ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΡΙΛΛΑ
Πήραν τη ζωή τους, τα ρούχα που φορούσαν, το παιδί, το φόβο στο βλέμμα, την απελπισία στην ψυχή και κάπου στο βάθος μία ελπίδα. Είναι πολλοί οι … Ηρώδες που τους κυνηγούν. Οι φάτνες του αιώνα μας δεν έχουν άστρο φωτεινό, δεν έχουν μάγους με δώρα, δεν έχουν ζεστασιά και δεν έχουν Μεσσία.


Ἐτοῦτο τὸ τοπίο εἶναι σκληρὸ σὰν τὴ σιωπή,
σφίγγει στὸν κόρφο του τὰ πυρωμένα του λιθάρια,
σφίγγει στὸ φῶς τὶς ὀρφανὲς ἐλιές του καὶ τ᾿ ἀμπέλια του,
σφίγγει τὰ δόντια. Δὲν ὑπάρχει νερό. Μονάχα φῶς.

(Ρωμιοσύνη, Γιάννης Ρίτσος)



Οι φάτνες του αιώνα μας έχουν φόβο και παγωνιά



… που να σε κρύψω, γιόκα μου, να μη σε φτάνουν οι κακοί;
Σε ποιο νησί του Ωκεανού, σε ποια κορφήν ερημική

(Οι πόνοι της Παναγιάς, Κώστας Βάρναλης)



Στις φάτνες του αιώνα μας κοιμάται ο ξεριζωμός



και ένα παιδί που είχε για κρεβάτι ένα παγωμένο κύμα που το ξέβρασε στο ξένο τόπο



και εκείνο το παιδί που δεν το βρήκαν οι μάγοι με τα δώρα μα οι «κακοί» με τις λόγχες



Μα, μάγοι και προφήτες δεν υπάρχουν πια… Μόνο τα διπλανά ανθρώπινα χέρια που λίγο ελαφραίνουν τη δυστυχία. Το νου μας στο παιδί.



Αλλά, να, που στη λάσπη, στο σπίτι από χάρτινους τοίχους  υπάρχει ένας βασιλικός, μία λάμπα για το μωρό και μία Παναγία που κρατάει τη ζωή στα χέρια της και χαμογελάει.

…Θέ μου πόσο ἦταν ὄμορφη
σὰν ἕνα φωτισμένο δέντρο μιὰ παλιὰ νύχτα τῶν Χριστουγέννων…

(Συμφωνία αρ. 1, Τάσος Λειβαδίτης)



 Αλλά να που στη λάσπη τρέχει και γελάει η ζωή, πιασμένη από τα χέρια των παιδιών. Κι αν κρατήσουν έτσι τα χέρια τους κρατημένα σφιχτά, κι αν μάθουν την αλήθεια, εκεί είναι η ελπίδα για ένα κόσμο που να αξίζει στα παιδιά.

Ὅταν σφίγγουν τὸ χέρι, ὁ ἥλιος εἶναι βέβαιος για τον κόσμο

(Ρωμιοσύνη, Γιάννης Ρίτσος)






πηγή imerodromos

ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΡΙΛΛΑ

Οι επίσημες εκθέσεις της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας τον Δεκέμβρη του ’44 είναι αποκαλυπτικές για την καταστροφική μανία των Βρετανών στρατιωτών στην Ακρόπολη, την ίδια στιγμή που σημάδευαν τον λαό της Αθήνας, τους ΕΑΜιτες και ΕΛΑΣίτες που μάχονταν με λιανοντούφεκα ενάντια στη νέα συμμαχική σκλαβιά.



Δεκέμβρης του ’44. Δύο μήνες πριν η Απελευθέρωση. Δύο μήνες αργότερα, οι «δημοκράτες», «σύμμαχοι» και «απελευθερωτές» ρίχνουν τις μάσκες και αποφασίζουν να συντρίψουν το ΕΑΜικό κίνημα, να αλυσοδέσουν στο δικό τους άρμα τον ελληνικό λαό. Η «πολιτισμένη» αυτοκρατορία βομβαρδίζει ανελέητα. Ο λαός μάχεται και αντιστέκεται. Οι «σύμμαχοι» μακελάρηδες δεν ορρωδούν προ ουδενός… ούτε μπροστά στα ερείπια της ιστορικής μνήμης.

Δεν δίστασαν να κάνουν την Ακρόπολη πολυβολείο, να σπάσουν, να λεηλατήσουν, να βρωμίσουν, να ρημάξουν, να αρπάξουν ως οι νέοι κατακτητές. Οι εκθέσεις που συντάσσονταν εκείνες ακριβώς τις ημέρες από τους αρχαιολόγους και τους αρχαιοφύλακες της Ακρόπολης είναι ανατριχιαστικές και εξοργιστικές.

Ο αρχιφύλακας της Ακρόπολης Δημήτριος Διαμαντής σε εκτενή αναφορά προς τον Υπουργό Εθνικής Παιδείας  (το έγγραφο έχει δημοσιεύσει ο γενικός γραμματέας της Αρχαιολογικής Εταιρείας και ακαδημαϊκός Βασίλειος Πετράκος στο βιβλίο του «Πρόχειρον Αρχαιολογικόν. 1828- 2012» (Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρείας)   γράφει (σ.σ. οι υπογραμμίσεις δικές μας):

 «Περί τα ξημερώματα της 7 – 12 – 44, περί την 3^ηνπ.μ.κατέφθασαν τανκς εις την Ακροπόλινκαι ανήλθον επ’ αυτής δύο λόχοι Αγγλων με πολύ μεγάλον και βαρύν οπλισμόν και κατασκευάσαντες διάφορα οχυρώματα πρόχειρα ήρχισαν σφοδράν μάχην με τους πέριξ ευρισκόμενους ενόπλους».Ο αρχιφύλακας αναφέρει ότι οι Αγγλοι του ζήτησαν τα κλειδιά του Μουσείου και του μιναρέ του Παρθενώνα. Εκείνος παρέδωσε τα κλειδιά στον νυκτοφύλακα με την εντολή να ανοίξει τις κενές αίθουσες του Μουσείου, εκείνες στις οποίες στρατωνίζονταν οι Ιταλοί και Γερμανοί στη διάρκεια της Κατοχή. Αλλά όταν ο νυχτοφύλακας έφτασε στο Μουσείο«οι Αγγλοι είχαν ήδη παραβιάσεις όλας τας θύρας και είχον εισελθει εντός όλων των αιθουσών, ότι μόνον των κενών αιθουσών, αλλά και εις εκείνας ένθα εφυλάσσοντο αρχαιότητες και εντός του μικρού μουσείου. Μετά ταύτα εξεδίωξαν τον νυχτοφύλακα καιαπηγόρευσαν εις πάντα Ελληνα να ανέρχεται εις την Ακρόπολιν». Στον αρχιφύλακα απαγορεύτηκε η έξοδος από το σπίτι του ενώ όπως ο ίδιος αναφέρει «υπέστην εκ μέρους τούτων πολλάς έρευνας εις την οικίαν μου».

Στις 17 Δεκεμβρίου ο αρχιφύλακας προσπαθεί να φτάσει στο σπίτι του Διευθυντή της Ακρόπολης, Ιω. Μηλιάδη και γράφει σχετικά: «μου συνέστησε να καταβάλλω κάθε δυνατή προσπάθεια προς περιφρούρησιν και διατήρησιν  των Αρχαιοτήτων της Ακροπόλεως, αι οποίαικατά την ρήσιν του αξίζουν περισσότερο και αυτής της ζωής μας».

Στις 31 Δεκεμβρίου επισκέπτεται μαζί με τον Εφόρο Αρχαιοτήτων, Γ. Μπακαλάκη τον Κεραμεικό όπου διαπιστώνουν ότι οι αποθήκες ήταν ανοιχτές και είχαν διαρρηχθεί.

Στην επίσημη έκθεσή του ο Γ. Μπακαλάκης είναι αποκαλυπτικός για τα δεινά που υπέστη η Ακρόπολη:

«Εις την είσοδον της Ακροπόλεως (πύλην Beulé) εγκατεστάθη πολυβολείον δια την ασφάλειαν του οποίου μετεφέρθησαν εκεί εκτός των αρχαίων ενεπιγράφων λίθων, αρχιτεκτονικών μελών και γλυπτών μεγάλη ποσότης κ της ειδικής ξυλείας, της χρησιμοποιουμένης δια τα ικριώματα της αναστηλώσεως των αρχαίων. Πυροβολείον εγκατεστάθη ωσαύτως και παρὰ την ΝΑ. γωνίαν του δεξιὰ τω εισερχομένω πύργου, όπου εκτός διαφόρων γλυπτών και αρχιτεκτονικών μελών μετεφέρθη εκεί και το ήμισυ του μαρμαρίνου κορμού του ίππου, του κειμένου προηγουμένως ολίγον κάτωθεν του πρώτου πλατυσκάλου της κλίμακος της Ακροπόλεως. Δια το πολυβολείον τούτο μετεκινήθησαν ακόμη και μέρη του ενεπιγράφου επιστυλίου του ιερού της Αφροδίτης Πανδήμου».

Οι Βρετανοί στρατιώτες εισέβαλαν στο Μουσείο της Ακρόπολης και προέβησαν σε καταστροφές πρωτοφανείς.  Ο Εφορος Αρχαιοτήτων Γ. Μπακαλάκης  αναφέρει:  

«Το δάπεδον των αιθουσών αυτών παρουσιάζει όψιν ακαθάρτου δρόμου. Εντός του γραφείου της Ακροπόλεως οι στρατιώτες διέρρηξαν την βιβλιοθήκην, πολλά εκ των βιβλίων της οποίας διήρπασαν ή έκαψαν. Ανέτρεψαν, διεσκόρπισαν και έκαυσαν το Αρχείον της Ακροπόλεως. Εκ της προθήκης διαφόρων υλικών αφήρεσαν όλην την γραφικής ύλης, τον έντιτλον χάρτη, τα υπέρ των φυλάκων πωλούμενα δελτάρια και βιβλιάρια, 3 οκάδες σαπούνι, μίαν δερμάτινην θήκην φωτογραφικής μηχανής και διάφορα άλλα αντικείμενα (…). Διήρπασαν και έκαυσαν πολλά επιστημονικά βιβλία, άλλα δε έρριψαν εις τα σκουπίδια.  Εκλεισαν τα παράθυρα της μικράς αιθούσης, όπου οι δύο γνήσιαι μετόπαι των Παρθενώνος, διά ξύλων και σάκκων άμμου, διότι επολυβόλουν εκείθεν (…)». 

Οι Αγγλοι στρατιώτες με μανία ρήμαζαν ό,τι έβρισκαν μπροστά τους και δεν δίσταζαν να ανάβουν ακόμα και φωτιές πάνω στην Ακρόπολη!  Ο Εφορος Αρχαιοτήτων περιγράφει:«Εντός των αποθηκών της αναστηλώσεως εν τη Πινακοθήκη οι στρατιώται διέρρηξαν τα πάντα και κυρίως τα προθήκας όπου εφυλάσσοντο διάφορα τεμάχια και εργαλεία της ως άνω Δ/σεως. Εκεί οι στρατιώται ανάπτουν πυρ παρά τον μαρμάρινον  βόρειον του κτιρίου τοίχον, ο οποίος σήμερον είναι κατάμαυρος, αύριον δε θα μεταβληθή εις άσβεστον.
Πολλαπλαί παρακλήσεις και συστάσεις μας εις τους επί κεφαλής αξιωματικούς ουδόλως μεταβάλλουν την κατάστασιν».

Για να ταίσουν  τα πολυβολεία«κατέσκαψαν και εξήγαγον εις τεμάχια πλάκας του δαπέδου της εσωτερικής στοάς των Προπυλαίων. Ολο το αρχιτεκτονικόν υλικόν, το κατακείμενον εσωτερικώς και αριστερά των Προπυλαίων ετροφοδότησε τα κατά μήκος του βορείου τείχους της Ακροπόλεως πολυβολείο, πολλά αρχαία έσπασαν και εκ την χρησιμοποιήσεως, αλλά και εκ βλημάτων των βαλλόμενων αντιπάλων. Πολυβολεία εστήθησαν δι’ αναλόγου τρόπου και εις όλον το νότιον τείχος του οποίου μάλιστα οι κιμώνειοι δόμοι ετρυπήθηκσαν εις διάφορα σημεία και μετεβλήθησαν εις πολεμίστρας».

Είναι, δε, περισσότερο από βέβαιο ότι άρπαξαν ακόμα και αρχαία αντικείμενα, όπως προκύπτει από τη λεπτομερή εξέταση της κατάστασης στην οποία είχε καταντήσει ο χώρος.   «Εις το δάπεδον της αιθούσης του Παρθενώνος κατάκεινται λύχνοι ακατάγραφοι και ακαθάριστοι, ευρήματα Κοίλης.
Ότι θα πήραν εξ αυτούς αρκετούς αποδεικνύεται εκ του γεγονότος ότι μερικούς εξ αυτών ανεύρον εις την πρώτην αίθουσαν των πώρινων εναετίων.Εκ του νοτίου παραθύρου της αιθούσης ταύτης έβαλον πολυβόλον και προ αυτού έπεσεν όλμος. Κατεστράφησαν γενικών όλα τα τζάμια του Μουσείου, όλαι αι θύραι και μέγα μέρος των προθηκών και ραφιών (…). Εκτός των ραφιών, τα οποία ελήφθησαν εκείθεν η καύσιμος και οχυρωματική ύλη, ανέτρεψαν και διάφορα κιβώτια, τα οποία περιείχαν διάφορα ειδώλια, πήλινα, αρχαϊκών χρόνων. Πήραν προφανώς τα κιβώτια, αλλά και μέρος ίσως του περιεχομένου των. Προ δύο κιβωτίων περιεχόντων χάλκινα ευρήματα, ευρίσκονται πολλαί λαβαί και άλλα τεμάχια επί του εδάφους. Αυτό σημαίνει ότι εγένετο κάποια διαλογή ευρημάτων».

Και να πως περιγράφει όλα αυτά ο λόγος του Ποιητή, του Γιάννη Ρίτσου, στις «Γειτονιές του κόσμου»:

 «Τα μπαρ είναι γεμάτα ξένους φαντάρους,/ οι εγγλέζοι ανεβοκατεβαίνουν στα μπορντέλα και στα μεγάλα σπίτια/ μεθυσμένοι περνάνε αγκαλιά με τις πουτάνες στα Χαυτεία/ κι ο ηλεκτροφωτισμένος Παρθενώνας πάντα να πλέει πάνου απ’ την Πολιτεία/ έτσι άσπρος έτσι ανάλαφρος ο Παρθενώνας μες στη νύχτα/ σαν μυστικό μετέωρο καράβι που δεν ήξερες πια τι κουβαλάει/ κι ο Μπάρμπα Στάθης να επιμένει:/ «δε μοιάζει μ’ άσπρο περιστέρι;» Τι περιστέρι;/ Από βραδίς είχανε δει που ανέβαζαν κανόνια/ εγγλέζικα κανόνια στην Ακρόπολη. Πού να το βάλει νους ανθρώπου;/ Οχιά που ζέσταινες στον κόρφο σου καημένη Ρωμιοσύνη.»




πηγή imerodromos

Μεγάλος θρήνος ξέσπασε με το άκουσμα της είδησης, όπως αποκάλυψε η εφημερίδα Καθημερινή, ότι η Αρχαιολογική Υπηρεσία του Υπουργείου Πολιτισμού σχεδιάζει να κηρύξει αρχαιολογικό χώρο ένα μεγάλο κομμάτι της έκτασης του Ελληνικού. Η ίδια εφημερίδα που αποκάλυψε το σχετικό έγγραφο, το οποίο διακινήθηκε από την Γενική Διεύθυνση Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ, δείχνει εξαιρετικά ανήσυχη που μία τόσο «μεγαλειώδης» εκποίηση δημόσιου πλούτου (παραπλανητικά ονομάζεται επένδυση) κινδυνεύει τάχα να καταστραφεί λόγω των αρχαιολόγων, οι οποίοι άλλο τίποτα δεν κάνουν παρά να παρακωλύουν το αναπτυξιακό έργο των κυβερνήσεων.

Για να βάλουμε, λοιπόν, τα πράγματα στη θέση τους:

Πρώτον: Ας σταματήσει ο θρήνος ότι η δήθεν επένδυση θα εμποδιστεί ή και θα σταματήσει. Η κήρυξη μιας έκταση σε αρχαιολογικό χώρο δεν ακυρώνει τα προβλεπόμενα έργα ,κάτι που θα το ευχόμασταν στην περίπτωση του Ελληνικού. Υποχρεώνει, όμως, σε αρχαιολογικό έλεγχο κατά τη διάρκεια των εκσκαφών. Υποχρεώνει δηλαδή στην αναγκαστική εφαρμογή του αρχαιολογικού νόμου. Βέβαια το αστικό κράτος δεν διστάζει να ακυρώσει ακόμα και τους προστατευτικούς νόμους και θεσμούς που το ίδιο επέβαλε όταν αυτοί οι νόμοι παύουν να εξυπηρετούν τα σχέδιά του. Οσα, λοιπόν, γράφονται περί εμπλοκής στο «έργο» είτε δηλώνουν άγνοια είτε ηθελημένα επιδιώκουν να προκαλέσουν συσκότιση και σύγχυση στη βάση του χυδαίου και αγοραίου διλήμματος «ανάπτυξη ή αρχαία».

Δεύτερον: Η απαράδεκτη σύμβαση παραχώρησης του Ελληνικού που υπεγράφη μεταξύ του ΤΑΙΠΕΔ και τηςLamda Development και πρόκειται να κυρωθεί από την Ελληνική Βουλή, προβλέπει τα εξής ομοίως απαράδεκτα: ο χαρακτηρισμός μέρος του ακινήτου ως δάσος, η εύρεση αρχαιοτήτων καθώς και η μόλυνση του εδάφους αποτελούν «γεγονός αποζημίωσης». Δηλαδή ο ευρών αρχαία, δηλαδή η Αρχαιολογική Υπηρεσία, αποζημιώνει τον αγοραστή! Επίσης, στην περίπτωση 6 του άρθρου 9 της Σύμβασης ορίζεται ότι «σε περίπτωση εύρεσης αρχαιοτήτων το γραφείο Ελληνικού θα ενημερώσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία, η οποία εντός προθεσμίας 60 ημερών πρέπει να υποδείξει μεθόδους συνέχισης των εργασιών και να προβεί σε ενέργειες για την προστασία των ευρημάτων». Αν οι 60 ημέρες παρέλθουν χωρίς να έχουν γίνει οι σχετικές ενέργειες από την Αρχαιολογική Υπηρεσία αυτό αποτελεί «γεγονός καθυστέρησης του Δημοσίου». Δηλαδή η κατάπτυστη Σύμβαση υποχρεώνει τους αρχαιολόγους να στριμώξουν το αρχαιολογικό έργο, δηλαδή το επιστημονικό έργο σε 60 ημέρες, αλλιώς το Δημόσιο πρέπει να αποζημιώσει τον αγοραστή. Εδώ όμως λέει και κάτι άλλο: Λέει ότι τα αρχαία, αν βρεθούν, δεν θα βρεθούν από τους αρχαιολόγους αλλά από τον εργολάβο ο οποίος θα ενημερώσει την Αρχαιολογική Υπηρεσία! Με άλλα λόγια οι αρχαιολόγοι δεν θα είναι παρόντες στη διάρκεια των εκσκαφών κατά παρέκκλιση της αρχαιολογικής νομοθεσίας. Δηλαδή παρακάμπτεται ο αρχαιολογικός νόμος.

Επομένως, η επικείμενη κήρυξη μεγάλου μέρους του Ελληνικού ως αρχαιολογικού χώρου επί της ουσίας αποκαθιστά τη νομική τάξη, δηλαδή τον επιβεβλημένο από το νόμο αρχαιολογικό έλεγχο. Αλλά στην προκειμένη περίπτωση ο νόμος μάλλον… δεν είναι βολικός.

Ωστόσο, σύμφωνα με τα όσα προβλέπει η Σύμβαση εάν βρεθούν αρχαιότητες εκτός των ορίων της κήρυξης που προτείνει η Αρχαιολογική Υπηρεσία, τότε και πάλι το Δημόσιο πρέπει να αποζημιώσει τον αγοραστή!

Τρίτον: Η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Πολιτισμού δεν είναι η αντιπολίτευση της κυβέρνησης! Αντίθετα, όταν οι ίδιοι που θρηνούν για το Ελληνικό θρηνούσαν για τη χαμένη τάχα «επένδυση» στο Αφάντου της Ρόδου, καθώς και εκεί η Αρχαιολογική Υπηρεσία κήρυξε αρχαιολογικό χώρο το σύνολο της έκτασης, τότε το Υπουργείο Πολιτισμού έσπευσε να καθησυχάσει τους σφόδρα ανησυχούντες με Δελτίο Τύπου το οποίο διευκρίνιζε ότι «η πράξη της αναοριοθέτησης του αρχαιολογικού χώρου ουδόλως θέτει σε αμφισβήτηση το σύνολο του εγχειρήματος για το οποίο η κυβέρνηση έχει αναλάβει τη δέσμευση να υλοποιήσει και τούτο διότι η κήρυξη αρχαιολογικού χώρου δεν συνεπάγεται την ταυτόχρονη απαγόρευση δόμησης, αλλά την παρακολούθηση των εργασιών από την αρχαιολογική υπηρεσία, όροι που ούτως ή άλλως είχαν τεθεί κατά την έγκριση του ΕΣΧΑΔΑ από αρχαιολογικής πλευράς… Εξάλλου, για το θέμα των επενδύσεων στο Αφάντου, έχει αναπτυχθεί συνεχής και γόνιμη συνεργασία όλων των εμπλεκομένων πλευρών – ΤΑΙΠΕΔ, συναρμόδια Υπουργεία Πολιτισμού και Αθλητισμού, Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, Περιβάλλοντος και Ενέργειας καθώς και της Γενικής Γραμματείας Δημόσιας Περιουσίας του Υπουργείου Οικονομικών μεταξύ των οποίων υπάρχει ομοφωνία ότι η αναοριοθέτηση δεν θέτει σε αμφισβήτηση την πραγματοποίηση της επένδυσης».

Στην περίπτωση του Ελληνικού, συμβαίνει ακριβώς το ίδιο. Σε Δελτίο Τύπου του Υπουργείου Πολιτισμού αναφέρονται τα εξής: «Η πρόταση κήρυξης – οριοθέτησης αρχαιολογικού χώρου αφορά σε μία ευρύτερη περιοχή στους Δήμους Αλίμου και Ελληνικού – Αργυρούπολης, περιλαμβάνοντας τμήμα της επένδυσης στο Ελληνικό και όχι ολόκληρη την επένδυση, όπως ανακριβώς αναφέρεται στα δημοσιεύματα. Στο σύνολο της περιοχής αυτής έχουν ανασκαφεί στο παρελθόν και υπάρχουν ορατές αρχαιότητες, που ανήκουν στους αρχαίους Δήμους Αλιμούντος και Ευωνύμου.Η πρόταση περιλαμβάνει εκτάσεις των συνεκτικών πολεοδομικών ιστών των σύγχρονων δήμων Αλίμου και Ελληνικού – Αργυρούπολης και εκτείνεται σε τμήμα της έκτασης του πρώην αεροδρομίου του Ελληνικού. Κριτήριο για τον καθορισμό ορίων είναι η αρχαιολογική έρευνα πεδίου και οι αρχαιότητες που έχουν εντοπιστεί.Όπως έχει επανειλημμένα εξηγηθεί και στην περίπτωση Αφάντου, όπου η στάση του Υπουργείου Πολιτισμού δικαιώθηκε απόλυτα και από το Συμβούλιο της Επικρατείας, η κήρυξη – οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου δεν δεσμεύει την περιοχή ούτε μεταβάλλει επί τα χείρω τους συνήθεις όρους που ισχύουν γενικότερα από την πλευρά του αρχαιολογικού νόμου για δημόσια και ιδιωτικά έργα σε ολόκληρη τη χώρα.Η μόνη υποχρέωση που προκύπτει από την κήρυξη είναι ότι τα έργα που εκτελούνται στην περιοχή που οριοθετείται, πρέπει να εγκρίνονται από το Υπουργείο Πολιτισμού, μετά από γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου, και να παρακολουθούνται από την αρχαιολογική υπηρεσία. Πρόκειται για συνήθεις όρους που ούτως ή άλλως τίθενται σε περιοχές όπου έχουν εντοπιστεί ή είναι ορατές αρχαιότητες, όπως στη συγκεκριμένη. Συνεπώς, η κήρυξη – οριοθέτηση αρχαιολογικού χώρου δεν προκαλεί κανένα πρόβλημα στην εξέλιξη της επένδυσης του Ελληνικού ούτε στρέφεται ενάντιά της. Απλά επισημαίνει και γνωστοποιεί με θεσμικό τρόπο ότι στην ευρύτερη περιοχή έχουν εντοπιστεί και υπάρχουν ορατές αρχαιότητες, συνεπώς θα πρέπει να τηρούνται οι προβλεπόμενες διαδικασίες του αρχαιολογικού νόμου, που ισχύουν σε όλα τα μεγάλα και μικρά έργα σε ανάλογες περιπτώσεις».

Αρα, κανένας λόγος ανησυχίας. Η «επένδυση» δεν κινδυνεύει…

Τέταρτον: Ουδέποτε μέχρι σήμερα σταμάτησε κανένα μεγάλο έργο παρά τα εκατοντάδες αρχαία κατάλοιπα που έφερναν οι αρχαιολόγοι στο φως. Δεν σταμάτησε ή έστω τροποποιήθηκε ακόμα και όταν η σημασία των αποκαλυμένων αρχαίων το επέβαλε, αφού προείχε να μη δυσαρεστηθεί (οικονομικά εννοείται) ο εργολάβος. Θυμίζουμε ότι χάριν του αεροδρομίου στα Σπάτα ξυρίστηκε ολόκληρος λόφος με προϊστορικό οικισμό, ο λόφος Ζάγανι, παρά τις δραματικές εκκλήσεις και τις διαμαρτυρίες του επιστημονικού κόσμου.

Πέμπτον: Προφανώς ετούτος ο αχός και κουρνιαχτός έχει στόχο να εμποδίσει ακόμα και την εφαρμογή των δικών τους νόμων, να εκφοβίσει τους εν ενεργεία αρχαιολόγους να κάνουν αυτό που υποχρεούνται απέναντι στην Πολιτιστική Κληρονομιά: Να την προστατεύουν.

Εκτον: Φιλολογικές πηγές, αναφορές σε κείμενα περιηγητών, αλλά και προηγούμενες ανασκαφικές έρευνες στη περιοχή τεκμηριώνουν ότι στην περιοχή του πρώην αεροδρομίου αναμένεται να βρεθούν αρχαιότητες που χρονολογικό εκτείνονται από τα προϊστορικά ως και τα βυζαντινά χρόνια. Ακόμα χειρότερα, στα στοιχεία του ακινήτου έτσι όπως καταγράφονται στη σελίδα του ΤΑΙΠΕΔ αποκαλύπτεται ότι ήταν γνώστες του αρχαιολογικού ενδιαφέροντος της περιοχής, αφού μεταξύ άλλων έχουν καταγραφεί τα εξής:

«Τέσσερα Κτίρια χαρακτηρίζονται αυτή τη στιγμή ως «Διατηρητέα Κτίρια», ειδικότερα:

• Το κτίριο του πρώην «Ανατολικού Αεροδρομίου Αθηνών», σχεδιασμένο από τον αρχιτέκτονα Eero Saarinen.

• Τρία υπόστεγα της Πολεμικής Αεροπορίας.

Το Αεροδρόμιο περιλαμβάνει επίσης τους διαδρόμους του πρώην αεροδρομίου, καθώς και άλλα κτίρια της Ελληνικής Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας (ΥΠΑ).

Επιπρόσθετα, το Ακίνητο περιλαμβάνει μικρής έκτασης περιοχές με αρχαιολογικά ευρήματα, όπως ενδεικτικά:

• Ένα νεκροταφείο της Γεωμετρικής Περιόδου ευρισκόμενο στο Βορειοανατολικό τμήμα του Αεροδρομίου.

• Μία μικρή ομάδα τάφων ευρισκόμενων εντός των εγκαταστάσεων του σταθμού μετρό της Αργυρούπολης.

• Χαρακτηρισμένη Αρχαιολογική Ζώνη εντός της παραλιακής ζώνης του Αγίου Κοσμά, που περιλαμβάνει και έναν αρχαίο ναό

(4ου – 5ου αιώνα π.Χ).

• Αρχαία ερείπια πλησίον των εγκαταστάσεων κανό-καγιάκ».

Δηλαδή, παραχωρήθηκαν στο ΤΑΙΠΕΔ για εκποίηση διατηρητέα μνημεία και αρχαιολογικοί χώροι!

Τόσο γύρω από το πρώην Αεροδρόμιο και σε επαφή με αυτό όσο και εντός της έκτασης του Αεροδρομίου έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες (οικιστικά, ταφικά και οδικά κατάλοιπα) οι οποίες αποδίδονται στους τρεις αττικούς δήμους, του Αλιμούντος, του Ευωνύμου και της Αιξωνής, οι οποίοι διαμορφώθηκαν από τον Κλεισθένη περί το 506 π. Χ. και συμμετείχαν στην Αθηναϊκή Βουλή των 500. Οι μελετητές τους τρεις αρχαίους δήμους τους τοποθετούν στην περιοχή των δήμων Αλίμου, Αργυρούπολης – Ελληνικού και Γλυφάδας. Μάλιστα στο παρελθόν είχαν υπάρξει προτάσεις για την δημιουργία αρχαιολογικών περιπάτων στην περιοχή, αλλά και την κατασκευή Αρχαιολογικού Μουσείου στο Ελληνικό, που θα στέγαζε τα ευρήματα της περιοχής. Ηδη, η περιοχή του Αγίου Κοσμά είναι κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος. Εντός του αεροδρομίου διασώζεται ο λόφος Χασάνι, στο περιβάλλον του οποίου έχουν εντοπιστεί αρχαιότητες των προϊστορικών και ιστορικών χρόνων. Επίσης, εντός του Αεροδρομίου βρίσκεται και ο επιβλητικός ταφικός περίβολος του Ελληνικού του 4ου αι. πΧ., ο οποίος το 1960 μεταφέρθηκε στο τότε Αμερικανικό Κολλέγιο Θηλέων, στο χώρο δηλαδή που σήμερα στεγάζεται η Υ.Π.Α., επειδή εμπόδιζε στην επέκταση του Αεροδρομίου προς τα ανατολικά.

Φυσικά, όλα τα παραπάνω καλό θα ήταν να μην υπήρχαν… Μπορεί η επικείμενη αρχαιολογική κήρυξη να μην παρακωλύει την εκποίηση της δημόσιας έκτασης, αλλά, αλίμονο, δημιουργεί καθυστερήσεις στον «επενδυτή» και ο χρόνος είναι χρήμα… Επιπλέον, οι αρχαιολόγοι θέλουν να βάλουν και άλλο μπελά, αφού επιθυμούν να χαρακτηρίσουν νεότερο μνημείο το πρώην Αμερικανικό Κολλέγιο Αθηνών. Το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων του ΕΜΠ στην έκθεση που συνέταξε τον Ιούνιο του 2016 και με την οποία τεκμηριώνει την αρχιτεκτονική σπουδαιότητα κτηρίων και εγκαταστάσεων στο χώρο του Αεροδρομίου και προτείνει το χαρακτηρισμό τους ως μνημεία, σημείωνει για το Κολλέγιο Αθηνών: «Κατασκευάστηκε το 1932 για τη στέγαση του Κολεγίου σε έκταση που παραχωρήθηκε από το Ελληνικό Κράτος. Πρόκειται για αρκετά αξιόλογες κατασκευές με λιτό ύφος, οι οποίες δεν εμφανίζουν σημάδια επιτήδευσης. Το στυλ της αρχιτεκτονικής παραπέμπει σε ύστερο νεοκλασικισμό με κυρίαρχη την ισχυρή συμμετρία των όψεων, αλλά και των διατάξεων στο χώρο. Χαρακτηριστικό του συγκροτήματος είναι και η υψηλή φύτευση κυρίως με πεύκα».

Στη θέση αυτού του κτηρίου και αφού γκρεμιστεί η Lamda Development σκοπεύει να κατασκευάσει το καζίνο. Διότι τι λείπει από τους άνεργους, εξαθλιωμένους, άστεγους, συνταξιούχους χωρίς σύνταξη… Μα φυσικά ένα καζίνο!

Η υπόθεση της «Ελληνικός Χρυσός» στις Σκουριές της Χαλκιδικής δεν είναι μόνο μια ιστορία απαράδεκτης παραχώρησης του ορυκτού πλούτου του τόπου σε ιδιωτικά συμφέροντα, δεν είναι μόνο μια ιστορία ληστρικής εκμετάλλευσης, δεν είναι μόνο μια ιστορία περιβαλλοντικής καταστροφής. Φαίνεται ότι έχει όλα τα χαρακτηριστικά να γίνει και μια ιστορία καταστροφής στοιχείων και σπαραγμάτων της πολιτιστικής κληρονομιάς.  

Την περασμένη Τρίτη το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο κλήθηκε να γνωμοδοτήσει για τημεταφορά ή διατήρηση των αρχαιοτήτων που αποκαλύφθηκαν στο πλαίσιο κατασκευής του έργου«Μεταλλευτικές-Μεταλλουργικές Εγκαταστάσεις των Μεταλλείων Κασσάνδρας».  Με οριακή πλειοψηφιά (8 υπέρ, 7 κατά) τα μέλη του ΚΑΣ γνωμοδότησαν υπέρ της αυτοψίας στο χώρο των αρχαιοτήτων οι οποίες βρίσκονται στο ανοιχτό όρυγμα (openpit) στη θέση Κόνιαρη. Η ανασκαφική σκαπάνη έφερε στο φως μεταλλουργική εγκατάσταση του 2^ου αιώνα πΧ και σύμφωνα με τον αρχαιολόγο Κώστα Παπαστάθη αποκαλύφθηκαν τα κατάλοιπα ενός αψιδωτού κτιρίου, ένα μικρό λιθόστρωτο, λάκκοι και πασσαλότρυπες, καθώς και αρκετά κινητά ευρήματα, όπως ακροφύσια φυσερών, τα οποία διοχέτευαν οξυγόνο στον κλίβανο, τμήματα από οινοχόες με ωραία σχέδια κεφαλών κι ένας «θησαυρός» 12 νομισμάτων.

Σημειώνεται ότι η πρόταση τόσο της Διεύθυνσης Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων όσο και της  Εφορείας Χαλκιδικής και Αγίου Ορους ήταν η απόσπαση των αρχαίων καταλοίπων και η μεταφορά τους σε άλλη θέση. Πρόταση που αν τελικά επικρατήσει, όταν το ΚΑΣ κληθεί να γνωμοδοτήσει καταληκτικά, θα ανοίξει το δρόμο για το συνολικό «ξήλωμα» των αρχαιοτήτων από μια περιοχή που ιστορικά συνδέεται με μεταλλευτικές δραστηριότητες.

Αλλωστε δεν είναι μόνο η εν λόγω θέση στην οποία έχουν αποκαλυφθεί κατάλοιπα μεταλλουργίας της αρχαιότητας. Εχει ήδη αποκαλυφθεί αγροικία του 6^ουμΧ αιώνα που συνδέεται με την εξόρυξη και επεξεργασία μεταλλεύματος ενώ οι εκπρόσωποι των κατοίκων οι οποίοι παραβρέθηκαν στη συνεδρίαση του ΚΑΣ έδειξαν χάρτη στον οποίο σημειώνεται η ύπαρξη τριάντα τεσσάρων αρχαίων εγκαταστάσεων. Γεγονός που αποδεικνύει ότι στην περιοχή υπάρχει είναι πλέγμα μικρών εγκαταστάσεων μεταλλουργίας της αρχαιότητας, οι οποίες συνιστούν ένα σύνολο που αν ερευνηθεί θα δώσει πολύτιμα στοιχεία για τη διαδικασίας της εξόρυξης και επεξεργασίας του μεταλλεύματος και βέβαια για την οικονομία της περιοχής. Γι’ αυτό και η πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, Ολγα Σακαλή μίλησε «για  διάσπαρτα μνημεία που διατηρούν την ιστορική φυσιογνωμία της περιοχής και τα οποία χρήζουν προστασίας σε ένα ενιαίο σύνολο που θα εξασφαλιστεί μόνο με μια ήπια οικοτουριστική παρέμβαση». Εξάλλου, όπως τονίστηκε από μέλη του ΚΑΣ, και η αρχαία μεταλλευτική εγκατάσταση για την οποία καλούνταν να γνωμοδοτήσουν παρά την ταπεινή της εικόνα παρέχει μοναδικά στοιχεία για την περιοχή.

Στο μεταξύ, όπως ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης στο ΚΑΣ, η εταιρία έχει ήδη ρίξει τόνους χωμάτων γύρω από την εγκατάσταση αδιαφορώντας για την ύπαρξη της ανοιχτής ανασκαφής, ενώ και δίπλα στην αγροικία του 6ουμΧ έχουν χτιστεί βοηθητικά κτήρια.

Μένει να δούμε αν η αυτοψία είναι μια καθυστέρηση η οποία θα λειτουργήσει υπέρ των αρχαιοτήτων ή μια καθυστέρηση στην οποία θα «παιχτεί» τελικά η «συμμόρφωση» της πολιτιστικής κληρονομιάς στην επενδυτική λογική σύμφωνα με την οποία περιβάλλον και πολιτισμός όταν δεν μπορούν μεταφραστούν σε επιπλέον κέρδος τότε συνιστούν εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί.

Έρχονται στιγμές που είναι απόλυτη ανάγκη οι λέξεις και το περιεχόμενο αυτών να ξαναφωτιστούν. Nα θυμηθούμε τα νοήματά τους και κυρίως να θυμηθούμε την ιστορία που φέρουν, πριν αλεθούν στο μύλο της «νεοκυματικής» γραφής της ιστορίας ή συνθλιβούν υπό το βάρος της … ανοησίας.

Αυτή είναι η Θέμις Μπαζάκα, η οποία στην ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Τα Πέτρινα Χρόνια» υποδύεται την Ελένη Βούλγαρη.
Η ταινία αφηγείται την ιστορία δύο πραγματικών προσώπων και πραγματικών πολιτικών κρατούμενων.

Ο Μπάμπης Γκολέμας (στην ταινία τον υποδύεται ο Δημήτρης Καταλειφός) και η Ελένη Βούλγαρη ήταν κομμουνιστές – πολιτικοί κρατούμενοι το 1969. Παντρεύτηκαν ως πολιτικοί κρατούμενοι της Χούντας στις φυλακές Αβέρωφ.

Ο γιος τους γεννήθηκε στη φυλακή και εκεί πέρασε τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του. 

• 
• Αυτό είναι ένα παιδί που ζει στην εξορία σε ένα από τα γνωστά «εθνικά αναμορφωτήρια»… Τρίκερι, Μακρόνησος, Αη – Στράτης, Χίος, Ικαρία, Ανάφη…
• 
• Αυτές εδώ είναι γυναίκες εξόριστες στο στρατόπεδο της Χίου. Σε αυτή την εξορία ζουν και τα παιδιά τους. 
• 
• Η Χίος, η Μακρόνησος και το Τρίκερι ήταν το τρίγωνο των φριχτών βασανιστηρίων στα οποία υποβάλλονταν οι γυναίκες αγωνίστριες.

Πολλές από αυτές ήταν μάνες, είχαν μαζί τα παιδιά τους και άλλες βρίσκονταν σε κατάσταση εγκυμοσύνης. Το 1948 στο στρατόπεδο της Χίου «φιλοξενούνταν» 1316 γυναίκες και 52 παιδιά. Το 1949 στο Τρίκερι « αναμορφώνονταν» 4.700 γυναίκες και παιδιά. Το 1950 1200 γυναίκες και παιδιά από το Τρίκερι μεταφέρθηκαν στην κόλαση της Μακρονήσου.

Από το κολαστήριο της Μακρονήσου μια εξόριστη, η Ουρανία Στάβερη, θυμάται ««Ξετυλίχτηκαν τέτοιες σκηνές φρίκης, που καμία, όση δύναμη κι αν έχει, δεν μπορεί να περιγράψει τις σκηνές αλλοφροσύνης. Οι αλφαμίτες κραδαίνοντας τα ρόπαλα πάνω απ’ τα κεφάλια μας, με ουρλιαχτά πεινασμένων λύκων που πέφτουν σε κοπάδι, έπεσαν επάνω μας και τραβούσαν τα παιδιά χτυπώντας όπου έβρισκαν. Εντρομα τα μικρά άρχισαν να βγάζουν σπαραχτικές φωνές που ξέσκιζαν και την πιο βάρβαρη καρδιά. Οι μάνες έσφιγγαν στην αγκαλιά τους τα μικρά που σπαρτάραγαν και τα ματάκια τους γεμάτα τρόμο απαθανάτιζαν αυτή τη φρίκη που θα τη σέρνουν σε όλη τους τη ζωή. Εμείς κρατούσαμε τις μάνες κι είχαμε γίνει ένα κουβάρι ανακατεμένα γυναικεία σώματα»1.

Αυτή είναι μία ακόμα μαρτυρία, της Βικτωρίας Θεοδώρου, για το Τρίκερι: «Πολλές από τις «προληπτικές» εξόριστες κρατούσαν μαζί τους τα παιδιά τους, βρέφη, νήπια ή μεγαλύτερα, από 6 έως 12 χρονών. Το καλοκαίρι του 1949 ήταν περίπου εκατόν ογδόντα παιδιά. Γι’ όλα αυτά τα παιδάκια δεν έδιναν το επίδομα των 2.700 δρχ., που το κράτος διέθετε για κάθε εξόριστο, ούτε καμία άλλη βοήθεια. Έτσι δεν είχαν μερίδα ψωμιού ή φαγητού και θα έμεναν τελείως νηστικά αν δεν τρέφονταν από τα 80 δράμια ψωμί που έδιναν στις μάνες τους. Από το μεγάλο καζάνι του συσσίτιου φρόντιζαν πάντα οι γυναίκες να βγάλουν το φαγητό των παιδιών, κρυφά απ’ τη Διοίκηση, ελαττώνοντας έτσι τη γενική μερίδα. Το πρόβλημα όμως του ψωμιού έμενε άλυτο γιατί δεν έφτανε για κανέναν, κι αυτό που έφερναν από το κάτω στρατόπεδο, που είχε λιγότερα παιδιά, ήταν ασήμαντο από τη μεγάλη έλλειψη. Ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός ποτέ δεν ενίσχυσε αυτά τα παιδιά ούτε τα αναγνώριζε σαν κρατούμενους. Τα κρατούσαν εκεί ως αντίποινα για το «παιδομάζωμα» των ανταρτών.

Επειδή το σαπούνι και το νερό ήταν τόσο σπάνια κι ακριβά, έμεναν λερωμένα, κουρελιασμένα, χλωμά και γεμάτα σπυριά. Σκιές, όμοιες με φαντάσματα παιδιών. Γι’ αυτά τα παιδιά προπάντων πολλές μάνες έκαναν δήλωση και έφυγαν από το καταραμένο νησί.

Μπροστά σ’ αυτή τη δυστυχία είναι περιττό ν’ αναφέρουμε πως τα μεγάλα παιδιά έμεναν δίχως καμιά εκπαίδευση ή παιδαγωγική φροντίδα, κι όλη μέρα τριγύριζαν στα χωράφια και στις απότομες ακρογιαλιές ή έμεναν ζαρωμένα μέσα στα μουχλιασμένα κελιά και στις σκοτεινές σκηνές χωρίς να παίζουν. Τα βρέφη υπέφεραν περισσότερο γιατί γάλα δεν υπήρχε, κι αν ακόμα οι μητέρες τους είχαν να τα θηλάσουν οι καθημερινές αγγαρείες δεν τα άφηναν. Οι κρατούμενες έγκυες γυναίκες – και υπήρχαν αρκετές σ’ αυτή την κατάσταση – με τρόμο αντίκριζαν τη δύσκολη ώρα της γέννας. Δεν υπήρχε καμία φροντίδα για τις λεχώνες και τα μικρά. Μήτε σπάργανα για να τα τυλίξουν και να τα προφυλάξουν από την παγωνιά. Το χειμώνα του 1948 πέθανε ένα νεογέννητο αμέσως μετά τη γέννησή του. Το Σεπτέμβριο του 1949 μια Σλαβομακεδόνισσα γέννησε δίδυμα. Μέχρι τις τελευταίες μέρες της εγκυμοσύνης της έτρεχε στις αγγαρείες και κουβαλούσε με μια παράξενη περηφάνια την ανημπόρια της. Γέννησε δίδυμα πάνω στο χωματένιο πάτωμα ενός υπογείου του Μοναστηριού, χωρίς κανένας σχεδόν να το ξέρει. Το ένα μωρό πέθανε σε δυο μέρες και τ’ άλλο το βάφτισαν Ελευθερία μερικές κοπέλες από το κάτω στρατόπεδο. Πέθανε κι αυτό μια βδομάδα αργότερα»2.

• Το γεγονός ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης αυτοπροσδιορίστηκε «πολιτικός κρατούμενος 6 μηνών» μόνο γέλιο μπορεί να προκαλέσει, όπως και προκάλεσε. Αλλά, υπάρχουν και χειρότερα του Κυριάκου Μητσοτάκη. Υπάρχουν και εκείνοι που καταχρηστικά χρησιμοποιούν τον χαρακτηρισμό «αριστερός», φαλκιδεύουν το ήθος, το νόημα, τη βαθύτερη ουσία της λέξης και την εξαργυρώνουν άλλοτε με οφίτσια και άλλοτε τη διασύρουν σε τάχα και δήθεν «αριστερές» κυβερνήσεις για να ασελγήσουν πάνω στο ήδη βασανισμένο σώμα του λαού. Και αυτοί δεν προκαλούν καθόλου γέλιο…
  
  

Πηγές:

1. 1. Ριζοσπάστης, 3 Φεβρουαρίου 2008 (στο http://www.rizospastis.gr/story.do?id=4400942)
2. 2. Στρατόπεδα Γυναικών. Χίος – Τρίκερι – Μακρόνησος – Αϊ – Στράτης 1948 – 1954, Σύλλογος Πολιτικών Εξορίστων Γυναικών, εκδόσεις Αλφειός 2006.

ΔΗΜΗΤΡΑ ΜΥΡΙΛΛΑ

Η μαζική εκποίηση της περιουσίας του λαού, στο όνομα δήθεν της κρίσης και του χρέους, με τρόπο αδίστακτο και ανερυθρίαστο αποτελεί ένα γεγονός.