Σφοδρές αντιδράσεις έχουν προκαλέσει οι φωτογραφίες που αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δείχνουν νεαρές και νεαρούς στην Ακρόπολη να είναι ντυμένοι με ενδυμασία που παραπέμπει σε αρχαίους Έλληνες ενώ έχουν βάψει λευκό το δέρμα τους, ενώ δύο εξ αυτών υποδύονται την Αθηνά και τον Ποσειδώνα.

Όπως έχει γίνει γνωστό έως τώρα, πρόκειται για ομάδα των τουριστών που αποφάσισε να ντυθεί με χλαμύδες και αρχαιοπρεπείς ενδυμασίες και πόζαρε με φόντο τον Παρθενώνα, ενώ στη συνέχεια υποδέχονταν τουρίστες στα Προπύλαια χωρίς να έχουν καμία δικαιοδοσία.

Για το συμβάν, έχει διαταχθεί Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ), ώστε να ερευνηθεί τι πραγματικά περιστατικά και να αποδοθούν ευθύνες για το απόλυτα κιτς θέαμα. Σε κάθε περίπτωση οι εικόνες έχουν προκαλέσει ραγδαίες αντιδράσεις τόσο στα κοινωνικά δίκτυα όσο και σε πολιτικό επίπεδο με κόμματα της αντιπολίτευσης να ζητούν εξηγήσεις.

«Δεν είναι μέρος της VIP ξενάγησης» λέει η Έφορος της Πόλεως των Αθηνών

Σε ερωτήσεις δημοσιογράφων, η Έφορος της Πόλεως των Αθηνών, Έλενα Κουντούρη σημείωσε για το περιστατικό ότι:

1. Δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση τμήμα της VIP ξενάγησης, δεδομένου ότι η έναρξη της εν λόγω δράσης προγραμματίζεται από τον ΟΔΑΠ, μετά τις 10 Μαΐου τ.έ
2. Δεν είχε διοργανωθεί από την Εφορεία κάποια δράση ή ξενάγηση ούτε έχει δοθεί σχετική έγκριση από το Υπουργείο.
3. Καθώς τον χώρο επισκέφθηκαν -με εισιτήριο- πολυμελείς ομάδες επισκεπτών, μεταξύ αυτών εμφιλοχώρησαν ορισμένοι με αρχαιοελληνικές ενδυμασίες, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από το φυλακτικό προσωπικό της Υπηρεσίας, αν και προσφάτως έχει ουσιαστικά ενισχυθεί, με ΙΔΟΧ προσωπικό.
4. Ήδη, έχει διαταχθεί Ένορκη Διοικητική Εξέταση (ΕΔΕ), προκειμένου να διαπιστωθούν τα πραγματικά περιστατικά και να αποδοθούν ευθύνες.

Κασσελάκης: «Δε μας αξίζει τέτοια κατάρρευση»

 

Σφοδρή επίθεση στην κυβέρνηση εξαπέλυσε ο Στέφανος Κασσελάκης με αφορμή τις φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν με άτομα ντυμένα με χλαμύδες, περικεφαλαίες και ασπίδες, να ποζάρουν με φόντο τον Παρθενώνα.

 

Σε ανάρτηση του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ο κ. Κασσελάκης αναφέρει: «Άγνωστοι ανέβηκαν με χλαμύδες και περικεφαλαίες στην Ακρόπολη και πόζαραν με φόντο τον Παρθενώνα. Το Υπουργείο Πολιτισμού δεν πήρε χαμπάρι. Άγνωστοι διέρρηξαν το γραφείο του διευθυντή εκλογών του Υπουργείου Εσωτερικών, στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές του οποίου υπάρχουν σημαντικά δημόσια έγγραφα, που ο ίδιος ανέφερε ότι φοβάται μήπως έχουν αντιγραφεί ή αλλοιωθεί. Το Υπουργείο Εσωτερικών δεν πήρε χαμπάρι».

Γενικεύοντας κατηγορεί την κυβέρνηση: «Δεν παίρνουν χαμπάρι, είναι το modus operandi τους. Δεν είναι μόνο τα νοσοκομεία που καταρρέουν, οι πολίτες που δολοφονούνται έξω από αστυνομικά τμήματα, οι ασθενείς που σβήνουν στις καρότσες, οι σταθμάρχες που διορίζονται παράνομα. Είναι όλα μαζί, και όλα σε αποσύνθεση, από τα πιο απλά μέχρι τα πιο σύνθετα».

Ακολούθως ρωτά: «Μπορείτε να είστε υπερήφανοι για τη σημερινή κατάσταση της χώρας μας, από τον Παρθενώνα μέχρι τα νοσοκομεία, από τους θεσμούς μέχρι την καθημερινότητα; Δε μας αξίζει τέτοια κατάρρευση. Πρέπει να βάλουμε τα κομμάτια στη σειρά από την αρχή. Πρέπει να επιστρέψουμε στην αξιοπρέπεια».

 

Εξηγήσεις ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ

Ανακοίνωση εξέδωσε και η Τομεάρχης Πολιτισμού του ΣΥΡΙΖΑ Κυριακή Μάλαμα, η οποία διερωτάται εάν οι φωτογραφίες που έχουν κατακλύσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι αληθινές.

«Από σήμερα το πρωί, βλέπουμε στην κοινωνική δικτύωση φωτογραφίες από την Ακρόπολη των Αθηνών με χθεσινή ημερομηνία, στις οποίες διακρίνονται κάποιοι ντυμένοι “Ηρακλής” και “Αμαζόνα”, άλλοι ντυμένοι και βαμμένοι αρχαιοελληνικά αγάλματα και άλλοι ντυμένοι θεότητες της αρχαιότητας», σημειώνει η κ. Μάλαμα και συνεχίζει:

«Επειδή δεν θέλουμε να πιστέψουμε ότι το Υπουργείο Πολιτισμού επέτρεψε να γίνει η Ακρόπολη μια κακόγουστη Ντίσνεϊλαντ, καλούμε άμεσα την ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού να απαντήσει εάν οι φωτογραφίες αυτές είναι γνήσιες ή αν πρόκειται για fake news. Αναμένουμε τις διευκρινίσεις του Υπουργείου Πολιτισμού άμεσα».

Για το ζήτημα τοποθετήθηκε και η αντιπρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων Δέσποινα Κουτσούμπα, η οποία σε ανάρτησή της στο Χ, σημείωσε: «Ακόμη ψάχνουμε να βρούμε τι συνέβη χτες στην Ακρόπολη. Άλλοι λένε ότι ήταν το πρώτο πριβέ, άλλοι ότι ήταν επίσημοι. Όποιος ξέρει κάτι, ας στείλει. Το σίγουρο είναι οτι ο εξευτελισμός μας προχωρά ακάθεκτος».

Ηλιόπουλος: «Η Ακρόπολη δεν είναι Λας Βέγκας»

Εκ μέρους της Νέας Αριστεράς, ο Νάσος Ηλιόπουλος σημείωσε ότι «η Ακρόπολη δεν είναι Λας Βέγκας» και ζήτησε από τους αρμόδιους φορείς να βάλουν ένα τέλος στον κατήφορο. 

 

 

«Η Ακρόπολη δεν είναι Λας Βέγκας Η Λ. Μενδώνη μαζί με τον υπόδικο Τσακοπιάκο, από το αμαρτωλό ταμείο του Υπ. Πολιτισμού, έχουν βαλθεί να ξεφτιλίσουν ακόμα και την Ακρόπολη. Πριβέ ξεναγήσεις με τους ιθαγενείς ως κιτς ντεκόρ. Να μπει τέλος στον κατήφορο».

Σάλος στο Twitter - «Bollywood Ακρόπολη»

Όπως ήταν φυσικό, το συμβάν πήρε διαστάσεις και στο Twitter με το hashtag #Aκρόπολη να συγκεντρώνει πολλά σχόλια, άλλα ειρωνικά άλλα χιουμοριστικά και άλλα άκρως επικριτικά από τους χρήστες.

Παρή Σπίνου

Ακριβώς το ποσόν που έδωσε η αγγλική κυβέρνηση στον λόρδο Έλγιν το 1816, δίνει και σήμερα η Βρετανική Επιτροπή για την επανένωσή τους. Μάλιστα, με μια ακτιβιστική κίνηση, ξεδίπλωσε μια τεράστια επιταγή μπροστά στο υπουργείο Πολιτισμού στο Λονδίνο

Πόσο αξίζουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα σήμερα; Προφανώς δεν υπάρχει απάντηση, αφού το ανεκτίμητο δεν κοστολογείται. Σίγουρα, δε φτάνουν 35.000 στερλίνες για να τα πάρουμε πίσω. Όμως ακριβώς αυτό το ποσό έδωσε το 1816 η αγγλική κυβέρνηση στον λόρδο Έλγιν για να τα αγοράσει. Και ακριβώς αυτό το ποσόν ανέγραφε η επιταγή, τυπωμένη σε τεράστιο μέγεθος, την οποία μέλη της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα (BCRPM) κουβάλησαν ως την πόρτα του υπουργείου Πολιτισμού της Βρετανίας, την περασμένη Τρίτη. Ήταν μια κίνηση ακτιβιστική, μια κίνηση εντυπωσιασμού, θέλοντας να δείξουν πως επιθυμούν να «αποπληρώσουν το χρέος» και τα Γλυπτά να επιστραφούν στην Ελλάδα, όπου ανήκουν.

Βεβαίως το προσωπικό ασφαλείας τούς απαγόρευσε την είσοδο και η υπουργός Πολιτισμού –αν ήταν εκεί– δεν τους δέχτηκε. Άλλωστε, η Λούσι Φρέιζερ είχε πρόσφατα δηλώσει πως «η τύχη των Γλυπτών του Παρθενώνα αποφασίζεται από το Βρετανικό Μουσείο, βάσει των υφιστάμενων νόμων» και πως «δεν έχω καμία επιθυμία να αλλάξω τη θέση μας, σε καμιά περίπτωση».

Αξίζει πάντως να σημειωθεί πως η Βρετανική Επιτροπή για την Επανένωση των Μαρμάρων του Παρθενώνα συγκέντρωσε μέσω crowdfunding τα χρήματα, ενώ έδωσε στη δημοσιότητα ενδιαφέροντα στοιχεία όπως ότι το Βρετανικό Μουσείο διαθέτει 108.184 ελληνικά αντικείμενα, ενώ μόνο 6.493 από αυτά εκτίθενται. Επίσης, από τις 3.382.000 αναζητήσεις στο ηλεκτρονικό αρχείο του Μουσείου, μεταξύ Απριλίου 2020 και Ιανουαρίου 2022, μόνο 1.936 έγιναν για τα «Γλυπτά του Παρθενώνα» και σε 10.648 υπήρχε η λέξη «Παρθενώνας».

Όπως δήλωσε εκπρόσωπος της Επιτροπής: «Άλλες χώρες και μουσεία σε όλον τον κόσμο έχουν ήδη αρχίσει να επιστρέφουν θραύσματα από τον Παρθενώνα. Είναι καιρός η κυβέρνηση της Βρετανίας να επανεξετάσει τη στάση της. Ήρθε πλέον η ώρα να επανενωθούν τα Γλυπτά στην Αθήνα». Σίγουρα το θέμα της επανένωσης των Γλυπτών επανέρχεται όλο και πιο συχνά το τελευταίο διάστημα, επαφές σε πολιτικό επίπεδο γίνονται, ωστόσο το ζήτημα είναι με ποιον τρόπο, με ποιους όρους, με ποια ανταλλάγματα, ώστε να μην ξεπεραστούν οι κόκκινες γραμμές στις διαπραγματεύσεις.

Πάντως, σύμφωνα με πρόσφατη διαδικτυακή έρευνα στη Βρετανία, που έγινε τον περασμένο Ιούνιο, η κοινή γνώμη είναι θετική, το 64% των Βρετανών υποστηρίζει την επιστροφή των Γλυπτών, αν η Ελλάδα δανείσει σε βρετανικά μουσεία άλλα δικά της αριστουργήματα. Το παράδοξο είναι πως 77% δεν έχει επισκεφτεί ποτέ την αίθουσα του Βρετανικού Μουσείου με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Και από όσους τα έχουν επισκεφτεί, το 68% δήλωσε ότι δεν πήγε ειδικά για αυτά.

Πηγή: efsyn.gr

Ο Πάπας Φραγκίσκος αποφάσισε να δωρίσει θραύσματα του Παρθενώνα που βρίσκονταν στα μουσεία του Βατικανού, «ως μαρτυρία και ένδειξη της επιθυμίας για συνέχιση της οικουμενικής πορείας αλήθειας».

 

Πιο συγκεκριμένα, σε επίσημο ανακοινωθέν του Βατικανού υπογραμμίζεται:

«Ο ΠΑΠΑΣ ΦΡΑΓΚΙΣΚΟΣ, ΩΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΛΙΚΡΙΝΟΥΣ ΕΠΙΘΥΜΙΑΣ ΓΙΑ ΣΥΝΕΧΙΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ, ΑΠΟΦΑΣΙΣΕ ΝΑ ΔΩΡΙΣΕΙ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΤΗΤΑ ΙΕΡΩΝΥΜΟ, ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟ ΑΘΗΝΩΝ ΚΑΙ ΠΑΣΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, ΤΡΙΑ ΘΡΑΥΣΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ, ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΔΩ ΚΑΙ ΑΙΩΝΕΣ ΦΥΛΑΣΣΟΝΤΑΙ ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΣΤΙΣ ΣΥΛΛΟΓΕΣ ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΦΙΚΑ ΚΑΙ ΣΤΑ ΜΟΥΣΕΙΑ ΤΟΥ ΒΑΤΙΚΑΝΟΥ, ΚΑΙ ΤΑ ΟΠΟΙΑ ΕΚΤΙΘΕΝΤΑΝ ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ ΕΠΙΣΚΕΠΤΕΣ».

ΙΚΤΕΣρχιεπκοπς Ιερώνυμος

Μια πολύ σημαντική ανακοίνωση, για μια πληγή που παραμένει ανοικτή για την Ελλάδα, τα Γλυπτά του Παρθενώνα, έγινε από την Unesco.

Σύμφωνα με την Unesco, Ελλάδα και Βρετανία ανταποκρίθηκαν στο αίτημα του οργανισμού να εντείνουν τις προσπάθειές τους έτσι ώστε να βρεθούν στο ίδιο τραπέζι και να συνομιλήσουν με θέμα την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα εκεί που ανήκουν, δηλαδή στην Αθήνα.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο η UNESCO ζήτησε από το Ηνωμένο Βασίλειο να επανεξετάσει τη στάση του και να προσέλθει σε διάλογο με την Ελλάδα. Το 2021 η Unesco κάλεσε τη Βρετανία να επανεξετάσει τη στάση της και να γίνει επικοδομητικός διάλογος με την Ελλάδα. Υπενθυμίζεται ότι το θέμα είχε θέσει στον Βρετανό πρωθυπουργό Μπόρις Τζόνσον ο Κυριάκος Μητσοτάκης το Νοέμβριο του 2021 με τον Τζόνσον να παραπέμπει στο Μουσείο και τον Έλληνα πρωθυπουργό να επιμένει ότι το θέμα είναι πλέον θέμα ανάμεσα στις δυο κυβερνήσεις.

Στις 29 Απριλίου, ο υπουργός Πολιτισμού της Βρετανίας Στίβεν Πάρκινσον απέστειλε αίτημα στην Unesco να διοργανώσει συνάντηση με την Ελληνίδα υπουργό Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη. Η κυρία Μενδώνη το αποδέχθηκε αμέσως και σύμφωνα πάντα με την UNESCO σύντομα θα ανακοινωθεί η ημερομηνία.

Συγκεκριμένα σύμφωνα με την Unesco, την πιθανή επανένωση των μαρμάρων του Παρθενώνα ανακοίνωσε η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Προώθηση της Επιστροφής Πολιτιστικής Περιουσίας στις Χώρες Προέλευσης ή της Αποκατάστασής της σε περίπτωση Παράνομης Οικειοποίησης ή ICPRCP, η οποία άνοιξε την 23η σύνοδό της στο Παρίσι αυτή την εβδομάδα. Σύμφωνα με την UNESCO, η συνάντηση, που προσφέρθηκε στις 29 Απριλίου από το Ηνωμένο Βασίλειο, έγινε αποδεκτή από την Ελλάδα και θα διευθετηθεί «εν ευθέτω χρόνω».

Δείτε την ανακοίνωση της Unesco:

«Στο πλαίσιο της απόφασης 22.COM 5 παράγραφος 9, η οποία «ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να διεξάγουν διμερείς διαπραγματεύσεις για την επιστροφή και την απόδοση πολιτιστικών αγαθών και να υποβάλουν στη Γραμματεία πληροφορίες για τις διμερείς διαπραγματεύσεις που βρίσκονται σε εξέλιξη καθώς και για την επιτυχή ολοκλήρωση τέτοιων υποθέσεων», η Γραμματεία θα ήθελε να ενθαρρύνει τα κράτη μέλη να ανταλλάσσουν περιοδικά πληροφορίες για υποθέσεις επιστροφής και αποκατάστασης με τη Γραμματεία. Μια επιλογή από πρόσφατες περιπτώσεις παρατίθεται παρακάτω:

Η υπόθεση των Γλυπτών του Παρθενώνα υποβλήθηκε στην Επιτροπή το 1984. Έκτοτε, η Επιτροπή εξετάζει την υπόθεση κατά τις διαδοχικές συνεδριάσεις της και έχει υιοθετήσει αρκετές συστάσεις για την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτής λύσης και καλώντας τον Γενικό Διευθυντή να διευκολύνει τις συναντήσεις για το σκοπό αυτό . Σε πολλές περιπτώσεις, η UNESCO επανέλαβε την ετοιμότητά της να λειτουργήσει ως μεσολαβητής μεταξύ της Ελλάδας και του Ηνωμένου Βασιλείου της Μεγάλης Βρετανίας και Βόρεια Ιρλανδία ως προς αυτό.

Η 22η σύνοδος της ICPRCP (Σεπτέμβριος 2021) ενέκρινε τη Σύσταση 22.COM 6 που καλεί την Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο να «εντείνουν τις προσπάθειές τους με σκοπό την επίτευξη μιας ικανοποιητικής διευθέτησης αυτού του μακροχρόνιου ζητήματος, λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική, πολιτιστική του , νομική και ηθική διάσταση» (παράγραφος 9), και καλώντας τον Γενικό Διευθυντή να «βοηθήσει στη σύγκληση των απαραίτητων συναντήσεων μεταξύ Ελλάδας και Ηνωμένου Βασιλείου με σκοπό την επίτευξη αμοιβαία αποδεκτής λύσης για το θέμα αυτό» (παράγραφος 10). Κατά την ίδια σύνοδο υιοθετήθηκε η απόφαση 22.COM 6, η οποία, μεταξύ άλλων, «καλεί το Ηνωμένο Βασίλειο να επανεξετάσει τη στάση του και να προχωρήσει σε καλόπιστο διάλογο με την Ελλάδα για το θέμα [των Γλυπτών του Παρθενώνα]». Μετά τη σύσταση, η Γραμματεία απέστειλε δύο επιστολές στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ελλάδα τον Μάρτιο του 2022, ζητώντας πληροφορίες και προτείνοντας τη διευκόλυνση του διαλόγου.

Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ελλάδα απάντησαν στη Γραμματεία στις 8 Απριλίου και στις 18 Απριλίου 2022 αντίστοιχα, περιγράφοντας τις ενέργειες που αναλήφθηκαν για τη συνέχιση του διαλόγου για την υπόθεση αυτή. Από την άποψη αυτή,

Και τα δύο κράτη μέλη ανέφεραν τη διμερή συνάντηση μεταξύ του Πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο Λονδίνο τον Νοέμβριο του 2021, κατά την οποία ο Πρωθυπουργός Τζόνσον επανέλαβε τη μακροχρόνια θέση του Ηνωμένου Βασιλείου ότι αυτό το θέμα παραμένει ένα για τους Καταπιστευματοδόχους του Βρετανικού Μουσείου. Το Ηνωμένο Βασίλειο ενημέρωσε τη Γραμματεία για την πρότασή του να οργανώσει συνάντηση μεταξύ της Ελληνίδας Υπουργού Πολιτισμού, Λίνας Μενδώνη, και του Υπουργού Πολιτισμού, Μέσων και Αθλητισμού του Ηνωμένου Βασιλείου, Λόρδου Πάρκινσον, η οποία ελπίζει ότι θα λάβει θετική απάντηση των ελληνικών αρχών. Ως προς αυτό, η Ελλάδα ενημέρωσε τη Γραμματεία ότι η εισήγηση του Ηνωμένου Βασιλείου απεστάλη στον Έλληνα Υπουργό Πολιτισμού στις 29 Απριλίου 2022, έγινε αμέσως αποδεκτή και πρόκειται να γίνει συνάντηση μεταξύ των μερών».

(Μπορείτε να δείτε την ανακοίνωση στα αγγλικά, εδώ.)

Ποια είναι όμως η ιστορία της διεκδίκησης των Γλυπτών του Παρθενώνα

Τα Ελγίνεια Μάρμαρα φιλοτεχνήθηκαν για να στολίσουν την Ακρόπολη των Αθηνών. Από το 1799 έως το 1803 αφαιρούνταν από τον Τόμας Μπρους, κόμη του Έλγιν και πρέσβη στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και μεταφέρθηκαν τελικώς στην Βρετανία το 1806. Ο κόμης του Έλγιν απέκτησε φιρμάνι, δηλαδή επίσημη άδεια, από τον Σουλτάνο για την αποκαθήλωσή τους με σκοπό τη μέτρηση και την αποτύπωσή τους σε γύψινα σχέδια και στη συνέχεια τα αφαίρεσε και τα φυγάδευσε. Τα γλυπτά αποθηκεύτηκαν στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου το 1816 και το 1936 τοποθετήθηκαν στην έκθεση Duveen που δημιουργήθηκε για αυτόν τον σκοπό.

Η συλλογή γλυπτών περιλαμβάνει μερικά από τα γλυπτά των αετωμάτων, των μετοπών, που απεικονίζουν μάχες μεταξύ των Λαπίθων και των Κενταύρων, αλλά και της ζωφόρου του Παρθενώνα που κοσμούσε το ανώτερο τμήμα των τοίχων του σηκού του ναού σε όλο τους το μήκος. Ως εκ τούτου, αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 1/2 από ό,τι απομένει από τον γλυπτό διάκοσμο του Παρθενώνα που διασώθηκε: 75 μέτρα από τα αρχικά 160 μέτρα, 15 από τις 92 μετόπες, 17 τμηματικές μορφές από τα αετώματα, όπως επίσης και άλλα τμήματα της αρχιτεκτονικής. Τα αποκτήματα του Έλγιν περιλαμβάνουν ακόμη αντικείμενα από άλλα κτήρια της Αθηναϊκής Ακρόπολης: το Ερέχθειο, που μεταβλήθηκε σε ερείπιο κατά τον ελληνικό αγώνα της Ανεξαρτησίας (1821-33), τα Προπύλαια και τον Ναό της Αθηνάς Νίκης. Ο λόρδος Έλγιν πήρε περίπου τα μισά από τα γλυπτά του Παρθενώνα και από τα υπόλοιπα δημιουργήθηκαν εκμαγεία σε γύψο. Έκτοτε τα Μάρμαρα αναφέρονται συχνά ως Ελγίνεια.

Η προσπάθεια της Μελίνας Μερκούρη και η ιστορική ομιλία

Στις 30 Ιουλίου του 1982 στη Διάσκεψη των υπουργών Πολιτισμού της UNESCO στο Μεξικό η υπουργός Πολιτισμού Μελίνα Μερκούρη θέτει επίσημα το θέμα της επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Η ομιλία της είναι ιστορική.

«Γνωρίζοντας τι σημαίνουν τα γλυπτά αυτά για τον ελληνικό λαό δεν είναι εύκολο να μιλήσω ψύχραιμα για το πως πάρθηκαν από την Ελλάδα, αλλά θα προσπαθήσω. Το υπόσχομαι…. Για να αφηγηθώ όλη την τερατωδία χρειάζεται αρκετός χρόνος και αρκετή ψυχραιμία. Οι λέξεις «λεηλασία», «ερήμωση», «αχαλίνωτη καταστροφή», «αξιοθρήνητη συντριβή και συμφορά» δεν είναι δικές μου για να χαρακτηριστεί το γεγονός. Ειπώθηκαν από σύγχρονους του Elgin.

Ο Horace Smith αναφέρεται στον Elgin σαν τον «ληστή των μαρμάρων». Ο Lord Byron τον αποκάλεσε πλιατσικολόγο. Ο Th. Hardy χαρακτήρισε αργότερα τα μάρμαρα σαν «αιχμάλωτους σ’ εξορία».
Η κυβέρνησή μου έχει ζητήσει την επιστροφή των μαρμάρων του Παρθενώνα. Μας το αρνήθηκαν. Ας σημειωθεί ότι δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ το αίτημα αυτό.

Επικρατεί διαφορετική ηθική, θα ήταν ενδιαφέρον να ξέραμε ποιο θα ήταν το πόρισμα μιας Εξεταστικής Επιτροπής σήμερα, αν λάβαινε υπόψη την μαρτυρία εκείνων που κλήθηκαν να καταθέσουν ενώπιον της – και τις κρίσεις εκείνων που δεν κλήθηκαν. Θα έβαζα ένα μικρό στοίχημα, ακόμα και μεγάλο, ότι το πόρισμα θα ήταν διαφορετικό. Ελπίζω η συζήτηση να προκαλέσει μερικές ερωτήσεις. Θέτω μερικές από αυτές:

Τα μάρμαρα πάρθηκαν κακώς; Και αν κακώς πάρθηκαν, είναι σωστό να κρατούνται;

Ακόμα, αν είναι σωστό το ότι πάρθηκαν, είναι λάθος να επιστραφούν;

Τι βαρύτητα θα πρέπει να δοθεί στο επιχείρημα ότι αν δεν τα είχε πάρει ο Elgin, άλλος Άγγλος ή Γάλλος θα τα είχε πάρει;

Πειράζει που το 95% του ελληνικού λαού μπορεί ποτέ να μην δει τα λαμπρότερα έργα της ελληνικής δημιουργίας;

Είναι δυνατόν μια ελεύθερη Ελλάδα να είχε επιτρέψει τη μετακίνηση των μαρμάρων;

Η Αγγλία και η Ελλάδα είναι φίλες χώρες. Αγγλικό αίμα έτρεξε στα ελληνικά χώματα στη διάρκεια του πολέμου κατά του φασισμού. Και οι Έλληνες έδωσαν τη ζωή τους για να προστατεύσουν τους Άγγλους πιλότους. Διαβάστε τον Churchill, μιλά για το πόσο σημαντικός ήταν ο ελληνικός ρόλος στην αποφασιστική νίκη στην έρημο κατά του Ρόμελ.

Στο όνομα αυτής της φιλίας σας λέμε, έγινε μια αδικία που μπορεί τώρα ν’ αποκατασταθεί.
Πρέπει να καταλάβετε τι σημαίνουν για μας τα μάρμαρα του Παρθενώνα. Είναι η υπερηφάνειά μας, είναι οι θυσίες μας. Είναι το ευγενέστερο σύμβολο τελειότητας. Είναι φόρος τιμής στη δημοκρατική φιλοσοφία. Είναι οι φιλοδοξίες μας και το ίδιο τ’ όνομά μας. Είναι η ουσία της ελληνικότητας.

Είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι θεωρούμε όλη την πράξη του Elgin σαν άσχετη προς το παρόν.

Λέμε στην Βρετανική Κυβέρνηση. Κρατήσατε αυτά τα γλυπτά για δύο σχεδόν αιώνες. Τα φροντίσατε όσο καλύτερα μπορούσατε, γεγονός για το οποίο και σας ευχαριστούμε. Όμως τώρα στο όνομα της δικαιοσύνης και της ηθικής παρακαλώ δώστε τα πίσω.
Ειλικρινά πιστεύω ότι μια τέτοια χειρονομία εκ μέρους της Μεγάλης Βρετανίας θα τιμούσε πάντα τ’ όνομά της».

Παγκόσμια κληρονομιά

Το 1987 η Ακρόπολη εγγράφεται στον κατάλογο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO Τότε αναπτερώθηκαν οι ελπίδες επιστροφής των Μαρμάρων, όμως οι Βρετανοί προβάλουν μια σειρά από επιχειρήματα ότι η Ελλάδα είναι ανίκανη να συντηρήσει τα Μάρμαρα, ενώ το Βρετανικό Μουσείο νοικιάζει αίθουσες για κοσμικές και επιχειρηματικές φιέστες, μεταξύ των οποίων και η αίθουσα με τα Γλυπτά του Παρθενώνα.

Σε ανακοίνωση που εξέδωσε το Βρετανικό Μουσείο τον Απρίλιο του 2007 αναφέρει ότι δεν προτίθεται να παραχωρήσει την κυριότητα των Γλυπτών του Παρθενώνα σε ελληνικό μουσείο. Νεότερη ανακοίνωση του Βρετανικού Μουσείου (2009) ανέφερε πως, με την ευκαιρία των εγκαινίων του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης, θα ήταν διατεθειμένο να δανείσει τα Γλυπτά, αρκεί η ελληνική κυβέρνηση να αναγνωρίσει το δικαίωμα ιδιοκτησίας τους στο Μουσείο. Η ελληνική κυβέρνηση απέρριψε την πρόταση.

Το 2014, η UNESCO είχε προτείνει να διαμεσολαβήσει για την επίλυση του θέματος, αλλά η πρόταση αυτή είχε τότε απορριφθεί από το Ηνωμένο Βασίλειο.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Παρουσία του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη αποδόθηκε σήμερα στο Μουσείο της Ακρόπολης το θραύσμα Fagan, από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο. Tο θραύσμα πρόκειται να εκτεθεί στο Μουσείο της Ακρόπολης για διάστημα οκτώ ετών ως μακροχρόνια κατάθεση (‘deposito’) με προοπτική να παραμείνει σε μόνιμη βάση (‘sine die’) στο Μουσείο Ακρόπολης, μέσω της διαδικασίας που έχει ξεκινήσει από την περιφερειακή κυβέρνηση της Σικελίας προς το ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού.

Όπως δήλωσε ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, «Το σημαντικό βήμα το οποίο γίνεται σήμερα πιστεύω ότι ανοίγει τον δρόμο έτσι ώστε και άλλα μουσεία να μπορέσουν να κινηθούν στην αντίστοιχη κατεύθυνση. Με πιο σημαντικό, φυσικά, το Βρετανικό Μουσείο, το οποίο θα πρέπει πια να αντιληφθεί ότι έχει έρθει ο καιρός τα μάρμαρα του Παρθενώνα τα οποία έφυγαν από την Ελλάδα σε συνθήκες που λίγο-πολύ είναι όλες γνωστές, να επιστρέψουν πια εδώ, στο φυσικό τους σπίτι».

Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη δήλωσε ότι «Το δημιούργημα του Φειδία εκπέμπει ασύγκριτη δύναμη, τελειότητα και ομορφιά. Αυτή την μοναδική σύνθεση της Δημιουργίας, της Ελευθερίας, της Δημοκρατίας δικαιούται να δει στην ολότητά της η Ανθρωπότητα. Η διεθνής κοινότητα δικαιούται και απαιτεί να δει το αριστουργηματικής τέχνης δημιούργημα στο σύνολό του, επανενωμένο, εδώ, στο Μουσείο της Ακρόπολης, και όχι διαμελισμένο ανάμεσα στην Αθήνα και το Λονδίνο.

Ομως την επανένωση των παρθενωνείων γλυπτών δεν την απαιτεί μόνον η παγκόσμια κοινή γνώμη. Το ίδιο το χάσκον και ακρωτηριασμένο μνημείο αξιώνει την επιστροφή των αρχιτεκτονικών γλυπτών μελών του, προκειμένου να επανακτήσει την ενιαία και αδιαίρετη φυσική, αισθητική και νοηματική οντότητά του.

H επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Αθήνα αποτελεί ηθική υποχρέωση για όλη την Ευρώπη, στο πλαίσιο της προστασίας της κοινής πολιτισμικής της κληρονομιάς. Και η μεγαλύτερη δύναμη για την επανένωσή τους είναι η πίστη των ίδιων των ευρωπαίων, όπως και των βρετανών, πολιτών για τη σημασία του Παρθενώνα, του μέγιστου αυτού μνημείου για τον ευρωπαϊκό πολιτισμό».

Ο Πρόεδρος του Μουσείου της Ακρόπολης Δημήτρης Παντερμαλής υπογράμμισε ότι «Το γλυπτό φαίνεται ότι έπεσε από τη θέση του και βρέθηκε στον πρόποδα του Παρθενώνα με τους βομβαρδισμούς του Μοροζίνι ή με τους βομβαρδισμούς της πολιορκίας των Αθηνών. Αν το συγκρίνουμε με τα υπόλοιπα κομμάτια της ζωφόρου, αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι έχει την καλύτερα σωζόμενη επιφάνεια. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις η επιφάνεια είναι ελαφρώς τριμμένη. Εδώ έχει τη φρεσκάδα που είχε το ίδιο το αρχαίο και γι’ αυτό είμαστε υπερήφανοι. Ο τρίτος λόγος είναι η φιλική διάθεση του Assessore και της Εφορείας στη διαχείριση αυτού του λεπτού ζητήματος. Χαίρομαι ιδιαίτερα γιατί αντί να συναντήσουμε κλειστές πόρτες βρήκαμε φίλους στη Σικελία - και η αρχαία Σικελία ήταν κομμάτι της αρχαίας Ελλάδας. Με πολλή χαρά θα συνεχίσουμε τις επαφές και νομίζω ότι τα μάρμαρα αντί να είναι ένα σημείο σύγκρουσης μπορούν να γίνουν ένα σημείο προόδου, μελέτης και προβολής».

Ο Γενικός Διευθυντής του Μουσείου της Ακρόπολης Νίκος Σταμπολίδης τόνισε ότι «Το κομμάτι που κατατίθεται σήμερα εδώ για να προσαρμοστεί στη θέση που αιώνια ανήκε, φέρει πάνω του το πόδι της Αρτέμιδας, ώστε αυτό να επανενωθεί με το υπόλοιπο σώμα της θεάς.

Η συνένωση αυτή του θεϊκού σώματος εξυψώνει σε ανάλογο επίπεδο την ανθρώπινη επιθυμία και πράξη των Σικελών φίλων μας να αποδώσουν σήμερα εδώ το θραύσμα από το Μουσείο Antonino Salinas του Παλέρμο».

Η Διευθύντρια του Μουσείου Antonino Salinas Caterina Greco σημείωσε ότι «Η σημερινή μέρα είναι ιδιαίτερα σημαντική, τόσο για τον πολιτισμό όσο και για μένα προσωπικά. Η επανασύνδεση της “πλάκας Fagan” με τα υπόλοιπα φειδιακά θραύσματα που εκτίθενται σε αυτό το μεγαλειώδες μουσείο επισφραγίζει καταρχάς, στον υπέρτατο αντιπροσωπευτικό βαθμό, τα αισθήματα αδελφοσύνης και πολιτισμικής ταυτότητας που εδώ και αιώνες συνδέουν τη Σικελία με την Ελλάδα. Όπως έχει ήδη ειπωθεί, ελπίζουμε αυτή η “επιστροφή” στην Ελλάδα, στην Αθήνα, να γίνει σύντομα οριστική και, από τη στιγμή αυτή που βιώνουμε όλοι σήμερα, να διατηρηθεί για πάντα η ανάμνηση μιας χειρονομίας που θέλει να είναι κίνηση φιλίας και αμοιβαίας αναγνώρισης».

Όπως δήλωσε ο Alberto Samona, Σύμβουλος επί των Πολιτισμικών Αγαθών και της Σικελικής Ταυτότητας, «Πρόθεση της περιφερειακής κυβέρνησης της Σικελίας, όπως ξέρετε, είναι να παραμείνει επ’ αόριστον το θραύσμα στην Αθήνα, και ακριβώς γι’ αυτό, κατόπιν αιτήματος της Σικελικής Περιφέρειας στο ιταλικό Υπουργείο Πολιτισμού, έχει ανοίξει εδώ και πάνω από έναν χρόνο ο φάκελος με τον οποίο ζητούμε να υλοποιηθεί αυτή μας η πρόθεση. Τα λόγια εκτίμησης και υποστήριξης που εξέφρασαν τις προηγούμενες ημέρες ο Υπουργός Πολιτισμού Dario Franceschini και η Υφυπουργός Πολιτισμού Lucia Borgonzoni κάνουν να ευελπιστούμε για την οριστική θετική έκβαση του σχεδίου αυτού. Τις επόμενες ημέρες θα γιορτάσουμε στη Σικελία την άφιξη από την Αθήνα του περιώνυμου αγάλματος της θεάς Αθηνάς, που θα έρθει κοντά μας για να το θαυμάσει ο κόσμος στο Μουσείο Salinas. Πολύ παραπάνω από μια ανταλλαγή, πρόκειται για μια συμβολική χειρονομία μεταξύ των δύο χωρών μας: εξ ονόματος του Προέδρου τη Σικελίας Nello Musumeci, της σικελικής κυβέρνησης, ολόκληρης της Σικελίας και εμού προσωπικώς, θέλω να ευχαριστήσω την Υπουργό Λίνα Μενδώνη, η οποία ευθύς εξαρχής διέσχισε μαζί μας τον δρόμο αυτόν που μας οδήγησε μέχρι το σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα».

Το θραύσμα Fagan είναι απόσπασμα του λίθου VI της ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα από πεντελικό μάρμαρο, όπου απεικονίζονται οι θεοί του Ολύμπου καθιστοί, παρακολουθώντας την παράδοση του πέπλου στην Αθηνά, την Πολιούχο θεά της Αθήνας. Απεικονίζει τα κάτω άκρα της Θεάς Αρτέμιδας, μεταξύ άλλων Θεάς του κυνηγιού, η οποία ατενίζει προς την πομπή των Παναθηναίων, που προσέρχεται προς τον μεγάλο ναό. Tο αριστερό κομμάτι του λίθου βρίσκεται στο Μουσείο Ακρόπολης ενώ το δεξιό στο Βρετανικό Μουσείο. Το θραύσμα με ύψος 0,355μ., πλάτος 0,31μ. και πάχος 0,105μ., ανήκε στη συλλογή του Robert Fagan, Βρετανού Πρόξενου στη Σικελία και στη Μάλτα, η οποία αγοράστηκε από το Πανεπιστήμιο του Παλέρμου μεταξύ 1818-1820. Περιήλθε στην κατοχή του Μουσείου Antonino Salinas το 1836. Από το 2008 έως το 2009, μέσω δανεισμού, επέστρεψε για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της έκθεσης «Νόστοι» στο Μουσείο Ακρόπολης.\

Σημείωση: Συνημμένη θα βρείτε την ομιλία της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού στην εκδήλωση απόδοσης του θραύσματος στο Μουσείο της Ακρόπολης

Την αισιοδοξία του ότι στο τέλος τα γλυπτά του Παρθενώνα θα επιστρέψουν στη γενέθλια γη τους, εξέφρασε ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής για την Επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, Ντέιβιντ Χιλ, μιλώντας στο ελληνικό πρόγραμμα της κρατικής ραδιοφωνίας της Αυστραλίας SBS. 

Το λόγο στο κοινό δίνει η βρετανική εφημερίδα Guardian με δημοσκόπηση, που ξεκίνησε σήμερα το πρωί μέσω της ιστοσελίδας της αναφορικά με το ζήτημα της επιστροφής των γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα.

 

Η εφημερίδα απλά έπιασε το νήμα της συζήτησης εκεί ακριβώς που το άφησε ο Τζόρτζ Κλούνεϊ, ο οποίος «επί εδάφους» Εθνικής Πινακοθήκης του Λονδίνου, όπου παραχώρησε σήμερα συνέντευξη Τύπου, στα πλαίσια της προώθησης της νέας ταινίας του με τίτλο «Μνημείων άνδρες», δεν δίστασε να υπερασπιστεί για άλλη μια φορά την άποψή του περί επιστροφής των Ελγινείων.

 

Θα έπρεπε να αρχίσει «μια ανοικτή συζήτηση» πρότεινε ο διάσημος ηθοποιός, ο οποίος έθεσε το ερώτημα «κατά πόσον τα κομμάτια ενός έργου τέχνης πρέπει να ενώνονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο». «Υπάρχουν ορισμένα κομμάτια που κοιτάς και σκέφτεσαι ότι ίσως είναι ακριβώς αυτό που πρέπει να γίνει» είπε ο Κλούνεϊ και παρέπεμψε στο παράδειγμα του Βατικανού και του Μουσείου Γκετί που έχουν ήδη επιστρέψει αρχαίους ελληνικούς θησαυρούς που βρίσκονταν στην κατοχή τους.

 

Όσο για την κριτική που δέχθηκε από βρετανικά media σχετικά με τη θέση του αυτή: «Κάποιοι είπαν ότι είμαι Αμερικανός και δεν μπορώ να καταλάβω. Αυτό θα φταίει, μάλλον δεν είμαι αρκετά έξυπνος», είπε.

 

Και ο Μπιλ Μάρεϊ, συμπρωταγωνιστής του Κλούνεϊ στην ταινία, ο οποίος συμμετείχε στη συνέντευξη Τύπου, τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των Γλυπτών: «Είχαν μια πολύ ωραία διαμονή εδώ, σίγουρα. Αλλά στο Λονδίνο επικρατεί συνωστισμός, ενώ στην Ελλάδα υπάρχει αρκετός χώρος».

 

Η Guardian λοιπόν ξεκινάει τη συζήτηση: Έχει δίκιο ο Τζορτζ Κλούνεϊ; Πρέπει η Βρετανία να επιστρέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Ελλάδα; είναι τα ερωτήματα που θέτει στη δημοσκόπηση και τα αποτελέσματα μέχρι στιγμής είναι εντυπωσιακά.

Για να συμμετάσχετε στη δημοσκόπηση πατήστε εδώ

Τη συμπαράστασή του για την επιστροφή των ελληνικών γλυπτών του Παρθενώνα εξέφρασε σε ερώτηση Ελληνίδας δημοσιογράφου ο ηθοποιός και σκηνοθέτης Τζορτζ Κλούνι στη διάρκεια της συνέντευξης τύπου που έδωσε το μεσημέρι στο Βερολίνο, με αφορμή την προβολή, εκτός συναγωνισμού, της ταινίας «Μνημείων Άνδρες» («The Monuments Men»), που  σκηνοθέτησε και στην οποία πρωταγωνιστεί. «Είναι ένα δίκαιο αίτημα», είπε ο Τζ. Κλούνι που χειροκροτήθηκε από τους παρευρισκόμενους δημοσιογράφους. Στη συνέντευξη κυριάρχησε το χιούμορ – όπως συμβαίνει πάντα στις συνεντεύξεις τύπου του Τζ. Κλούνι – με τον ηθοποιό και σκηνοθέτη και τους άλλους συμπρωταγωνιστές του, σε μια στιγμή, μετά από ερώτηση δημοσιογράφου σχετικά με τη χρήση της μουσικής, ν’ αρχίσουν να σφυρίζουν όλοι μαζί το μουσικό σκοπό.
 
Στην πολεμική περιπέτεια, γυρισμένη στο στιλ των παλιών αμερικανικών ταινιών γύρω από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, συμπρωταγωνιστεί μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών: Ματ Ντέιμον, Μπιλ Μάρεϊ, Τζον Γκούντμαν, Ζαν Ντιρζαντέν, Κέιτ Μπλάνσετ (μαζί και ο Ελληνας Δημήτρης Λεωνίδας), οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν παρόντες στη συνέντευξη. Η ερώτηση για τα αγάλματα του Παρθενώνα είχε σχέση με το θέμα της ταινίας, την αληθινή ιστορία μιας ομάδας Αμερικανών, ειδικών στα έργα τέχνης, που αναλαμβάνουν, προς το τέλος του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, να επανακαταταγούν, παρά τη μεγάλη ηλικία τους, στο στρατό και να αποβιβαστούν στην Ευρώπη, για να σώσουν τα διάφορα σημαντικά έργα τέχνης που είχαν κλέψει (για το υπό μελέτη Μουσείο Φύρερ) οι ναζί από διάφορες χώρες της Ευρώπης. Την ίδια ιστορία είχε κινηματογραφήσει το 1964 στην ταινία του «Το τρένο», ο Τζον Φρανκενχάιμερ.
 
Οι απόψεις του Νόαμ Τσόμσκι για τη ζωή και τον κόσμο μας είναι στο επίκεντρο της ταινίας «Is the Man Who Is Tall Happy?» («Είναι ευτυχισμένος ο άνθρωπος που είναι ψηλός;») που σκηνοθέτησε ο Γάλλος Μισέλ Γκοντρί και που προβλήθηκε στο τμήμα του Πανοράματος. Στη σειρά των συνεντεύξεων που έδωσε ο Τσόμσκι στον σκηνοθέτη, ο διάσημος γλωσσολόγος μιλά για τις αναμνήσεις του από τα παιδικά του χρόνια, για την παιδεία του και την επίδραση που είχαν σ’ αυτόν τα έργα του πατέρα του, τη θρησκεία, το θάνατο, το σημιτισμό, καθώς και για τα πρόσωπα που επηρέασαν τη σκέψη του, από τον Πλάτωνα μέχρι τον Γαλιλαίο και τον Ντέιβιντ Χιουμ. Μια πολύ ενδιαφέρουσα ταινία, με τον Γκοντρί να αφηγείται την ταινία με σχέδια και καρτούν – συχνά με άφθονο χιούμορ – σε μια προσπάθεια να ζωντανέψει όσο το δυνατό περισσότερο το κείμενό του.

πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ