•  -Απάντηση-σοκ από το Αρχηγείο της Πυροσβεστικής στην «Ελληνικό Μετρό», η οποία από τον Ιούλιο του 2022 ζήτησε  «Πιστοποιητικά Πυροπροστασίας» των σταθμών του Μετρό.
• -“Δεν υπάρχει η απαραίτητη Κανονιστική Πράξη που να το ορίζει ρητά ως απαιτούμενο δικαιολογητικό, προκειμένου μια επιχείρηση ή εγκατάσταση να λάβει άδεια, έγκριση ή γνωστοποίηση”.
• -Δίκτυα πυρόσβεσης και πυρανίχνευσης απουσιάζουν ή δεν λειτουργούν.
• -Η πρόσβαση των πυροσβεστικών και διασωστικών οχημάτων είναι προβληματική έως αδύνατη.
• -Δεν λειτουργούν πολλά από τα συστήματα απαγωγής καπνού.
• -Τα κέντρα ελέγχου για την παρακολούθηση και απομακρυσμένη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων, δεν λειτουργούν ή δεν έχουν υπαλλήλους.
• -Δεν υπάρχουν διαδικασίες ενάντια στη διαρροή επικίνδυνων υλικών, ούτε ειδικά οχήματα επέμβασης για κίνηση πάνω στις γραμμές.
• -Οι σταθμοί συγκέντρωσης εκτάκτου ανάγκης δεν παρέχουν προστασία έναντι του καπνού και της φωτιάς.
• -Δεν είναι δυνατή η ενδοεπικοινωνία εντός των σηράγγων, είτε μέσω ασυρμάτου είτε μέσω κινητών τηλεφώνων.

 

Του Άρη Χατζηγεωργίου 

Σε ένα επικίνδυνο κενό ως προς τα μέτρα πυροπροστασίας και ειδικά της αποκαλούμενης «ενεργητικής πυροπροστασίας», έχει αφήσει το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών τις πάσης μορφής σιδηροδρομικές σήραγγες, τρένων και μετρό, που υπάρχουν στην Ελλάδα.

Το έλλειμμα στις νομικές διατάξεις που ορίζουν τις προδιαγραφές για τα μέτρα ενεργητικής πυροπροστασίας, καταγράφεται σε υπηρεσιακό έγγραφο που υπογράφει το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος (ΑΠΣ) και αποκαλύπτουν σήμερα οι Data Journalists. Το έγγραφο φέρει ως ημερομηνία την 22α Ιουνίου 2023 και είναι μέρος αλληλογραφίας που φαίνεται να εξελίσσεται εδώ και μήνες ανάμεσα στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και την Αττικό Μετρό (νυν Ελληνικό Μετρό), που είναι αρμόδια για την κατασκευή του δικτύου των αστικών σιδηροδρόμων.

Με δεδομένη την καθημερινή κυκλοφορία εκατομμυρίων επιβατών στο Μετρό της Αθήνας αλλά και το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών που ευτυχώς δεν συνέβη μέσα σε σήραγγα διότι τότε, η φωτιά που ξέσπασε θα προκαλούσε πολλαπλάσια θύματα, η ανάγκη λήψης μέτρων πυροπροστασίας είναι επιβεβλημένη. Και όμως, όπως ρητά αναφέρει το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος στο ξεκίνημα της απάντησής του:

«Στη χώρα μας δεν υφίσταται νομοθετικό πλαίσιο που να καθορίζει τα αναγκαία μέτρα και μέσα πυροπροστασίας σε υπόγειους σταθμούς ελαφρών σιδηροδρομικών υποδομών, όπως μετρό, τραμ, τρένο, τα οποία διεθνώς υπόκεινται σε τοπικές τεχνικές απαιτήσεις (εθνική νομοθεσία) οδικής κυκλοφορίας, σύμφωνα με τις αντίστοιχες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα ανωτέρω τοπικά συστήματα δημόσιων συγκοινωνιών αποτελούν ειδικά τεχνικά έργα και έχουν κατασκευαστεί και λειτουργούν επί σειρά ετών χωρίς την υποχρέωση λήψης εξειδικευμένων μέτρων και μέσων πυροπροστασίας κατά το στάδιο της κατασκευής τους».

Το Αρχηγείο της Πυροσβεστικής απαντά στην «Ελληνικό Μετρό» η οποία έχει από τον Ιούλιο του 2022 ζητήσει με επιστολή της πληροφορίες σχετικά με τα «Πιστοποιητικά Πυροπροστασίας» των σταθμών του Μετρό.

Όπως φαίνεται, το ΑΠΣ έχει στείλει ένα προσχέδιο απάντησης τον Οκτώβριο του 2022 και ένα διορθωμένο προσχέδιο στις 21/4/2023 αφού έχει προηγηθεί, μία ημέρα πριν, σύσκεψη μεταξύ στελεχών της Πυροσβεστικής με στελέχη της τότε «Αττικό Μετρό». Είναι προφανές, ότι αυτή η τελευταία σύσκεψη (20/4/23) γίνεται στον απόηχο του δυστυχήματος των Τεμπών και της μεγάλης αναστάτωσης που ακολούθησε καθώς, ένα από τα θέματα που αναδείχθηκαν ήταν και η κακή κατάσταση των σηράγγων του ΟΣΕ από πλευράς πυρασφάλειας.

Με όλα αυτά τα δεδομένα, ο εκπρόσωπος του ΑΠΣ δεν διστάζει να τονίσει εξαρχής την έλλειψη νομοθετικού πλαισίου, ενώ στο τέλος της απάντησης θα αναδείξει ως κεντρικό υπεύθυνο το υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών που θα πρέπει να αναλάβει σχετική «πρωτοβουλία». Στο εσωτερικό του εγγράφου όμως αναλύονται ευρύτερα τα δεδομένα και, μεταξύ άλλων, αναφέρεται ότι:

• >Σύμφωνα με έγγραφο του 2018, της Διεύθυνσης Αρχιτεκτονικής, Οικοδομικών Κανονισμών και Αδειοδοτήσεων (ΔΑΟΚΑ) του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, «οι υπόγειοι σταθμοί αναμονής συγκοινωνιακών μέσων δεν εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής του Προεδρικού Διατάγματος 41/2018 για τον Κανονισμό Πυροπροστασίας κτιρίων, δεδομένου ότι δεν αποτελούν κτίρια».
• >Η Πυροσβεστική, με μια σειρά εγγράφων από το 1999 έως το 2013, έχει υποβάλει τις προτάσεις της για τα μέτρα πυροπροστασίας στους υπόγειους σταθμούς και το μόνιμο υδροδοτικό δίκτυο που απαιτείται.
• >Όμως η Αττικό Μετρό έχει θέσει στην Πυροσβεστική το θέμα της «Ενεργητικής Πυροπροστασίας», ρωτώντας ήδη από τον Ιούλιο του 2022 σχετικά με την υποχρέωση έκδοσης Πιστοποιητικού Ενεργητικής Πυροπροστασίας.
• >Η απάντηση του Αρχηγείου του Πυροσβεστικού Σώματος σε σχέση με την Ενεργητική Πυροπροστασία και την έκδοση σχετικού Πιστοποιητικού, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει η απαραίτητη Κανονιστική Πράξη που να το ορίζει ρητά ως απαιτούμενο δικαιολογητικό προκειμένου μια επιχείρηση ή εγκατάσταση να λάβει άδεια, έγκριση ή γνωστοποίηση.
• >Στην κατακλείδα του εγγράφου, καταδεικνύεται ως αρμόδιος για την έλλειψη αυτή, το «καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών». Όπως αναφέρει το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος, είναι το συγκεκριμένο υπουργείο από το οποίο «πρέπει να αναληφθεί πρωτοβουλία» και στη συνέχεια η Πυροσβεστική είναι πρόθυμη να συμβάλει στην Ομάδα Εργασίας που απαιτείται να συγκροτηθεί.
• >Μάλιστα, ενώ η επιστολή απευθύνεται στην «Ελληνικό Μετρό», η Πυροσβεστική μιλά για «αναγκαιότητα σύνταξης και έκδοσης κανονιστικής πράξης», η οποία αφορά γενικότερα σε «σιδηροδρομικές σήραγγες και σταθμούς» στους οποίους θα περιλαμβάνονται «και οι ελαφρές σιδηροδρομικές σήραγγες (μετρό, τραμ κλπ)».

Μέχρι να βγει αυτή η διάταξη, η Πυροσβεστική υπενθυμίζει ότι έχει προτείνει από τον Σεπτέμβριο του 2018 μια σειρά από μέτρα για την πυροπροστασία των σιδηροδρομικών σηράγγων και των υπόγειων σταθμών. Επίσης, προτρέπει τους αρμόδιους να ακολουθούν όσα αναφέρονται στην διεθνή βιβλιογραφία αναφέροντας συγκεκριμένα τον Αμερικανικό Οργανισμό Πυρασφάλειας (National Fire Protection Association) και ειδικά το πρότυπο NFPA 130/2023.

(pdf ΕΔΩ)

Όμως το Αρχηγείο του Πυροσβεστικού Σώματος ξεκαθαρίζει ότι, πέρα από τα διεθνή πρότυπα και τις υποδείξεις του, υπάρχει νομοθετικό κενό που εμποδίζει να εκδοθούν Πιστοποιητικά Ενεργητικής Πυροπροστασίας. Αυτό σημαίνει ότι εάν προκύψει κάποιο συμβάν μέσα σε σιδηροδρομική σήραγγα, η έλλειψη αυτή προφανώς θα ληφθεί υπόψιν από τις ανακριτικές αρχές που θα το διερευνήσουν προκειμένου να αποδώσουν ευθύνες. Ευχής έργο θα ήταν ποτέ να μην απαιτηθεί κάτι τέτοιο αλλά εδώ πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι:

1. Στο πόρισμα των δικαστικών εμπειρογνωμόνων που παρήγγειλε η Εισαγγελία Λάρισας για το δυστύχημα στα Τέμπη, περιγράφεται αναλυτικά η συμβολή της πυρκαγιάς που ξέσπασε μετά την μετωπική σύγκρουση. Εκεί αναφέρεται ότι «η ηλεκτράμαξα της επιβατικής αμαξοστοιχίας μαζί με τον φλεγόμενο μετασχηματιστή της, κατέληξε στο πρανές της σιδηροδρομικής γραμμής, όπου πάνω και δίπλα από αυτή κατέληξαν και τα συντρίμμια των βαγονιών 1 της πρώτης θέσης και του κυλικείου, όπως επίσης και το βαγόνι 2 (πρώτο της δεύτερης θέσης), τα οποία λόγω των υλικών κατασκευής τους (υφασμάτινα καθίσματα, ξύλινη επένδυση στα πλαϊνά και στο πάτωμα, αφρολέξ καθισμάτων, πολυεστερικές κουρτίνες κ.ά.) ξεκίνησαν να καίγονται, προκαλώντας έτσι την πυρκαγιά». Αυτή η επισήμανση παραπέμπει σαφώς σε αλλαγή των προδιαγραφών έγκρισης τροχαίου υλικού.
2.  Λίγες μέρες μετά τα Τέμπη, στις 27 Μαρτίου 2023, οι Data Journalists δημοσιοποίησαν ολόκληρη την έκθεση-σοκ για τις 15 μεγάλες σιδηροδρομικές σήραγγες του ΟΣΕ, βάσει αυτοψιών που είχε πραγματοποιήσει η Πυροσβεστική ( datajournalists.co.uk )

Οι ελλείψεις που διαπίστωσαν οι εμπειρογνώμονες της Πυροσβεστικής περιέγραφαν σε ομένες περιπτώσεις τις σήραγγες – για την κατασκευή των οποίων ξοδεύτηκαν εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ, ως φονικές ποντικοπαγίδες, καθώς:

• >Δίκτυα πυρόσβεσης και πυρανίχνευσης απουσιάζουν ή δεν λειτουργούν.
• >Η πρόσβαση των πυροσβεστικών και διασωστικών οχημάτων είναι προβληματική έως αδύνατη. Το πρόβλημα αυτό αφορά στην συντριπτική πλειονότητα των σηράγγων, ακόμη και ορισμένων που κατασκευάστηκαν τα τελευταία χρόνια.
• >Δεν λειτουργούν πολλά από τα συστήματα απαγωγής καπνού.
• >Τα κέντρα ελέγχου για την παρακολούθηση και απομακρυσμένη διαχείριση εκτάκτων καταστάσεων, δεν λειτουργούν ή δεν έχουν υπαλλήλους.
• >Δεν υπάρχουν διαδικασίες ενάντια στην διαρροή επικίνδυνων υλικών, ούτε ειδικά οχήματα επέμβασης για κίνηση πάνω στις γραμμές.
• >Οι σταθμοί συγκέντρωσης εκτάκτου ανάγκης δεν παρέχουν προστασία έναντι του καπνού και της φωτιάς.
• >Δεν είναι δυνατή η ενδοεπικοινωνία εντός των σηράγγων, είτε μέσω ασυρμάτου είτε μέσω κινητών τηλεφώνων.

3.  Με αφορμή την πρόσφατη βλάβη και ακινητοποίηση της αμαξοστοιχίας Ιντερσίτι 53 (Θεσσαλονίκη-Αθήνα) στις 29 Ιουνίου 2023 μέσα στην σήραγγα της Όθρυος, τα ερωτήματα για την ασφάλεια πυροπροστασίας των σηράγγων επανήλθαν. Οι 325 επιβάτες της αμαξοστοιχίας παρέμειναν εγκλωβισμένοι για 1,5 ώρα μέσα στην σήραγγα η οποία ήταν μία από τις 15 της έκθεσης αυτοψιών της Πυροσβεστικής. Ο ΟΣΕ τότε επέμεινε ότι τα προβλήματα που είχαν εντοπιστεί από την Πυροσβεστική είχαν αποκατασταθεί.
4. Το Σάββατο 10 Ιουνίου 2023 καταγράφηκε για πρώτη φορά εκδήλωση πυρκαγιάς μέσα στο νέο τμήμα του δικτύου Μετρό της Αθήνας και συγκεκριμένα τον σταθμό «Κεραμεικός». Η φωτιά ξέσπασε σε κυλιόμενη σκάλα που οδηγεί στις αποβάθρες μετά τις 7 μ.μ, ο χώρος γέμισε καπνούς και ο σταθμός έκλεισε για τους επιβάτες μέχρι τις 10 το βράδυ ενώ οι συρμοί διέρχονταν χωρίς να κάνουν στάση. Η φωτιά γέννησε ερωτηματικά για την πιθανότητα ελλιπούς συντήρησης καθώς, σύμφωνα με πληροφορίες, εντοπίστηκε ότι ξεκίνησε στο εσωτερικό της κυλιόμενης σκάλας από κάποια πηγή (πιθανώς αποτσίγαρο) που πυροδότησε τα «σκουπίδια» (σκόνες, τρίχες κλπ) που συσσωρεύονται εκεί αλλά θα έπρεπε να απομακρύνονται από τα εξουσιοδοτημένα συνεργεία.

*Σε αντιδιαστολή με την Ενεργητική Πυροπροστασία, η Παθητική Πυροπροστασία αφορά στα μέτρα που έχουν ληφθεί την ώρα που σχεδιάζεται και κατασκευάζεται ένα κτίριο. Μέτρα που εξασφαλίζουν, για παράδειγμα, την έγκαιρη και ασφαλή διαφυγή του κοινού σε περίπτωση συμβάντος και την αποφυγή μετάδοσης της πυρκαγιάς σε άλλους χώρους.

Η Ενεργητική Πυροπροστασία αφορά στα μέσα εκείνα που μπορούν να εξακριβώνουν εγκαίρως μια πυρκαγιά και την αντιμετωπίζουν πριν καταστεί ανεξέλεγκτη. Τέτοια μέσα θεωρούνται διάφορα αυτόματα συστήματα όπως εκείνα για την πυρανίχνευση και αυτόματη κατάσβεση με καταιονισμό ύδατος, την ανίχνευση εκρηκτικών μειγμάτων, την αναγγελία πυρκαγιάς, την λειτουργία ομάδων πυροπροστασίας κ.ά.

Πηγή : datajournalists.co.uk