Στον Σμόλικα βρίσκεται το αρχαιότερο πεύκο της χώρας, σε υψόμετρο 2.000 μέτρων εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου.
Η διάμετρος του δέντρου ανέρχεται στα 2,30 μέτρα, ενώ η ηλικία της λευκόδερμης πεύκης μετρήθηκε με τη μέθοδο της δενδροχρονολόγησης (tree – ring dating), που είναι η πιο ακριβής που υπάρχει σήμερα.
Σύμφωνα με το epiruspost.gr, η ηλικία που μετρήθηκε ήταν 1075 ετών, γεγονός που το καθιστά το αρχαιότερο ζωντανό πεύκο της Ελλάδας και το δεύτερο γηραιότερο στην Ευρώπη.
Την αγωνία τους για τα έργα τα οποία πραγματοποιούνται στο ρέμα Γιότσα Γρεβενών εκφράζουν οι Ορειβατικοί Σύλλογοι της Ηπείρου, της Κερκύρας και της Δυτικής Μακεδονίας.
Τα έργα αφορούν την κατασκευή υδροηλεκτρικού εργοστασίου εντός των ορίων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου.
Τα σκαπτικά μηχανήματα ανοίγουν δρόμους και πραγματοποιούνται συνοδά έργα καταστρέφοντας δάσος, πρανή αλλά και τμήμα του διεθνούς μονοπατιού Ε6 Δίστρατο Σαμαρίνα. Ο Σταθμός Ηλεκτροπαραγωγής χωροθετείται εντός περιοχής του Εθνικού Καταλόγου Νatura 2000 ΖΕΠ – ΕΔΖ Ζώνη Ειδικής Προστασίας GR2130002 «Κορυφές Όρους Σμόλικας», στην οποία μεταξύ άλλων συμπεριλαμβάνονται οικότοποι προτεραιότητας από μεσογειακά πευκοδάση με ενδημικά μαυρόπευκα.
Το ρέμα Γιότσα βρίσκεται εντός ζώνης εξάπλωσης των ειδών ιχθυοπανίδας Salmo farioides και Barbus prespensis και σε Ζώνη Ειδικής Προστασίας της ορνιθοπανίδας που αφορά τον χρυσαετό και τρία ακόμη προστατευόμενα από την ΕΕ είδη.
«Συμφωνούμε με τον Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου ο οποίος τονίζει τις επιπτώσεις της διάνοιξης της οδού και της εγκατάστασης του αγωγού στην φύση και καταλήγει στο ότι θα δημιουργηθούν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στην υπόσταση και στις αξίες του πάρκου» σημειώνεται στην ανοιχτή επιστολή.
Αρχικά, περιβαλλοντικές οργανώσεις με εξώδικο στις 27 Απρίλιου σταμάτησαν τις εργασίες στο Ρέμα Γιότσα και απαίτησαν την άμεση ανάκληση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ). Δυστυχώς, με την 2η τροποποίηση της ΑΕΠΟ τον Μάιο του 2024 άναψε το «πράσινο φως» στην κατασκευή του έργου στην καρδιά της Πίνδου. Παρά τις πρόσφατες εξαγγελίες του Πρωθυπουργού για τα «Απάτητα Βουνά» διαπιστώνεται ότι τελικώς αυτά καταπατούνται από λόμπυ Βιομηχανιών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΒΑΠΕ).
«Οι Ορειβατικοί Σύλλογοι δεν μπορούν να αδιαφορήσουν σε αυτό όπως και σε κάθε καταστροφή της φύσης. Όσοι δεν τη σέβονται θα μας βρίσκουν μπροστά τους μαζί με τις τοπικές κοινότητες και τους φορείς των Εθνικών Δρυμών.
Δια της παρούσας επιστολής σας καλούμε να ενεργήσετε όσον το δυνατόν ταχύτερα, δείχνοντας τη μέγιστη δυνατή περιβαλλοντική ευαισθησία, ώστε να αποτραπεί η κατασκευή αυτού του καταστρεπτικού για την καρδιά της Πίνδου, και αμφιβόλου αναγκαιότητας, υδροηλεκτρικού έργου αφού η εφαρμογή της ως άνω ΑΕΠΟ, θα βλάψει σημαντικά την οικολογική συνοχή και λειτουργία του οικοσυστήματος του όρους Σμόλικας, το οποίο είναι ήδη επιβαρυμένο από τις δασικές πυρκαγιές του 2001 και 2007» καταλήγει η επιστολή.
Σοβαρότατες συνέπειες στον παραδοσιακό χαρακτήρα του Μεγάλου Πάπιγκου αλλά και στο ευαίσθητο οικοσύστημα του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου έχουν οι οικοδομικές δραστηριότητες που αναπτύσσονται στον οικισμό, για να ανεγείρει ο εφοπλιστής Αντώνης Λαιμός δύο διώροφες κατοικίες ● Για να ολοκληρωθεί το έργο, παραβιάζονται εξόφθαλμα τα -υποτίθεται αυστηρά- γεωγραφικά όρια του χωριού και μετατρέπεται σε εργοτάξιο ένα ιδιαίτερα πολύτιμο φυσικό τοπίο.
Tην παράνομη παραβίαση των ορίων του παραδοσιακού οικισμού του Μεγάλου Πάπιγκου και του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου για την εξυπηρέτηση οικοδομικής δραστηριότητας καταγγέλλουν έξι περιβαλλοντικές οργανώσεις και ζητούν την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων Αρχών, που μέχρι σήμερα σφυρίζουν αδιάφορα. Το ενδιαφέρον σε αυτή την υπόθεση και τις διαδικασίες που ακολουθήθηκαν και στηλιτεύουν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις είναι ότι η οικοδομική δραστηριότητα, στην οποία αναφέρονται, αφορά την ανέγερση δύο διώροφων κατοικιών, συνολικού εμβαδού περίπου 700 τετραγωνικών μέτρων, από τον εφοπλιστή Αντώνη Λαιμό.
Τα όρια του οικισμού του Πάπιγκου έχουν καθοριστεί προ τριακονταετίας, με απόφαση του νομάρχη Ιωαννίνων (ΦΕΚ Δ΄ 272/1990) που συνοδεύεται από σχεδιάγραμμα με γραμμή οριοθέτησης και θεώρηση της Πολεοδομίας. Δεδομένου ότι το Πάπιγκο προστατεύεται από το 1979 ως παραδοσιακός οικισμός, εντός των ορίων του οικισμού επιτρέπεται η δόμηση με περιορισμούς.
Ως νότιο όριο του οικισμού έχει οριστεί το νεκροταφείο του οικισμού της εκκλησίας Αγ. Νικολάου. Το όριο του οικισμού αποτελεί και το κοινό όριο με τον Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου (Τμήμα Βίκος) που αποτελεί Περιοχή Προστασίας της Φύσης, σύμφωνα με την Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) χαρακτηρισμού του Εθνικού Πάρκου και καθορισμού ζωνών προστασίας. Ετσι, εκτός των ορίων του οικισμού απαγορεύονται όλες οι δραστηριότητες, περιλαμβανομένων της δόμησης και της διάνοιξης δρόμων, εξαιρουμένων αυτών που σχετίζονται με την προστασία του Εθνικού Πάρκου.
Σύμφωνα με τις περιβαλλοντικές οργανώσεις, κάθε προσπάθεια εν τοις πράγμασι «διεύρυνσης» των ορίων του οικισμού νοτίως του νεκροταφείου θα έχει ως αποτέλεσμα την παράνομη, δραματική αλλοίωση του παραδοσιακού χαρακτήρα και της εικόνας του ιστορικού οικισμού. Παράλληλα, συνιστά βάναυση παραβίαση μιας από τις πιο ευαίσθητες και σημαντικές ζώνες του Εθνικού Πάρκου, υπονομεύοντας τους ζωτικούς όρους προστασίας του. Επιπλέον, τονίζουν ότι, καθώς η περιοχή είναι ενταγμένη στο Δίκτυο Natura 2000, υφίσταται και παράβαση των Οδηγιών της Ε.Ε. για τους οικοτόπους και τα άγρια πτηνά.
Αγνοούν τις αντιδράσεις
Παρ’ όλα αυτά τα ξεκάθαρα δεδομένα, συνεχίζονται εδώ και μήνες απρόσκοπτα οι εργασίες κατασκευής δυο οικιών, εκτός των ορίων του παραδοσιακού οικισμού και εντός του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου. Σε όλο αυτό το διάστημα, περιβαλλοντικές οργανώσεις και κάτοικοι της περιοχής απευθύνθηκαν στις αρμόδιες Αρχές, ζητώντας την παρέμβασή τους για αποκατάσταση της νομιμότητας. Αρχικά, το θέμα αναδείχθηκε από την Τοπική Επιτροπή της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ) Ζαγορίου και σε συνέχεια με επιστολή της ΕΛΛΕΤ προς τον Δήμο Ζαγορίου. Ετσι, σταμάτησε η παράνομη διαδικασία αλλαγής του ορίου οικισμού, που είχε ξεκινήσει με απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου και έπειτα από αίτημα των πωλητών των οικοπέδων στον εφοπλιστή Αντώνη Λαιμό.
Εντούτοις, ο Δήμος Ζαγορίου, στο πλαίσιο της υποχρέωσης για παροχή των ορίων των οικισμών για την ολοκλήρωση των δασικών χαρτών και στο όνομα της διόρθωσης λαθών που υπήρχαν, υπέβαλε στην αντίστοιχη εφαρμογή της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε., μεταξύ άλλων, χαρτογραφικό υπόβαθρο, στο οποίο αυθαίρετα εμφανίζονται διευρυμένα τα όρια του οικισμού, σε σχέση με τα ισχύοντα όρια. Επί της ουσίας, επεκτείνοντας τα όρια του οικισμού μέσα στον πυρήνα του Εθνικού Πάρκου.
Αυτή η επέκταση των ορίων του οικισμού -που, όπως αποδεικνύεται από τα γεγονότα, έγινε με σκοπό την οικοπεδοποίηση τμημάτων του Πυρήνα του Εθνικού Πάρκου- είναι παράνομη, καθώς η μόνη νόμιμη διαδικασία κατά την οποία θα μπορούσαν να τροποποιηθούν τα όρια του οικισμού του Πάπιγκου θα ήταν η έκδοση σχετικού Προεδρικού Διατάγματος. Μάλιστα, όπως σημείωνε ο βουλευτής του ΜέΡΑ25, Κρίτων Αρσένης, σε επίκαιρη ερώτηση που είχε καταθέσει προς τον υπουργό Περιβάλλοντος (6/12/2021), «κατά την παραπάνω διαδικασία δεν προβλέφθηκε να γίνεται έλεγχος των ορίων των οικισμών από καμία υπηρεσία, πλην της Υπηρεσίας Δόμησης του Δήμου Ιωαννιτών (ΥΔΟΜ).
Κι όμως, αυτή η παράνομη οριοθέτηση - επέκταση του οικισμού χρησιμοποιήθηκε για την κύρωση του δασικού χάρτη της περιοχής. Εν συνεχεία, με βάση αυτή τη δήθεν οριοθέτηση του οικισμού (κατά παράβαση της ισχύουσας οριοθέτησης του 1990), η ΥΔΟΜ του Δήμου Ιωαννιτών εξέδωσε τις οικοδομικές άδειες για τις οικίες που κατασκευάζει ο εφοπλιστής δίπλα στο χωριό (στα νέα όριά του) και εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου.
Σύμφωνα πάντα με τον Κρίτωνα Αρσένη, «κατά την έγκριση της προαναφερθείσας άδειας δόμησης, ο μηχανικός - μελετητής στην τεχνική έκθεση καθορισμού του ορίου του οικισμού επικαλέστηκε το γεγονός ότι το προκύπτον όριο «ταυτίζεται με το όριο του οικισμού, όπως αυτό αρμοδίως αναρτήθηκε από τον Δήμο Ζαγορίου στην πλατφόρμα της ΚΤΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟ Α.Ε.». Δηλαδή, η αυθαίρετη ενέργεια της «διόρθωσης» των ορίων από τον Δήμο προκάλεσε τη «νομιμοποίηση» της άδειας δόμησης.
Χαλίκι να γίνει!
Τη σκυτάλη πήρε η Περιφέρεια Ηπείρου που, κατά παράβαση της ΚΥΑ χαρακτηρισμού του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, βελτίωσε και χαλικόστρωσε μια «διαδρομή», η οποία είχε τη μορφή ιχνών από κοπάδια των ζώων της περιοχής. Εκτοτε πραγματοποιείται συνεχής διέλευση μηχανημάτων δομικών έργων (εκσκαφέων, φορτηγών, μπετονιερών κ.λπ.) προς το οικόπεδο του εφοπλιστή, ενώ βρίσκεται εντός του πυρήνα του Εθνικού Πάρκου, όπου η δραστηριότητα αυτή απαγορεύεται, καθώς η κίνηση οχημάτων επιτρέπεται μόνο σε υφιστάμενους δρόμους και μόνο για εργασίες διαχείρισης και προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος.
Πώς επιτεύχθηκε κι αυτό; Ο εργολάβος του έργου αιτήθηκε προς τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) χορήγηση άδειας διέλευσης μέσω του δήθεν αγροτικού δρόμου προς το οικόπεδο, στην οποία επικαλέστηκε «έκτακτο περιστατικό». Ο ΟΦΥΠΕΚΑ αρνήθηκε την παροχή άδειας, αλλά ο περιφερειάρχης Ηπείρου, Αλέξανδρος Καχριμάνης, διαβίβασε και υποστήριξε ως «επιτακτική» την παροχή της. Και στην απάντησή του προς τον Κρίτωνα Αρσένη ο υφυπουργός Περιβάλλοντος, Νίκος Ταγαράς, περιορίστηκε στην αναφορά ότι οι υπηρεσίες του Δήμου και της Περιφέρειας «βεβαιώνουν ότι οι υπό δόμηση εκτάσεις βρίσκονται εντός ορίου οικισμού».
«Δυστυχώς, οι Αρχές μέχρι τώρα έχουν επιδείξει σκανδαλώδη αδράνεια και αδιαφορία, με συνέπεια την προσβολή κάθε έννοιας νομιμότητας και την υποβάθμιση του συνταγματικά προστατευόμενου φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος. Παράλληλα, η Αστυνομία, το Δασαρχείο και οι Διευθύνσεις Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Ηπείρου και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Ηπείρου - Δυτικής Μακεδονίας, που έχουν ενημερωθεί, αδρανούν επιδεικτικά και δεν έχουν ακόμα εκτελέσει τα κατά νόμο καθήκοντά τους για διακοπή των παράνομων δραστηριοτήτων και έλεγχο των παραβατών», καταγγέλλουν η «Καλλιστώ», η Ελληνική Εταιρεία Προστασία της Φύσης, η Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού (ΕΛΛΕΤ), η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία», η ΑΝΙΜΑ και ο Σύλλογος Προστασίας Περιβάλλοντος Ιωαννίνων.
Διαπιστωμένες παρανομίες
Μοναδική εξαίρεση αποτελεί η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου του ΟΦΥΠΕΚΑ, που έχει κατά το νόμο την αρμοδιότητα διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου. Σε απάντησή του σε αίτηση της περιβαλλοντικής οργάνωσης «Καλλιστώ» (20/4/202), ο ΟΦΥΠΕΚΑ αναγνωρίζει ότι το νότιο όριο του οικισμού του Μεγάλου Πάπιγκου είναι το νεκροταφείο, διαπιστώνει την παράνομη χρήση του δήθεν «δρόμου» εντός της Περιοχής Προστασίας της Φύσης, Πυρήνα Βίκου του Εθνικού Πάρκου, και καλεί τις αρμόδιες υπηρεσίες να προβούν στις νόμιμες ενέργειες.
Σε αυτό το ανησυχητικό πλαίσιο, και ενόσω οι εργασίες προχωρούν ταχύτατα εκτός του παραδοσιακού οικισμού και εντός του εθνικού δρυμού, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις ζητούν την άμεση παρέμβαση των αρμόδιων Αρχών, υπό τον συντονισμό της τοπικής μονάδας διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ, για τη διακοπή των οικοδομικών εργασιών και της παράνομης χρήσης τού δήθεν «δρόμου» εντός του πυρήνα του εθνικού πάρκου και την αποκατάσταση του προστατευόμενου φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής. Για την υπόθεση, η περιβαλλοντική οργάνωση «Καλλιστώ» έχει προσφύγει στο ΣτΕ, ενώ έχει καταθέσει και αίτηση αναστολής των εργασιών.
Το καλύτερο απ’ όλα είναι ότι αυτά συμβαίνουν, όταν ο οικισμός έχει χαρακτηριστεί ως Τόπος Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους και το υπουργείο Πολιτισμού υπέβαλε φέτος, κατόπιν πρότασης του πρωθυπουργού της Ελλάδας, φάκελο υποψηφιότητας για να συμπεριληφθεί το Ζαγόρι στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, λόγω του μοναδικού πολιτιστικού και περιβαλλοντικού του πλούτου.
Στην είσοδο του κάμπου των Ασπραγγέλων βρίσκεται το μνημείο της Ζαγορίσιας Γυναίκας της Πίνδου που είναι αφιερωμένο στη μνήμη των γυναικών του Ζαγορίου που με αυταπάρνηση συνέβαλαν τα μέγιστα για να αποκρουστεί η εισβολή των Ιταλικών δυνάμεων το φθινόπωρο του 1940. Το άγαλμα στήθηκε στη περιοχή τον Οκτώβριο του 1993. Είναι έργο του Θεσσαλού γλύπτη Γιώργου Καλακαλλά και το ύψος του φτάνει τα 6 μέτρα, ενώ το βάρος του είναι 1,7 τόνους.
Ενεργά στον αγώνα για την πατρίδα
Οι γυναίκες του Ζαγορίου στο πόλεμο του ’40 συμμετείχαν ενεργά στον αγώνα και σε αυτές οφείλεται ο έγκαιρος ανεφοδιασμός των Ελληνικών δυνάμεων που μάχονταν για να ανακόψουν την φασιστική εισβολή, η οποία μέσω της κοιλάδας του Αώου προσπαθούσε να φθάσει στο Μέτσοβο. Οι Έλληνες στρατιώτες, που το Νοέμβρη του 1940 είχαν οχυρωθεί και πολεμούσαν στη περιοχή του Βρυσοχωριού, εξαιτίας της απόστασης αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα με την τροφοδοσία τους.
Το χωριό απείχε από τα Γιάννινα περίπου 80 χιλιόμετρα και ο οδικός άξονας, την εποχή εκείνη, σταματούσε στη μέση περίπου της διαδρομής. Από εκεί ως το πεδίο των μαχών η μεταφορά των πυρομαχικών και αλλά και των υπολοίπων απαιτούμενων υλικών, γινόταν μέσω του παλιού ημιονικού μονοπατιού. Η ανάγκη για την έγκαιρη τροφοδοσία των στρατιωτών μας ήταν μεγάλη και οι δυσκολίες που παρουσιαζόταν πολλές. Ο Ελληνικός στρατός είχε επιτάξει τα άλογα της περιοχής και έτσι η μεταφορά γινόταν μόνο με τα γαϊδουράκια και κάποια αρρωστημένα και γερασμένα άλογα που είχαν παραμείνει στην ιδιοκτησία των κατοίκων της περιοχής.
Το UpStories με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου πραγματοποιεί το σχετικό αφιέρωμα με ένα σχετικό βίντεο.
