ΝΟΡΑ ΡΑΛΛΗ

Είναι Βέλγος. Γεννημένος το 1962. Είναι καλλιτέχνης πολυμέσων (αυτό που διεθνώς αναφέρεται ως «multimedia artist») και κινηματογραφιστής. Οχι απλών θεμάτων: τα ντοκιμαντέρ του φέρουν πολύχρονη έρευνα, σπάνιο αρχειακό υλικό και είναι βαθιά πολιτικά, δίχως ο ίδιος ο σκηνοθέτης να ακούγεται διόλου στην ταινία. Ούτε ο ίδιος, ούτε η θέση του άμεσα. Αλλά αν κάνεις ένα ντοκιμαντέρ με τίτλο «Σάουντρακ για ένα πραξικόπημα» («Soundtrack to a Coup d’Etat») χρειάζεται να πεις πολλά παραπάνω για το ποια θέση έχεις και σε ποια πλευρά της Ιστορίας;

Τον Γιόχαν Γκριμονπρέζ τον γνωρίσαμε στο φετινό, 26ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Το ντοκιμαντέρ του «Σάουντρακ για ένα πραξικόπημα» ήταν κατ’ εμάς το καλύτερο της διοργάνωσης και δεν ήταν τυχαίο πως έλαβε το Βραβείο Κοινού: περίπου 2,5 ώρες ταινία για την άνοδο και τη δολοφονία του Πατρίς Λουμούμπα, του μοναδικού δημοκρατικά εκλεγμένου προέδρου της Δημοκρατίας του Κονγκό, αμέσως μετά την ανεξαρτητοποίησή του από τους Βέλγους το 1960. Ούτε έναν χρόνο δεν πρόλαβε να μείνει στην εξουσία: οι ΗΠΑ, το Βέλγιο, η CIA με την αγαστή σύμπραξη του ΟΗΕ μέσω του τότε γεν. γραμματέα του, Νταγκ Χάμαρσκελντ, διοργάνωσαν και επέτρεψαν τη δολοφονία του Κονγκολέζου προέδρου, φυσικά για οικονομικούς λόγους: δεν ήταν δυνατόν να είναι ανεξάρτητο πραγματικά το Κονγκό, ούτε να έχει έναν αριστερό πρόεδρο. Τα ορυχεία στην Κατάνγκα (διαμάντια, ουράνιο, μέταλλα κ.ά.) ήταν απολύτως απαραίτητα για τη Δύση και φυσικά για τα βελγικά συμφέροντα.

Ο Λουμούμπα, αν και δημοκρατικά ψηφισμένος, αν και είχε την υποστήριξη και άλλων ηγετών αφρικανικών χωρών, αλλά και της Ινδίας και της Κούβας και της τότε Σοβιετικής Ενωσης, έπρεπε, πολύ απλά, να φύγει από τη μέση. Ο σκηνοθέτης βρήκε απίστευτο αρχειακό υλικό, τόσο από τον ΟΗΕ όσο και από έρευνες δημοσιογράφων έως τώρα (είναι τρομερό το πόση δημοσιογραφικά ερευνητική δουλειά έχει γίνει πάνω σε παρόμοια θέματα και δεν έχουμε ιδέα) και παρουσίασε μία όχι τοπική αλλά παγκόσμια αλήθεια και μάλιστα με αριστοτεχνικά δομημένο κινηματογραφικό τρόπο: μέσω ενός ασύλληπτου από τον κοινό νου συνδυασμού γεωπολιτικής, τζαζ μουσικής (αλήθεια, μπορεί να φανταστεί κανείς τι ρόλο έπαιξε ακόμη και ο σπουδαίος τζαζίστας Λούις Αρμστρονγκ ως «πιόνι» της CIA στη δολοφονία του Λουμούμπα, δίχως καν να το ξέρει ο ίδιος;), ψυχροπολεμικής ίντριγκας και αποικιοκρατικών πρακτικών με φόντο το Κονγκό, καταλαβαίνουμε πόσο τελικά από το 1960 (και ακόμα νωρίτερα) έως και σήμερα οι τακτικές των μεγάλων δυνάμεων και των πρώην (και νυν) αποικιοκρατικών χωρών είναι απολύτως οι ίδιες:

«Είναι τρομερό το πόσο ψηλά φτάνουν οι αποφάσεις για το πώς θα διοικηθεί μία χώρα, η οποία δεν έχει δύναμη αλλά έχει κοιτάσματα ή είναι ιδιαίτερης σημασίας για χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αγγλία, το Βέλγιο κ.λπ. Μελέτησα και άκουσα όλες τις ομιλίες στο Συνέδριο του ΟΗΕ το 1960, όπου μιλούσαν όλοι οι ηγέτες των χωρών του οργανισμού. Μελέτησα αρχειακό υλικό που αποδεικνύει μέρα τη μέρα τι ακριβώς συνέβη τότε στο Κονγκό - αν το πιστεύεις βρήκα στοιχεία ακόμη και για το τι “σκέφτονταν” να κάνουν σχετικά και με την Κύπρο τότε. Στις ΗΠΑ, πρόεδρος ήταν ο Αϊζενχάουερ και στην ΕΣΣΔ ο Νικίτα Χρουστσόφ. Ο Φιντέλ Κάστρο ήταν ηγέτης της Κούβας και τότε, τη δεκαετία του ’60, ξεκινούσε ο αγώνας για την ανεξαρτητοποίηση πολλών χωρών της Αφρικής... Το τι συνέβη σε όλες τις περιπτώσεις (Κονγκό, Ν. Αφρική, Αγκόλα κ.λπ.) βασίστηκε ακριβώς στην ίδια τακτική: ο ΟΗΕ έστελνε ειρηνευτικές δυνάμεις, που μόνο ειρηνευτικές δεν ήταν. Ο τότε γ.γ. του οργανισμού Νταγκ Χάμαρσκελντ (ο οποίος όπως ξέρουμε τον επόμενο χρόνο, 1961, πέθανε σε ένα πολύ περίεργο αεροπορικό δυστύχημα στην Αφρική) έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις: ήξερε για το σχέδιο της δολοφονίας, οι ομιλίες του στη Συνέλευση του ΟΗΕ όταν ηγέτες τον καλούσαν να παραιτηθεί ήταν όλες ψεύτικες και όλοι ξέρουμε τι τελικά έγινε.

Ο Πατρίς Λουμούμπα, αυτός ο νέος άνδρας, ο δημοκρατικά ψηφισμένος πρόεδρος του Κονγκό, που έλεγε πως “Δεν είμαι κομμουνιστής. Είμαι μαύρος ηγέτης ελεύθερης χώρας”, δολοφονήθηκε από ομάδες πληρωμένες από ξένες κυβερνήσεις, με την ανοχή (αν όχι τις πλάτες) του ΟΗΕ... Από όλη αυτή την έρευνα κατέληξα πως... ζούμε σε μία ψευδαίσθηση: νομίζουμε έως και σήμερα πως επειδή υπάρχουν εκλογές και λένε πως έχουμε δημοκρατικό πολίτευμα, είμαστε ελεύθεροι πολίτες. Δεν ισχύει. Δεν έχουμε δημοκρατία. Σε εταιρειοκρατία ζούμε. Η καλύτερα, χρηματοπιστωτικοκρατία. Τα λόμπι καθορίζουν τις πολιτικές και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ακριβώς οι ίδιες πληρωμένες ομάδες μισθοφόρων ή απλά πληρωμένων δολοφόνων χρηματοδοτούνται από τις ακριβώς ίδιες κυβερνήσεις για την εξυπηρέτηση ακριβώς των ίδιων συμφερόντων. Παλαιότερα ο Βέλγος βασιλιάς έδινε εντολές να κόβουν τα χέρια των μαύρων εργατών/δούλων στο Κονγκό κατά τη συλλογή του καουτσούκ. Μόλις οι άνθρωποι αυτοί κατόρθωσαν να αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους, τούς δολοφόνησαν τον πρόεδρο. Και σήμερα είναι χειρότερα από ποτέ!

Ολο το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε από τα βιντεοσκοπημένα αρχεία που είχε κρατήσει η Ιβ Μπλουάν. Πρόκειται για την κόρη της Αντρέ Μπλουάν, της γυναίκας που ήταν πολύ κοντά στον Λουμούμπα. Ηταν ακτιβίστρια και είχε οργανώσει το γυναικείο δημοκρατικό/φεμινιστικό κίνημα εκείνη την περίοδο στο Κονγκό. Αναφέρεται όπως ξέρετε στο ντοκιμαντέρ, καθώς όταν έπιασαν τον Πατρίς, εξόρισαν και την ίδια από το σπίτι της στο Κονγκό: αναγκάστηκε να μπει σε ένα αεροπλάνο, με άγνωστη κατεύθυνση, αφήνοντας πίσω τον άνδρα και τα παιδιά της. Δεν ήξερε αν θα τους ξανάβλεπε ούτε αν θα έμενε ζωντανή. Η προϋπόθεση γι’ αυτά τα δύο, σύμφωνα με τους “απαγωγείς” της, ήταν να μη μιλήσει ποτέ στον διεθνή Τύπο για τα όσα ήξερε. Τελικά, έπειτα από πολύ καιρό στη σιωπή, μίλησε για όλα. Εχει γραφεί και σχετική βιογραφία που ελπίζω να μεταφραστεί και στα ελληνικά και κάπως έτσι, από μαγνητοσκοπήσεις της περιόδου που ήταν στην κατοχή της κόρης της, άρχισα να ξετυλίγω το νήμα τού τι συνέβη στο Κονγκό και εξαιτίας της πατρίδας μου, του Βελγίου. Ζήτησα από τις κρατικές μας υπηρεσίες αρχειακό υλικό για την Μπλουάν και ενώ μου είχαν πει πως υπήρχε και ήταν θέμα χρόνου να το μελετήσω, τελικά... ενημερώθηκα πως όλα έχουν χαθεί και “τι κρίμα - δεν θα μπορέσουν να με εξυπηρετήσουν”! Εχουν ήδη περάσει 60 χρόνια από τότε και ακόμη κρύβουμε πράγματα... Ακριβώς γιατί τα εγκλήματα (πολιτικά και όχι μόνο) που διεπράχθησαν κατά την περίοδο της αποαποικιοκρατικοποίησης είναι παρόμοια με τα όσα γίνονται και σήμερα σε χώρες της Μέσης Ανατολής, της Αφρικής... αλλά όχι μόνο.

Ναι. Η ταινία είναι ένα “Κατηγορώ”. Ενα “κατηγορώ” απέναντι στην αντίφαση του να επιτρέπεται σε μία χώρα να έχει αυτοδιάθεση και δημοκρατία και την ίδια ακριβώς στιγμή οι αποικιοκρατικές δυνάμεις που την επιβουλεύονταν για δεκαετίες να καθορίζουν οι ίδιες ποιος θα είναι ο πρόεδρός της, άρα να την “υποδουλώνουν” για μία ακόμη φορά, μην αφήνοντας κανένα περιθώριο στους πολίτες της να υπάρξουν ως ελεύθεροι πολίτες. Πλέον είμαστε “δούλοι” των λόμπι, των εταιρειών και των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων. Κάθε φορά που αγοράζουμε ένα καινούργιο κινητό καλό είναι να ξέρουμε πως συντηρούμε ακριβώς αυτό το καθεστώς, καθώς τα υλικά για να δημιουργηθεί αυτό το κινητό, οι πρώτες ύλες δηλαδή, προέρχονται από αυτές τις χώρες. Μιλάμε για ένα πιο ύπουλο πραξικόπημα που το συντηρούμε εμείς οι ίδιοι, δίχως ίσως να το καταλαβαίνουμε!

Ο Ομπάμα, για παράδειγμα, είπε πως θα αποσύρει τα στρατεύματα από τη Μέση Ανατολή, αλλά δεν είπε τίποτα για τις στρατιωτικές ομάδες και τους μυστικούς μισθοφόρους που έχουν άμεση σχέση με την κυβέρνηση των ΗΠΑ και παραμένουν εκεί και δρουν κατ’ εντολήν πολύ ανωτέρων στελεχών. Στελέχη που ακολουθούν τη λογική της “περιστρεφόμενης πόρτας”: Από γ.γ. του ΟΗΕ θα γίνεις στέλεχος σε μεγάλη πολυεθνική ή Τράπεζα, μετά θα μπεις στην Ευρ. Επιτροπή, μετά θα γίνει πρόεδρος ή πρωθυπουργός κ.λπ. Κανείς ποτέ δεν θα μπορέσει να σε αγγίξει νομικά, καθώς όλο το σύστημα είναι κομμάτι σου και είσαι κομμάτι του. Στην Ελλάδα, για παράδειγμα, έχετε ξεπουλήσει όλες τις βουνοκορφές σας για να μπουν ανεμογεννήτριες. Αλλά όχι μόνο γι’ αυτό, αλλά και γιατί εκεί υπάρχουν πηγές νερού - το νερό είναι φυσικός πλούτος και -εξαιρετικά σημαντικό- είναι το επόμενο που θα ιδιωτικοποιηθεί. Τον μισό χρόνο μένω στην Ανδρο, εδώ και χρόνια, και παρακολουθώ στενά το τι συμβαίνει στη χώρα σας. Είμαι σε μία κοινότητα που ζούμε με βάση την περμακουλτούρα. Πρόκειται για ένα σχεδιαστικό σύστημα που στοχεύει στη δημιουργία βιώσιμων ανθρώπινων οικισμών συμβατών με τη φύση. Εκεί, ναι: σε τέτοιες κοινότητες μπορεί να υπάρξει δημοκρατία. Οπως και στη δική σας εφημερίδα, φαντάζομαι, καθώς είστε συνεταιρισμός και δεν έχετε αφεντικά. Τα commons είναι η λύση. Το νερό είναι δημόσιο αγαθό, είναι common. Η Wikipedia δεν είναι common. Μπορεί ο οποιοσδήποτε να τη χρησιμοποιήσει για δικούς του σκοπούς. Ούτε η ενημέρωση είναι ελεύθερη.

Ελάχιστοι δημοσιογράφοι μπορούν να δράσουν ελεύθερα - στην Ελλάδα έχετε τεράστιο πρόβλημα με αυτό. Το ίδιο ισχύει και για την Τέχνη, όπως βλέπουμε και στο ντοκιμαντέρ. Η Τέχνη είναι ο καλύτερος τρόπος να ξεπλύνεις χρήμα: οι γκαλερί στην Ελβετία είναι το μεγαλύτερο πλυντήριο ξεπλύματος χρήματος στην Ευρώπη. Οι μεγαλύτεροι συλλέκτες έργων Τέχνης είναι έμποροι όπλων. Δεν είναι όπως το φανταζόμαστε: ένας πίνακας πάνω από τον καναπέ. Είναι ξέπλυμα βρόμικου, αιματοβαμμένου χρήματος. Αγοράζεις ακριβά έργα Τέχνης με μετρητά και μετά τα μεταπουλάς νόμιμα: έτσι ξεπλένεται το χρήμα. Ωστόσο, πιστεύω πως η Τέχνη και η δημιουργία μπορεί να είναι πραγματικά μία επαναστατική πράξη και πρακτική... Ετσι είναι ο κόσμος μας: γεμάτος αντιφάσεις. Για μένα ο άνθρωπος είναι ένα οξύμωρο πλάσμα, ένας τραγικός ήρωας. Το είχαν δείξει εξαιρετικά οι αρχαίοι τραγικοί ποιητές σας.

Βρισκόμαστε σε μία πραγματικά σκοτεινή περίοδο, όπου η Αριστερά φαίνεται από ανύπαρκτη έως ανεδαφική και ο νεοφασισμός καλπάζει. Ωστόσο αυτό που δεν καταλαβαίνουμε είναι πόσα πραγματικά κοινά έχουμε με παλαιότερες ιστορικές περιόδους και υπάρχουν έρευνες και ντοκιμαντέρ και βιβλία που καταδεικνύουν την αλήθεια, από ανθρώπους που έχασαν τη δουλειά τους επειδή την έγραψαν και την ανέδειξαν! Και κάνουμε τα ίδια λάθη και συνεχίζουμε να ζούμε στην άγνοια. Ενώ είναι όλα εκεί: όλη η αλήθεια υπάρχει αρκεί να την ψάξουμε λίγο.

Στο “Σάουντρακ για ένα πραξικόπημα” ήθελα να ψάξω την αλήθεια για τη δική μου χώρα, να καταδυθώ στις σκοτεινές πτυχές της δικής μου ιστορίας. Δεν μαθαίνεις καθόλου στο σχολείο στο Βέλγιο για τα εγκλήματα της λεγόμενης “Αυτοκρατορίας της Σιωπής” σχετικά με τα όσα εγκληματικά έκαναν στο Κονγκό επί δεκαετίες... Αν μπορούσα να πω κάτι σε μία γραμμή θα ήταν πως τα Οπλα, η Υγεία και η Διατροφή ανήκουν στο ίδιο σύστημα και μέσω αυτών “διοικούμαστε” παγκοσμίως. Είναι δυνατόν τα χρήματα των φορολογουμένων να πηγαίνουν σε αμυντικές δαπάνες και όχι για τη δημόσια Υγεία ή Παιδεία; Η Ελλάδα επί κρίσης, με ένα τεράστιο χρέος, επέλεξε (η τότε κυβέρνησή σας) να αγοράσει υποβρύχια και όπλα από τη Μέρκελ. Είναι τρελό! Ταυτόχρονα δεν υπάρχουν ελεύθεροι δημοσιογράφοι που να μπορούν να κάνουν με ασφάλεια τη δουλειά τους: οι περισσότεροι είναι απλά “εκφωνητές” ειδήσεων που τούς υπαγορεύονται από τα αφεντικά τους, που είναι κυβερνήσεις ή εφοπλιστές που ελέγχουν τις κυβερνήσεις... Αυτή είναι η αλήθεια και αυτή ήταν πάντα. Πρόκειται για ένα παιχνίδι εντυπώσεων και τίποτε άλλο. Καμία ουσία. Φυσικά υπάρχουν ακόμη νησίδες αλήθειας, αλλά αν δεν καταλάβουμε πως ζούμε σε ένα ύπουλο πραξικόπημα -και μιλάω για όλους μας παγκοσμίως!- τότε δεν νομίζω πως μπορούν ν’ αλλάξουν πολλά, παρά μόνο σε μικρές, κλειστές κοινότητες».

Πηγή: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ