι μια πάθηση των ματιών που προκαλεί θόλωση του φακού, με αποτέλεσμα τη μείωση της όρασης. Συχνά εμφανίζεται με την αύξηση της ηλικίας, αλλά υπάρχουν τρόποι να προληφθεί ή να καθυστερήσει η ανάπτυξή του. Αν και η χειρουργική επέμβαση μπορεί να αποκαταστήσει την όραση, η πρόληψη του καταρράκτη είναι προτιμότερη τονίζει ο κος Στέλιος Μυλοβας, Πρόεδρος της Πανελλήνιας ‘Ενωσης Οπτικών και Οπτομετρών (ΠΕΟΟ).

Ακολουθούν μερικές συμβουλές της ΠΕΟΟ για την πρόληψη του καταρράκτη και τη διατήρηση της υγείας των ματιών σας.

Προστασία από την Ηλιακή Ακτινοβολία

Η υπεριώδης (UV) ακτινοβολία από τον ήλιο μπορεί να βλάψει τον φακό του ματιού και να επιταχύνει την ανάπτυξη του καταρράκτη. Η χρήση γυαλιών ηλίου που απορροφούν/μπλοκάρουν την UV ακτινοβολία και καπέλων με φαρδύ γείσο μπορεί να προστατεύσει τα μάτια σας από τις βλαβερές ακτίνες. Τέτοιου είδους γυαλιά ηλίου μπορείτε να βρείτε ΜΟΝΟ στα ΟΠΤΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ όπου ο οπτικός-οπτομέτρης θα σας προτείνει το κατάλληλο για σας.

Αποφυγή Τραυματισμών στα Μάτια

Οι τραυματισμοί στα μάτια μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο καταρράκτη. Η χρήση προστατευτικών γυαλιών κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων ή εργασιών που ενέχουν κίνδυνο τραυματισμού είναι απαραίτητη. Και σ’αυτή την περίπτωση, μόνο ο οπτικός-οπτομέτρης στο οπτικό κατάστημα, μπορεί να σας προτείνει το κατάλληλο και να εγγυηθεί για την ποιότητα του.

Υγιεινή Διατροφή

Η διατροφή παίζει σημαντικό ρόλο στην υγεία των ματιών. Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά, όπως οι βιταμίνες C και E, μπορούν να βοηθήσουν στην πρόληψη του καταρράκτη. Τα πορτοκάλια, τα καρότα, το σπανάκι και το μπρόκολο είναι μερικά παραδείγματα τροφών που ενισχύουν την υγεία των ματιών. 

Αποφυγή του Καπνίσματος

Το κάπνισμα, μεταξύ άλλων, αυξάνει τον κίνδυνο καταρράκτη, καθώς οι τοξίνες που περιέχει μπορούν να προκαλέσουν οξειδωτικό στρες στους φακούς των ματιών. Η διακοπή του καπνίσματος μπορεί να μειώσει σημαντικά αυτόν τον κίνδυνο και να βελτιώσει την γενική υγεία των ματιών.

Τακτική Άσκηση

Η σωματική άσκηση συμβάλλει στη διατήρηση της καλής κυκλοφορίας του αίματος, βελτιώνοντας την οξυγόνωση και τη θρέψη των ιστών των ματιών. Η τακτική άσκηση μπορεί επίσης να βοηθήσει στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης καταρράκτη.

Τακτικός Οφθαλμολογικός Έλεγχος

Η τακτική εξέταση των ματιών μπορεί να βοηθήσει στον έγκαιρο εντοπισμό των προβλημάτων και στην έγκαιρη διάγνωση του καταρράκτη. Οι τακτικές επισκέψεις στον οφθαλμίατρο είναι απαραίτητες για την παρακολούθηση της υγείας των ματιών και την έγκαιρη ανίχνευση οποιωνδήποτε προβλημάτων.

 Έλεγχος του Διαβήτη

Ο διαβήτης είναι γνωστός παράγοντας κινδύνου για τον καταρράκτη. Ο σωστός έλεγχος των επιπέδων σακχάρου στο αίμα μπορεί να μειώσει αυτόν τον κίνδυνο. Η τακτική παρακολούθηση και η διατήρηση ενός υγιούς τρόπου ζωής είναι κρίσιμης σημασίας για τους διαβητικούς.

Ο καταρράκτης είναι ένα συνηθισμένο πρόβλημα που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ποιότητα ζωής. Ωστόσο, ακολουθώντας μια υγιεινή διατροφή, προστατεύοντας τα μάτια από την ηλιακή ακτινοβολία, αποφεύγοντας το κάπνισμα, ασκούμενοι τακτικά, ελέγχοντας τον διαβήτη, υποβαλλόμενοι σε τακτικούς οφθαλμολογικούς ελέγχους και αποφεύγοντας τραυματισμούς στα μάτια, μπορούμε να μειώσουμε σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καταρράκτη, να διατηρήσουμε τα μάτια μας υγιή και την όρασή μας καθαρή για πολλά χρόνια.

Κολλύρια για μάτια: Ένας απρόσμενος κίνδυνος!

Αν έχετε μπερδέψει τα κολλύρια που βάζετε στα μάτια σας μεταξύ τους, με τις σταγόνες για τ' αυτιά σας ή με άλλο σκεύασμα δεν είστε οι μόνοι, γιατί δυστυχώς αυτού του είδους τα σφάλματα είναι αρκετά συχνά!

Είναι γεγονός πως τα οφθαλμικά κολλύρια και τα ωτικά φάρμακα όχι μόνο διατίθενται σε παρόμοιες συσκευασίες, αλλά χρησιμοποιούνται και με παρόμοιο τρόπο. Ακόμα και οι λέξεις «οπτικές» και «ωτικές» διαφέρουν ουσιαστικά κατά ένα γράμμα, αν εξαιρέσουμε την ορθογραφία τους, με αποτέλεσμα εύκολα να μπερδέψει κάποιος τα φάρμακα και να ρίξει στα μάτια τις σταγόνες για τα αυτιά του…

«Η χρήση ωτικών σταγόνων στα μάτια είναι ένα από τα πιο συχνά σφάλματα που κάνουν οι ασθενείς, συχνότερα οι ηλικιωμένοι» επισημαίνει ο δρ Αναστάσιος Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.

Τι μπορεί να συμβεί; «Αυτό εξαρτάται από το τι ακριβώς έχει βάλει ο ασθενής στα μάτια του. Συνήθως όταν κάποιος ρίχνει στο μάτι του ένα φάρμακο για τα αυτιά, αναπτύσσει γρήγορα αίσθημα καύσου (κάψιμο) και νιώθει ισχυρά τσιμπήματα στα μάτια. Επίσης παρουσιάζει κοκκίνισμα και πρήξιμο των ματιών, ενώ η όρασή του θολώνει, όμως αυτές είναι οι πρώτες αντιδράσεις καθώς μπορεί να υπάρξουν και πολλές άλλες», αναφέρει.

Τα προβλήματα που εμφανίζονται στην όραση μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρά εάν το μπέρδεμα αφορά μια πολύ πιο ερεθιστική ουσία από τις ωτικές σταγόνες. Μάλιστα η περίπτωση ενός 64χρονου Βρετανού έγινε θέμα στα ιατρικά συνέδρια επειδή μπέρδεψε το οφθαλμικό κολλύριό του με ένα πανομοιότυπο μπουκαλάκι που περιείχε… κόλλα για τεχνητά νύχια!

Σύμφωνα με τη δημοσίευση στο επιστημονικό περιοδικό BMJ Case Report, ο άνδρας πήγε στο Οφθαλμολογικό Νοσοκομείο της Οξφόρδης με θολή όραση και έντονο πόνο στο αριστερό μάτι, στο οποίο είχε βάλει «κολλύριο» δύο ώρες νωρίτερα. Στην πραγματικότητα, όμως, είχε μπερδέψει το αληθινό κολλύριο που έπρεπε να χρησιμοποιεί μετά από μία εγχείρηση που είχε κάνει το μάτι, με το μπουκαλάκι της κόλλας που ήταν πανομοιότυπο.

Ο συγκεκριμένος ήταν πολύ τυχερός (και έξυπνος), διότι αμέσως μόλις αντιλήφθηκε το λάθος του έριξε στο μάτι του άφθονο νερό και έπειτα πήγε στο νοσοκομείο, διότι τα βλέφαρά του παρέμεναν κολλημένα μεταξύ τους. Όταν οι γιατροί κατόρθωσαν να ξεκολλήσουν τα βλέφαρά του, διαπίστωσαν πως είχε υποστεί εκδορά του κερατοειδούς (είναι ο επιφανειακός χιτώνας του ματιού), αλλά η όρασή του δεν είχε υποστεί βλάβη.

Αυτού του είδους τα λάθη δεν συμβαίνουν μόνο τα τελευταία χρόνια, αλλά εδώ και δεκαετίες, σημειώνουν οι γιατροί στο άρθρο τους.

«Η ακούσια οφθαλμική ενστάλαξη κυανοακρυλικής κόλλας στη θέση ενδοφθάλμιων σταγόνων έχει περιγραφεί αρκετές φορές στην ιατρική βιβλιογραφία, μετά την πρώτη αναφορά το 1982», τονίζει, εξηγώντας πως αυτό οφείλεται στο ότι τη δεκαετία του '80 άλλαξαν οι συσκευασίες σε πολλές κόλλες νυχιών και μοιάζουν πια πολύ με εκείνες των οφθαλμικών κολλύριων.

Τρόποι προστασίας

Ο δρ Κανελλόπουλος δίνει μερικές χρήσιμες συμβουλές:

1. Να φυλάτε τα μπουκαλάκια στις αρχικές, χάρτινες συσκευασίες τους. Σε αρκετές από αυτές υπάρχουν φωτογραφίες ή σχήματα που μοιάζουν με το μάτι, το αυτί, ή ακόμα και με το κατοικίδιό σας ή με κόλλα, δεδομένου ότι μπερδέματα γίνονται και με τις σταγόνες για ζώα. Ακόμα, όμως, και αν οι συσκευασίες δεν διαθέτουν τέτοια σχήματα, έως ότου ανοίξετε το κουτί για να πάρετε από μέσα το μπουκαλάκι, θα έχετε αυτόματα δει αν είναι οι σωστές σταγόνες ή όχι.

2. Να βάζετε σε διαφορετικά σημεία του σπιτιού τα σκευάσματα σε μορφή σταγόνων. Μην βάζετε τα οφθαλμικά κολλύρια μαζί με τις ωτικές σταγόνες, τα κολλύρια των κατοικίδιων ζώων και τις κόλλες για τα νύχια.

3. Απομνημονεύστε τα χρώματα από τα καπάκια. Αν δεν μπορείτε να μάθετε τις ονομασίες των οφθαλμικών σταγόνων, προσπαθήστε να απομνημονεύσετε το χρώμα που έχει το καπάκι τους. Αν έχουν όλες λευκά καπάκια, βάψτε το καθένα με άλλο χρώμα χρησιμοποιώντας π.χ. ανεξίτηλο μαρκαδόρο.

4. Μην βιάζεστε. Πριν από κάθε χρήση, να αφιερώνετε χρόνο για να διαβάζετε φωναχτά, ώστε να το ακούτε κιόλας, το όνομα και την περιγραφή του σκευάσματος που πάτε να χρησιμοποιήσετε.

5. Οργανωθείτε σωστά. Φροντίστε να χρησιμοποιείτε διαφορετικές ώρες της ημέρας τις οφθαλμικές από τις ωτικές σταγόνες σας.

6. Μόλις ολοκληρώνετε τη θεραπεία σας, να πετάτε το φάρμακο που περίσσεψε. Με αυτό τον τρόπο δεν θα γεμίσετε το σπίτι με μπουκαλάκια, που δεν θα μπορείτε να καταλάβετε τι είναι.

7. Αν κατά λάθος βάλετε στο μάτι σας ωτικές ή άλλες σταγόνες, ρίξτε άφθονο νερό και καλέστε αμέσως τον οφθαλμίατρό σας.

Οι περισσότεροι από εμάς παίρνουμε μαζί στην παραλία τα γυαλιά ηλίου μας, αλλά πόσο τα χρησιμοποιούμε και πόσο έξυπνα τα έχουμε επιλέξει; Είναι τα μόνα που χρειαζόμαστε για να διαφυλάξουμε τα μάτια μας από τα στοιχεία της φύσης που τα απειλούν; Και τι πρέπει να κάνουμε αν μπει άμμος στα μάτια ή τα ανοίξουμε κάτω από το νερό;

«Είναι γεγονός πως οι περισσότεροι άνθρωποι θυμούνται να πάρουν στην παραλία τα γυαλιά ηλίου τους. Ωστόσο μόλις το 45% τα φορούν όσο κάθονται στις ξαπλώστρες ή ασχολούνται με δραστηριότητες εκτός νερού (π.χ. ρακέτες), σύμφωνα με έρευνα που είχε δημοσιευθεί το 2016», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Χειρουργός-Οφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision και καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης. «Επιπλέον, μόλις οι τρεις στους δέκα γνωρίζουν ότι, όπως το δέρμα κινδυνεύει να πάθει ηλιακό έγκαυμα όταν κάθονται στην παραλία χωρίς αντηλιακό, έτσι και τα μάτια τους κινδυνεύουν να υποστούν έγκαυμα όταν δεν τα προστατεύουν με γυαλιά ηλίου».

Το ηλιακό έγκαυμα που μπορεί να προκληθεί στα μάτια από την έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου, είναι η φωτοκερατίτιδα, μία επώδυνη οφθαλμοπάθεια. Μακροπρόθεσμα, εξάλλου, η έκθεση των ματιών στην UV αυξάνει τον κίνδυνο για εκδήλωση χρόνιων οφθαλμοπαθειών, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας και ο καταρράκτης.

Ωστόσο, δεν αρκεί να φοράμε στην παραλία οποιαδήποτε γυαλιά ηλίου. «Τα γυαλιά πρέπει να διαθέτουν μεγάλους, καλής ποιότητας φακούς για να προστατεύουν τα μάτια. Αυτό μπορεί να εξασφαλιστεί μόνο όταν τα προμηθευόμαστε από καλά καταστήματα οπτικών και όχι από άλλου είδους εμπορικά καταστήματα ή πλανόδιους πωλητές», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Απαραίτητο είναι ακόμα να μην διαθέτουν πολύ σκούρους φακούς και να μην είναι πολύ φθηνά. Οι προστατευτικοί φακοί έχουν ένα σχετικό κόστος, ενώ το σκούρο χρώμα διαστέλλει την κόρη των ματιών, επιτρέποντας έτσι την είσοδο περισσότερης UV στο εσωτερικό των ματιών.

Να αγοράζετε τα γυαλιά ηλίου σας από έναν οπτικό της εμπιστοσύνης σας και να βεβαιώνεστε ότι πληρούν τις προδιαγραφές αποτελεσματικής προστασίας (πρέπει να φέρουν τις ενδείξεις CE και UV400 ή 100% UV Protection)», συνιστά. Να προτιμάτε επίσης γυαλιά ηλίου που καλύπτουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη επιφάνεια γύρω από τα μάτια σας. Αν έχετε μυωπία ή άλλη διαθλαστική ανωμαλία, θα χρειασθείτε διορθωτικά γυαλιά ηλίου.

- Μόνο τα γυαλιά, όμως, δεν είναι αρκετά για να προστατεύσετε τα μάτια σας στην παραλία. Ένα καπέλο με φαρδύ γείσο θα προστατεύσει τα μάτια σας (και) μέσα στο νερό από την UV που έρχεται κατακόρυφα από τον ουρανό.

Δεν θα τα προστατεύσει, όμως, από την UV που αντανακλάται στο νερό, όταν η θάλασσα δεν έχει κύματα. Ούτε θα τα προστατεύσει εάν ασχολείστε με τα θαλάσσια σπορ. Σε τέτοια περίπτωση δεν χρειάζεστε κοινά γυαλιά ηλίου, αλλά ειδικά προστατευτικά γυαλιά για σέρφερ, λάτρεις του τζετ σκι ή του θαλάσσιου σκι κ.λπ.

Τα γυαλιά αυτά μειώνουν την έκθεση των ματιών στην UV, ελαττώνουν την λάμψη και προστατεύουν τα μάτια από τον αέρα και τις σταγόνες του θαλασσινού νερού. Οι φακοί τους συνήθως είναι αντιθαμβωτικοί και ανθεκτικοί στις προσκρούσεις.

- Τα γυαλιά για θαλάσσια σπορ πρέπει να καλύπτουν περιμετρικά τα μάτια. Σε τέτοια περίπτωση θα βελτιώνουν την όρασή σας κάτω από το νερό και θα μειώνουν τον κίνδυνο μόλυνσης των ματιών.

Προστατεύουν, επίσης, τα μάτια και από μία πάθηση που αποκαλείται «μάτι του σέρφερ». Με τον όρο αυτό αποκαλείται κοινώς το πτερύγιο του επιπεφυκότα, μία καλοήθης αλλοίωση, η οποία οφείλεται στην παρατεταμένη έκθεση στον ήλιο και δευτερευόντως στον αέρα και στο θαλασσινό νερό.

Το πτερύγιο του επιπεφυκότα χαρακτηρίζεται από την ανάπτυξη ενός ιστού με τριγωνικό σχήμα στο πρόσθιο τμήμα του ματιού. Τις περισσότερες φορές ο ιστός αυτός αρχίζει από την εσωτερική γωνία του ματιού και εκτείνεται προς το μέσον του.

- Τα προστατευτικά αθλητικά γυαλιά μπορούν να προφυλάξουν τα μάτια σας και από άλλες παγίδες της παραλίας, όπως η άμμος που στροβιλίζεται, οι μπάλες, ακόμα και τα έντομα.

Αν, πάντως, σας αρέσουν οι βουτιές με ανοιχτά μάτια, καλό είναι να μάθετε να τις κάνετε φορώντας γυαλιά κατάλληλα για κολυμβητές. Η υψηλή συγκέντρωση άλατος στη θάλασσα και η συνεχής έκθεση για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορεί να ερεθίσει τα μάτια και να προκαλέσει οίδημα (πρήξιμο) στον κερατοειδή χιτώνα (είναι η επιφανειακή στοιβάδα τους).

Ειδικά εάν συνδυάζεται με συγχρωτισμό ατόμων στις πολυσύχναστες παραλίες, μπορεί να σημαίνει ότι το νερό είναι γεμάτο βακτήρια και ιούς. Ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαιτέρως μεγάλος στις παραλίες που βρίσκονται σε κλειστούς κόλπους, χωρίς ρεύματα. Αν βουτήξετε σε μολυσμένο νερό, κινδυνεύετε να υποστείτε κάποια μόλυνση στα μάτια (ακόμα και εάν είναι κλειστά). Χώρια ο κίνδυνος από την άμμο που μπορεί να μπει στα μάτια σας, αν κάνετε μακροβούτια στα ρηχά, όπου ανακινείται η άμμος στον πυθμένα της θάλασσας από τους άλλους λουόμενους.

- Αν στην καθημερινότητά σας φοράτε φακούς επαφής, δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να τους πάρετε μαζί στην θάλασσα. Οι φακοί μπορεί να παγιδεύσουν επικίνδυνα μικρόβια στην επιφάνεια των ματιών, όπου θα βρουν πρόσφορο έδαφος για να αναπαραχθούν και να προκαλέσουν σοβαρές λοιμώξεις. Το ιδανικό είναι να βγάζετε προσεκτικά τους φακούς επαφής πριν μπείτε στο νερό και να τους αποθηκεύετε στις προστατευτικές θήκες τους σε σκιερό μέρος.

Αν παρόλα αυτά επιμένετε να κολυμπάτε με τους φακούς σας για να βλέπετε καλύτερα, φροντίστε να είναι μιας χρήσεως. Μετά την έξοδο από το θαλασσινό νερό, να περιμένετε τουλάχιστον 15 λεπτά πριν βγάλετε τους φακούς, για να μην τραυματίσετε τον κερατοειδή σας. Όταν τους αφαιρέσετε, πετάξτε τους αμέσως.

Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στα νησιά, όπου χρησιμοποιείται βρόχινο νερό από στέρνες για το μπάνιο μετά την παραλία. Το στάσιμο νερό στις στέρνες μπορεί να έχει επιμολυνθεί με πρωτόζωα όπως η ακανθαμοιβάδα, που αποτελεί τον χειρότερο κίνδυνο για τους χρήστες φακών επαφής.

- Πολύ σημαντικό είναι ακόμα να μην αφήνετε να σας ξεγελάει η συννεφιά. Είτε η μέρα στην παραλία είναι ηλιόλουστη είτε όχι, χρειάζεστε τα γυαλιά ηλίου σας και ό,τι άλλα γυαλιά χρησιμοποιείτε αναλόγως με τις ασχολίες σας. Να θυμάστε ότι τα σύννεφα απορροφούν ελάχιστη UV. Η περισσότερη περνάει και φθάνει έως την επιφάνεια της γης.

- Αν τυχόν παρουσιάσετε ερεθισμό ή τσούξιμο στα μάτια μετά από μία βουτιά, η λύση είναι να τα ξεπλύνετε με φυσιολογικό ορό. «Μπορεί να ακούγεται οξύμωρο, γιατί και ο φυσιολογικός ορός περιέχει αλάτι (χλωριούχο νάτριο), αλλά η περιεκτικότητά του είναι συνήθως 0,9%, ενώ η μέση περιεκτικότητα της θάλασσας σε αλάτι είναι 3,5%», εξηγεί ο κ. Κανελλόπουλος.

- Ο φυσιολογικός ορός μπορεί να σας βοηθήσει και σε περίπτωση που μπει αντηλιακό ή άμμος στα μάτια σας. Ρίξτε άφθονο φυσιολογικό ορό και βλεφαρίστε μερικές φορές. Αν μισή έως μία ώρα αργότερα εξακολουθείτε να νιώθετε ερεθισμένα τα μάτια σας, συμβουλευθείτε τον οφθαλμίατρό σας. Φροντίστε, μόνο, πριν ρίξετε τον φυσιολογικό ορό στα μάτια σας, να έχετε αφαιρέσει τους φακούς επαφής σας, εάν τυχόν τους φοράτε.

«Τα μάτια είναι πολύ ευαίσθητα στον ήλιο, στον αέρα και στο θαλασσινό νερό, αλλά παραδόξως πολύ περισσότεροι άνθρωποι φορούν γυαλιά ηλίου στο αυτοκίνητο, όταν η άσφαλτος αντανακλά μόνο το 9% της UV, παρά στην παραλία όπου το νερό αντανακλά έως και το 100% της UV», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Αυτό ενέχει κινδύνους και είναι μία συμπεριφορά που καλό είναι να αποφασίσουμε να αλλάξουμε, από το εφετινό κιόλας καλοκαίρι».