Από την Τζένη Τσιροπούλου
Φωτογραφίες: Ιλίρ Τσούκο

Ο φωτογράφος Ιλίρ Τσούκο μόλις προσγειώθηκε στην Αθήνα. Με καταγωγή από την Αλβανία και έχοντας ζήσει 18 χρόνια στην Ελλάδα, σήμερα μοιράζει τη ζωή του μεταξύ Τιράνων και Βερολίνου. 

Βρίσκεται στην Ελλάδα για την έκθεση φωτογραφίας του που φιλοξενείται από 1-29 Απριλίου στον χώρο space52 στην πλατεία Αμερικής. 

Η έκθεση έχει τίτλο “Life in Limbo” - στην καθολική θεολογία “λίμπο” ονομάζεται ο προσωρινός τόπος των ψυχών ανάμεσα στην κόλαση και τον παράδεισο. 

Η φωτογραφία-πόστερ της έκθεσης απεικονίζει δύο αγόρια στα ύδατα μιας πισίνας. Το ένα σώμα βουλιάζει. Το νερό είναι ατάραχο, δεν βρίσκει αντίσταση. Το σώμα δίπλα του διατηρεί ακόμα κάποιον έλεγχο. Οι μύες μοιάζουν ακόμα ζωντανοί. Θα κρατηθούν; Θα αναδυθούν;

 

Το πόστερ της έκθεσης.

Αυτά είναι μόνο δύο αγόρια από τους δεκάδες χιλιάδες Αφγανούς πρόσφυγες που οι Αμερικάνοι έβγαλαν από το Αφγανιστάν μόλις οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία.

Η Αλβανία καλωσόρισε πάνω από 2.000 από αυτούς ως ένας ενδιάμεσος σταθμός πριν τον τελικό προορισμό τους στις ΗΠΑ και τον Καναδά.

Εδώ και 18 μήνες όμως οι ζωές τους αιωρούνται, αγκιστρωμένες σε ένα εκκρεμές αβεβαιότητας. Όχι σε ένα λασπωμένο καμπ σαν τη δική μας Μόρια, αλλά σε μια πεντάστερη “χρυσή φυλακή”. 

ΤΟ ΑΕΡΟΠΛAΝΟ ΠΟΥ ΔΕΝ EΦΤΑΣΕ ΠΟΤE ΣΤΟΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜO ΤΟΥ

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. 

Στις 14 Απριλίου 2021, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανακοινώνει στην υφήλιο ότι μέχρι και την 11η Σεπτεμβρίου θα έχουν αποχωρήσει από το Αφγανιστάν και οι τελευταίοι Αμερικανοί στρατιώτες. Στις 15 Αυγούστου του ίδιου χρόνου, οι Ταλιμπάν καταλαμβάνουν επαρχίες της χώρας για να εισβάλουν τελικά στην πρωτεύουσα Καμπούλ. Οι ακραίοι ισλαμιστές με τα τουρμπάνια και τα καλάσνικοφ, μετά από 20 χρόνια ενός ατέλειωτου πολέμου, ξαναπαίρνουν την εξουσία στα χέρια τους.

 Στρατιωτικά αεροσκάφη βγάζουν άρον-άρον διπλωμάτες από τη χώρα ενώ χιλιάδες άνθρωποι απελπισμένοι, προσπαθούν να εγκαταλείψουν πάση θυσία το Αφγανιστάν συρρέοντας στο αεροδρόμιο της Καμπούλ. Τα ανθρώπινα πλήθη ξεχειλίζουν από τα φωτογραφικά καρέ που φτάνουν καθημερινά και σ’ εμάς. 

 Μέχρι εδώ όμως, η ιστορία είναι γνωστή.

 Πτήσεις τσάρτερ αμερικανικών οργανώσεων με εκατοντάδες γυναίκες, άνδρες και παιδιά από το Αφγανιστάν απογειώθηκαν για να διαφύγουν από τους Ταλιμπάν με προορισμό τις ΗΠΑ. Επρόκειτο κυρίως για ντόπιους που είχαν συνεργαστεί με τον ΝΑΤΟικό στρατό και Δυτικές οργανώσεις. Αυτό που είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι πολλά από αυτά τα αεροπλάνα δεν έφτασαν ποτέ στον προορισμό τους. Το ταξίδι για το αμερικανικό όνειρο έμεινε μετέωρο και χιλιάδες άνθρωποι ξέμειναν σε χώρες που επρόκειτο να είναι απλώς ένα τράνζιτ. 

Μία από τις πιο μικρές και φτωχές χώρες του ΝΑΤΟ, η Αλβανία, ήταν από τις πρώτες που διαμήνυσε ότι οι Αφγανοί είναι καλοδεχούμενοι  “εφόσον βρέθηκαν στο πλευρό του ΝΑΤΟ” και γιατί “30 χρόνια πριν, οι Αλβανοί ήταν στη θέση των Αφγανών”. 

Τα τσάρτερ άρχισαν να προσγειώνονται στα Τίρανα. Έμενε να βρεθεί το πού θα μείνουν. Τα τουριστικά καταλύματα που αδειάζουν τον χειμώνα έμοιαζαν ως η καλύτερη λύση. 

Συγκεκριμένα, τον Σεπτέμβριο του 2021 το πεντάστερο Rafaelo Resort με τα 657 δωμάτια, στην πόλη Shëngjin της Αδριατικής Θάλασσας, άνοιξε τις πόρτες του στους Αφγανούς, με το αζημίωτο φυσικά (30 δολάρια άτομο/ημέρα, με το κόστος να αναλαμβάνουν οι αμερικανικές οργανώσεις). 

Ο χρόνος είχε αρχίσει και πάλι να μετράει από την αρχή.  ΦΩΤΟΓΡΑΦΟΣ ΚΑΙ ΟΙ “ΚΑΤΟΙΚΟΙ”

Ο Ιλίρ Τσούκο πήγαινε επί σχεδόν έναν χρόνο στο ξενοδοχείο και έμενε για καιρό μαζί με τους πρόσφυγες προκειμένου να μπορέσει να αποτυπώσει με την κάμερά του όλες τις προφανείς αντιφάσεις του τοπίου και των ανθρώπων αλλά και τα βαθύτερα, αντιφατικά συναισθήματα των ανθρώπων. 

 

“Πολλοί από αυτούς δεν ήξεραν καν πού είναι η Αλβανία, δεν είχαν ιδέα πού βρίσκονταν πάνω στον χάρτη. Στην αρχή ήταν ευγνώμονες γιατί μια χώρα είχε ανοίξει τις πόρτες της γι’ αυτούς αλλά και γιατί οι εικόνες που είχαν δει μέχρι τότε από συμπατριώτες τους στην Ευρώπη ήταν σε καμπ με άθλιες συνθήκες” λέει ο φωτογράφος στο Magazine.  

“Λίγους μήνες μετά, επιστρέφοντας και πάλι στο ξενοδοχείο, βρήκα ανθρώπους τελείως αλλαγμένους”. 

 

Στην άλλη γραμμή της βιντεοκλήσης είναι ένα χαμογελαστό αγόρι. Μου ζητάει να μιλήσει με άλλο όνομα γιατί φοβάται μην θέσει σε κίνδυνο τα μέλη της οικογένειάς του που έμειναν πίσω στο Αφγανιστάν.  

“Σπούδαζα πολιτικός μηχανικός. Τα αδέρφια μου δούλευαν ως μεταφραστές σε αμερικανικές οργανώσεις οπότε μόλις οι Ταλιμπάν κατέλαβαν την εξουσία, βρεθήκαμε στο στόχαστρο. Αν είχα μείνει πίσω, η ζωή μου θα ήταν υπό συνεχή απειλή. Θα έπρεπε να αλλάζω συνέχεια σπίτια, πόλεις…” λέει ο Αλί* στο Magazine. 

“Ήμασταν περίπου 300 άνθρωποι σε εκείνο το αεροπλάνο. Εγώ ήμουν με το γκρουπ όσων δούλευαν για την Google και το YouTube. Μας είχαν πει ότι θα πηγαίναμε για λίγο σε μια τρίτη χώρα και μετά στην Αμερική” θυμάται ο 22χρονος που σήμερα μετράει 17 μήνες στο Rafaelo Resort. 

“Το δωμάτιο είναι καλό, το φαγητό είναι καλό. Το σώμα μας είναι γερό αλλά πνευματικά και ψυχικά έχουμε καταρρεύσει. Οι οικογένειές μας έχουν σκορπίσει. Πέρασαν τόσοι μήνες χωρίς να έχουμε ιδέα για το τι θα γίνει με τις ζωές μας, πού θα πάμε μετά”.

Το δωμάτιο είναι καλό, το φαγητό είναι καλό. Το σώμα μας είναι γερό αλλά πνευματικά και ψυχικά έχουμε καταρρεύσει.

Γεμίζει τον χρόνο του παρακολουθώντας καθημερινά 3 με 4 ώρες μαθήματα αγγλικών. 

“Μεγαλώνουμε μαθαίνοντας να είμαστε ενεργοί, να θέτουμε συνεχώς στόχους. Πώς να είναι, λοιπόν, αυτό το συναίσθημα που ξαφνικά σε αναγκάζουν να παραιτηθείς; Και σκέψου ότι ανάμεσά τους υπάρχουν βουλευτές, καθηγητές πανεπιστημίου, άνθρωποι που ήταν πετυχημένοι. Το μισό τους μυαλό είναι πίσω στο Αφγανιστάν και το άλλο μισό είναι στην Αμερική” λέει ο φωτογράφος, Ιλίρ Τσούκο, που είναι πια φίλος με πολλούς από τους Αφγανούς.

“Δεν θα ξεχάσω όταν πήγα στο Αφγανιστάν για δημοσιογραφική αποστολή που οι περισσότεροι μού ζητούσαν να τους φέρω μια σημαία της χώρας τους”. 

 

Ο 35χρονος Mohammad Zafar Jaamay είναι ένας ακόμα “κάτοικος” του Rafaelo Resort. 

Η κόρη του είναι 18 μηνών και έχει ζήσει όλη της τη ζωή σε αυτή την ενδιάμεση στάση.

“Δίδασκα αγγλική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο στην Καμπούλ και παράλληλα δούλευα για μια αμερικανική οργάνωση. Είχα μια πολύ ωραία και άνετη ζωή στο Αφγανιστάν. Σπίτι, δουλειά, υλικά αγαθά, όνειρα για το μέλλον. Θα ξεκινούσα το διδακτορικό μου τον Σεπτέμβρη. Οι Ταλιμπάν σού επιβάλλουν να τους υπακούς τυφλά ενώ εγώ θέλω να είμαι ένας άνθρωπος ελεύθερος, ανεξάρτητος” λέει στο Magazine. 

“Εγώ ήμουν περίπτωση ‘p2’. Άνηκα δηλαδή στην κατηγορία ‘priority 2’ γιατί δούλευα για οργάνωση που χρηματοδοτούνταν από την αμερικανική κυβέρνηση. Αυτό σήμαινε ότι ήμουν στις ομάδες άμεσης προτεραιότητας για μετεγκατάσταση στις ΗΠΑ. Θα έπρεπε μετά από έναν-δύο μήνες να έχουμε φύγει από εδώ” εξηγεί ο Jaamay. 

Η αβεβαιότητα, η ματαίωση και η εξαναγκασμένη παθητικοποίηση σε αυτή τη “χρυσή φυλακή”, όπως την λένε οι πρόσφυγες, είναι αυτό που αποτυπώνεται άλλωστε και στις περισσότερες φωτογραφίες του Ιλίρ Τσούκο. 

Ο φωτογράφος όμως ξεχωρίζει μια άλλη, διαφορετική.

“Αν πρέπει να αφηγηθώ την ιστορία μέσα από μια φωτογραφία, τότε αυτή είναι σίγουρα τα παιδιά που παίζουν μέσα σε ένα μαύρο φόντο. Έχω μεγαλώσει με τη φράση, ‘Ό,τι κάνουμε το κάνουμε για εσάς. Αν είστε εσείς χαρούμενοι, είμαστε κι εμείς”. Βλέποντας αυτά τα παιδιά, θυμήθηκα και τους δικούς μου γονείς που ήταν μετανάστες στην Ελλάδα. Αυτή η ανεμελιά των παιδιών είναι η μοναδική δύναμη που έχει απομείνει στους γονείς”. 

 

"Ο ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ ΔΕΝ ΕΒΡΙΣΚΕ ΟΥΤΕ ΕΝΑΝ ΝΑ ΠΕΙ «ΝΑΙ, ΕΧΩ ΠΡΟΒΛΗΜΑ!»"

Οι Αφγανοί με τους οποίους συνομιλώ εκφράζουν αυθόρμητα την ευγνωμοσύνη τους για την αλβανική κοινωνία. Αναρωτιέμαι αν όντως υπήρξε τόση μεγάλη αποδοχή ή αν νιώθουν την ηθική υποχρέωση να μιλήσουν ευγενικά για τη χώρα που τους φιλοξενεί. 

“Δεν υπάρχει αλβανική οικογένεια που να μην έχει τουλάχιστον ένα μέλος της μετανάστη κάπου. Υπάρχει μια έντονη κοινή εμπειρία με αυτούς τους ανθρώπους. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι είχε έρθει ένας ξένος δημοσιογράφος να κάνει ρεπορτάζ για τους Αφγανούς στην Αλβανία. Ρώτησε τουλάχιστον 15 ντόπιους, ευελπιστώντας ότι έστω κι ένας θα εκφράσει δυσαρέσκεια, θα περιγράψει ένα πρόβλημα. Δεν έβρισκε με τίποτα. Ίσως να παίζει ρόλο το ότι γνώριζαν ότι πρόκειται για μια προσωρινή διαμονή. Ή ίσως να είχαν διαφορετική στάση αν επωμιζόταν τα έξοδα το αλβανικό κράτος. Αλλά σίγουρα επιδρά θετικά και η κοινή εμπειρία της μετανάστευσης” λέει ο Ιλίρ Τσούκο. 

“Μια ντόπια έχει ένα μικρό μαγαζάκι που το καλοκαίρι φτιάχνει πίτσες. Επειδή το μέρος είναι αμιγώς τουριστικό και τον χειμώνα δεν κινείται τίποτα, έδωσε το μαγαζί της σε δύο κορίτσια 20 χρονών για να το δουλεύουν τον χειμώνα και να φτιάχνουν αφγανικό φαγητό για την κοινότητα. Απέναντι από το ξενοδοχείο, ένας Αλβανός έχει ένα περίπτερο και το δούλευε μαζί με τρεις Αφγανούς. Πώς δυο άνθρωποι που δεν μιλούν καμία κοινή γλώσσα καταφέρνουν να δουλέψουν μαζί ένα ταμείο και να συνεργαστούν; Δεν είναι περίεργο; Μάλλον επειδή οι άνθρωποι, αν θέλουν, μπορούν”.  

Κάποιοι επινόησαν τρόπους να μην σπαταληθούν άσκοπα οι μήνες τους στο τουριστικό θέρετρο.

Άλλοι όμως το βιώνουν με θλίψη και ποικίλες ψυχοσωματικές συνέπειες. Προσπαθούν να μάθουν να ξαναονειρεύονται και κάποια καλά νέα που έφτασαν πρόσφατα, βοηθούν σε αυτό. Οι φάκελοι με τις εξατομικευμένες υποθέσεις των 650 Αφγανών που έχουν απομείνει στην Αλβανία, εξετάζονται αυτή την περίοδο από τον Καναδά και τις ΗΠΑ. 

“Εφόσον δεν προκύψουν αμφιβολίες κατά την εξέταση του φακέλου τους, προβλέπουμε ότι όλοι θα μεταφερθούν στην Αμερική μέσα στους επόμενους 3-4 μήνες. Αμφιβολίες ανακύπτουν όταν κατά τη διερεύνηση του φακέλου τους κρίνεται ότι αποτελούν εν δυνάμει δημόσιο κίνδυνο για την ασφάλεια της χώρας. Αυτό σημαίνει σχέσεις με τους Ταλιμπάν, να εμφανιστούν τα αποτυπώματά τους σε κάποια βάση δεδομένων ή απλώς ένα οικογενειακό όνομα, ένα επίθετο, που μας κινεί τις υποψίες και πρέπει να διερευνηθεί καλύτερα” λέει στο Magazine, υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας, αμερικανική πηγή που βρίσκεται κοντά στις συγκεκριμένες υποθέσεις.  

“ΠΡΟΣΕΥΧΟΜΑΙ ΟΤΙ ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΘΑ ΕΙΜΑΙ ΣΤΗ ΘΕΣΗ ΤΟΥΣ” 

Ο Mustafa Noorzai μόλις γιόρτασε τα 22α γενέθλιά του. Ήταν κι αυτός ένας από τους Αφγανούς που είχαν μείνει κολλημένοι στο Rafaelo Resort για αρκετούς μήνες και τελικά τα κατάφερε. Τώρα ζει μια νέα ζωή στον Καναδά. Ίσως όχι τυχαία, νιώθοντας πια ασφαλής στον τελικό του προορισμό, είναι ο μόνος από τους συνεντευξιαζόμενους που επιθυμεί να σχολιάσει την κατάσταση με μια πιο πολιτική χροιά. 

“Δεν ντρέπομαι να το πω. Καμία χώρα δεν έχει δικαίωμα να εισβάλλει σε μια άλλη χώρα. Μπορείς να κάνεις μπίζνες ή να έχεις διπλωματικές σχέσεις αλλά μέχρι εκεί. Προκάλεσαν εμφύλιο πόλεμο στο Αφγανιστάν. Σιχαίνομαι τον πόλεμο. Έχω ζήσει όλη μου τη ζωή μέσα στον πόλεμο. Όσο για τους Ταλιμπάν, είτε μας αρέσει είτε όχι, είναι μέρος της αφγανικής κοινωνίας. Πρέπει να νιώσουν την πίεση από τον αφγανικό λαό και να ακούσουν τα αιτήματά του. Εγώ θέλω να μορφωθώ, να δυναμώσω και να βοηθήσω την πατρίδα μου” λέει ο νεαρός στο Magazine.

Στον Καναδά είναι πολύ αργά, περασμένες 2 το βράδυ. Ο Μustafa πρέπει να κλείσει γιατί το πρωί έχει μάθημα στο πανεπιστήμιο. Στην Αλβανία, ο Αλί* μόλις έχει ξυπνήσει για να περάσει άλλη μια μέρα στο ξενοδοχείο. 

“Σήμερα κάποιοι Αφγανοί φεύγουν από το Rafaelo. Πετάνε για Αμερική. Μόλις κλείσουμε το τηλέφωνο θα πάω να τους χαιρετήσω. Προσεύχομαι ότι μια μέρα θα είμαι στη θέση τους.”

*Το όνομα έχει αλλαχθεί κατόπιν παράκλησης του συνεντευξιαζόμενου για λόγους προστασίας. 

 

Ποδόσφαιρο στην πισίνα.

“Life in Limbo”- Φωτογραφίες: Ιλίρ Τσούκο
Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 1-29 Απριλίου και διεξάγεται στον χώρο space52. Επιμέλεια έκθεσης: Adela Demetja  Η έκθεση υποστηρίζεται από το Heinrich Boll Stiftung-Θεσσαλονίκη και το Αλβανικό Κέντρο Φωτογραφίας. Η επίσκεψη στον χώρο τις υπόλοιπες ημέρες πραγματοποιείται κατόπιν ραντεβού με τον χώρο.

Πηγή: news247.gr