Η Νένη Πανουργιά, καθηγήτρια στο Columbia, γράφει για την ανικανότητα του επιτελικού κράτους που έκανε στάχτη μέρος του αρχαιότερου ελαιώνα της χώρας.

Είχα γράψει κάπου πέρσυ:
Ολυμπία, Κρόνιος Λόφος, check x 2
Πάρνηθα, «αρχαίον ξύλον», check x 3
Πεντέλη, check
Λίνδος, check
Μυκήνες, check

Και είχα εκφράσει την ευχή να μείνουν, τουλάχιστον, όρθιοι οι Δελφοί και ο περιβάλλον χώρος τους. Αμ δε! Μέρα μεσημέρι, στις 4 Ιουλίου του 2022, με σχεδόν άπνοια, πιάνει φωτιά ο ελαιώνας της Άμφισσας.

Ο ελαιώνας της Άμφισσας είναι ο μεγαλύτερος ελαιώνας των Βαλκανίων. Ο αρχαιότερος της χώρας. Ο ιερότερος, από αρχαιοτάτων χρόνων. Φυτεμένος από τους Πελασγούς. Και, πέντε λεπτά με τα πόδια από «το βόρειο τμήμα της Ιτέας» που εκκενώθηκε.

Πέντε λεπτά με το αυτοκίνητο από την Άμφισσα, την πρωτεύουσα του νομού που οι γυναίκες της, μας λέει ο Πλούταρχος και απεικονίζει ο Alma-Tadema, δέχτηκαν, περιέθαλψαν και προστάτευσαν τις Θυιάδες του Διονύσου, εκείνα τα ονειρικά πλάσματα που εξουθενωμένες απο τον χορό και την ιερή μανία του θεού έφτασαν στην αγορά της πόλης στολισμένες με στεφάνια λουλουδιών και κατέρρευσαν. Την Άμφισσα που ξαναέκανε ξακουστή ο Πανουργιάς ο οπλαρχηγός.

Δέκα λεπτά με το αυτοκίνητο από την Κίρρα, το αρχαίο λιμάνι, επίνειο των Δελφών, όπου αποβιβάζονταν οι επισκέπτες του Μαντείου. Δέκα λεπτά από το Χρισσό που σφάζανε κριάρια. Είκοσι λεπτά με το αυτοκίνητο από τους Δελφούς. Ναι, εκείνους τους ίδιους Δελφούς όπου η Πυθία έδινε τους τρομακτικούς χρησμούς της και μήνυσε στον Οιδίποδα, μέσω του Κρέοντα, ότι εκείνος , ο ίδιος, είναι το μίασμα.

Η φωτιά ξεκίνησε από τον ελαιώνα, από παράνομη χωματερή στην κοίτη ξεροπόταμου, κοντά στο Σερνικάκι.. Ο ελαιώνας, μαζί με όλο το Δελφικό τοπίο, έχει χαρακτηρισθεί από το 1991 ως προστατευόμενος χώρος ιδιαίτερου κάλους και ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας. Όχι ότι αυτό τον έχει προστατεύσει από σχέδια περί ανάπτυξης, όχι ότι έχει θέσει φραγμό ακόμη και στη σκέψη τέτοιων σχεδίων, έτσι ώστε να μην έχουν δει καν το φως της μέρας ως σκέψεις.

Πριν μερικά χρόνια είχε συζητηθεί η ανέγερση ξενοδοχειακής μονάδας στον ελαίωνα και συχνά-πυκνά παρουσιάζονται ύποπτες αναλύσεις γιά το ότι είναι υποπαραγωγικός και συχνά-πυκνά διαπιστώνεται η εγκατάλειψή του, κανένα εκ των οποίων δεν ισχύει ισχύει ακριβώς, κι αν θέλετε κάποια στιγμή τα συζητάμε.

Τί σημαίνει, όμως, «προστατευόμενος χώρος»; Στην πράξη, τί ευθύνες έχει η προστάτις δύναμις απέναντι στο αντικείμενο της προστασίας της; Μήπως, πρωτίστως, να έχει αντιμετωπίσει το πρόβλημα της απόθεσης απορριμάτων, έτσι ώστε να μην αναγκάζεται κανείς να πετάει σωλήνες, ληγμένα φυτοφάρμακα, στρώματα και καρέκλες όπου μπορεί και βρίσκει;

Μήπως, επίσης, σημαίνει, το ότι πρέπει στα κονδύλια της πυρόσβεσης να μπαίνουν και τα έξοδα αποψίλωσης, δηλαδή καθαρισμού, τουλάχιστον των προστατευόμενων τοπίων; Μήπως (ξέρω, κομίζω γλαύκαν ες Αθήνας) να μην θεωρεί τους πυροσβέστες εποχικούς εργάτες; Μήπως, επίσης, σημαίνει στα ίδια κονδύλια της πυρόσβεσης να συμπεριληφθούν και μαθήματα περιβαλλοντικής αντίληψης στα σχολεία, από το νηπιαγωγείο μέχρι την Τρίτη λυκείου;

Μήπως σημαίνει να συμπεριλαμβάνεται και πρακτική εξάσκηση των μαθητών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας με την μορφή ολιγοήμερων εκδρομών όπου τα παιδιά θα συμμετάσχουν σε ασχολίες που θα βοηθούν κοινότητες που έχουν ανάγκη, έτσι ώστε να εξοικιώνονται με την χαρά της επιμέλειας του χώρου τους και του άλλου;

Μήπως σημαίνει ότι πρέπει κάποια στιγμή οι κυβερνήσεις αυτής της χώρας να καταλάβουν ότι πυρόσβεση δεν γίνεται μόνο το καλοκαίρι, δηλαδή ότι κυβερνώ σημαίνει προετοιμάζομαι, προλαμβάνω, φροντίζω, έχω προσωπικό που εκπαιδεύεται συνεχώς και ασκείται στην εγρήγορση, και όχι μόνο ότι τρέχω με τη μάνικα στο χέρι;

Αυτή εδώ η συγκεκριμένη κυβέρνηση εισήγαγε στο ελληνικό λεξιλόγιο την έννοια του επιτελικού κράτους. Η αλήθεια, όμως, είναι ότι το κράτος αυτό δεν είναι επιτελικό αλλά επιτελεστικό. Δηλαδή αυτοπαρουσιάζεται ως άλφα ενώ ξέρει ότι είναι γάμα, ή κάπα, ή μί.

Επιτελικό κράτος σημαίνει να τρέχει το κράτος ρολόι, σχεδόν από μόνο του. Σημαίνει βασικές λειτουργικές αρχές που, βεβαίως, καμμία κυβέρνηση (πλην μίας που δεν είχε καν τον χρόνο να κάνει τίποτα), από κτίσεως αυτού του κουτσού κράτους, δεν ανάλωσε ούτε μιά δεκάρα γιά να χτίσει.

Ανακοινώθηκε ότι η φωτιά πήρε έκταση επειδή έπνεαν δυνατοί άνεμοι στην περιοχή και ότι αμέσως έφτασαν πυροσβεστικά αεροπλάνα. Πρώτον, δεν έπνεαν δυνατοί άνεμοι στην περιοχή, σίγουρα όχι 5 bf. Ήμουν στην παραλία κι έκανα μπάνιο όταν φάνηκαν στο Γαλαξείδι οι πρώτοι καπνοί. Η θάλασσα ήταν λάδι.

Και αεροπλάνα, όντως, ήρθαν αμέσως. Και εδώ είναι που έχουμε ένα ωραίο και χρήσιμο παράδειγμα της διαφοράς μεταξύ επιτελικού και επιτελεστικού κράτους και είναι το εξής λογικό ανακόλουθο. Όπως έχουμε μάθει όλες κι όλοι τα τελευταία χρόνια, τα πυροσβεστικά αεροπλάνα δεν μπορούν να πετάξουν όταν έχει άνεμο, τόσο άνεμο που να δυσχεραίνει την πυρόσβεση. Οπότε, είτε δεν ήταν δυνατός ο άνεμος, είτε δεν υπήρχαν αεροπλάνα. Και τα δυό να συνυπάρχουν είναι αδύνατον, αυτό ακόμα και τα σαϊνια του Χάαβαντ μπορούν να το καταλάβουν.

Αεροπλάνα, όμως, υπήρχαν, τα είδαμε όλοι μας να πετάνε και να βουτάνε πρώτα στο Κεντρί, μετά στο Ανεμοκάμπι και μετά όπου μπορούσαν και προλάβαιναν. Και έμειναν μέχρι αργά. Άνεμος, όμως, είτε στρατηγός είτε δεκανέας, δεν υπήρχε, τουλάχιστον μέχρι το απόγευμα. Το βράδυ η φωτιά έφτασε στα πρόθυρα της Ιτέας—όχι δύσβατο μέρος! ίσωμα, ευθύς δρόμος, δεν μπορείς ούτε καν να σκοντάψεις περπατώντας τον. Μιά ευθεία είναι με μεγάλο πλατύ δρόμο που επιτρέπει και σε στρατό ακόμα να κατέβει απρόσκοπτα, αν θέλει. Και όμως, οι ευκάλυπτοι που σκιάζουν την είσοδο της Ιτέας κάηκαν.

Τρεις χιλιάδες στρέμματα του ελαιώνα κάηκαν. Η φωτιά έφτασε μέχρι τις παρυφές του Χρισσού (αυτό είναι το αρχαίο Κρισσό) μιά ανάσα δρόμος από τον αρχαιολογικό χώρο των Δελφών, ήδη μέσα στο μαγικό και τρίσμοιρο Δελφικό τοπίο. Και οι Δελφοί δεν είναι Μυκήνες, που περιβάλλονται από χαμηλή βλάστηση και «καίγονται κάτι πέτρες» όπως μας είπε η υπουργός του αντιπολιτισμού πέρσυ.

Οι Δελφοί είναι σαν την Ολυμπία, μέσα σε δάσος με πεύκα κι έλατα. Και αν δεν υπήρχαν μέσα κοινωνικής δικτύωσης κανείς εκτός περιοχής δεν θα είχε πάρει χαμπάρι ότι καίγονται οι Δελφοί. Γιατί, όπως έχουμε πια διαπιστώσει, τα ΜΜΕ δεν αφιέρωσαν ούτε λεπτό σ’ αυτή την κατάσταση (με την εξαίρεση του Open και του Contra που αφιέρωσαν μερικά λεπτά το καθένα).

Κι εδώ τίθεται ένα ερώτημα. Δεν αφιέρωσαν ούτε ένα λεπτό γιατί η αποσιώπηση είναι μέρος της τακτικής της αντιμετώπισης; Ή επειδή οι Δελφοί είναι Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς που τραβάει τουρίστες και φέρνει δολλάρια, και γεν, και ρούβλια, κι αν μεταδοθεί στα ΜΜΕ ότι κινδυνεύουν οι Δελφοί θα έχει βαρειές επιπτώσεις στην εισρροή τουριστικού χρήματος;

Γιατί, βεβαίως, η σχέση όλων των κυβερνήσεων (πλην μίας) από κτίσεως αυτού του κουτσού κράτους με την ιστορία αυτού του τόπου, με τα χαλάσματά του και τα ακούσματά του, είναι μιά σχέση απολύτως και βαθειά χρησμική και χρηστική, μεταπρατική και επιτελεστική, ψηφοθηρική και ανταλλαγματική—σας δίνω την αίγλη των προγόνων και μου δίνεται γη και ύδωρ, στην κυριολεξία: σας παίρνω τη γη σας, σας εμφιαλώνω τα νερά σας, κατάσχω τα σπίτια σας, υπομορφώνω τα παιδιά σας και αναμορφώνω όποιον κι όποιαν μου αντιμιλήσει.

Επομένως, η σιωπή ασυρμάτου των καναλιών δεν είναι μόνο επειδή έχουν χρηματιστεί αδρά για να προβάλλουν την αντίσταση ως τρομοκρατία και το κυβερνητικό έργο καθολικής καταστολής ως θαρραλέο, αλλά, επίσης, και κυρίως, γιατί η κυβέρνηση η ίδια δεκάρα τσακιστή δεν δίνει γιά το που εδράζεται ο πραγματικός πλούτος της χώρας.

Γιατί πάμε από την πρώτη υπουργό Πολιτισμού, Μελίνα Μερκούρη, που όταν έδωσε την άδεια για την λειτουργία της αλουμίνας στον κόλπο κάτω από τους Δελφούς είπε μετά στα ΜΜΕ ότι της υποσχέθηκαν ότι δεν θα φαίνονται οι εγκαταστάσεις απο τον Μαντείο (!), στον ΓΓ του Υπουργείου Πολιτισμού, αλήστου μνήμης Ζαχόπουλο, που δεν ήξερε κατά που πέφτει και τι σημασία έχει ο Κρόνιος Λόφος πάνω στον οποίο στεκόταν ενώ καιγόταν, στην τρέχουσα υπουργό που, αφού είχε ήδη τσιμεντώσει την Ακρόπολη των Αθηνών, θεώρησε, και ανερυθρίαστα είπε, ότι «’νταξ’ μωρέ, δεν έγινε και τίποτα στην Ακρόπολη των Μυκηνών, κάτι πέτρες κάηκαν, οι ξένοι δεν θα το καταλάβουν καν, θα βλέπουν κάτι πέτρες μαυρισμένες». Γιατί οι ξένοι μας νοιάζουν, αν θα το καταλάβουν. Γιατί, ‘νταξ’ μωρέ, c’est bon pour l’ occident…(Α, και δεν είπε, βέβαια, στην «Ακρόπολη των Μυκηνών»… «στις Μυκήνες» είπε).

Δεν σας πειράζει που η στάχτη ταξιδεύει πάνω από τη χώρα εδώ και δεκαετίες. Τα Ελγίνεια σας μάραναν.

H Nένη Πανουργιά είναι ανθρωπολόγος, αναπληρώρια καθηγήτρια στο Columbia University της Νέας Υόρκης. Περισσότερες λεπτομέρειες για το βιογραφικό της και το συγγραφικό έργο της μπορείτε να διαβάσετε εδώ.

Πηγή: politisfokidas.gr