«Γκρεμός» από την ταινιοθήκη της ΕΡΤ3 - Κριτική του Γιάννη Γκακίδη

Τον συγκλονιστικό «Γκρεμό»  (Whirlpool, 1949) παρουσιάζει απόψε στον «Αλέξανδρο» (διαβάστε εδώ περισσότερα για την προβολή) ο αυτοδιαχειριζόμενος κινηματογράφος των εργαζομένων της ΕΡΤ3, στο πλαίσιο του μεγάλου αφιερώματος «Μαύρα Μαργαριτάρια».

Ακολουθεί κριτική του Γιάννη Ν. Γκακίδη

 

Όταν ο Φριτζ Λανγκ γύρισε τον «Δόκτορα Μαμπούζε» το 1922 και το τρικ της τεχνικής της ύπνωσης δεν ήταν βέβαια τόσο για τη μέθοδο που χρησιμοποιούσε η ψυχολογία και η ιατρική γενικότερα.

Η σημειολογία της ύπνωσης καταδεικνύει μια σημαντική παράμετρο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, αυτήν της χειραγώγησης.

Και αν ο «Μαμπούζε» του 1922 είχε αφορμή την πρώιμη εμπειρία της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, ο δεύτερος «Μαμπούζε» το 1932 καταδείκνυε την εκκολαπτόμενη άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία. Ο οποίος, ειρήστω εν παρόδω, θέλησε να αξιοποιήσει  τον αυστριακό σκηνοθέτη για την πολιτική του προπαγάνδα, χωρίς επιτυχία. Ωστόσο το «Μετρόπολις» μια  αγαπημένη ταινία του Χίτλερ χρησιμοποιήθηκε για προπαγανδιστικά οφέλη, από τον Γκέμπελς.

Ο  Ότο Πρέμινγκερ, αυστριακός κι αυτός στην καταγωγή, όπως και οι δύο προαναφερθέντες χρησιμοποιεί το στοιχείο της ύπνωσης και αυτός, θέλοντας να καταδείξει την επικινδυνότητα της χειραγώγησης, αλλά και την ευκολία με την οποία μπορεί να χρησιμοποιηθεί παρασέρνοντας ανθρώπους στην καταστροφή.

Η κ. Σάτον, μια όμορφη και εύπορη, σύζυγος επιφανούς ψυχιάτρου συλλαμβάνεται να κλέβει σε ένα πολυκατάστημα μια καρφίτσα-κόσμημα.

Την διασώζει ένας περίεργος τύπος, με το όνομα Κόρβο, από το σκάνδαλο και τις συνέπειές του. Ο Κόρβο είναι ένας τύπος που προσεγγίζει πλούσιες κυρίες και τις αποσπά διάφορα χρηματικά ποσά με πρόσχημα τη βοήθεια που τις προσφέρει.

Τι βοήθεια; Εφαρμόζει μια τεχνική ύπνωσης καταφέρνοντας έτσι να χειραγωγήσει τα θύματά του,  ενώ εμπλέκεται στη σχέση και το ερωτικό στοιχείο. Η κ. Σάτον που αρχίζει μιαν ιδιότυπη σχέση, με τον Κόρβο, κάτι σαν φίλη προς φίλο, κάτι σαν ασθενής προς  γιατρό, θα βρεθεί στον τόπο της δολοφονίας μιας κυρίας, θύματος του εν λόγω κυρίου.

Όλα τα στοιχεία δείχνουν πως, αυτή είναι η δράστης του εγκλήματος. Ο πονηρός Κόρβο δείχνει να έχει μεθοδεύσει με λεπτομέρεια την ενοχοποίηση της Σάτον. Εδώ έχουμε την αντίστροφη αφηγηματική πορεία. Ξέρουμε οι θεατές τον δράστη και παρακολουθούμε τη διαδρομή που θα οδηγήσει στην αποκάλυψή του και στους αφηγηματικούς συνδαιτυμόνες.

Το κεντρικό ερώτημα της ταινίας είναι η χειραγώγηση σε διαπροσωπικό επίπεδο, το οποίο με μια προβολή πάνω στο κοινωνικό υφάδι μετατρέπεται σε πολιτικό. Η πολιτική και η ευρύτερη κοινωνική χειραγώγηση έχει καταστροφικές συνέπειες για τα μέλη μιας κοινότητας, αλλά και μιας χώρας ολόκληρης.

Και αν σε ένα προσωπικό επίπεδο είναι σχετικά εύκολη η απόδραση από τα πλοκάμια της μεθοδευμένης πλεκτάνης, δεν είναι ανάλογη η δυνατότητα απόδρασης, τουλάχιστον χρονικά,  από την πολιτικά οργανωμένη χειραγώγηση. 

Και αν ιστορικά είναι αδιάφορη η τύχη ή οι συνέπειες εμπλοκής του ατόμου σε μια τέτοια κατάσταση, δεν είναι καθόλου αδιάφορη για την τύχη και τη διαδρομή  μιας κοινωνικής ομάδας, ενός έθνους ή της κοινωνίας ολόκληρης. Οι συνέπειες έχουν αντίκτυπο σε γενιές ολόκληρες.

Αν δε θέλετε να δείτε ιστορικά τα προαναφερθέντα περί Χίτλερ, μπορείτε να δείτε αυτό που βιώνουμε πολιτικά και κοινωνικά στη συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία στην πατρίδα μας. Η χειραγώγηση είναι πασιφανής με τα μαζικά μέσα «εξημέρωσης» να παίζουν τον κυρίαρχο ρόλο.

Εκτός από το μείζον ερώτημα της χειραγώγησης έχουμε και την παράμετρο της καταπίεσης και στέρησης, φυσικά σε προσωπικό επίπεδο που, στη συγκεκριμένη περίπτωση οδηγεί την ηρωίδα μας στην κλεπτομανία.

Ηθικοί αυτουργοί, πρώτα ο πατέρας και στη συνέχεια έχει πάρει τη σκυτάλη ο σύζυγος, έστω κι αν πρόκειται σε μιαν ανάλαφρη εκδοχή καταπίεσης και στέρησης.

Μια ακόμη παράμετρος στην ιστορία της νουβέλας του Γκάι Εντόρ που, μετατρέπει σε εικόνες ο Πρέμινγκερ, ένας μάστορας και ανατόμος των ανθρώπινων σχέσεων, είναι η ίντριγκα και η πλεκτάνη σε διαπροσωπικό επίπεδο στην προκειμένη περίπτωση. Φυσικά η ίντριγκα και πλεκτάνη είναι κατεξοχήν στοιχεία της πολιτικής.

Φανταστείτε τον ανάλογο πολιτικό Κόρβο. Και ιστορικά, έχουμε βιώσει τέτοιες καταστάσεις με ανάλογα πολιτικά πρόσωπα. Τώρα για όσους δεν θέλουν να εμπλακούν σε τέτοιου είδους κουραστικές αναλύσεις, η ταινία βλέπεται και από μια καθαρά ψυχαγωγική οπτική.  

Πως λέμε φοριέται και σαν κόσμημα στο δεξί.

Τους ρόλους υποστηρίζουν οι Τζιν Τίρνεϊ. Ρίτσαρντ Κόντε, Τζος Φερέρ, Τσαρλς Μπλίκφορθ.

Τελευταία τροποποίηση στις Τρίτη, 22/04/2014 - 11:48