Η έρευνα αποκάλυψε 53 “ξεχασμένα” παιδιά που ζουν σήμερα στα Νοσοκομεία Παίδων της Αθήνας.

Βρέφος παρέμεινε στο νοσοκομείο 8 χρόνια επειδή δεν υπήρχε δομή να το δεχθεί. Τι αποκαλύπτει επείγουσα εγκύκλιος του Αρείου Πάγου

Η καταγγελία για ασέλγεια 14χρονου σε 7χρονο μέσα στο «Παίδων» και ο σοβαρός τραυματισμός στα δάκτυλα ενός άλλου ανηλίκου. Για πρώτη φορά στο φως η δικογραφία

Το σοβαρό νομικό κενό και η απάντηση της αρμοδίας υφυπουργού. Πώς στην «Κιβωτό του κόσμου» βρέθηκαν 363 λιγότερα παιδιά

 

 

 

Των Δημήτρη Χατζηνικόλα, Βασίλη Γαλούπη, Πάνου Κατσαχνιά, Βαγγέλη Τριάντη

Το «All the Invisible Children» ήταν μια Γαλλο-Ιταλική ταινία του 2005 των Κουστουρίτσα, Γου, Σπάικ Λι και Ρ.Σκοτ, με επτά ιστορίες από διαφορετικές χώρες (εμπόλεμη Αφρική, Σερβία, Η.Π.Α., Βραζιλία, Μεγάλη Βρετανία, Ιταλία, Κίνα) με ήρωες παιδιά που ζούσαν στο περιθώριο, έπεφταν θύματα εκμετάλλευσης, κοινωνικών ανισοτήτων και πολέμων. Παιδιά που πέρασαν στην ενηλικίωση χωρίς να μάθουν πώς είναι να είσαι παιδί.

Στην Ελλάδα της 12χρονης από τον Κολωνό, της «Κιβωτού του Κόσμου», των τσιγγανόπουλων από τους οικισμούς Ρομά, των ασυνόδευτων προσφυγόπουλων, των Ελληνόπουλων που οι οικογένειές τους ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας και τόσων άλλων, η περίπτωση των «εισαγγελικών παιδιών», είναι από μόνη της ξεχωριστή.

Πρόκειται για τα παιδιά των οποίων οι Εισαγγελικές αρχές παίρνουν την επιμέλεια από τις οικογένειές τους (πολλές φορές μονογονεϊκές) ή πρόκειται για ασυνόδευτα προσφυγόπουλα, τα οποία οδηγούν στα παιδιατρικά νοσοκομεία της χώρας (συνήθως στα τρία νοσοκομεία της Αττικής, στο Παίδων Αγλαΐα Κυριακού, στο Παίδων Αγία Σοφία και στο Παίδων Πεντέλης), προκειμένου να υποβληθούν και στις απαραίτητες εξετάσεις μέχρι να προωθηθούν σε δομές. Ωστόσο, λόγω σημαντικών ελλείψεων και της γραφειοκρατίας, τα παιδιά αυτά παραμένουν σε έναν θάλαμο νοσοκομείου πολλούς μήνες, ακόμη και χρόνο, χωρίς καμία μέριμνα. Χωρίς παιδοψυχολόγους, χωρίς δασκάλους, χωρίς την απαραίτητη κοινωνικοποίηση για την τρυφερή ηλικία τους. Επί της ουσίας εξασφαλίζοντας μόνο ένα πιάτο φαγητό την ημέρα και ένα κρεβάτι για ύπνο το βράδυ.

Η δημοσιογραφική έρευνα των Data Journalists αποκάλυψε ότι σήμερα, παραμονές Χριστουγέννων 2022, στα δύο κεντρικά Νοσοκομεία Παίδων της Αθήνας, ζουν ουσιαστικά “παρατημένα” 53 παιδιά. Συγκεκριμένα, 37 παιδιά μεγαλώνουν στο Γενικό Νοσοκομείο Παίδων Αθηνών “Αγλαϊα Κυριακού” και 16 παιδιά στο Νοσοκομείο Παίδων “Αγία Σοφία”.

 

Η έρευνα των «Data Journalists» αποκαλύπτει σήμερα ότι πολλά από τα παιδιά αυτά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης και ορισμένα απλώς εξαφανίζονται, αφού μεγάλο μέρος της ημέρας τους το περνάνε στον προαύλιο χώρο των νοσοκομείων όπου διαμένουν.

Επίσης από το ρεπορτάζ προέκυψε ότι εκτός από την περίπτωση της καταγγελίας μιας μητέρας για τον κατ’ εξακολούθηση βιασμό του 7χρονου γιού της από 14χρονο παιδί στα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου στο Νοσοκομείο Παίδων, στις 5 του περασμένου Νοεμβρίου ένα παιδί που νοσηλεύεται εκεί και αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας έστριψε και έσπασε τα δάχτυλα του χεριού (προκαλώντας μάλιστα ζημιά στους τένοντες) ενός 14χρονου.

Η ερευνητική ομάδα των «Data Journalists» αποφάσισε να κάνει ντεμπούτο με μια μεγάλη έρευνα για τα παιδιά αυτά. Στους συναδέλφους της ομάδας που επισκέφτηκαν τα τρία παιδιατρικά νοσοκομεία της Αθήνας μίλησαν on camera γιατροί, δικηγόροι και ο πρόεδρος της ΠΟΕΔΗΝ. Παράλληλα ερευνήσαμε τα ισχύοντα σε μια σειρά από ευρωπαϊκές κυρίως χώρες αλλά και σε μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ και η Κίνα και φυσικά την ισχύουσα νομοθεσία στην Ελλάδα και τις ευρωπαϊκές οδηγίες. Επιπροσθέτως, επικοινωνήσαμε με τα αρμόδια υπουργεία σε μια προσπάθεια να διαπιστώσουμε ποιος έχει την ευθύνη. Αν κάτι πρέπει να κρατήσει κανείς, είναι ότι ο Εισαγγελέας Ανηλίκων είναι εκείνος που θα χειριστεί την υπόθεση σε δεύτερο βαθμό. Όταν τα παιδιά αυτά φτάσουν στα νοσοκομεία, η ευθύνη περνά στα χέρια του υπουργείου Υγείας. Από την πλευρά της η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Δόμνα Μιχαηλίδου, είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά των παιδιών αυτών από τους θαλάμους των νοσοκομείων στις δομές. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, η ευθύνη χάνεται μεταξύ των υπευθύνων. Αρκεί να φανταστεί κανείς ότι υπήρξε περίπτωση βρέφους που παρέμεινε οκτώ χρόνια, αρχικά στο βρεφοκομείο και στη συνέχεια στο νοσοκομείο!

Επίσης αποκαλύπτουμε ότι η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γεωργία Αδειλίνη, αρμόδια για «την εποπτεία επί των υποθέσεων που αφορούν στην προστασία, παραβατικότητα, θυματοποίηση και επιμέλεια ανηλίκων», γνώριζε τουλάχιστον από τον Ιούνιο του 2021 τι συμβαίνει με τα παιδιά αυτά και για αυτό απέστειλε εγκύκλιο (που δημοσιεύουμε σήμερα) προς τους εισαγγελείς Πρωτοδικών όλης της χώρας, με την οποία δινόταν οδηγίες προς τους Εισαγγελείς ανηλίκων που χειρίζονται τέτοιου είδους υποθέσεις, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος παραμονής των παιδιών στα νοσοκομεία.

Στην ίδια μάλιστα εγκύκλιο, η ανώτατη εισαγγελική λειτουργός, διαπίστωνε την «απροθυμία των φορέων παιδικής προστασίας να υποδεχτούν ανήλικα, κυρίως όταν αυτά παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς»!

Από τον Ιούνιο του 2021 ο Άρειος Πάγος είχε διαπιστώσει το πρόβλημα

Μια έρευνα σοκ των Data Journalists: Βρέφος παρέμεινε στο νοσοκομείο 8 χρόνια επειδή δεν υπήρχε δομή να το δεχθεί. Τι αποκαλύπτει επείγουσα εγκύκλιος του Αρείου Πάγου

Τον Ιούνιο του 2021 η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου Γεωργία Αδειλίνη, αρμόδια για «την εποπτεία επί των υποθέσεων που αφορούν στην προστασία, παραβατικότητα, θυματοποίηση και επιμέλεια ανηλίκων», απέστειλε μία εγκύκλιο προς τους Εισαγγελείς Πρωτοδικών όλης της χώρας. Η εγκύκλιος αφορούσε στα «ζητήματα σχετικά με την αναδοχή, την υιοθεσία και τη διαδικασία αφαίρεσης της γονικής μέριμνας/επιμέλειας των ανηλίκων από τους γονείς ή τους ασκούντες την επιμέλεια αυτών» και κοινοποιούνταν στους Εισαγγελείς Εφετών της χώρας, στο υπουργείο Δικαιοσύνης, στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων και στην Ειδική Γραμματεία Προστασίας Ασυνόδευτων Ανηλίκων του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου. Η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου περιέγραφε στην 10σέλιδη εγκύκλιό της, τον ρόλο των εισαγγελέων ανηλίκων ως «εγγυητών» της προστασίας των δικαιωμάτων των ανηλίκων, μέσα από διαδοχικές νομοθετικές ρυθμίσεις.

Όπως ανέφερε η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου,«οι εισαγγελείς ανηλίκων καλούνται μεταξύ άλλων, να παρέχουν την υποστήριξή τους στους κορυφαίους για την παιδική προστασία θεσμούς της αναδοχής και της υιοθεσίας, με τους οποίους όπως είναι γνωστό, επιδιώκεται η εξασφάλιση στα παιδιά της θαλπωρής της οικογένειας, του κατάλληλου δηλαδή περιβάλλοντος για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς τους και η σταδιακή εγκατάλειψη του πεπαλαιωμένου μοντέλου της ιδρυματικής φροντίδας».

Το βρέφος που παρέμεινε οκτώ χρόνια

Η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, διαπίστωνε στην εγκύκλιο ορισμένα «προβλήματα» που είχαν αναδειχτεί έπειτα από συνομιλίες και ανταλλαγή απόψεων με εισαγγελείς ανηλίκων σε ολόκληρη τη χώρα. Ένα από αυτά ήταν η «μακροχρόνια παραμονή των βρεφών και γενικότερα των παιδιών στα νοσοκομεία, εν αναμονή της τοποθέτησής τους σε κάποιο ίδρυμα». Με απλά λόγια, η Δικαιοσύνη σε ανώτατο επίπεδο αναγνώριζε και παραδεχόταν το πρόβλημα που δημιουργείται με τα δεκάδες “παρκαρισμένα” παιδιά σε νοσοκομεία μέχρι να βρεθεί ανάδοχος οικογένεια ή έως ότου να μπουν σε κάποιο ίδρυμα. Στην εγκύκλιο δινόταν στην ουσία οδηγίες προς τους εισαγγελείς ανηλίκων που χειρίζονται τέτοιου είδους υποθέσεις, προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί ο χρόνος παραμονής των παιδιών  στα νοσοκομεία. Είναι εντυπωσιακό ότι υπήρξε περίπτωση βρέφους που παρέμεινε αρχικά στο βρεφοκομείο και στη συνέχεια στο νοσοκομείο περί τα οκτώ χρόνια, σε μία κρίσιμη δηλαδή για ένα παιδί ηλικία που θα μπορούσε να του δημιουργήσει «αθεράπευτα τραύματα».

«…Με τον τρόπο αυτό το βρέφος τοποθετείται απευθείας από το μαιευτήριο στην οικογένεια, λίγες μόλις εβδομάδες μετά την γέννησή του και ελαχιστοποιείται το χρονικό διάστημα παραμονής του σε ιδρυματικό περιβάλλον σε αντίθεσή με το παρελθόν, κατά το οποίο το χρονικό αυτό διάστημα (αρχικά στο βρεφοκομείο και στη συνέχεια στο νοσοκομείο), μπορούσε να καλύψει χρόνια (έφθασε σε κάποια περίπτωση μέχρι και τα οκτώ), τα πρώτα δηλαδή κρίσιμα χρόνια για τη ψυχοσωματική ανάπτυξη του παιδιού, δημιουργώντας του αθεράπευτα τραύματα..», ανέφερε μεταξύ άλλων στην εγκύκλιο της η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου.

Απροθυμία των φορέων να υποδεχτούν ανήλικα

Στην ίδια εγκύκλιο, η ανώτατη εισαγγελική λειτουργός διαπίστωνε όμως και κάτι ακόμη. Την «απροθυμία των φορέων παιδικής προστασίας να υποδεχτούν ανήλικα, κυρίως όταν αυτά παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς». Το γεγονός αυτό έχει ως «αποτέλεσμα» τα παιδιά αυτά να φιλοξενούνται μακροχρόνια «σε παιδιατρικές ή παιδοψυχιατρικές κλινικές, χωρίς να έχουν ανάγκη νοσηλείας, κάποιες φορές με αστυνομική φύλαξη με ό,τι προβλήματα αυτό συνεπάγεται».

Δεν ήταν και το τελευταίο πρόβλημα που εντόπισε η αντεισαγγελέας του Αρείου Πάγου, Γεωργία Αδειλίνη. Ένα ακόμη είχε να κάνει με τις εκθέσεις κοινωνικής μέριμνας που υποβάλλονταν στους εισαγγελικούς λειτουργούς. Κατά την εγκύκλιο, οι εκθέσεις αυτές ήταν «μη επαρκώς τεκμηριωμένες» με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται το έργο των Εισαγγελέων. Για τους λόγους αυτούς προτείνονταν μία σειρά από λύσεις και δίνονταν κατευθυντήριες γραμμές. Όπως για παράδειγμα, «ο κοινωνικός λειτουργός να έχει επαρκή γνώση του υπό διερεύνηση περιστατικού», «να εφαρμόζεται μία ενιαία μεθοδολογία για τη διαγνωστική εκτίμηση των αναγκών του παιδιού» και να «τηρούνται στατιστικά στοιχεία από την κάθε Εισαγγελία Πρωτοδικών».

Διαβάστε αναλυτικά την εγκύκλιο της Αντεισαγγελέως του Αρείου Πάγου

Καταγγελία για ασέλγεια 14χρονου σε 7χρονο!

Η καταγγελία για ασέλγεια 14χρονου σε 7χρονο μέσα στο «Παίδων» και ο σοβαρός τραυματισμός στα δάκτυλα ενός άλλου ανηλίκου

Στα μέσα του περασμένου Νοεμβρίου, ένα ανήλικο αγόρι το οποίο βρισκόταν στο νοσοκομείο Παίδων με εισαγγελική εντολή, κατήγγειλε στη μητέρα του τον «κατ΄ εξακολούθηση βιασμό του από» 14χρονο παιδί που επίσης βρισκόταν στο νοσοκομείο με εισαγγελική εντολή. Το περιστατικό φέρεται να έγινε στην τουαλέτα του νοσοκομείου, υπό την απειλή μαχαιριού.

Ο 7χρονος είχε μεταβεί στο νοσοκομείο Παίδων τον Σεπτέμβριο του 2022, καθώς όπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα που εξασφάλισαν οι Data Journalists, η επιμέλεια του παιδιού, όπως επίσης και του μόλις δύο μηνών αδερφού του, είχε αφαιρεθεί από τη μητέρα με εισαγγελική διάταξη.

Στο άκουσμα της περιγραφής η μητέρα, άρχισε να αντιδρά έντονα. Πράγματι στο σημείο έσπευσε η Άμεση Δράση η οποία κατέγραψε το συμβάν, ενώ σχηματίστηκε δικογραφία.

Η καταγγελία προκάλεσε σάλο. Ο υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης παρενέβη και διέταξε τη διενέργεια Ένορκης Διοικητικής Εξέτασης για το περιστατικό, ενώ παράλληλα η Εισαγγελία Πρωτοδικών Αθηνών ξεκίνησε τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης για τη διερεύνηση του περιστατικού. Στο νοσοκομείο έφτασε και ο νονός του 7χρονου ο οποίος φέρεται να εντόπισε τον 14χρονο και να τον γρονθοκόπησε. Το περιστατικό ανέδειξε τις συνθήκες διαβίωσης των παιδιών που φιλοξενούνται στα νοσοκομεία με εισαγγελική εντολή μέχρι να βρεθεί ανάδοχος οικογένεια ή κάποιο ίδρυμα για να φιλοξενηθούν. Είναι εντυπωσιακό πως εν έτει 2022 η χώρα μας δεν διαθέτει επαρκείς δομές για τη φιλοξενία αυτών των παιδιών, με αποτέλεσμα να μένουν για μήνες στα νοσοκομεία σε πλήρως ακατάλληλες συνθήκες.

Η Μαρία Σπυράκη είναι δικηγόρος και έχει αναλάβει την υπόθεση του βιασμού του 7χρονου αγοριού από τον 14χρονο, ενώ διαθέτει εμπειρία από το χειρισμό παρόμοιων υποθέσεων. Όπως εξηγεί μιλώντας στους Data Journalists, «τα παιδιά που μεταβαίνουν στο Παίδων υφίστανται απίστευτη βία από τους νοσηλευτές, το ιατρικό προσωπικό και από τους συνοσηλευόμενούς τους» Ουσιαστικά, όπως υπογραμμίζει, οι συνθήκες φιλοξενίας θυμίζουν «συνθήκες κράτησης για τους νοσηλευόμενους».

«Κίνδυνος για την ψυχική υγεία των παιδιών μου»

Μετά το περιστατικό η μητέρα, μέσω της συνηγόρου της Μαρίας Σπυράκη, κατέθεσε ασφαλιστικά μέτρα προς την Εισαγγελία Ανηλίκων Αθηνών προκειμένου να πάρει ξανά την επιμέλεια των δύο της παιδιών, που της είχε αφαιρεθεί τον περασμένο Σεπτέμβριο. Στην αίτηση γινόταν λόγος για την ακαταλληλότητα του νοσοκομείου Παίδων να φιλοξενεί παιδιά, ενώ επισημαίνονταν οι «κίνδυνοι» για την ψυχική υγεία των δύο της παιδιών.

«…Υφίσταται κίνδυνος υπαρκτός και αναπότρεπτος από την περαιτέρω παραμονή έστω και αυτή της μιας ημέρας στο ως άνω νοσοκομείο για την ψυχική υγεία των ανήλικων τέκνων μου..», αναφέρονταν μεταξύ άλλων στην αίτηση ασφαλιστικών μέτρων, καθώς επίσης:

«…Εν τοις πράγμασι ουδείς είναι αρμόδιος και ουδείς αναλαμβάνει την ευθύνη πλέον του διμήνου για να αποκατασταθούν τα ανήλικα παιδιά μου και σερνόμαστε σε ένα νοσοκομείο με άκρως βεβαρυμμένο παρελθόν, τόσο από τη μεριά της υλικοτεχνικής υποδομής όσο και του ελλιπούς όσο και ανύπαρκτου προσωπικού..». Η αίτηση τελικά απερρίφθη από την Εισαγγελία Ανηλίκων.

Έσπασαν τα δάχτυλα σε άλλον ανήλικο!

Η δικηγόρος Μ. Σπυράκη αποκαλύπτει μάλιστα ένα ακόμη περιστατικό που έλαβε χώρα στο Νοσοκομείο Παίδων. Ένα από τα παιδιά που νοσηλεύεται εκεί και αντιμετωπίζει προβλήματα υγείας, «έπιασε τα δάχτυλα ενός άλλου 14χρονου νοσηλευόμενου στο Παίδων του τα έστριψε και του τα έσπασε, κάνοντας ζημιά στους τένοντες».

Όπως επισημαίνει, το περιστατικό αυτό έγινε στις 5 Νοεμβρίου του 2022. Την ίδια περίοδο που ο 7χρονος κατήγγειλε στη μητέρα του το βιασμό από τον 14χρονο νοσηλευόμενο. Ωστόσο, παρά το σοβαρό τραυματισμό του παιδιού, μέχρι και τις 12 Νοεμβρίου δεν είχε πραγματοποιηθεί μαγνητική εξέταση στον ανήλικο στο νοσοκομείο.

«Το περιστατικό αυτό έγινε στις 5 Νοεμβρίου. Μέχρι τις 12 του ίδιου μήνα δεν είχε πραγματοποιηθεί η μαγνητική εξέταση του παιδιού», υπογραμμίζει στους Data Journalists η δικηγόρος Μαρία Σπυρακη και συμπληρώνει:

«Μέχρι και σήμερα δεν έχουμε μάθει το αποτέλεσμα της γνωμάτευσης. Αν και η μητέρα ζητεί επιμόνως τα αντίγραφα του ιατρικού φακέλου, μέχρι και σήμερα δεν τα έχει λάβει».

Το παράδοξο της διαδικασίας

Η δικηγόρος Μαρία Σπυράκη επισημαίνει μάλιστα και ένα παράδοξο από τη διαδικασία εισαγωγής παιδιών στα νοσοκομεία με εισαγγελική εντολή. Αν και μεταβαίνουν εκεί με εισαγγελική εντολή επειδή διαπιστώνεται η ακαταλληλότητα του οικογενειακού του περιβάλλοντος, εντούτοις στο νοσοκομείο το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό απαιτεί τη γονεϊκή παρουσία.

«Η εισαγγελική εντολή που συνοδεύει τα ανήλικα κάνει λόγο για άμεση απομάκρυνση από το γονεϊκό περιβάλλον. Εντούτοις στο νοσοκομείο οι νοσηλευτές απαιτούν τη γονεϊκή παρουσία γιατί κανείς δεν μπορεί να προσέξει αυτά τα παιδιά» σημειώνει στο Data Journalists η κα Σπυράκη, ενώ υπογραμμίζει πως «οι παραβατικές συμπεριφορές δεν είναι αόριστες, καθώς το παιδί με το που μπαίνει στο νοσοκομείο καθίσταται αυτομάτως θύμα ρατσιστικής βίας και ουδείς ενδιαφέρεται γι αυτό».

Δεν είναι όμως μόνο τα παιδιά που νοσηλεύονται που -όπως καταγγέλλεται- πέφτουν θύματα βίας, είτε λεκτικής είτε σωματικής. Παρόμοιες καταστάσεις φέρονται να βιώνουν και οι γονείς που μερικές φορές τα συνοδεύουν και των οποίων η επιμέλεια τους έχει αφαιρεθεί.

«Οι γονείς καθίστανται από τους νοσηλευτές και λοιπούς εργαζομένους του νοσοκομείου, θύματα bullying. Σε περίπτωση που οι γονείς ζητούν ιατρική φροντίδα, η απάντηση είναι απευθυνθείτε στον εισαγγελέα που σας έφερε εδώ», αναφέρει η δικηγόρος Μαρία Σπυράκη.

«Γκρίζα» ζώνη μεταξύ υπουργείου και εισαγγελίας τα παιδιά των νοσοκομείων

Στην Ελλάδα το σύστημα παραμένει ακόμα μακριά από τον ευρωπαϊκό στόχο της από-ιδρυματοποίησης. Οι δομές, ως επί το πλείστον ιδιωτικές και με τη μορφή ΜΚΟ χρηματοδοτούμενων από το Δημόσιο και από ιδιωτικές χορηγίες, εξακολουθούν να αποτελούν την κεντρική λύση για τα απροστάτευτα παιδιά.

Σύμφωνα με τις προσθήκες που έγιναν στον νόμο περί αναδοχής τον περασμένο Μάιο από την υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Δόμνα Μιχαηλίδου, υπάρχει πλέον υποχρέωση να τηρείται Εθνικό Μητρώο Ανηλίκων, «στο οποίο εγγράφονται υποχρεωτικά όλοι οι ανήλικοι που τοποθετούνται σε μονάδες παιδικής προστασίας και φροντίδας ή πρόκειται να τοποθετηθούν σε ανάδοχο γονέα με δικαστική απόφαση ή με εισαγγελική διάταξη ή με σύμβαση ή με τις διατάξεις του άρθρου 18 του παρόντος ή πρόκειται να υιοθετηθούν».

Σε άλλο άρθρο αναφέρεται ότι «Οι κοινωνικές υπηρεσίες των δημόσιων νοσοκομείων και των δημόσιων μαιευτηρίων, υποχρεούνται να τηρούν Ειδικό Μητρώο Ανηλίκων στο οποίο εγγράφονται, μέσα σε 48 ώρες από την άφιξή τους, όλοι οι ανήλικοι που δεν συνοδεύονται από τον κηδεμόνα τους ή παραπέμπονται σε αυτά από την αρμόδια εισαγγελική αρχή».

Ωστόσο, για τα παιδιά που είναι «ξεχασμένα» στα νοσοκομεία, το τοπίο είναι θολό και το μπαλάκι των αρμοδιοτήτων… κινείται από το υπουργείο στην εισαγγελία και τούμπαλιν.

Σύμφωνα με τον ισχύοντα νόμο, απαιτείται πάντα εισαγγελική απόφαση για να τοποθετηθούν ανήλικοι σε ανάδοχο γονέα ή σε δομή. «Η αναδοχή ανηλίκου προκρίνεται ιδίως για περιπτώσεις έκθετων, ορφανών ή εγκαταλελειμμένων και από τους δύο γονείς, κακοποιημένων ή παραμελημένων από τους γονείς τους ή άλλους συνοικούντες, καθώς και ανηλίκων που διαβιούν σε ιδρύματα», όπως αναφέρεται.

Η επιλογή του ανάδοχου γονέα από το δικαστήριο δεν πρέπει να υπερβαίνει τον ένα μήνα από την ημερομηνία ανάθεσής του από το δικαστήριο ή από τον Εισαγγελέα. Και γίνεται υποχρεωτικά από τους εγγεγραμμένους στο Εθνικό Μητρώο Υποψήφιων Αναδόχων Γονέων ή από τους επαγγελματίες αναδόχους.

Τι απαντά στο Datajournalists το γραφείο της αρμόδιας υφυπουργού

Το σοβαρό νομικό κενό και η απάντηση της αρμόδιας υφυπουργού – Πώς στην «Κιβωτό του κόσμου» βρέθηκαν 363 λιγότερα παιδιά

Πριν από την δημοσίευση της έρευνας οι Data Journalists απηύθυναν ερώτημα στην υφυπουργό Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Δόμνα Μιχαηλίδου, σχετικά με το ότι υπάρχουν παιδιά που παραμένουν επί μήνες ή και χρόνια στα νοσοκομεία, ουσιαστικά «εκτός συστήματος αναδοχής».

Από το γραφείο της κ. Μιχαηλίδου απάντησαν ότι η διαδικασία εμπλοκής των νοσοκομείων περιλαμβάνει δυο στάδια. Αρχικά το απροστάτευτο παιδί πηγαίνει με εισαγγελική εντολή στο νοσοκομείο για εξετάσεις. Στο μεσοδιάστημα οι δικαστικές Αρχές ερευνούν κατά πόσο την επιμέλεια του ανήλικου μπορούν να αναλάβουν πρόσωπα από το συγγενικό περιβάλλον του. Αν δεν ολοκληρωθεί αυτό το στάδιο, δεν μπορεί να πάει ένα παιδί σε ίδρυμα.

Την όποια απόφαση για την επιμέλεια από συγγενείς ή από δομή την εκδίδει ο εισαγγελέας. Σύμφωνα με το γραφείο της υφυπουργού, «η υποχρέωση του υπουργείου αρχίζει από την στιγμή που η εισαγγελία καταλήξει στη λύση της δομής».

Ακριβώς αυτό το «γκρίζο» σημείο είναι που «εγκλωβίζει» τα παιδιά στα νοσοκομεία για πολύ περισσότερο από έναν μήνα, όπως ορίζει ο νόμος. Η κρατική και πολιτική ευθύνη αποδεικνύεται μια πολύ δύσκολη εξίσωση. Ταυτόχρονα κι επικίνδυνη, αφού ανήλικοι παραμένουν σε ένα νοσοκομειακό περιβάλλον δίχως αιτία αλλά και ουσιαστική μέριμνα.

«Έχασαν» 363 παιδιά!

Υπάρχει, όμως, και ένα ακόμα κενό που αποκαλύφθηκε με το σκάνδαλο της «Κιβωτού». Σύμφωνα με όσα είδαν το φως της δημοσιότητας η «Κιβωτός του Κόσμου» δήλωνε ότι φιλοξενούσε στις δομές της περίπου 500 παιδιά. Όμως, όπως ανακοινώθηκε από τους κυβερνητικούς φορείς, τα παιδιά που καταγράφονταν επίσημα στο σύστημα ήταν μόλις 137.

Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν αυτή η «διαφορά αριθμών» αποτελεί και μια αιτία «μπλοκαρίσματος» να ενταχθούν σε δομές κι άλλα παιδιά, όπως αυτά των νοσοκομείων. Η «Κιβωτός» δήλωνε ψευδώς ότι φιλοξενούσε περισσότερα παιδιά, προφανώς για να προσελκύει περισσότερες δωρεές και κρατικές επιχορηγήσεις. Τα περισσότερα δωμάτια, όμως, παρέμεναν άδεια, κάτι που σήμαινε και λιγότερα έξοδα για την ίδια την ΜΚΟ, αλλά χωρίς να μειώνονται τα έσοδά της. Έτσι, είναι πιθανό να απαντούσε αρνητικά στα αιτήματα να δεχθεί κι άλλα παιδιά στις δομές της.

Ο νέος νόμος προβλέπει επίσης ότι οι ελεγκτικοί μηχανισμοί στις κατά τόπους Περιφέρειες υποχρεούνται να υποβάλλουν δυο φορές τον χρόνο αναλυτικές εκθέσεις για κάθε δομή. Στην περίπτωση τον δομών της Κιβωτού, καμία τέτοια έκθεση Περιφέρειας δεν έχει δει μέχρι σήμερα το φως της δημοσιότητας. Από τις εκθέσεις θα μπορούσε να διαφανεί αν οι έλεγχοι είναι τυπικοί ή ουσιαστικοί. Αρμόδιο για να επιβάλλει τη διαδικασία είναι το υπουργείο Εργασίας.

Μιχάλης Γιαννάκος, πρόεδρος ΠΟΕΔΗΝ

Ραγδαία πτώση στις πράξεις υιοθεσίας την τελευταία 5ετία, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ

Μόνο την τελευταία πενταετία στη χώρα μας υπήρξε μείωση 53% στις υιοθεσίες. Συνολικά, στην Ελλάδα λειτουργούν σήμερα 82 δημόσιες, ιδιωτικές και εκκλησιαστικές δομές παιδικής προστασίας. «Από 2.400 παιδιά που είχαμε σε ιδρύματα, σήμερα έχουμε 1.400», δήλωνε πρόσφατα και μετά το ξέσπασμα του σκανδάλου της Κιβωτού, η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων: «Ήδη 1.000 παιδιά από ιδρύματα βρήκαν την κατάλληλη οικογένεια, μέσω της αναδοχής και της υιοθεσίας. Τα μισά είναι σε θετές οικογένειες και τα άλλα μισά σε ανάδοχες».

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το 2017 έγιναν 393 πράξεις υιοθεσίας στη χώρα μας, το 2018 πραγματοποιήθηκαν 333, το 2019 μειώθηκαν σε 283, το 2020 ακόμα περισσότερο σε 217 και το 2021 σε 184. Υπάρχει μια πτώση 53,1% την τελευταία πενταετία στις υιοθεσίες. Οι αριθμοί δεν συμβαδίζουν με τις ανακοινώσεις του Υπουργείου.

Τα «αόρατα» παιδιά των νοσοκομείων δεν λαμβάνουν εκπαίδευση…

Αν και αποτελεί ποινικό αδίκημα η παραβίαση του νόμου περί υποχρεωτικής εκπαίδευσης, μια σημαντική παράμετρος για όσα συμβαίνουν με τα «αόρατα» παιδιά που χάνονται στις ρωγμές του συστήματος είναι ότι δεν πηγαίνουν σχολείο.

Η υποχρεωτικότητα της εκπαίδευσης επέστρεψε, λόγω της πανδημίας και των διαμαρτυριών για τη μάσκα, με την τροποποίηση στον νόμο του 2021. Ο νόμος περί υποχρεωτικότητας εφαρμόστηκε, σε βαθμό πλημμελήματος, για πρώτη φορά το 1985 («Όποιος έχει την επιμέλεια του προσώπου του ανηλίκου και παραλείπει την εγγραφή ή την εποπτεία του ως προς τη φοίτηση, τιμωρείται σύμφωνα με το άρθρο 458 του Ποινικού Κώδικα»). Μετά από διαδοχικές παρεμβάσεις είχε μετατραπεί αρχικά σε πταίσμα, ενώ στη συνέχεια η διάταξη που προέβλεπε ποινικές κυρώσεις καταργήθηκε.

Το 2021 δημοσιεύθηκε σε ΦΕΚ ο νόμος 4871/2021 «Μεταρρυθμίσεις στο νομοθετικό πλαίσιο της Εθνικής Σχολής Δικαστικών Λειτουργών και άλλες επείγουσες διατάξεις», στον οποίο περιλαμβάνεται διάταξη του υπουργείου Παιδείας για τις ποινές, με το άρθρο 88.

Συγκεκριμένα:

«Άρθρο 88: Υποχρεωτικότητα φοίτησης στο νηπιαγωγείο, στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο

Τροποποίηση δεύτερου εδαφίου της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 1566/1985. Το δεύτερο εδάφιο της παρ. 3 του άρθρου 2 του ν. 1566/ 1985 (Α’ 167), περί της εποπτείας της φοίτησης στο νηπιαγωγείο, στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο από όποιον έχει την επιμέλεια του ανηλίκου, τροποποιείται, ώστε η παράλειψη εποπτείας να αφορά και σε όποιον έχει την πραγματική φροντίδα του ανηλίκου και να τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι δύο (2) έτη και χρηματική ποινή, και η παρ. 3 του άρθρου 2 διαμορφώνεται ως εξής: «3. Η φοίτηση είναι υποχρεωτική στο νηπιαγωγείο, στο δημοτικό σχολείο και στο γυμνάσιο, εφόσον ο μαθητής δεν έχει υπερβεί το 16ο έτος της ηλικίας του. Όποιος έχει την επιμέλεια ή την πραγματική φροντίδα του ανηλίκου και παραλείπει την εγγραφή ή την εποπτεία του ως προς τη φοίτηση, τιμωρείται με ποινή φυλάκισης μέχρι δύο (2) έτη και χρηματική ποινή».

Οι Data Journalists έχουν ήδη απευθύνει ερωτήματα στον αρμόδιο Επίτροπο της Κομισιόν για τις Κοινωνικές Υποθέσεις, Νίκολας Σμιτ (Λουξεμβούργο), σχετικά με το αν γνωρίζει για το σκιώδες καθεστώς των απροστάτευτων παιδιών σε ελληνικά νοσοκομεία που αποκαλύπτει η έρευνά μας και για το γεγονός ότι – εκτός των άλλων – δεν λαμβάνουν εκπαίδευση και μέριμνα κοινωνικοποίησης. Επίσης, αν έχει υπ’ όψιν του κάτι ανάλογο σε άλλες χώρες – μέλη της ΕΕ, όπως και για τις ευρωπαϊκές κατευθύνσεις. Μέχρι στιγμής δεν έχουμε λάβει απάντηση στα ερωτήματά μας.

Συνέντευξη με την Αγγελική Κρικρή, Επιμελήτρια Α΄, Χειρουργικής Παίδων και μέλος της 5μελούς της ΕΙΝΑΠ του Νοσοκομείου «Αγία Σοφία»

«Ένα παιδί βγαίνει και λέει “πάω στο κυλικείο”. Και γυρίζει έχοντας κάνει χρήση ουσιών…»

Αναμασούμε όλοι για χρόνια, ότι δεν υπάρχουν δομές στην Ελλάδα στις οποίες θα μπορεί να γίνει ακόμη και η Πρωτοβάθμια εκτίμηση του παιδιού που αφορά στο ιατρικό του κομμάτι. Δεν μπορεί να διανοηθεί κανείς ότι ένα παιδί θα πρέπει να μείνει μέσα σε ένα νοσοκομείο για να αντιμετωπιστεί το κομμάτι της διεκπεραίωσης και να αποφασίσει στη συνέχεια ο εισαγγελέας και όλοι οι υπεύθυνοι που θα πάει το παιδί.

Η δική μου γνώμη είναι ότι όταν γίνει η περάτωση όλων των εξετάσεων που έχουμε να κάνουμε εμείς, από τη στιγμή που ο γιατρός θα κάνει αυτό που πρέπει και το παιδί θα σιτιστεί, θα αντιμετωπιστεί π.χ. το κάταγμα του, θα μπει ο γύψος, θα γίνει το χειρουργείο του, μετά λογικά, δεν θεωρείται ασθενής κι έτσι θα πρέπει να φύγει.

Αντιθέτως, μπαίνουμε σε έναν κυκεώνα γραφειοκρατίας, που σημαίνει ότι πρέπει να μιλήσουμε με την Αστυνομία, με τον Εισαγγελέα Ανηλίκων, να έρθουν τα χαρτιά του.

Εξηγώ: Στέλνω εγώ την έκθεσή μου ως γιατρός αναφέροντας τι έχει το παιδί, σωματικά εάν έχει κακοποιηθεί, διότι δεν μπορώ να αξιολογήσω την ψυχική του υγεία. Και λέω έχω ένα παιδί που το έχουν χτυπήσει με κλωτσιές στην κοιλιά, δεν έχει ευρήματα από τον έλεγχο του και είναι καλά. Θα παραμείνει μια-δύο ημέρες και στη συνέχεια θεωρητικά αυτό το παιδί θα μπορούσε να αποδεσμευτεί από άρρωστος. Δεν γίνεται όμως αυτό. Και μπορεί να καθίσει έναν μήνα ακόμη περιμένοντας να γίνουν οι παιδοψυχιατρικές συνεδρίες, να περάσει ο ιατροδικαστής και να γράψει την έκθεσή του. Αυτό όλο το κομμάτι δεν θα έπρεπε να αφορά στο Νοσοκομείο. Έπρεπε να υπάρχει μια άλλη δομή να την κάνει. Να είναι μια δημόσια δομή, όπου αφού περατωθεί το επείγον της κατάστασης του παιδιού, τα υπόλοιπα να γίνονται σε αυτήν. Έτσι ώστε το παιδί εκεί που είναι να έχει σχολείο, να περνά δάσκαλος, να έχει playroom να παίζει, να μην είναι στο Νοσοκομείο και να μη θυμίζει τίποτα Νοσοκομείο. Να έχει το σαλόνι του, το υπνοδωμάτιο του.

Η απόφαση του Εισαγγελέα για το που θα πάει το παιδί είναι πάρα πολύ δύσκολη, γιατί δεν μπορείς να πεις παίρνω την επιμέλεια έτσι εύκολα. Πρέπει να δεις το περιβάλλον και να γίνουν για τους ανάδοχους γονείς οι απαραίτητες ψυχιατρικές συνεδρίες.

Καθώς επίσης και να έχεις εξετάσει και τους φυσικούς γονείς. Το να κάνουμε τον ντεντέκτιβ και το παιδί να νοσηλεύεται δίπλα σε κάποιο άλλο που νοσεί από βρογχιολίτιδα, πνευμονία, χρόνιο νόσημα ή σκωληκοειδίτιδα, δεν είναι ωραίο. Γιατί και τα άρρωστα παιδιά ενοχλούνται και τα παιδιά με Εισαγγελική εντολή ενοχλούνται βιώνοντας την αρρώστια και γενικότερα πρόκειται για άσχημες καταστάσεις.

Τα παιδιά αυτά δεν μένουν σε ξεχωριστούς από τα άρρωστα παιδιά θαλάμους;

Όχι, όχι, ως επί το πλείστον μοιράζονται.

Άρα, κινδυνεύουν κι αυτά να νοσήσουν;

Στην προηγούμενη εφημερία που ήταν διπλή (Κυριακή και Δευτέρα), εξετάστηκαν στα Επείγοντα περίπου 800 παιδιά και έγιναν περίπου 120 εισαγωγές συνολικά στα Παιδιατρικά τμήματα. Από αυτά τα 20 ήταν εμπύρετα και με λοιμώδη και μεταδοτικά νοσήματα. Άρα λοιπόν, δεν στερείς να τους στερήσεις ένα κρεβάτι.

Καθώς τα ιδιωτικά νοσοκομεία αυτή την περίοδο είναι πλήρη, λόγω των λοιμώξεων, πολλές φορές στέλνουν παιδιά στα δημόσια παιδιατρικά Νοσοκομεία. Τα Νοσοκομεία είναι για θεραπεία και το νοσηλευτικό προσωπικό δεν είναι υποχρεωμένο να κάθεται να φροντίζει ένα παιδί που δεν έχει εισαχθεί σε αυτά για νοσηλεία.

Και το ακόμα χειρότερο, μη μιλώντας για τα κακοποιημένα μόνο παιδιά, τα παιδιά που είναι χρήστες. Για παράδειγμα ένα κορίτσι ή ένα αγόρι που κάνει χρήση ναρκωτικών κι έχει και σεξουαλικές επαφές. Βγαίνει και λέει «πάω στο κυλικείο». Και γυρίζει έχοντας κάνει χρήση… Έχει πάρει τη δόση του στον εξωτερικό χώρο του Νοσοκομείου. Το παιδί αυτό δεν είναι υπό επιτήρηση. Έχει μόνο μια νοσηλεύτρια που κάνει τη βάρδια της. Η γυναίκα αυτή όμως πρέπει να ασχοληθεί με τις νοσηλείες της. Δεν είναι δεσμοφύλακας.

Μου κάνει εντύπωση, πώς ένα παιδί μπορεί να βρει τόσο εύκολα τη δόση του μέσα στο χώρο του Νοσοκομείου;

Η κατάσταση αυτή είναι μια κοινή διαπίστωση που συζητιέται ανάμεσα στους εργαζόμενους, από τη στιγμή που όλοι μας έχουμε παρατηρήσει συγκεκριμένες συμπεριφορές. Δηλαδή, δεν μπορεί ένα παιδί να είναι στα καλά του και μόλις γυρίζει στο δωμάτιό του να έχει παραισθήσεις λέγοντας ασυναρτησίες. Κάτι έχει μεσολαβήσει σε αυτό το διάστημα. Αυτό εννοώ. Δεν το έχω δει με τα ίδια μου τα μάτια. Είναι μια λογική υπόθεση.

Με ποιους τρόπους φτάνει ένα παιδί στο Νοσοκομείο;

Η γραφειοκρατία που υπάρχει σε αυτή τη διαδικασία είναι τεράστια. Για παράδειγμα: Έρχεται στο Νοσοκομείο από το σπίτι του το παιδί χτυπημένο. Το προσωπικό καλείται να φτιάξει το φάκελο.

Και η Εισαγγελική εντολή με βάση τι στοιχεία έχει βγει;

Με το χαρτί που στέλνουν οι γιατροί. Απευθύνομαι στον Εισαγγελέα δηλώνοντας ότι παρέλαβα ένα παιδί είτε από το ΕΚΑΒ, είτε το έφερε η μητέρα του και έχει συγκεκριμένα ευρήματα. Όπως π.χ. κάκωση, κάταγμα στο κεφάλι ή με τον συνοδό (πολλές φορές τη μητέρα) να αναφέρει πιθανή σεξουαλική επαφή στο σχολείο ή από άλλο συγγενικό πρόσωπο.

Κάτι που εμείς πιστοποιούμε συντάσσοντας την έκθεση, αλλά η γνώμη του χειρουργού και των γιατρών δεν έχει νομική υπόσταση. Για να γίνει αυτό πρέπει να λάβει γνώση η Εισαγγελία Ανηλίκων, ώστε να διατάξει την Ιατροδικαστική εξέταση διότι δεν είναι αυτεπάγγελτο. Ξεκινά εκ νέου εξέταση η οποία στηρίζεται σε αυτά που έχουμε διαγνώσει, αλλά μπορεί να ζητήσει και επιπλέον εξετάσεις. Δηλαδή, μπορεί να ζητήσει ολόσωμη αξονική, επιπλέον εκείνης που έχει γίνει ήδη στο κεφάλι, μιας ακτινογραφίας στα χέρια, η έναν υπέρηχο κοιλιάς, αιτιολογώντας το γιατί υπάρχουν και δυο παλιά κατάγματα από προηγούμενη κακοποίηση. Αξονική θώρακος, μαγνητική εγκεφάλου, οτιδήποτε μπορεί να ζητήσει ο Ιατροδικαστής.

Στηρίζεται στη δική σας γνωμάτευση;

Θα λάβει γνώση από την αρχική γνωμάτευση των γιατρών. Ο Ιατροδικαστής όμως πρέπει να το επιβεβαιώσει. Γιατί υπάρχει και η περίπτωση η δική του εξέταση να βγάλει λάθος την προηγούμενη.

Πολλές φορές το συζητάμε οι γιατροί μεταξύ μας και λέμε ότι μπορεί να οδηγήσουμε ένα φυσιολογικό οικογενειακό περιβάλλον σε μια ταλαιπωρία πιθανής σεξουαλικής κακοποίησης που δεν θα επαληθευτεί στο τέλος. Αυτό μπορεί να συμβεί και μόνο γιατί υπάρχει μια υποψία. Διότι έχουμε ηθική υποχρέωση, ακόμα και υποψία να έχουμε, να κινητοποιήσουμε τον μηχανισμό, μιας και κανένα κακοποιημένο παιδί δεν πρέπει να ξεφύγει από τον έλεγχο. Καλύτερα να υποβληθεί σε ταλαιπωρία το οικογενειακό του περιβάλλον με την υποψία και μόνο, παρά να μην ελεγχθεί το παιδί σωστά και να γυρίσει πίσω σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον.

Άρα, δύο πηγές τροφοδοτούν τα νοσοκομεία: Η μία είναι η άμεση, όπου παιδιά φθάνουν στο νοσοκομείο κακοποιημένα με το ΕΚΑΒ ή τα φέρνουν γονείς, συγγενείς ή οι γείτονες και στη συνέχεια απομακρύνονται από το κακοποιητικό περιβάλλον και η δεύτερη είναι να γίνει μια καταγγελία, να αποφανθεί κάποιος κοινωνικός λειτουργός και μετά με Εισαγγελική Εντολή να έρθει το παιδί στο Νοσοκομείο.

Πρόκειται για ένα κομμάτι δεν το γνωρίζω, διότι τα πιο χρόνια περιστατικά φθάνουν στα Παιδιατρικά τμήματα. Δηλαδή, για παράδειγμα, αναφέρει η μητέρα, ή έχει προηγηθεί από τον Δήμο, από την Κοινωνική Υπηρεσία του, μια πιστοποίηση της οικογενειακής βίας, της οικονομικής δυσπραγίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μια μορφή κακοποίησης να μην ταΐζεις το παιδί σου όχι επειδή το θες, αλλά επειδή οικονομικά δεν μπορείς.

Ειδικά σε αυτές τις περιπτώσεις τα παιδιά δεν θα έπρεπε να έρχονται καν στο Νοσοκομείο. Συνυπολογίζοντας εδώ ότι δεν υπάρχει και η σχετική ευχέρεια και από την Εισαγγελία Ανηλίκων και από τους Ιατροδικαστές, καθώς οι Ιατροδικαστές που υπάρχουν στην Ιατρική Σχολή είναι ελάχιστοι. Και πόσες υποθέσεις μπορεί να δει τη μέρα ένας άνθρωπος και να κάνει σωστά τη δουλειά του, χωρίς να κάνει λάθος, ώστε να βγάλει μια έκθεση η οποία να ανταποκρίνεται 100% στην πραγματικότητα; Πρέπει λοιπόν, να γίνει με τον σωστό τρόπο. Και για να γίνει αυτό χρειάζεται περισσότερο προσωπικό, σε ολόκληρη την αλυσίδα των εμπλεκομένων.

Γιατί πρέπει το κάθε παιδί να παραμένει μέσα στα Νοσοκομεία;

Θα μπορούσε να εντάσσεται εξ’ αρχής σε μια δομή, ώστε να μην περνάει μέσα από τα Νοσοκομεία και ο Ιατροδικαστής να γράφει στην έκθεσή του τις εξετάσεις στις οποίες θέλει να υποβληθεί το παιδί, ώστε αυτές να γίνονται με το ίδιο ως εξωτερικό ασθενή των Νοσοκομείων, γυρνώντας μετά την ολοκλήρωσή τους, στη Δομή προστασίας που έχει μέσα κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, παιδοψυχολόγους και παιδίατρο. Δεν υπάρχει καμία ανάγκη τα παιδιά αυτά να παραμένουν στο νοσηλευτικό ίδρυμα.

Η σωστή σειρά είναι να πηγαίνουν στα ιδρύματα και από τα ιδρύματα να έρχονται για τις όποιες εξετάσεις στα Νοσοκομεία;

Προφανώς. Εκτός βέβαια από τις περιπτώσεις βαριάς σωματικής κακοποίησης, που χρειάζεται χειρουργείο άμεσα. Που και πάλι, αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να μείνει για μεγάλο διάστημα στο Νοσοκομείο.

Αναφέρω χαρακτηριστικά ως παράδειγμα, ότι υπάρχει ένα μωρό από τον Μάιο, το οποίο έφθασε όταν ήταν 3-4 μηνών και τώρα είναι 1,5 έτους, με σοβαρό πρόβλημα υγείας -Συγγενές Μεγάκολο- του οποίου η μητέρα είναι στη φυλακή και στο οποίο έπρεπε να γίνει μια σειρά εξετάσεων, ώστε να χειρουργηθεί. Πήγαν όλα καλά, αλλά το παιδί είναι ακόμα στο Νοσοκομείο, γιατί ψάχνουν να βρουν ένα Ίδρυμα να το πάνε, ώστε να μην πάει στη φυλακή με την μητέρα του. Γιατί ενώ ήρθε από το σπίτι του, οι συγγενείς το εγκατέλειψαν σε εμάς, με τον πατέρα του να είναι «εξαφανισμένος».

Έχει βγάλει δοντάκια, περπατάει, του πήραμε καρότσι, του παίρνουμε ρούχα. Αυτό το παιδί λοιπόν, δεν θα έπρεπε να είναι με εμάς, θα έπρεπε να είναι σε έναν ωραίο παιδικό σταθμό, ολοήμερο, που να έχει μέσα όλες αυτές τις ειδικότητες που θα το υποστηρίξουν και μετά να βρεθεί η Δομή ή ένα Ίδρυμα όπως το «Μητέρα» στους Αγίους Αναργύρους.

Το ορφανοτροφείο δεν είναι καλή επιλογή. Τα παιδιά στους θαλάμους διαβιούν σε άθλιες συνθήκες υγιεινής, πώς μπορείς να στείλεις εκεί ένα παιδί;

Εσείς έχετε τη δυνατότητα επιλογής; Ή άμα σας έρθει η Εισαγγελική εντολή, γιατί ξέρω ότι αυτά τα παιδιά φεύγουν με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο και έρχονται, εσείς πρέπει να τα στείλετε όπου σας πούνε;

Περιμένουμε την απόφαση, χωρίς φυσικά να μπορούμε να την αλλάξουμε ή να την επηρεάσουμε με κάποιο τρόπο. Δεν κρίνουμε εμείς τις συνθήκες που επικρατούν στις δομές στις οποίες στέλνονται τα παιδιά μετά από εδώ.

Με το «Χαμόγελο του Παιδιού» παραδείγματος χάριν, υπάρχει άριστη συνεργασία. Άριστη και με μεγάλο έργο αυτό που γίνεται εκεί. Προσωπικά, αισθάνομαι σίγουρη όταν ακούω ότι ένα παιδί θα μεταφερθεί εκεί. Αισθάνομαι μεγάλη ασφάλεια.

Μετά από όλα αυτά που γίνονται γνωστά σήμερα, μέσα από τη λειτουργία της «Κιβωτού του Κόσμου», το πρόβλημα είναι ότι προφανώς δεν μπορούμε να στηριζόμαστε σε ιδιωτικές Δομές και Ιδρύματα που ξεκινούν από πρωτοβουλίες ανθρώπων, που για παράδειγμα έχασαν το παιδί τους από καρκίνο, όπως ο κύριος Κώστας Γιαννόπουλος. Η όπως η κυρία Μαρία Τρυφωνίδου με τη «Φλόγα» για τα παιδιά με καρκίνο, που έχει προσφέρει μεγάλο έργο και δεν προβάλλεται.

Γνώμη μου είναι ότι ένα Κράτος Πρόνοιας δεν πρέπει να στηρίζεται σε τέτοιες πρωτοβουλίες. Και που -ως πρόσωπα εμπιστοσύνης- όσο οι ίδιοι ζουν και μπορούν να ελέγχουν, έχει καλώς. Αλλά και πάλι, ενώ ο μικρός σχηματισμός ελέγχεται εύκολα, όταν αυτός μεγαλώσει και ακόμη περισσότερο γιγαντωθεί, τα πράγματα δυσκολεύουν για τέτοια σχήματα. Και φυσικά, όπου υπάρχει «χρήμα» παρατηρείται το φαινόμενο μέσα από τις ΜΚΟ, αυτά να ξεπλένονται.

Δραστηριοποιούνται εθελοντικές ομάδες;

Εθελοντικές ομάδες κυριών της Εκκλησίας δραστηριοποιούνται. Αλλά για παράδειγμα είχα κάποια στιγμή δύο παιδάκια που νοσούσαν με ψώρα. Αυτές οι κυρίες για να δεχτούν να τα φροντίσουν θέλουν πιστοποίηση από Δερματολόγο, ότι δεν έχουν κάτι λοιμώδες και μεταδοτικό. Διότι πολύ φυσιολογικά, δεν είναι υποχρεωμένος ο εθελοντής να έρθει σε επαφή με ασθένειες με κίνδυνο να μολυνθεί ο ίδιος. Οπότε αυτές οι περιπτώσεις παιδιών μένουν εκτός εθελοντικής φροντίδας.

Αυτή τη στιγμή είναι γύρω στα 16 παιδιά;

Δεν γνωρίζω.

Από μεριάς Πολιτείας ποιος είναι υπεύθυνος για αυτά τα παιδιά;

Το υπουργείο Υγείας αναγκαστικά αντιμετωπίζει την κατάσταση εξυπηρετώντας τη διαχείριση αυτού του ζητήματος, εφ’ όσον φιλοξενούνται στα Νοσοκομεία. Υπεύθυνη για αυτά τα παιδιά, ώστε να μεταφερθούν σε κατάλληλες Δομές φιλοξενίας, είναι η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δόμνα Μιχαηλίδου.

Άρα είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Υγείας επειδή είναι στα Νοσοκομεία, αλλά και του υπουργείου Εργασίας αφού η επιτήρηση των Δομών ανήκει σε αυτούς.

Αυτή η πολυδιάσπαση, όπου ο κάθε ένας σχηματισμός αναφέρεται σε πολλά υπουργεία στην Ελλάδα, είναι πρόβλημα. Ο Εισαγγελέας Ανηλίκων και οι Ιατροδικαστές δίνουν λογαριασμό στο υπουργείο Δικαιοσύνης, στα Νοσοκομεία, στο υπουργείο Υγείας και οι Δομές στο υπουργείο Εργασίας. Δεν υπάρχει μια σχηματισμένη δομή που να αναφέρεται σε ένα συγκεκριμένο υπεύθυνο κεντρικά. Επιβαρύνει και σε αυτήν την περίπτωση δηλαδή, η πολυδιάσπαση που υπάρχει παντού, ευνοώντας και τη γνωστή αντιμετώπιση: «Δεν είμαι εγώ ο υπεύθυνος».

Αυτό που υποστηρίζει η Δόμνα Μιχαηλίδου με τις συγκρίσεις του στυλ: “ήταν 350, ενώ τώρα είναι 70” δεν έχει καμία σημασία όταν μιλάμε για παιδικές ψυχές. Γιατί δεν είναι μόνο θέμα το αν ήταν 350, αλλά και τι κάνουμε για αυτά τα 70-80 που έμειναν.

Γιώργος Σέρβος, Καρδιολόγος, Αντιπρόεδρος του ΔΣ του «Αγλαΐα Κυριακού»: «Υπάρχει ένα τεράστιο έλλειμμα στη φροντίδα και την παρακολούθηση μέσα στο νοσοκομείο των παιδιών αυτών»

Ποιες είναι οι κατευθυντήριες οδηγίες της ΕΕ και τα 15 εκατ. ευρώ στην Ελλάδα

Το 2015, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο κάλεσε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να θεσπίσουν μια Εγγύηση για τα Παιδιά, ώστε κάθε παιδί που είναι ευάλωτο «να έχει πρόσβαση σε δωρεάν υγειονομική περίθαλψη, δωρεάν εκπαίδευση, δωρεάν παιδική μέριμνα, αξιοπρεπή στέγαση και επαρκή διατροφή».

Στη θεωρία, τα απροστάτευτα παιδιά μπορούν να ελπίζουν στο «δίχτυ ασφαλείας» του συστήματος της κάθε χώρας.

Στην πραγματικότητα όμως, αν και η ευρωπαϊκή κατευθυντήρια γραμμή είναι αυτή της από-ιδρυματοποίησης, ως η πιο ωφέλιμη για την μελλοντική ένταξη στην κοινωνία και την ψυχική υγεία των παιδιών, το σύστημα στα διάφορα κράτη-μέλη είναι κατακερματισμένο.

Τα δεδομένα που σχετίζονται με τους ανήλικους υπό φροντίδα είναι ελλιπή και αναξιόπιστα. Οι περισσότερες χώρες δεν έχουν καν αξιόπιστα στοιχεία.

Σε σχετική μελέτη που είχε αναθέσει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία δημοσιοποιήθηκε το 2019, το συμπέρασμα ήταν πως αυτή η έλλειψη δεδομένων καθιστά αδύνατη την ακριβή εκτίμηση των παιδιών σε εναλλακτική φροντίδα και ειδικότερα των παιδιών σε ιδρυματική φροντίδα στην ΕΕ και ως εκ τούτου δεν μπορεί να καταγραφεί αναλυτικά η κατάστασή τους.

Ακόμη και σε περιπτώσεις που τα στατιστικά στοιχεία ήταν διαθέσιμα και ομαδοποιημένα, η έλλειψη ποιοτικών μελετών και μηχανισμών για τη συλλογή εμπειριών από τα ίδια τα παιδιά καθιστά πολλά από τα συμπεράσματα δύσκολα. Για την περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, η έκθεση ανέφερε ότι «δεν υπάρχουν επίσημα δημοσιευμένα στοιχεία για τον πραγματικό αριθμό των παιδιών που ζουν σε ιδρυματική φροντίδα».

Πέρα από τα στατιστικά, το γενικό «όραμα» της ΕΕ είναι αυτό της από -ιδρυματοποίησης. Αποτελεί τον κεντρικό στόχο του ευρωπαϊκού πλαισίου όσον αφορά στην προστασία των ευάλωτων παιδιών. Η διαδικασία από-ϊδρυματοποίησης στα κράτη – μέλη έχει υποστηριχθεί από τα Ευρωπαϊκά Διαρθρωτικά και Επενδυτικά Ταμεία (ΕΔΕΤ) συμπεριλαμβανομένου του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου, του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης και του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης.

Η χρηματοδότηση διατίθεται για το κλείσιμο ιδρυμάτων, τη βελτίωση της ποιότητας και του φάσματος εναλλακτικών επιλογών φροντίδας, καθώς και για τη στήριξη οικογενειών σε κίνδυνο.

Στην πράξη, όμως, παρατηρούνται ακόμη σημαντικές διαφορές στις στρατηγικές των κρατών, έλλειψη πολιτικής θέλησης, κατακερματισμός στην κατανομή αρμοδιοτήτων μεταξύ διαφορετικών υπουργείων ή υπηρεσιών του δημοσίου που δυσκολεύουν τον συντονισμό.

Σε πολλές χώρες που βρίσκονται σε προσπάθεια μεταρρύθμισης του συστήματος παιδικής μέριμνας συνεχίζει να επικρατεί μια διπλή προσέγγιση: ακόμη κι αν κάποια παιδιά μεταφέρονται στη φροντίδα με βάση την οικογένεια (μοντέλο αναδοχής), τα ιδρύματα εξακολουθούν να θεωρούνται αρκετά καλά για ορισμένες ομάδες παιδιών.

Η εκστρατεία «Opening Doors», που διεξήχθη από πέντε παγκόσμιου βεληνεκούς φορείς, εκ των οποίων οι περισσότεροι χρηματοδοτούνται από την ΕΕ, αναφέρει στην έκθεσή της το 2018: «Στην Ελλάδα κυριαρχεί ακόμα η γενική αντίληψη πως τα ιδρύματα είναι η κατάλληλη λύση για τα παιδιά χωρίς οικογένειες. Παρατηρείται έλλειψη ενός διαφανούς συστήματος εγγραφής και δεν υπάρχει πλαίσιο ποιοτικών προτύπων για τους παρόχους παιδικής φροντίδας».

Στην τελευταία της έκθεση δυο χρόνια μετά, κι αναφερόμενη πια συνολικά στην περίοδο 2014-20, επεσήμαινε πως «δεδομένου ότι δεν εφαρμόζεται στρατηγική ή σχέδιο για αποϊδρυματοποίηση στην Ελλάδα, τα ευρωπαϊκά κονδύλια 15 εκατ. ευρώ δεν κατευθύνθηκαν προς μεταρρυθμίσεις γι’ αυτόν τον σκοπό, αλλά διανεμήθηκαν στα παιδικά ιδρύματα».

Μαρία Αλιφιέρη, Τεχνολόγος στο Ακτινολογικό Τμήμα του «Αγλαΐα Κυριακού»: «Αυτά τα παιδιά δεν έχουν καμία μέριμνα εδώ»

Τι ισχύει εκτός Ελλάδος

Κίνα: Χαοτικό σύστημα παρόμοιο με της Ελλάδας

Ομοιότητες με το σκιώδες ελληνικό «σύστημα» των «αόρατων» ανήλικων στα νοσοκομεία δεν θα βρούμε στην Ευρώπη, αλλά στην Κίνα. Εκεί, τα παιδιά των νοσοκομείων ορίζονται επίσημα ως «ανήλικοι που παραμένουν χωρίς κηδεμονία σε ιατρικές εγκαταστάσεις για περισσότερους από έξι μήνες».

Επειδή αυτά τα παιδιά νομικά δεν ταξινομούνται ως ορφανά, εξαιρούνται από τις υπάρχουσες πολιτικές για την τοποθέτηση σε ιδρύματα. Ωστόσο, λίγα είναι γνωστά και στην Κίνα για αυτόν τον ευάλωτο πληθυσμό παιδιών. Μόνο τα τελευταία χρόνια ο αναδυόμενος πληθυσμός αυτών των ανήλικων τραβάει την προσοχή του κοινού.

Τον Απρίλιο 2022 δημοσιοποιήθηκε έρευνα για τα εγκλωβισμένα σε νοσοκομεία παιδιά από επιστήμονες του Τμήματος Κοινωνικής Εργασίας και Κοινωνικής Διοίκησης στο Πανεπιστήμιο του Χονγκ Κονγκ. Το βασικό τους συμπέρασμα είναι ότι τα παιδιά σε γενικές γραμμές λάμβαναν επαρκή φροντίδα από τα νοσοκομεία αλλά τα βασικά τους δικαιώματα, όπως αυτό στην κοινωνικοποίηση ή στην εκπαίδευση, παραβιάζονται λόγω της έλλειψης ενός εθνικού συστήματος παιδικής προστασίας.

Οι κύριες αδυναμίες που καθιστούν αυτά τα παιδιά παράπλευρη απώλεια στο κινεζικό σύστημα είναι, σύμφωνα με την έρευνα:

1. Καθυστερημένη δράση μετά την αναφορά
2. Ανεπαρκείς υπηρεσίες παρακολούθησης
3. Αναποτελεσματικότητα του εθνικού συστήματος παιδικής μέριμνας.

Τα παιδιά των νοσοκομείων στην Κίνα διαφέρουν από τα νομικά χαρακτηριζόμενα ως «εγκαταλελειμμένα παιδιά» επειδή οι γονείς τους είναι ζωντανοί και δεν έχουν παραιτηθεί από την κηδεμονία τους. Οι γονείς τους δεν είναι άγνωστοι, αντιθέτως μπορούν να αναγνωριστούν μέσω του «διαδικτυακού συστήματος εγγραφής του νοικοκυριού», αλλά αρνήθηκαν ή δεν μπόρεσαν (λόγω π.χ. σύλληψης από τις αρχές κ.α.) να φροντίσουν τα παιδιά τους και τα άφησαν σε νοσοκομειακές εγκαταστάσεις για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Ακριβώς επειδή αυτά τα παιδιά δεν αναγνωρίζονται από τον νόμο ως εγκαταλελειμμένα ή ορφανά, αποκλείονται από τις υπάρχουσες πολιτικές μόνιμης τοποθέτησης και επομένως παραμένουν στα νοσοκομεία. Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα.

ΗΠΑ: Συνεργασία νοσοκομείων – υπηρεσιών Αυτοδιοίκησης

Η εγκατάλειψη μωρών και παιδιών στα νοσοκομεία παρατηρείται και σε άλλες χώρες. Οι ιατρικές εγκαταστάσεις θεωρούνται γενικώς ως ένα σχετικά «ασφαλές μέρος» για την εγκατάλειψη παιδιών, σε σύγκριση με άλλους δημόσιους χώρους.

Ως το 2009 κάθε Πολιτεία στις ΗΠΑ υποχρεώθηκε να θεσπίσει νόμους που επιτρέπουν σε ένα μη τραυματισμένο νεογέννητο να παραδοθεί στο προσωπικό ενός ασφαλούς καταφυγίου, όπως τα τμήματα επειγόντων περιστατικών νοσοκομείων.

Μόλις ο γονέας αποχωρήσει από το νοσοκομείο, το προσωπικό ειδοποιεί την τοπική υπηρεσία παιδικής μέριμνας ότι ένα παιδί εγκαταλείφθηκε νόμιμα. Η υπηρεσία αναλαμβάνει την επιμέλεια και ξεκινά τις διαδικασίες για την αναδοχή του παιδιού.

Παρέχεται ειδική επιμόρφωση στο προσωπικό των νοσοκομείων για την διασφάλιση του εγκαταλελειμμένου παιδιού κι ένα οργανωμένο σύστημα για τη συνέχεια.

Γερμανία: Πλήρως θωρακισμένο σύστημα για απροστάτευτα παιδιά

Με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων του παιδιού, το γερμανικό Σύνταγμα καθορίζει την κατανομή ευθυνών μεταξύ γονέων και κυβέρνησης ως εξής:

• Η φροντίδα και η εκπαίδευση των παιδιών είναι δικαίωμα και καθήκον των γονέων. Η εθνική κοινότητα παρακολουθεί τις δραστηριότητές τους.
• Μόνο αν οι γονείς αποτυγχάνουν να εκπληρώσουν επαρκώς τα καθήκοντα φροντίδας και εκπαίδευσης των παιδιών τους, το κράτος δεν δικαιούται απλά να παρέμβει αλλά υποχρεούται.
• Αυτό συμβαίνει σε περιπτώσεις που ένα παιδί βρίσκεται σε κίνδυνο που οι γονείς είτε δεν μπορούν, είτε δεν θέλουν να αποτρέψουν.

Στην καρδιά του συστήματος στην Γερμανία βρίσκεται ο όρος «έκθεση παιδιού σε κίνδυνο», που στον νόμο έχει εδραιωθεί ως λεγόμενος απροσδιόριστος νομικός όρος. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει νομικός ορισμός αλλά ότι είναι πάντα απαραίτητη μια ολιστική αξιολόγηση της κατάστασης κάθε παιδιού, ακριβώς επειδή πολλές και διάφορες καταστάσεις μπορεί να το θέτουν σε κινδύνους.

Για να ξεκινήσει η εντολή προστασίας ενός παιδιού από το κρατικό σύστημα πρέπει να υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις κινδύνου για την ευημερία του, οι οποίες ποικίλουν. Πέρα από τον θάνατο των γονιών ή την εγκατάλειψη, άλλες μορφές μπορεί να είναι ο κίνδυνος για τη ζωή ή την υγεία ενός παιδιού, παραμέληση, σωματική και ψυχολογική κακοποίηση, σεξουαλική κακοποίηση, ενδοοικογενειακή βία, να μην στέλνεται το παιδί στο σχολείο ή βάσιμη πρόβλεψη αποτυχίας του παιδιού για επίτευξη βασικής κοινωνικοποίησης.

Ο πυρήνας του συστήματος προστασίας του παιδιού αποτελείται από τα οικογενειακά δικαστήρια και τις Αρχές πρόνοιας παιδιών και νέων (Jugendämter). Υπάρχουν πάνω από 550 γραφεία παιδικής πρόνοιας σε όλη τη Γερμανία. Νόμοι υπάρχουν και στο επίπεδο των 16 ομόσπονδων κρατών, με στόχο την μεγαλύτερη συμμετοχή επαγγελματιών που εργάζονται στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης και στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Τα νοσοκομεία παίζουν ρόλο κυρίως σε επίπεδο ανίχνευσης, διαπίστωσης και πρώτης αντιμετώπισης περιπτώσεων αμέλειας ή κακοποίησης ενός παιδιού. Δεν παρατηρείται η νόρμα να διαβιούν παιδιά τα οποία δεν έχουν ανάγκη νοσηλείας σε νοσοκομεία, ως χώροι «πάρκινγκ» παιδιών που το σύστημα δεν έχει τι να τα κάνει, όπως στην Ελλάδα ή την Κίνα.

Υπάρχουν, μάλιστα, εξειδικευμένα εξωτερικά ιατρεία παιδικής προστασίας σε διάφορες κλινικές σε ολόκληρη την χώρα, όπου οι Κοινωνικές Υπηρεσίες μεταφέρουν παιδιά για να εξεταστούν αν έχουν υποστεί κακοποίηση. Για παράδειγμα, μόνο στην ευρύτερη περιφέρεια του Βερολίνου υπάρχουν έξι περιφερειακά εξωτερικά ιατρεία παιδικής προστασίας με καθήκον να διερευνούν οξείες και χρόνιες μορφές σωματικής ή ψυχικής κακοποίησης, παραμέλησης, καθώς και σεξουαλικής βίας κατά των παιδιών.

Για την διερεύνηση συχνά απαιτείται συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών κοινωνικής πρόνοιας και γιατρών, νοσοκόμων, μαιών, παιδιάτρων, μαιευτικών κλινικών, γραφείων πρόνοιας νέων, σχολείων και αστυνομίας. Σε περίπτωση που εργαζόμενοι στο υγειονομικό ή εκπαιδευτικό σύστημα διαπιστώσουν σημαντικές ενδείξεις για έκθεση παιδιού σε κίνδυνο, τότε υποχρεούνται να ειδοποιήσουν τις κοινωνικές υπηρεσίες.

Αν οι υπάλληλοι των κοινωνικών υπηρεσιών θεωρήσουν ότι πράγματι υπάρχει κίνδυνος για ένα παιδί τότε έχουν εκτεταμένες εξουσίες: Τους επιτρέπεται νόμιμα να απομακρύνουν τα παιδιά προσωρινά από το σπίτι των γονιών τους ή το οποιοδήποτε περιβάλλον που ζουν με τους κηδεμόνες τους, εάν ο κίνδυνος δεν μπορεί να αποφευχθεί με άλλο τρόπο.

Αν οι γονείς (ή οι κηδεμόνες) αντιτίθενται στην ανάληψη επιμέλειας του παιδιού από τις Αρχές, τότε η Αρχή Πρόνοιας Παιδιού κινεί την διαδικασία για να υπάρξει δικαστική απόφαση αφαίρεσης επιμέλειας από το Οικογενειακό Δικαστήριο. Ωστόσο, εξακολουθεί να μπορεί να πάρει το παιδί στη δική της επιμέλεια και να το απομακρύνει από τους γονείς.

Εκτός από καταστάσεις έκτακτης ανάγκης κατά τις οποίες η Αρχή Πρόνοιας Παιδιών μπορεί να αναλάβει προσωρινά την επιμέλεια ενός παιδιού, μόνο το Οικογενειακό Δικαστήριο μπορεί να προβεί στις απαραίτητες παρεμβάσεις στη γονική επιμέλεια. Αν η επιμέλεια περάσει στις Αρχές, τότε ένα παιδί μπορεί είτε να επιστρέψει στους γονείς αν στο μεταξύ γίνουν επιβεβλημένες παρεμβάσεις, είτε να αφαιρεθεί πλήρως η γονική επιμέλεια και το παιδί να απομακρυνθεί από τους γονείς.

Στις περιπτώσεις πλήρους αφαίρεσης της επιμέλειας εξετάζεται η πιθανότητα να δοθεί το παιδί για υιοθεσία. Επειδή, όμως, σε αυτή την περίπτωση χρειάζεται η συναίνεση των γονέων, οι υιοθεσίες είναι σχετικά σπάνιες. Έτσι οι επιλογές πρακτικά στο γερμανικό σύστημα είναι:

1. Αναδοχή: Οι Κοινωνικές Υπηρεσίες για τα παιδιά έχουν την ευθύνη για την επιλογή και την καταλληλότητα των αναδόχων. Για περιπτώσεις παιδιών με ειδικές δυσκολίες, τα άτομα που θα αναλάβουν την φροντίδα τους απαιτείται να έχουν επαγγελματικό υπόβαθρο όπως ψυχολογική, παιδαγωγική, θεραπευτική ή νοσηλευτική εκπαίδευση καθώς και σχετική πρακτική εμπειρία.
2. Τοποθέτηση σε ίδρυμα: Εδώ εγείρεται το ερώτημα σχετικά με την ιδρυματοποίηση των παιδιών, οπότε τουλάχιστον ως κατευθυντήρια πολιτική η επιλογή της ανάδοχης φροντίδας κρίνεται πιο ωφέλιμη για τα παιδιά.
3. Άλλες μορφές ομαδικών κατοικιών: Πρόκειται για κοινότητες και ομαδικά «σπίτια» που αποτελούν κοινές μορφές διαβίωσης για τα παιδιά και τον γονέα τους, ώστε να αποφευχθεί η τοποθέτηση του παιδιού σε τρίτους. Για παράδειγμα, αν μια νεαρή μητέρα δεν είναι σε θέση να φροντίσει σωστά το παιδί της τότε μπορεί να μεταφερθεί σε ένα τέτοιο «σπίτι» όπου θα το μεγαλώνει μέσα σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον που θα βοηθά και θα επιτηρεί.

Οι υπηρεσίες πρόνοιας στην Γερμανία είναι είτε κρατικές, είτε ιδιωτικά μη κυβερνητικά ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από το κράτος.

Γαλλία: Η φροντίδα τρίτου και το Περιφερειακό Συμβούλιο

Στην Γαλλία, όταν ένα παιδί τίθεται σε κίνδυνο κακοποίησης, παραμέλησης ή εγκατάλειψης, η υπόθεσή του παραπέμπεται στο δικαστήριο ανηλίκων. Στο δικαστήριο μπορεί να αποταθεί ο ένας από τους γονείς (ή και οι δυο), το πρόσωπο που φροντίζει το παιδί ως κηδεμόνας του ανηλίκου, ο ίδιος ο ανήλικος ή ο εισαγγελέας.

Το δικαστήριο αποφασίζει για το που θα τοποθετηθεί το παιδί και το παραδίδει είτε στην φροντίδα τρίτου, είτε στην Υπηρεσία Παιδικής Ευημερίας (Aide Sociale à l’ Enfance) υπό την εξουσία του Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου.

Εάν οι γονείς ενός παιδιού είναι ανίκανοι ή αδιάφοροι να ασκήσουν την γονική μέριμνα, τότε το άτομο, το ίδρυμα, η Υπηρεσία Παιδικής Ευημερίας στην οποία τοποθετήθηκε το παιδί ή ένα μέλος της οικογένειας, μπορεί να προσφύγει στο δικαστήριο για να τους ανατεθεί πλήρως ή εν μέρει η άσκηση της γονικής μέριμνας.

Ιταλία: Με απόφαση δικαστηρίων

Όταν οι γονείς δεν επιδεικνύουν επαρκή ικανότητα να φροντίσουν τα παιδιά τους τα δικαστήρια αναθέτουν απευθείας την επιμέλεια στις κοινωνικές υπηρεσίες του τόπου κατοικίας της οικογένειας.

Αυτό συνήθως συνεπάγεται περιορισμό στην άσκηση της γονικής μέριμνας, που σημαίνει ότι οι αποφάσεις που αφορούν την υγεία, την εκπαίδευση και την ανατροφή του παιδιού λαμβάνονται από τις κοινωνικές υπηρεσίες.

Στις πιο σοβαρές περιπτώσεις το δικαστήριο διατάσσει την απομάκρυνση του παιδιού από το σπίτι της οικογένειας και γίνονται προσπάθειες για την ανατροφή του από ανάδοχο περιβάλλον.

Εάν υπάρχει σοβαρή παραμέληση ή βλάβη σε ένα παιδί, τότε και πάλι το δικαστήριο είναι το αρμόδιο που μπορεί να διατάξει την ανάκληση της γονικής μέριμνας.

Βέλγιο: Δίχως στρατηγική αποϊδρυματοποίησης

Η πλειονότητα των παιδιών που στερούνται τη γονική μέριμνα στο Βέλγιο μπαίνουν σε ιδρύματα. Για αυτά τα παιδιά δεν υπάρχει στρατηγική αποϊδρυματοποίησης.

«Η αποϊδρυματοποίηση στο Βέλγιο θεωρείται ότι πλήττει θέσεις εργασίας και η σταθερή απασχόληση των επαγγελματιών που εργάζονται σε ιδρύματα αποτελεί προτεραιότητα για το κράτος», σύμφωνα με τον νόμο.

Λόγω της εισροής ασυνόδευτων παιδιών μεταναστών και προσφύγων, έχουν ανοίξει κι άλλα ιδρύματα στη χώρα.

Ισπανία: Μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας

Το σύστημα βασίζεται υπερβολικά στο μοντέλο ιδρυματικής φροντίδας, με την εναλλακτική υποστήριξη, όπως οι ανάδοχες οικογένειες, να είναι υποαναπτυγμένη.

Εμπόδιο αποτελούν και οι διαφορές του νομικού πλαισίου ανάμεσα στις διάφορες περιοχές της Ισπανίας. Από τα παιδιά που βρίσκονται σε εναλλακτική οικογενειακή φροντίδα (σε οικογένεια αλλά όχι των γονιών τους), το 70% τοποθετούνται σε συγγενικές οικογένειες.

Πάντως, υπάρχει η νομική μέριμνα ώστε τουλάχιστον όλα τα παιδιά ηλικίας κάτω των 6 ετών στην Ισπανία να έχουν οικογενειακή φροντίδα είτε με αναδοχή, είτε σε συγγενείς.

Εσθονία: Η εξαίρεση

Η Εσθονία φαίνεται να δίνει το φωτεινό παράδειγμα σε μια Ευρώπη μπερδεμένη πάνω στο θέμα της φροντίδας των απροστάτευτων παιδιών. Νομικά, αποδίδεται μεγάλη σημασία στην όσο το δυνατόν ταχύτερη μετάβαση από την ιδρυματική στη οικογενειακή φροντίδα.

Το νομοθετικό πλαίσιο, περιλαμβάνει παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών για ανάδοχους και συγγενείς φροντιστές, αλλά και εντατική εκπαίδευση διαρκείας στους εργαζόμενους σε χώρους ιδρυματικής φροντίδας.

Επιπλέον, ορίζεται από το εκσυγχρονισμένο νομικό πλαίσιο ότι η φροντίδα με βάση την αναδοχή πρέπει να είναι η πρώτη επιλογή για τα παιδιά σε εναλλακτική φροντίδα και ότι θα πρέπει να προωθείται από τους τοπικούς δήμους αυτή η λύση κι όχι η ιδρυματοποίηση.

Βρετανία: Το 80% σε ιδιωτικές «κερδοσκοπικές» δομές

Το 80% των «σπιτιών για παιδιά» σε Αγγλία και Ουαλία είναι ιδιωτικές δομές για παιδιά με σκοπό το κέρδος. Τα υπόλοιπα ανήκουν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα ή τοπικά συμβούλια.

Οι κυβερνήσεις της Σκωτίας και της Ουαλίας έχουν δεσμευτεί να βάλουν ένα τέλος στις εταιρείες που επωφελούνται από ευάλωτα παιδιά.

Ιταλία: Η έρευνα με τον κωδικό «Άγγελοι και Δαίμονες» το 2018

Σκάνδαλα και κακοποιήσεις στον υπόλοιπο κόσμο

Στην Ιταλία, στα τέλη του καλοκαιριού του 2018, ξεκίνησε μεγάλη έρευνα με την ονομασία «Άγγελοι και Δαίμονες», όταν η αστυνομία παρατήρησε ότι οι αναφορές για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών από τις κοινωνικές υπηρεσίες στην περιοχή Val d’ Enza, στην επαρχία Reggio Emilia, ήταν ασυνήθιστα πολλές.

Η έρευνα αποκάλυψε ένα τεράστιο κύκλωμα που πουλούσε απροστάτευτα παιδιά σε ανάδοχους γονείς. Η ιταλική αστυνομία συνέλαβε 18 άτομα και έθεσε υπό έρευνα άλλα 27, μεταξύ των οποίων κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους και γιατρούς, τον δήμαρχο της πόλης Bibbiano, κοντά στο Reggio Emilia, τον επιστημονικό διευθυντή τού μη κερδοσκοπικού ιδρύματος Hansel and Gretel μαζί με την σύζυγό του.

«Το δίκτυο είχε στηθεί με σκοπό να περάσει ως πρότυπο σύστημα πρόνοιας για κακοποιημένους κι απροστάτευτους ανηλίκους αυτό που στην πραγματικότητα ήταν μια παράνομη επιχείρηση εις βάρος των παιδιών», έγραφε η εφημερίδα La Repubblica.

Σύμφωνα με τους ερευνητές, στόχος των δραστών ήταν να απομακρυνθούν ευάλωτα παιδιά από οικογένειες σε δύσκολες κοινωνικές καταστάσεις για να τα δώσουν, αντί χρημάτων, σε άλλους γονείς.

Η αστυνομία αποκάλυψε ότι το φερόμενο δίκτυο φροντίδας χρησιμοποιούσε διάφορες μεθόδους για να παρουσιάσει τα παιδιά ως κακοποιημένα σεξουαλικά από τους γονείς τους, ώστε να μπορέσουν στη συνέχεια να τα πουλήσουν σε ανάδοχους γονείς. Οι ψυχοθεραπευτές του δικτύου πλαστογραφούσαν παιδικές ζωγραφιές με σεξουαλικές αναφορές, ενώ χρησιμοποιούσαν ακόμα και ηλεκτροσόκ ως «μηχανές μνήμης» για να δημιουργήσουν σε παιδιά ψεύτικες αναμνήσεις κακοποίησης.

Τα στοιχεία και ο αριθμός των παιδιών δεν αποκαλύφθηκαν από την αστυνομία. Ο τότε πρωθυπουργός της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε, είχε χαρακτηρίσει τις κατηγορίες «τρομακτικές και σοκαριστικές». Η La Repubblica είχε αναφέρει ότι μερικοί από τους ανάδοχους γονείς κατηγορήθηκαν για σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών για τα οποία πλήρωσαν χρήματα ώστε να τα αποκτήσουν.

Αγγλία: Μαρτυρίες θυμάτων για την «υπόθεση Λάμπεθ»

Το 2021 αποκαλύφθηκε η «υπόθεση Λάμπεθ» που «πάγωσε» την Βρετανία. Αφορούσε πολυετή σεξουαλική κακοποίηση και βάρβαρη κακομεταχείριση παιδιών, σε «αδιανόητη κλίμακα» σύμφωνα με την έκθεση της ανεξάρτητης έρευνας (IICSA).

Τα παιδιά βρίσκονταν υπό την φροντίδα των κοινωνικών υπηρεσιών του Λάμπεθ και ζούσαν είτε σε δομές που ονομάζονται «ειδικά σπίτια για παιδιά», είτε υπό την υπηρεσία αναδοχής του Συμβουλίου του Λάμπεθ.

Η έκθεση κάνει λόγο για τουλάχιστον 705 ανήλικα θύματα που συνδέονταν με μόνο τρία από τα «σπίτια», αλλά «η πραγματική κλίμακα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών υπό τη φροντίδα του «Lambeth Council» δεν θα γίνει ποτέ γνωστή και θεωρείται βέβαιο ότι είναι σημαντικά υψηλότερη από ό,τι έχει καταγραφεί επίσημα». Η έκθεση είχε χαρακτηριστεί από τον Βρετανό κυβερνητικό εκπρόσωπο ως «σοκαριστική».

Η σεξουαλική κακοποίηση ασκούνταν στα παιδιά επί πολλά χρόνια, από το προσωπικό, τους ανάδοχους, όπως και από εθελοντές σε χώρους δομών.

Μέσα σε 40 χρόνια, μόνο ένας ανώτερος υπάλληλος τιμωρήθηκε για τη συμμετοχή του στον κατάλογο κακοποίησης. Και μόλις έξι δράστες σεξουαλικής κακοποίησης που συνδέονται με δομές των κοινωνικών υπηρεσιών του Λάμπεθ, ορισμένοι από τους οποίους ήταν υπάλληλοι του δήμου, καταδικάστηκαν μεταξύ 1994-2019.

Οι κοινωνικές υπηρεσίες του Λάμπεθ κατηγορήθηκαν ότι:

• Το προσωπικό πρώτης γραμμής που απασχολούνταν με τη φροντίδα των πιο ευάλωτων παιδιών συχνά δεν λάμβανε μέτρα και δεν ενημέρωνε, αν και γνώριζε, για περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης.
• Προσλάμβαναν προσωπικό που γνώριζαν ότι αποτελούσε κίνδυνο για τα παιδιά.
• Απέτυχαν στην διερεύνηση υπαλλήλων που ήταν ύποπτοι για σεξουαλική κακοποίηση.
• Εξέθεταν τα παιδιά σε καταστάσεις όπου οι υπάλληλοι των υπηρεσιών γνώριζαν ότι κινδύνευαν να κακοποιηθούν.
• Επεδείκνυαν πλήρη αδιαφορία και πλήρη απουσία συμπόνοιας προς τα παιδιά-θύματα, τα οποία αφήνονταν να αντιμετωπίσουν μόνα τους το τραύμα της κακοποίησής τους.
• Απέκρυψαν καταγγελία βιασμού ακόμα κι όταν θύμα βρέθηκε νεκρό εντός της δομής.
• Όσον αφορά στους εθελοντές, δομές των κοινωνικών υπηρεσιών του Λάμπεθ άνοιγαν τις πόρτες τους σε οποιονδήποτε εκδήλωνε ενδιαφέρον να γίνει «φίλος με παιδιά», για παράδειγμα να τα βγάζουν έξω βόλτα, χωρίς κανέναν έλεγχο για την καταλληλότητά τους.

Μαρτυρίες έδωσαν κάποια από τα θύματα στους χώρους δομών και ανάδοχης φροντίδας. Τα ονόματα των θυμάτων προστατεύονται από τις βρετανικές Αρχές και αντ’ αυτών χρησιμοποιούνται κωδικοί:

1. Ο LA-A307 μεταφέρθηκε στην δομή Shirley Oaks των κοινωνικών υπηρεσιών του Λάμπεθ σε ηλικία 9 ετών. Περιέγραψε ότι άκουγε άλλα παιδιά να ουρλιάζουν τη νύχτα και ο ίδιος βίωνε τακτικά βία και σεξουαλική επίθεση. Κάποιες φορές των φωτογράφιζαν ενώ τον βίαζαν.
2. Η LA-A147 βρισκόταν υπό τη φροντίδα των κοινωνικών υπηρεσιών του Λάμπεθ από την ηλικία των 3 ετών και για την διάρκεια των δεκαετιών 1990-2000. Σε διάστημα δέκα χρόνων άλλαξε εννέα «σπίτια παιδιών», με τέσσερις διαφορετικές ομάδες ανάδοχων φροντιστών. Κατέθεσε ότι βιάστηκε από τον έφηβο γιο ενός αναδόχου γονέα στην ηλικία των 9 ετών και επίσης συχνά κακοποιούνταν σεξουαλικά από ηλικιωμένους άνδρες ενώ βρισκόταν στη φροντίδα των υπηρεσιών. Μέχρι την ηλικία των 13 ετών είχε αναπτύξει εθισμό στα ναρκωτικά.
3. Η περίπτωση του LA-A2. Το αγόρι βρέθηκε νεκρό σε ένα μπάνιο δομής στο Shirley Oaks το 1977. Οι κοινωνικές υπηρεσίες του Λάμπεθ δεν ενημέρωσαν ποτέ τον ιατροδικαστή ότι το παιδί κατήγγειλε πριν τον θάνατό του πως είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά από τον Donald Hosegood, τον «πατέρα του σπιτιού» – δομής. Για τον συγκεκριμένο υπάλληλο, έξι από τα οκτώ παιδιά που «φρόντιζαν» αυτός και η σύζυγός του κατήγγειλαν ότι τα κακοποιούσε σεξουαλικά.
4. Ο LA-A7 περιέγραψε σεξουαλική κακοποίηση από τρεις άντρες-μέλη του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένων δύο από την δομή South Vale. Δύο από αυτούς τον έπαιρναν και στα σπίτια τους όπου τον φωτογράφιζαν γυμνό. Ένας, ο Leslie Paul, καταδικάστηκε.

Σκωτία: Η μαρτυρία της Shirley Caffell

Πρόσφατα ήρθαν στην επιφάνεια για την Βρετανία σκάνδαλα για κακοποιήσεις και σεξουαλικές επιθέσεις σε «σπίτια» εταιρειών που αποκομίζουν τεράστια κέρδη. Τον Ιούνιο 2022 έγιναν γνωστές εφιαλτικές καταγγελίες εργαζομένων σε μια από τις μεγαλύτερες ιδιωτικές δομές στη χώρα, την Calcot, που διαθέτει οκτώ «σπίτια» και τέσσερα σχολεία στην Ν. Αγγλία για παιδιά, τα οποία, για διάφορους λόγους δεν μπορούν να ζουν με τους φυσικούς τους γονείς.

Σε έρευνα του BBC διαπιστώθηκε ότι σε αυτές τις δομές δεν παρείχαν στα παιδιά εξειδικευμένο προσωπικό φροντίδας και διδασκαλίας ενώ λάμβαναν ειδική χρηματοδότηση από τις τοπικές αρχές για εκπαίδευση, ακόμα και με 23.000 λίρες το έτος ανά παιδί, δίχως οι ανήλικοι να λαμβάνουν διδασκαλία.

Οι Times έγραφαν τον Μάιο 2022 για «Κακοποιημένα παιδιά που γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης: «Κακοποιημένα παιδιά μεταφέρονται στη Σκωτία και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης με σκοπό το κέρδος, επειδή τα αγγλικά συμβούλια παραιτήθηκαν από την ευθύνη τους και τα άφησαν στο έλεος των «εφιαλτικών» ιδιωτικών δομών».

Τον Ιούνιο του 2022 η 66χρονη Shirley Caffell κατήγγειλε στο πλαίσιο της έρευνας για την κακοποίηση παιδιών στη Σκωτία ότι υπέμεινε επί χρόνια ξυλοδαρμούς και βιασμούς όταν σε ηλικία 7 ετών μπήκε σε σπίτι φροντίδας παιδιών στο Εδιμβούργο αφότου η μητέρα της την εγκατέλειψε σε ένα πάρκο.

Το δημοτικό συμβούλιο του Εδιμβούργου δήλωσε ότι ζητά «ανεπιφύλακτα» συγγνώμη για αστοχίες που επέτρεψαν την καταχρηστική εκμετάλλευση παιδιών.

Η Shirley Caffell εισήχθη στο σύστημα και παρέμεινε σε ανάδοχο σπίτι στο Πορτομπέλο από τον Ιούνιο του 1965 ως τον Μάρτιο του 1968. Κακοποιήθηκε σεξουαλικά από έναν άντρα αλλά όταν το είπε αυτό στη δομή της την κατηγόρησαν ότι έλεγε ψέματα.

Άλλη φορά υποχρεώθηκε να ακολουθήσει έναν φροντιστή σε μια αποθήκη όπου την ξυλοκόπησε με ένα σκουπόξυλο. Όπως κατέθεσε, τα αγόρια στο «σπίτι» κακοποιούνταν με κλωτσιές και γροθιές στο πρόσωπο. Δήλωσε ότι ήταν μεταξύ των παιδιών που απομακρύνθηκαν από το «σπίτι» το 1968, μετά από μια φρικτή τιμωρία που επιβλήθηκε σε ένα άλλο κορίτσι εκεί: «Το κορίτσι αυτό το κατάντησαν σε φρικτή κατάσταση αφού το έγδυσαν και το έδειραν με μια ζώνη χτυπώντας την σε όλο της το σώμα».

Σε έρευνα για το σύστημα φροντίδας παιδιών που έκανε το καλοκαίρι το BBC της Ουαλίας μίλησαν παιδιά που ουσιαστικά μεγάλωσαν μπαινοβγαίνοντας στο σύστημα.

Ο Νάιαλ είπε ότι στους χώρους που έμενε στέλνονταν και άτομα που μόλις είχαν βγει από την φυλακή. Κάμποσες φορές τον έκλεψαν, ενώ σε καθημερνή βάση έβλεπε άλλους να γκρεμίζουν πόρτες, να σπάνε παράθυρα και να κουβαλάνε πάνω τους μαχαίρια.

«Θυμάμαι μια φορά να με ξυπνάει μια γροθιά στο πρόσωπο. Προσπαθούσα να φράζω την πόρτα μου αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ήταν σαν να έβαλαν όλους τους προβληματικούς έφηβους κάτω από μια στέγη».

Πηγή: datajournalists.co.uk