Ολλανδικό «όχι» στην ΕΕ
του Πέτρου Παπακωνσταντίνου
Την ώρα που η Ε.Ε. εξευτελίζεται διεθνώς με την απάνθρωπη μεταχείριση των προσφύγων και οι ελίτ των Βρυξελλών πανικοβάλλονται από τον κίνδυνο του Brexit, εν όψει του βρετανικού δημοψηφίσματος του προσεχούς Ιουνίου, ένα άλλο δημοψήφισμα, στην Ολλανδία, ήρθε να προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο ολοένα και περισσότερο αβέβαιο οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Με το συντριπτικό ποσοστό του 61.1% έναντι 38%, οι Ολλανδοί ψηφοφόροι απέρριψαν τη συμφωνία εταιρικής σύνδεσης Ε.Ε.- Ουκρανίας, την επικύρωση της οποίας εισηγούνταν η κυβέρνηση του δεξιού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε. Πρόκειται για τη γνωστή συμφωνία, που αποτέλεσε τον πυροκροτητή του “Ευρω- Μεϊντάν” στο Κίεβο και του εμφυλίου πολέμου στην Ουκρανία, στο πλαίσιο της προσπάθειας Ε.Ε. και ΗΠΑ και μετατρέψουν τη μεγάλη, πρώην σοβιετική Δημοκρατία σε αντιρωσικό προγεφύρωμα.
Το ολλανδικό δημοψήφισμα αποτελεί πλήγμα στις προσπάθειες επιβολής ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας και θα εντείνει την ήδη οξύτατη πολιτική κρίση στο Κίεβο, τη στιγμή μάλιστα που ο ολιγάρχης, πρόεδρός της Πέτρο Ποροσένκο “καίγεται” και από τις αποκαλύψεις των πολύκροτων Panama Papers, που τον εμπλέκουν στο μεγαλύτερο σκάνδαλο φοροδιαφυγής όλων των εποχών. Οι Ολλανδοί ψηφοφόροι απέρριψαν την ψυχροπολεμική υστερία των κυρίαρχων κύκλων, που προσπάθησαν να ρίξουν στη Ρωσία την ευθύνη για την κατάρριψη του Μπόινγκ MH17 των Μαλαισιανών Αερογραμμών πάνω από περιοχή του Ντονέτσκ, της ανατολικής Ουκρανίας, τον Ιούλιο του 2014, διαρκούντος του εμφυλίου πολέμου, όταν 193 Ολλανδοί είχαν χάσει τη ζωή τους.
Η σημασία του δημοψηφίσματος ξεπερνά κατά πολύ τις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας. Ουσιαστικά, αποτελεί ψήφο εναντίον της ίδιας της Ε.Ε. όπως αναγνωρίζουν οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες- ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν- Κλοντ Γιούνκερ, είχε προειδοποιήσει ότι ενδεχόμενη επικράτηση του ΟΧΙ θα βύθιζε την Ε.Ε. σε μια κρίση “ηπειρωτικών διαστάσεων”. Η κυβέρνηση Ρούτε υποχρεώθηκε να οργανώσει το δημοψήφισμα ύστερα από πρωτοβουλία του κινήματος “Να φύγουμε από την Ε.Ε.”, που μάζεψε 400.000 υπογραφές. Όλη η προεκλογική εκστρατεία ήταν μια αναμέτρηση των οπαδών της Ε.Ε. και των αντιπάλων της γύρω από το θέμα της συμμετοχής της Ολλανδίας στην Ένωση. Υπενθυμίζεται ότι και στο προηγούμενο δημοψήφισμα, του 2005, οι Ολλανδοί είχαν απορρίψει το ευρωσύνταγμα, και πάλι με το 61% των ψήφων.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν είναι δεσμευτικό, αλλά το πολιτικό κόστος της αγνόησής του από την κυβέρνηση Ρούτε θα ήταν καταστροφικό, πολύ περισσότερο που η προσέλευση στις κάλπες (γύρω στο 33%) υπερβαίνει το ελάχιστο όριο του 30%, το οποίο εξασφαλίζει εγκυρότητα στο δημοψήφισμα. Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη αυτή εντείνει τη διάχυτη ανησυχία για την έκβαση του βρετανικού δημοψηφίσματος, η οποία διαγράφεται πολύ περισσότερο αβέβαιη απ’ ό,τι υπολόγιζε αρχικά ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον (άλλος ένας “καμμένος” από τα Panama Papers) και ευρύτερα οι βρετανικές ελίτ. Οι δύο τελευταίες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν το ΝΑΙ και το ΟΧΙ πρακτικά να ισοψηφούν (39%- 38% η μία και 44%-43% η άλλη).
Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης ανά την Ευρώπη σπεύδουν να ταυτίσουν το ΟΧΙ, και γενικότερα το αντι- ΕΕ ρεύμα των Ολλανδών με το ακροδεξιό, ξενοφοβικό Κόμμα Ελευθερίας του Γκερτ Βίλντερς. Πρόκειται για υπερβολή στο όριο της παραπλάνησης, δεδομένου ότι το εν λόγω κόμμα πήρε μόλις το 10% των ψήφων στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, του 2012. Το ίδιο, περίπου, ποσοστό πήρε και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (το οποίο δεν ανήκει στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, αλλά προέρχεται από τη ριζοσπαστική Αριστερά), με συνθήματα εναντίον του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της νεοφιλελεύθερης Ε.Ε. Ασφαλώς,το αντι- Ε.Ε. ρεύμα στην Ολλανδία είναι αντιφατικό, καθώς στους κόλπους του συνυπάρχουν δεξιές-εθνικιστικές και αριστερές-αντικαπιταλιστικές τάσεις. Παραμένει γεγονός ότι εκφράζει το μεγαλύτερο μέρος των εργατικών και μεσαίων στρωμάτων που συμπιέζονται από τη νεοφιελελεύθερη απορρύθμιση. Οι εξελίξεις στην Ολλανδία επιβεβαιώνουν την ανάγκη να εκφράσει η ριζοσπαστική Αριστερά τις διαθέσεις αυτών των λαϊκών στρωμάτων για ρήξη με την Ε.Ε. και ανάκτηση της λαϊκής κυριαρχίας, δίνοντας τη μάχη της ηγεμονίας σε σύγκρουση με τις ξενοφοβικές, εθνιστικές λογικές των αντιδραστικών δυνάμεων.
Την ώρα που η Ε.Ε. εξευτελίζεται διεθνώς με την απάνθρωπη μεταχείριση των προσφύγων και οι ελίτ των Βρυξελλών πανικοβάλλονται από τον κίνδυνο του Brexit, εν όψει του βρετανικού δημοψηφίσματος του προσεχούς Ιουνίου, ένα άλλο δημοψήφισμα, στην Ολλανδία, ήρθε να προκαλέσει σοβαρούς τριγμούς στο ολοένα και περισσότερο αβέβαιο οικοδόμημα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Με το συντριπτικό ποσοστό του 61.1% έναντι 38%, οι Ολλανδοί ψηφοφόροι απέρριψαν τη συμφωνία εταιρικής σύνδεσης Ε.Ε.- Ουκρανίας, την επικύρωση της οποίας εισηγούνταν η κυβέρνηση του δεξιού πρωθυπουργού Μαρκ Ρούτε. Πρόκειται για τη γνωστή συμφωνία, που αποτέλεσε τον πυροκροτητή του “Ευρω- Μεϊντάν” στο Κίεβο και του εμφυλίου πολέμου στην Ουκρανία, στο πλαίσιο της προσπάθειας Ε.Ε. και ΗΠΑ και μετατρέψουν τη μεγάλη, πρώην σοβιετική Δημοκρατία σε αντιρωσικό προγεφύρωμα.
Το ολλανδικό δημοψήφισμα αποτελεί πλήγμα στις προσπάθειες επιβολής ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας και θα εντείνει την ήδη οξύτατη πολιτική κρίση στο Κίεβο, τη στιγμή μάλιστα που ο ολιγάρχης, πρόεδρός της Πέτρο Ποροσένκο “καίγεται” και από τις αποκαλύψεις των πολύκροτων Panama Papers, που τον εμπλέκουν στο μεγαλύτερο σκάνδαλο φοροδιαφυγής όλων των εποχών. Οι Ολλανδοί ψηφοφόροι απέρριψαν την ψυχροπολεμική υστερία των κυρίαρχων κύκλων, που προσπάθησαν να ρίξουν στη Ρωσία την ευθύνη για την κατάρριψη του Μπόινγκ MH17 των Μαλαισιανών Αερογραμμών πάνω από περιοχή του Ντονέτσκ, της ανατολικής Ουκρανίας, τον Ιούλιο του 2014, διαρκούντος του εμφυλίου πολέμου, όταν 193 Ολλανδοί είχαν χάσει τη ζωή τους.
Η σημασία του δημοψηφίσματος ξεπερνά κατά πολύ τις σχέσεις Δύσης- Ρωσίας. Ουσιαστικά, αποτελεί ψήφο εναντίον της ίδιας της Ε.Ε. όπως αναγνωρίζουν οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες- ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζαν- Κλοντ Γιούνκερ, είχε προειδοποιήσει ότι ενδεχόμενη επικράτηση του ΟΧΙ θα βύθιζε την Ε.Ε. σε μια κρίση “ηπειρωτικών διαστάσεων”. Η κυβέρνηση Ρούτε υποχρεώθηκε να οργανώσει το δημοψήφισμα ύστερα από πρωτοβουλία του κινήματος “Να φύγουμε από την Ε.Ε.”, που μάζεψε 400.000 υπογραφές. Όλη η προεκλογική εκστρατεία ήταν μια αναμέτρηση των οπαδών της Ε.Ε. και των αντιπάλων της γύρω από το θέμα της συμμετοχής της Ολλανδίας στην Ένωση. Υπενθυμίζεται ότι και στο προηγούμενο δημοψήφισμα, του 2005, οι Ολλανδοί είχαν απορρίψει το ευρωσύνταγμα, και πάλι με το 61% των ψήφων.
Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν είναι δεσμευτικό, αλλά το πολιτικό κόστος της αγνόησής του από την κυβέρνηση Ρούτε θα ήταν καταστροφικό, πολύ περισσότερο που η προσέλευση στις κάλπες (γύρω στο 33%) υπερβαίνει το ελάχιστο όριο του 30%, το οποίο εξασφαλίζει εγκυρότητα στο δημοψήφισμα. Σε κάθε περίπτωση, η εξέλιξη αυτή εντείνει τη διάχυτη ανησυχία για την έκβαση του βρετανικού δημοψηφίσματος, η οποία διαγράφεται πολύ περισσότερο αβέβαιη απ’ ό,τι υπολόγιζε αρχικά ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον (άλλος ένας “καμμένος” από τα Panama Papers) και ευρύτερα οι βρετανικές ελίτ. Οι δύο τελευταίες δημοσκοπήσεις εμφανίζουν το ΝΑΙ και το ΟΧΙ πρακτικά να ισοψηφούν (39%- 38% η μία και 44%-43% η άλλη).
Τα συστημικά μέσα ενημέρωσης ανά την Ευρώπη σπεύδουν να ταυτίσουν το ΟΧΙ, και γενικότερα το αντι- ΕΕ ρεύμα των Ολλανδών με το ακροδεξιό, ξενοφοβικό Κόμμα Ελευθερίας του Γκερτ Βίλντερς. Πρόκειται για υπερβολή στο όριο της παραπλάνησης, δεδομένου ότι το εν λόγω κόμμα πήρε μόλις το 10% των ψήφων στις τελευταίες βουλευτικές εκλογές, του 2012. Το ίδιο, περίπου, ποσοστό πήρε και το Σοσιαλιστικό Κόμμα (το οποίο δεν ανήκει στην ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία, αλλά προέρχεται από τη ριζοσπαστική Αριστερά), με συνθήματα εναντίον του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και της νεοφιλελεύθερης Ε.Ε. Ασφαλώς,το αντι- Ε.Ε. ρεύμα στην Ολλανδία είναι αντιφατικό, καθώς στους κόλπους του συνυπάρχουν δεξιές-εθνικιστικές και αριστερές-αντικαπιταλιστικές τάσεις. Παραμένει γεγονός ότι εκφράζει το μεγαλύτερο μέρος των εργατικών και μεσαίων στρωμάτων που συμπιέζονται από τη νεοφιελελεύθερη απορρύθμιση. Οι εξελίξεις στην Ολλανδία επιβεβαιώνουν την ανάγκη να εκφράσει η ριζοσπαστική Αριστερά τις διαθέσεις αυτών των λαϊκών στρωμάτων για ρήξη με την Ε.Ε. και ανάκτηση της λαϊκής κυριαρχίας, δίνοντας τη μάχη της ηγεμονίας σε σύγκρουση με τις ξενοφοβικές, εθνιστικές λογικές των αντιδραστικών δυνάμεων.