Έρευνα / 10 επιχειρηματίες με 800 εταιρείες ελέγχουν την ενημέρωση στην Ελλάδα
Τετάρτη, 18/09/2024 - 09:53ΦΩΤΕΙΝΗ ΛΑΜΠΡΙΔΗ
Ποιος μας μιλάει μέσα από τα ΜΜΕ; Αυτόν τον δύσκολο για τους πολίτες γρίφο, επιχειρεί να λύσει μια διαδραστική, ελεύθερα προσβάσιμη πλατφόρμα, που για πρώτη φορά συνδέει τα ΜΜΕ στην Ελλάδα με τις υπόλοιπες επιχειρηματικές δραστηριότητες δέκα μιντιαρχών.
Η πλατφόρμα Who owns The Media, που βρίσκεται ήδη στον διαδικτυακό αέρα, εντόπισε 800 εταιρείες γύρω τους και την παρουσίασε χθες σε έναν κατάμεστο βιομηχανικό χώρο στο Βοτανικό η ερευνητική ομάδα SOLOMON. Η έρευνα καταγράφει τις εταιρείες συμφερόντων Αλαφούζου, Μαρινάκη, Σαββίδη, Μελισσανίδη, Βαρδινογιάννη, Κυριακού, Μπάκου-Καϋμενάκη, Γιαννακόπουλου και Ρέστη.
Πως ρυθμίζει η πολιτεία το τοπίο χωρίς την ύπαρξη μητρώου;
Το πρώτο συμπέρασμα που προέκυψε από τη χθεσινή συζήτηση ήταν η δυσκολία να βρει κανείς το νήμα των συνεξαρτήσεων, σε μια χώρα που όχι απλά δεν υπάρχει σχετικό μητρώο, αλλά ακόμα και το αρχείο του ΕΣΡ, έχει να ενημερωθεί δύο χρόνια, όσα διήρκησε και η έρευνα των τεσσάρων δημοσιογράφων (Ηλεάννα Παπαγγελή, Κορίνα Πετρίδη, Δανάη Μαραγκουδάκη, Ελίζα Τριαντάφυλλου). Μια πρώτη ματιά στην πλατφόρμα δείχνει πως εκτός από τη ναυτιλία, οι μιντιάρχες συνδέονται με εταιρείες χρηματοοικονομικές, Real Estate, φαρμακευτικές, σχετικές με τον τουρισμό και άλλες.
Στην ερώτηση του tvxs ποιο είναι το ποσοστό των funds που εμπλέκονται στον κατάλογο, οι δημοσιογράφοι απάντησαν: «Είναι δύσκολο να απαντήσουμε γιατί έχουμε πάνω από 800 εταιρείες γύρω από τηλεοπτικούς σταθμούς. Τα ΜΜΕ βρίσκονται κατά κύριο λόγο στα χέρια επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και συναντάμε συχνά την τριπλέτα Ομάδα – Ναυτιλία – Κανάλι». Πέρα από αυτή τη γνωστή τριπλέτα, υπάρχουν παραδείγματα όπως αυτό του αραβικού fund που έχει επενδύσει στον ANT1 και άγνωστες συνδέσεις όπως η εταιρεία «Σουρωτή» που ανήκει στον Ιβάν Σαββίδη, όπως είπε η Ελ. Τριαντάφυλλου.
Η Ηλ. Παπαγγελή έθεσε τα ερωτήματα γύρω από τα οποία κινήθηκε η έρευνα: «Ποιοι ελέγχουν την ενημέρωση; Γιατί μια εφημερίδα κάνει διθυραμβικά σχόλια για μια εταιρεία; Γιατί ακούμε συγκεκριμένες διαφημίσεις από κάποια ΜΜΕ; Είναι αθώες οι επιλογές ή εξυπηρετούν συμφέροντα;». Ερωτήματα που αποκτούν μεγαλύτερη βαρύτητα σήμερα, σε μια περίοδο γκρίζα για τη δημοσιογραφία στη χώρα με τη δολοφονία του Καραϊβάζ, τις καταχρηστικές αγωγές κατά ανεξάρτητων ΜΜΕ- δημοσιογράφων και τις παρακολουθήσεις.
«Η έλλειψη διαφάνειας γύρω από ιδιοκτησιακό καθεστώς δεν απασχολεί μόνο εμάς. Η έλλειψη ενός μητρώου σημαίνει ότι όχι μόνο εμείς ως πολίτες, αλλά ούτε το κράτος δεν έχει την πληροφορία. Άρα πως ελέγχει; Πως ρυθμίζει; Η τοξική αλληλεξάρτηση ΜΜΕ και επιχειρηματικών συμφερόντων είναι πρόβλημα. Η δημόσια εικόνα αυτών των στοιχείων είναι ζήτημα δημοκρατίας. Πρέπει να ξέρουμε ποιος μας μιλάει» κατέληξε η δημοσιογράφος.
Οι πηγές
Που βρήκαν όμως τα στοιχεία και πόσο δύσκολη ήταν η διασταύρωση τους μέσα στον λαβύρινθο των offshore όπου είναι εύκολο να χαθούν τα ίχνη;
Η Κορίνα Πετρίδη απαντά πως «Τα αναζητήσαμε σε ισολογισμούς κι άλλα έγγραφα. Τα βρήκαμε σε εμπορικά μητρώα επίσης.
Ήταν δύσκολο για να φτάσουμε από ένα κανάλι σε έναν πραγματικό δικαιούχο γιατί περνούσαμε από πολλές εταιρείες και ισολογισμούς.
Είναι το «φαινόμενο μπαμπούσκα»(η ρωσική κούκλα που κρύβει μία άλλη κούκλα στο εσωτερικό της). Έτσι καταλήξαμε την άνοιξη με μια βάση δεδομένων 800 εταιρειών, με έδρα από την Ελλάδα και την Κύπρο έως τον Παναμά. Τα ευρήματα τα καταθέσαμε σε έναν ανεξάρτητο δημοσιογράφο για έναν τελευταίο έλεγχο».
Το ΕΣΡ κι άλλες κωμικοτραγικές ιστορίες
Η Δανάη Μαραγκουδάκη ανέλαβε να απαριθμήσει τις δυσκολίες της έρευνας και τα εμπόδια.
«Δουλέψαμε 2 χρόνια για να βγάλουμε στην πραγματικότητα μία φωτογραφία. Οι επιχειρήσεις αλλάζουν μετοχικές συνθέσεις. Όσο εμείς βρίσκαμε εταιρείες μπορεί στο μεταξύ να άλλαζαν χέρια. Πχ η ΑΕΚ πέρασε από τον Μελισσανίδη στον Ηλιόπουλο….Μετά στις offshore δεν φανερώνεται ο πραγματικός δικαιούχος μιας εταιρείας….
..Για την τηλεόραση και τα ραδιόφωνα, την αρμοδιότητα για τη σύνθεση τους έχει το ΕΣΡ. Συχνά ανατρέχαμε εκεί για να βρούμε τη μετοχική σύνθεση μέσων. Δυστυχώς όμως υπάρχουν δυσλειτουργίες στην ανεξάρτητη αρχή. Έχει ένα excel το οποίο δεν είναι καθόλου ενημερωμένο. Για παράδειγμα, αν μπει κανείς εκεί σήμερα, φαίνεται ότι ιδιοκτήτρια του Αlpha είναι η Μαρία Κοντομηνά, ενώ εδώ και 2.5 χρόνια το κανάλι έχει αλλάξει ιδιοκτησία. Είναι σοβαρό αυτό γιατί πρόκειται για ζήτημα διαφάνειας και δημοκρατίας».
Η δημοσιογράφος περιέγραψε και την περιπέτεια του Μητρώου Ηλεκτρονικού Τύπου.
«Έφτιαξε ένα ο Παπάς επί ΣΥΡΙΖΑ. Μετά η επόμενη κυβέρνηση έφτιαξε ένα άλλο… Θεωρητικά υπάρχει ιστοσελίδα που θα πρέπει να γράφει τα στοιχεία. Όσο κάναμε την έρευνα δεν υπήρχε μητρώο ηλεκτρονικού τύπου όμως. Επίσης, το μητρώο είναι εθελοντικό, όποιος θέλει πάει και γράφεται. Υπάρχει ένα ‘’τυράκι” για να γραφτείς, θα μπορείς να παίρνεις κρατική διαφήμιση. Όμως υπάρχουν κι εκείνοι που δεν τους ενδιαφέρει αυτό».
Οι νόμοι που δεν τηρούνται
Η Ελίζα Τριαντάφυλλου, η δημοσιογράφος του Inside story και μέλος της ομάδας που αποκάλυψε το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων, συνεργάστηκε στην έρευνα και ξεκίνησε την εισήγηση της θυμίζοντας το άρθρο του Συντάγματος περί ελευθερίας του τύπου που γράφει ρητά πως:
«Το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οικονομική κατάσταση και τα μέσα χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης πρέπει να γίνονται γνωστά. Απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων μέσων ενημέρωσης της αυτής ή άλλης μορφής..
..Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει έναντι του Δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημόσιου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών..
..Η απαγόρευση του προηγούμενου εδαφίου καταλαμβάνει και κάθε είδους παρένθετα πρόσωπα, όπως συζύγους, συγγενείς, οικονομικά εξαρτημένα άτομα ή εταιρείες. Νόμος ορίζει τις ειδικότερες ρυθμίσεις, τις κυρώσεις που μπορεί να φθάνουν μέχρι την ανάκληση της άδειας ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού και μέχρι την απαγόρευση σύναψης ή την ακύρωση της σχετικής σύμβασης, καθώς και τους τρόπους ελέγχου και τις εγγυήσεις αποτροπής των καταστρατηγήσεων των προηγούμενων εδαφίων».
Οι «νταβαντζήδες»
Σε μια ενδιαφέρουσα ιστορική αναδρομή, η δημοσιογράφος εξήγησε πως «…ο πρώτος νόμος για τον βασικό μέτοχο έγινε επί Σημίτη. Ο Καραμανλής το 2005 είπε θα ανοίξει μάχη με την διαπλοκή. Το ’93 θυμίζω, ο Μητσοτάκης είχε πει ότι διαπλεκόμενα συμφέροντα συνωμότησαν εναντίον του και υπέρ του Σαμαρά για να τον ανατρέψουν.
Το 2005 ο Καραμανλής αυστηροποίησe τον νόμο του Σημίτη και είχε πει σύμφωνα με πηγές του περιβάλλοντος του: δεν θα αφήσω πέντε νταβαντζήδες να μας χειραγωγούν. Φέρνει τον νόμο ο οποίος ”πέφτει’’στην ΕΕ. Πρόκειται για τον νόμο του βασικού μετόχου που φωτογράφιζε τον Μπόμπολα ο οποίος τελικά βγήκε αντισυνταγματικός και από το ΣτΕ.
Η κυβέρνηση που έλεγε ότι θέλει να πολεμήσει τη διαπλοκή, όπως φάνηκε από εσωτερική αλληλογραφία, ήθελε αναπροσαρμογή της ισορροπίας δυνάμεων, για να αποδυναμωθούν μη προσκείμενα στην τότε κυβέρνηση συμφέροντα.
Τότε εργαζόμουν στην Ελευθεροτυπία. Δεν ήταν παράδεισος, αλλά παρόλα αυτά η Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία έβγαλε ρεπορτάζ με τίτλο ”Της διαπλοκής το κάγκελο”. Είχαν επιχειρήσει οι συνάδελφοι να αποτυπώσουν εταιρείες και ΜΜΕ ίδιων συμφερόντων. Ήταν η πρώτη φορά που επιχειρήθηκε η χαρτογράφηση.
Ο Μαρινάκης πήρε τον τίτλο και εφόσον εξοφλήσει το τίμημα θα μπορέσει να την ξαναβγάλει. Το ερώτημα είναι αν στη νέα Ελευθεροτυπία θα μπορούσε να δημοσιευθεί μια έρευνα για τη διαπλοκή συμφερόντων. Σηκώστε χέρια όσοι το πιστεύετε» κατέληξε η Ελ. Τριαντάφυλλου και κανένα χέρι δεν υψώθηκε στον χώρο.
Η έρευνα στηρίχθηκε οικονομικά από το ίδρυμα Ρόζας Λούξεμπουργκ και ιδρύματα του εξωτερικού και έχει την στήριξη ξένων οργανισμών και ενώσεων τύπου. Η Ηλέκτρα Αλεξανδροπούλου, από το ελληνικό γραφείο του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ, ήταν μία από τις εμπνεύστριες της ιδέας όπως είπε στην αρχή της εκδήλωσης.
«Δεν μπορούμε να πληρώνουμε ενοίκιο χωρίς τη δική σας στήριξη» διευκρίνισαν όλοι οι δημοσιογράφοι. «Μας στήριξαν ξένοι οργανισμοί, αύριο θα ξέρουμε αν θα μας στηρίξουν κι οι δικές μας ενώσεις». Η σπόντα αφορούσε το ΔΣ της ΕΣΗΕΑ που συνεδριάζει σήμερα για να αποφασίσει αν θα στηρίξει την έρευνα που σχετίζεται με την τήρηση του Συντάγματος.
Ολόκληρη την έρευνα μπορείτε να την δείτε εδώ
Πηγή: tvxs.gr
