Κάθε φορά που παθαίνουμε déjà vu, ο εγκέφαλός μας διορθώνει τα ίδια του τα λάθη.

Déjà vu. Όταν μας συμβαίνει, για κλάσματα του δευτερολέπτου μας κατακλύζει ένα κάπως απόκοσμο συναίσθημα. Μοιάζει με μια στιγμή φευγαλέας διορατικότητας, μια λαμπρή στιγμή απόλυτης εγκεφαλικής διαύγειας που, όμως, ευθύς αμέσως ακολουθείται από την απόλυτη σύγχυση. Ας δούμε ένα παράδειγμα: μπαίνεις κάπου για πρώτη φορά, ένα καφέ, το σπίτι μιας συναδέλφου, κάπου που, τέλος πάντων, δεν έχεις ξαναβρεθεί, αλλά ξαφνικά σε κατακλύζει μια αίσθηση οικειότητας – κάτι σαν ανάμνηση. Και παρόλο που εκείνη ακριβώς τη στιγμή ορκίζεται ότι αυτό που συμβαίνει το έχεις ξαναζήσει και το θυμάσαι καθαρότερα κι από το πρόσωπο της μάνας σου, σου είναι απολύτως αδύνατο να φέρεις οποιαδήποτε άλλη πληροφορία επ’ αυτού στον συνειδητό σου.

Λοιπόν, οι περισσότεροι από εμάς το έχουμε πάθει έστω και μια φορά, έχουμε βιώσει αυτή την αίσθηση, γνωστή ως déjà vu, κάποια στιγμή στη ζωή μας. Αυτή η αίσθηση, όμως, αν και έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών κατά καιρούς, είναι πολύ δύσκολο να διερευνηθεί, λένε οι επιστήμονες. Η κατ’ εντολή αναδημιουργία του σε ένα εργαστήριο είναι δύσκολη υπόθεση.

Παρ’ όλα αυτά, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι το déjà vu προσφέρει στην πραγματικότητα μια ματιά στο πώς λειτουργεί η μνήμη όταν αυτή παρεκκλίνει λίγο. Το déjà vu μπορεί να προκύψει όταν τμήματα του εγκεφάλου μας που δουλειά τους είναι να αναγνωρίζουν οικείες καταστάσεις ενεργοποιούνται απρόσμενα, σύμφωνα με τον Ακίρα Ρόμπερτ Ο’Κόνορ, γνωστικό ψυχολόγο στο Πανεπιστήμιο του Σεντ Άντριους στη Σκωτία, ο οποίος ερευνά το déjà vu. Όταν συμβαίνει αυτό, μια άλλη περιοχή του εγκεφάλου ελέγχει αυτό το αίσθημα οικειότητας ανακαλώντας προηγούμενες εμπειρίες. Όταν δεν βρεθούν πραγματικές αντιστοιχίες, το αποτέλεσμα είναι μια αλλόκοτη αίσθηση ότι κάτι το έχουμε ξαναδει ή ξαναζήσει και, την ίδια στιγμή, ένα αίσθημα ατσάλινης σιγουριά πως τίποτα από όλα αυτά δεν έχει συμβεί στην πραγματικότητα. Αυτό δίνει στον εγκέφαλό μας να καταλάβει πως αυτή η αίσθηση έχει προκύψει από λάθος.

Για κάποιους ασθενείς με άνοια, όμως, αυτό το αίσθημα εμφανίζεται χωρίς την αναγνώριση του λάθους, που το συνοδεύει στους υπόλοιπους ανθρώπους. Σε αυτές τις περιπτώσεις, αρκετοί άνθρωποι μπορεί να αρχίσουν να παραπονιούνται, για παράδειγμα, ότι η τηλεόραση παίζει μόνο επαναλήψεις ή να αρχίσουν να αρνιούνται να πάνε στον γιατρό επειδή είναι σίγουροι ότι το έχουν ήδη κάνει.

Ο όρος déjà vu πιθανώς επινοήθηκε από τον Γάλλο φιλόσοφο Émile Boirac σε μια επιστολή προς τον εκδότη της Revue Philosophique de la France et de l’Étranger το 1876. Ο Boirac υπέθεσε ότι ίσως υπολείμματα από προ πολλού ξεχασμένες αντιλήψεις προκαλούσαν αυτή την παράξενη αίσθηση. Υπάρχουν τώρα κάποιες εργαστηριακές αποδείξεις ότι οι αόριστες ομοιότητες μεταξύ μιας σκηνής και μιας άλλης μπορούν πράγματι να οδηγήσουν σε déjà vu. Η γνωσιακή ψυχολόγος Anne Cleary του Πολιτειακού Πανεπιστημίου του Κολοράντο και οι συνεργάτες της ανέπτυξαν έναν τρόπο να το προκαλέσουν στο εργαστήριο, προβάλοντας στους συμμετέχοντες σκηνές που έχουν κάποιες ανεπαίσθητες ομοιότητες μεταξύ τους. Σε μια μελέτη του 2009, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι η προβολή αυτών των ύπουλα όμοιων σκηνών ήταν πιο πιθανό να προκαλέσει déjà vu από ό,τι η προβολή ανόμοιων σκηνών – υποδηλώνοντας ότι ίσως υπάρχει κάποιο ερέθισμα το οποίο σχετίζεται με το περιβάλλον και το οποίο προκαλεί στον εγκέφαλο αυτή την ψευδαίσθηση ότι μια σκηνή είναι γνώριμη, ακόμη και όταν δεν την έχει ξαναδεί.

Ενώ η έρευνα της Cleary δείχνει ότι μια μικρή εξοικείωση μπορεί να οδηγήσει σε déjà vu, δεν είναι σαφές ότι η πραγματική εξοικείωση είναι απαραίτητη για να πυροδοτηθεί αυτή η αίσθηση.
Στις αυθόρμητες περιπτώσεις déjà vu, λέει η Cleary, είναι πολύ πιθανό το αίσθημα της οικειότητας να προκαλείται τυχαία. Κατά καιρούς, το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για την ανίχνευση της οικειότητας – ο μέσος κροταφικός λοβός, ο οποίος βρίσκεται ακριβώς πίσω από τους κροτάφους μας και παίζει μεγάλο ρόλο στην κωδικοποίηση και ανάκληση αναμνήσεων – μπορεί να πυροδοτείται με υπερβολικό ενθουσιασμό χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Την υπόθεση αυτή των τυχαίων λανθασμένων πυροδοτήσεων ενισχύει περαιτέρω και το γεγονός ότι οι νέοι άνθρωποι βιώνουν στην πραγματικότητα περισσότερα déjà vu από ό,τι οι ηλικιωμένοι. Οι νεότεροι εγκέφαλοι είναι λίγο πιο ευερέθιστοι, επιρρεπείς στο να πυροδοτούνται πιο γρήγορα.

Οι ηλικιωμένοι άνθρωποι μπορεί επίσης να είναι λιγότερο επιδέξιοι στον έλεγχο των γεγονότων όταν δημιουργούνται ψευδή αισθήματα οικειότητας, λέει ο Chris Moulin, γνωστικός νευροψυχολόγος στο Πανεπιστήμιο Grenoble Alpes της Γαλλίας, ο οποίος μελετά το déjà vu. Στους ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας, ο μετωπιαίος φλοιός, η περιοχή αυτή του εγκεφάλου που βρίσκεται πίσω από το μέτωπο και ελέγχει τα γεγονότα, μπορεί να είναι λιγότερο πιθανό να βάλει φρένο σε μια ψευδή αίσθηση οικειότητας.

Οι ηλικιωμένοι ενήλικες εξακολουθούν να αναγνωρίζουν μια τέτοια ψευδή εξοικείωση. Απλώς δεν μπορούν να έχουν, πλέον, τη βεβαιότητα ότι αυτό που βιώνουν είναι ψευδές.
Αυτό είναι ένα φυσιολογικό μέρος της γήρανσης, σε αντίθεση με τη σύγχυση του déjà vu με την πραγματικότητα που μπορεί να βιώνουν τα άτομα με άνοια. Γι’ αυτό απολαύστε τα déjà vu όσο προκύπτουν γιατί είναι δείγμα ότι ακόμα ο εγκέφαλός σας βρίσκεται πάνω στο άνθος της νιότη του!

Με πληροφορίες από το Scientific American.

Αγώνα δρόμου αφιερωμένο στην μνήμη του Γρηγόρη Λαμπράκη διοργανώνει την Κυριακή 6 Μαΐου 2018, η Επιτροπή για την Διεθνή Υφεση και Ειρήνη Θεσσαλονίκης (ΕΔΥΕΘ), χωρίς -όπως λένε οι διοργανωτές- το ζητούμενο να είναι οι πρωτιές, αφού ο στόχος είναι ο αγώνας για τη ζωή και την ειρήνη.

"Ο 5ος Αγώνας Δρόμου γίνεται με τη στήριξη του ΕΑΣ-ΣΕΓΑΣ, της Ενωσης Ποδοσφαιρικών Σωματείων Μακεδονίας (ΕΠΣΜ), της Ένωσης Καλαθοσφαιρικών Σωματείων Θεσσαλονίκης (ΕΚΑΣΘ) κι άλλων αθλητικών φορέων, κοινοτήτων απεξάρτησης όπως το ΚΕΘΕΑ, μαζικών και κοινωνικών οργανώσεων του λαού και της νεολαίας της Θεσσαλονίκης" ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος της ΕΔΥΕΘ Νίκος Ζώκας.

Ο αγώνας διεξάγεται με το σύνθημα "Τρέχουμε και βαδίζουμε ενάντια στους πολέμους και το σύστημα που τους γεννά- Κανείς εφησυχασμός- Κανένας Εφησυχασμένος!- Τιμούμε τον μαραθωνοδρόμο και αγωνιστή της ειρήνης Γρηγόρη Λαμπράκη" και δεν απαιτείται από τους συμμετέχοντες οικονομική συνδρομή.

Η εκκίνηση θα γίνει στις 7 το βράδυ της 6ης Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης και οι δρομείς θα κινηθούν στο πλακόστρωτο της παραλίας μέχρι τον Λευκό Πύργο και στη συνέχεια, μέσω της Λεωφόρου Νίκης, θα καταλήξουν στην κεντρική πύλη του λιμανιού, στη συμβολή των οδών Κουντουριώτου και Σαλαμίνος.

Η συνολική απόσταση είναι 5.000 μέτρα, ενώ θα υπάρχει και εναλλακτική (μικρότερη) διαδρομή από το Λευκό Πύργο έως την κεντρική πύλη του λιμανιού, μήκους ενάμισι χιλιομέτρου.

Χρήστος Προυκάκης

Μια νέα επαναστατική μέθοδος στην αποθήκευση εξαιρετικά μεγάλου όγκου ψηφιακών δεδομένων σε ένα μικροσκοπικό κομμάτι γυαλιού με τρόπο που υπερβαίνει ακόμη και την φαντασία μας ανακοινώθηκε από το κέντρο Οπτοηλεκτρονικών Ερευνών του πανεπιστημίου του Σαουθάμπτον στην Μεγάλη Βρετανία.

Δυο από τους παράγοντες που διαφοροποιούν την νέα αυτή τεχνική από τις σημερινές τεχνολογίες είναι ότι ότι μπορεί να χωρέσει 360 ΤΒ με αναμενόμενη διάρκεια ζωής 13,8 δισεκατομμυρίων ετών.

Η ευρύτερη σημασία της επιτυχίας αυτής έγκειται στο γεγονός ότι η αποθήκευση των δεδομένων οποιουδήποτε είδους (κειμένων, εικόνας ήχου κλπ) ουσιαστικά μπορεί να αποτελέσει μέρος την κληρονομιάς μας (ίσως και το σύνολο της στο μέλλον) για τις μετέπειτα γενιές.

Πρακτικά οτιδήποτε αφορά τον σύγχρονο πολιτισμό της ανθρωπότητας, όπως και αν το ερμηνεύει κανείς, μπορεί να αποθηκευτεί στην νέα αυτή «μνήμη».

Στην υποθετική περίπτωση που το ανθρώπινο γένος εξαφανισθεί από τη γη, μια τέτοια μνήμη ή και συνδυασμός τους (εφ' όσον τηρηθούν οι προδιαγραφές διατήρησης της στο περιβάλλον) θα παραμείνει για οποιονδήποτε άλλο πολιτισμό, πιθανόν από κάποιο μακρινό μέρος του Σύμπαντος, θελήσει να την «διαβάσει».

Επιστρέφοντας στο παρόν η νέα αυτή τεχνολογία αποθήκευσης εξαιρετικά μεγάλου όγκου δεδομένων αναμένεται να είναι χρήσιμη σε οργανισμούς όπως είναι για παράδειγμα τα αρχεία ενός κράτους, τα εκθέματα των μουσείων με κάθε σχετική πληροφορία οι εθνικές βιβλιοθήκες, τα πανεπιστήμια, ακόμη και την Βίβλο.

Σε γενικές γραμμές και όπως περιγράφεται στις ανακοινώσεις των ειδικών, η τεχνολογία αυτή βασίζεται στην εγγραφή και ανάκτηση δεδομένων «πέντε διαστάσεων» μέσω πολύ υψηλής ταχύτητας παλμών λέιζερ (τεχνολογίας Femtosecond με μήκος κύματος τα 1053nm) σε υλικό νανομετρικής δομής τριών στρώσεων.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι ότι η ανάκληση των πληροφοριών παραπέμπει στο τρόπο που λειτουργούν τα γυαλιά ηλίου Polaroid.

Όπως αναφέρθηκε, η μνήμη αυτή σε γυαλί μπορεί να διατηρήσει τα δεδομένα της ουσιαστικώς για πάντα σε θερμοκρασία δωματίου, ενώ θεωρείται δεδομένο ότι η σταθερότητα της μπορεί να παραμείνει αναλλοίωτη ακόμη και σε θερμοκρασία 160 βαθμών Κελσίου μέχρι να κλείσει τον κύκλο της ζωής μετά από 13,8 δισεκατομύρια χρόνια.

Συγκριτικά οι δίσκοι τεχνολογίας Blu-ray μονής στρώσης που χρησιμοποιούμε συνήθως για αποθήκευση κινηματογραφικών ταινιών έχουν χωρητικότητα «μόλις» 23,5 GB μονής στρώσης και θεωρείται ότι έχουν πεπερασμένο χρόνο ζωής.

Η σημερινή επιτυχία έρχεται να επισφραγίσει την βεβαιότητα των επιστημόνων για την λειτουργία της μεθόδου που ήδη από το 2013 είχε αποδείξει ότι πειραματικά ήταν επαρκής για να αποθηκεύσει μόλις 300 kilobyte σε «πέντε διαστάσεις».

Ήδη οι ερευνητές που πέτυχαν αυτό το ομολογουμένως πολύ σοβαρό εγχείρημα αναζητούν την διέξοδο του σε βιομηχανική παραγωγή για ευρεία χρήση διότι οι εργαστηριακές συνθήκες με τα πολύ ισχυρά λέιζερ πρέπει να αποκτήσουν εμπορική μορφή.