Βοτσαλωτό δάπεδο με παράσταση δύο Σατύρων από τμήμα οικίας της υστεροκλασικής περιόδου (μέσα 4ου αι. π.Χ.) αποκαλύφθηκε σε εργασίες για τον νέο ενιαίο αγωγό ύδρευσης Ερέτριας, στο πλαίσιο σχετικού έργου του δήμου, που εντάσσεται στο Ε.Π. «Υποδομές Μεταφορών, Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη 2014-2020» και παρακολουθείται από εξειδικευμένο προσωπικό της Εφορείας αρχαιοτήτων Ευβοίας. 

Το υπουργείο Πολιτισμού αναφέρει ότι το εν λόγω κτήριο βρίσκεται στον πυρήνα του αστικού ιστού της αρχαίας πόλης, πλησίον του ιερού Δαφνηφόρου Απόλλωνα, της «Συνοικίας των Παναθηναϊκών Αμφορέων» και της «Οικίας των Μωσαϊκών», όπου έχουν ερευνηθεί κατά το παρελθόν οικίες του 4ου αι. π.Χ., που κοσμούνται σε πολλές περιπτώσεις με περίτεχνα βοτσαλωτά ψηφιδωτά δάπεδα.

Κατά την ανασκαφική έρευνα αποκαλύφθηκε ένα τετράπλευρο δωμάτιο σχεδόν τετράγωνης κάτοψης, με εσωτερικές διαστάσεις 3,50μ. x 3,55μ., το οποίο ορίζεται στα νότια και ανατολικά από τοίχους. Στις υπόλοιπες πλευρές (βόρεια και δυτική) δεν κατέστη δυνατή η αποκάλυψη των τοίχων του δωματίου, λόγω της περιορισμένης έκτασης του ανασκαφικού σκάμματος και της ύπαρξης του οδοστρώματος δημοτικής οδού.

Στο εσωτερικό του δωματίου ερευνήθηκε ψηφιδωτό δάπεδο κατασκευασμένο από φυσικά βότσαλα, μικρού μεγέθους και λευκού χρώματος, το οποίο σώζει ένα κεντρικό μετάλλιο, διαμέτρου 1,13μ., με παράσταση Σατύρων. Απεικονίζονται δυο ανδρικές μορφές με ζωόμορφα χαρακτηριστικά (ουρά, κέρατα, μυτερά αυτιά). Ο ένας είναι νεαρής ηλικίας και παίζει διπλό αυλό, ενώ ο άλλος είναι γενειοφόρος, μεγαλύτερης ηλικίας, και πιθανότατα χορεύει στους ρυθμούς της μουσικής. Για την απόδοση των χαρακτηριστικών του προσώπου ή λεπτομερειών του σώματος έχουν χρησιμοποιηθεί βότσαλα διαφόρων χρωμάτων (λευκό, μαύρο, κόκκινο, κίτρινο) με χαρακτηριστικότερη την απόδοση των μαλλιών με βότσαλα κίτρινου χρώματος, που προσδίδουν ρεαλισμό και ζωντάνια στις μορφές της παράστασης.

Κατά μήκος της βόρειας, ανατολικής και δυτικής πλευράς του δωματίου, αποκαλύφθηκε ένα υπερυψωμένο δάπεδο από κονίαμα, πλάτους 0,935μ. και ύψους 2-3 περίπου εκατοστών, κατασκευή που χρησίμευε για την τοποθέτηση κλινών ή ανακλίντρων, στοιχείο το οποίο βρίσκεται συχνά σε κατοικίες της ίδιας περιόδου στην Ερέτρια (Δυτική Συνοικία, Οικία Μωσαϊκών) και οδηγεί στην ταύτιση του χώρου με ανδρώνα, όπου τελούνταν συνεστιάσεις και συμπόσια. Μάλιστα, η παράσταση των Σατύρων που βρίσκονται σε εύθυμη διάθεση, διασκεδάζοντας υπό τους ήχους της μουσικής, συνδέεται και νοηματικά με τη χρήση του χώρου, ο οποίος προοριζόταν για τις γιορτές που λάμβαναν χώρα στην οικία.

Μετά την εγκατάλειψή του, στους πρώτους χριστιανικούς αιώνες (5ος-6ος αιώνας μ.Χ.), ο χώρος χρησιμοποιήθηκε ως νεκροταφείο, όπως συνάγεται από τον εντοπισμό πέντε (5) τάφων (4 κεραμοσκεπείς και 1 απλός λάκκος), οι οποίοι είχαν διανοιχθεί μέσα την επίχωση του δωματίου και σε κάποιες περιπτώσεις είχαν παρεισφρήσει και διαταράξει δάπεδο, καθώς και ακόμη πέντε (5) τάφων (4 κεραμοσκεπείς και 1 απλός λάκκος) της ίδιας περιόδου στα νότια (εξωτερικά) του δωματίου.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, μετά την ολοκλήρωση της ανασκαφικής έρευνας και την πρώτη εκτίμηση των αρχαιολογικών δεδομένων, η οικία και το βοτσαλωτό ψηφιδωτό δάπεδο πιθανότατα χρονολογούνται μετά τα μέσα του 4ο αι. π.Χ., την εποχή που εμφανίζονται οι πολυτελείς ιδιωτικές οικίες στην αρχαία Ερέτρια και ακολουθούν τον γνωστό αρχιτεκτονικό τύπο με την κεντρική περίστυλη αυλή, γύρω από την οποία αναπτύσσονται οι ιδιωτικοί χώροι της οικογένειας και οι δημόσιοι χώροι για τις επίσημες περιστάσεις και την πραγματοποίηση συμποσίων. Παρόμοια βοτσαλωτά δάπεδα από την «Οικία των Μωσαϊκών» έχουν χρονολογηθεί περί το 360-350 π.Χ.

Κατόπιν ομόφωνης γνωμοδότησης του τοπικού Συμβουλίου Μνημείων Στερεάς Ελλάδας κατά την αρ. 3/26-6-2024 Συνεδρίασή του, αποφασίστηκε η προσωρινή κατάχωση του δαπέδου για λόγους προστασίας και η τροποποίηση της διέλευσης του αγωγού ύδρευσης, ώστε αυτό να μην θίγεται κατ' οιονδήποτε τρόπο και να αναδειχθεί μελλοντικά.

Η ΕΦΑ Ευβοίας, λαμβάνοντας υπόψη την άριστη κατάσταση διατήρησης του βοτσαλωτού ψηφιδωτού δαπέδου και την μοναδικότητα της παράστασης του κεντρικού μεταλλίου, προέβη καταρχάς σε άμεσες εργασίες στερέωσης και καθαρισμού αυτού από Συντηρητές της Υπηρεσίας, ενώ παράλληλα έχει ληφθεί μέριμνα ώστε το νέο αυτό αρχαιολογικό σύνολο να ενταχθεί προς ανάδειξη στη «Μελέτη ενοποίησης των μνημείων του αρχαιολογικού χώρου Ερέτριας», που εκπονήθηκε με χρηματοδότηση του Ε.Π. «Στερεά Ελλάδα 2014-2020» και πρόκειται να εξεταστεί από το ΚΑΣ.

Συνεχίσθηκε και τον Νοέμβριο-Δεκέμβριο 2023, για όγδοο κατά σειράν έτος, στο πλαίσιο νέου πενταετούς προγράμματος (2023-2027), η υποβρύχια έρευνα στις ανατολικές ακτές της Σαλαμίνας από το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ), με τη συνδρομή της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων (ΕΕΑ) του ΥΠΠΟ, υπό την διεύθυνση του Γιάννου Γ. Λώλου, ομότιμου καθηγητή Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και μέλους του ΔΣ του ΙΕΝΑΕ, και της Δρος Αγγελικής Γ. Σίμωσι, προϊσταμένης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, με κύρια συνεργάτιδα την Δρα Χριστίνα Μαραμπέα, ως υπεύθυνη πεδίου και τεκμηρίωσης, και τον Νίκο Γκόλφη, ως τεχνικό υπεύθυνο, και με τη συμμετοχή αρχαιολόγων, άλλων ειδικών και τεχνικών. 

Όπως αναφέρει σημερινή ανακοίνωση του ΥΠΠΟ, πρόκειται για την πρώτη υποβρύχια έρευνα διεπιστημονικού χαρακτήρα, που διεξάγεται (από το 2016) συστηματικά από ελληνικούς φορείς, σε χώρους του ιστορικού Στενού της Σαλαμίνας, συγκεκριμένα στη θαλάσσια περιοχή Αμπελακίου-Κυνοσούρας. Η υποβρύχια έρευνα του 2023 διενεργήθηκε με επιτυχία από 12μελή ομάδα και εξελίχθηκε στη βορειοδυτική πλευρά του σημερινού Όρμου του Αμπελακίου, όπου ερευνώνται εντατικά, τα τελευταία χρόνια, καταποντισμένα λείψανα της Κλασικής πόλης της Σαλαμίνας στη νότια πλευρά της Χερσονήσου Πούντα.

Τι έχει εντοπιστεί 

Στα υπολείμματα περιλαμβάνονται μεγάλα τμήματα του επιθαλάσσιου τείχους πάχους 3-4 μ., ενισχυμένου με πύργους, καθώς και μέρη άλλων δημοσίων ισχυρών κατασκευών. Με βάση τα αποτελέσματα των ερευνών των προηγούμενων ετών, η πορεία του τείχους αυτού (του 4ου αι. π.Χ.) έχει πλέον διακριβωθεί.

Κατά το 2023 συνεχίσθηκε, στον βορειοδυτικό μυχό του σημερινού Όρμου, η ανασκαφική έρευνα ενός μεγάλου μακρόστενου δημοσίου κτηρίου, διευθετημένου στον άξονα Β.-Ν. και εν μέρει καταβυθισμένου, σε περιοχή που περικλείεται από το νότιο και το ανατολικό σκέλος του επιθαλάσσιου τείχους της Κλασικής πόλης.

Η διερεύνηση του καταβυθισμένου τμήματος του κτηρίου, προσαρμοσμένη σε κάναβο με τετράγωνα 4 x4 μ., πραγματοποιήθηκε σε δύσκολο βουρκώδες περιβάλλον με την εφαρμογή, και πάλι, ‘αμφίβιας' ανασκαφικής τεχνικής, η οποία συνδυάζει μεθόδους και πρακτικές της χερσαίας και της υποβρύχιας Αρχαιολογίας και επιτεύχθηκε με την τοποθέτηση ειδικού εύκαμπτου υδατοφράκτη και την χρησιμοποίηση 3 υδραντλιών για την καθημερινή απάντληση των υδάτων και την αφαίρεση των ιζημάτων σε θαλάσσιο πεδίο συνολικής εκτάσεως 190 τ.μ.

Παρουσιάζει χαρακτηριστικά Στοάς

Στη σημερινή θαλάσσια έκταση που ερευνάται -συνεχίζει η ίδια ανακοίνωση- το αποκαλυπτόμενο κτήριο παρακολουθείται σε μήκος 32 μ., έχει πλάτος 6 μ., ενώ είναι βέβαιον ότι συνεχίζει προς τα βόρεια, στον αιγιαλό. Περιλαμβάνει, όπως εμφανίζεται σήμερα, σειρά 6 έως 7 δωματίων, με χώρους ανοικτούς μπροστά, προς τα δυτικά (δηλαδή στην πρόσοψη) και γενικά παρουσιάζει χαρακτηριστικά Στοάς. Το αρχαίο κατάλοιπο, όπως άλλωστε και το τείχος, λεηλατημένο σε πολύ μεγάλο βαθμό από το δομικό υλικό του ήδη από παλαιότερες εποχές, χαρακτηρίζεται από στιβαρούς τοίχους, πάχους 0,50-0,60 μ., κατασκευασμένους από μεγάλες λαξευμένες λιθοπλίνθους, που διατηρούνται σήμερα μόνον σε επίπεδο ενός ή δύο δόμων και εδράζονται σε καλοκτισμένο θεμέλιο/υπόβαθρο.

Με την ολοκλήρωση των ανασκαφικών εργασιών του 2022-2023, από την σειρά των δωματίων στον μακρό άξονα του κτηρίου έχουν ερευνηθεί πλήρως δύο διαδοχικά τετράγωνα δωμάτια (εσωτερικών διαστάσεων 4,7 x4,7 μ.) και δύο ακόμη μερικώς, καθώς και ένας παράπλευρος χώρος, ανοικτός μπροστά, προς τα δυτικά.

Από την τελευταία έρευνα προέκυψαν και δύο στοιχεία στην δυτική παρυφή του κτηρίου με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τμήμα λίθινου αγωγού (πλάτους 0,36 μ.), σε μήκος μέχρι στιγμής 4,15 μ. και σε απόσταση 3,50 μ. παράλληλα προς τον δυτικό μακρό τοίχο του κτηρίου, για την απορροή προφανώς των ομβρίων υδάτων από την στέγη, καθώς και π πιθανή λίθινη πεταλόσχημη βάση κίονος (0,76 x 0,64 μ.), με πάχος 0,40 μ., σε σημείο λίγο νοτιότερα.

Από την ανασκαφική διερεύνηση του μεγάλου δημοσίου κτηρίου προέκυψε πλήθος κινητών ευρημάτων. Συνελέγη μεγάλη ποσότητα κεραμεικής διαφόρων περιόδων, μέρος της οποίας, όμως, κυρίως των Υστερορωμαϊκών/Πρωτοβυζαντινών και Μεσαιωνικών-Νεωτέρων χρόνων, αποτελεί αναμφίβολα ανάμεικτο σωρευμένο υλικό, παρασυρμένο κατά καιρούς από τον ευρύτερο στεριανό χώρο. 

Άφθονα θραύσματα αγγείων

Στα κεραμεικά ευρήματα που σχετίζονται με την λειτουργία του κτηρίου περιλαμβάνονται άφθονα θραύσματα αγγείων διαφόρων κατηγοριών και κεράμων της Κλασικής-Ελληνιστικής περιόδου, ανάμεσά τους πολλά δείγματα Αθηναϊκής μελαμβαφούς κεραμεικής της Ύστερης Κλασικής περιόδου (4ου αι. π.Χ.). Στο φερτό κεραμεικό υλικό εντοπίζονται, μεταξύ άλλων, πολλά όστρακα αμφορέων, πρόχων, ερυθροβαφών πινακίων, 1-2 ακέραιοι λύχνοι και θραύσματα άλλων, των Υστερορωμαϊκών χρόνων (μέχρι και του 6ου αι. μ.Χ.).

Στα υπόλοιπα κινητά ευρήματα από την ανασκαφή συγκαταλέγονται: ενσφράγιστη λαβή Ελληνιστικού εμπορικού αμφορέα, 95 πήλινα αντικείμενα (στην πλειονότητά τους πώματα αμφορέων, αλλά και λίγες αγνύθες και βάρη), 6 χάλκινα αντικείμενα, 25 λίθινα (και κάποια μαρμάρινα) αντικείμενα, ακέραια ή σε κομμάτια, 2 θραύσματα πολυτελών μαρμάρινων σκευών (λεκάνης/περιρραντηρίου και τράπεζας), επίσης 30 χάλκινα νομίσματα, εκ των οποίων τα περισσότερα του ύστερου 4ου - πρώιμου 3ου αι. π.Χ. (όπως και πολλά της ανασκαφής του 2022), προερχόμενα από το ένα τετράγωνο δωμάτιο (εμπορικής χρήσης;), με μεγάλο αποθηκευτικό πίθο στην Β.Δ. γωνία του. Τρία μαρμάρινα ευρήματα κρίνονται ιδιαιτέρως σημαντικά:

• α) Δύο θραύσματα στηλών με αποσπασματικές επιγραφές. Η μία, των Ρωμαϊκών χρόνων, είναι κατάλογος ονομάτων και διατηρεί μέρος τριών στίχων, με ονόματα και πατρώνυμα. Η άλλη, αρκετά φθαρμένη, των Κλασικών-Ελληνιστικών χρόνων, σώζει μέρος πέντε στίχων και ενδεχομένως είναι του ιδίου χαρακτήρα, σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις.
• β) Θραύσμα αγαλματίου όρθιας ανδρικής μορφής, με ιμάτιο (σωζ. ύψους 15,5 εκ.). Πρόκειται για αγαλμάτιο Ασκληπιού, γνωστού και ευρύτατα διαδεδομένου τύπου (‘Ασκληπιού Este'), με βάση παράλληλα από την Επίδαυρο (π.χ. στο Ε.Α.Μ., Αρ. 265) και από άλλα μέρη, του προχωρημένου 4ου αι. π.Χ. Σύμφωνα με επιγραφικές και άλλες μαρτυρίες, η λατρεία του θεού τεκμηριώνεται και στην περιοχή, τουλάχιστον από τους Ελληνιστικούς χρόνους και οι έφηβοι, στο πλαίσιο της Αθηναϊκής εορτής των Αιαντείων, προσφέρουν θυσίες στην πόλη της Σαλαμίνος, όχι μόνον στον Αίαντα, αλλά και στον Ασκληπιό.

Αξιοσημείωτο εύρημα ναυτικού χαρακτήρα

Τέλος, πέρα από τις νέες επιγραφικές μαρτυρίες και το πλήθος των διαφόρων αντικειμένων, η ανασκαφή απέδωσε και ένα αξιοσημείωτο εύρημα ναυτικού χαρακτήρα. Μία μικρή λίθινη πλακοειδή άγκυρα (36 x 29 εκ., πάχους 8,5 εκ.), με οπή για το σχοινί πρόσδεσης, που βρέθηκε, μαζί με φερτό υλικό, έξω από το όριο του κτηρίου. Πρόκειται για το δεύτερο ναυτικό εύρημα που εντοπίζεται στην ευρύτερη περιοχή του αρχαίου λιμένα, μετά την λίθινη άγκυρα, διαφορετικού όμως τύπου, από παλαιότερη σωστική χερσαία ανασκαφή στον μυχό του Όρμου του Αμπελακίου (εκτεθειμένη, σήμερα, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Σαλαμίνος, Αρ. 148).

Τα δεδομένα που προέκυψαν από την ανασκαφή του 2023 αναδεικνύουν περαιτέρω την σημασία του μεγάλου κτηρίου, ως δημοσίου οικοδομήματος, για την μελέτη της τοπογραφίας και της οικιστικής της αρχαίας πόλης της Σαλαμίνος, καθώς η θέση του κατά πάσα πιθανότητα ορίζει την ανατολική πλευρά της περιοχής της Αγοράς της Κλασικής-Ελληνιστικής πόλης, εγγύς του λιμένα, τα μέρη της οποίας είδε και περιγράφει (ως ‘αγοράς ερείπια') ο περιηγητής Παυσανίας (1.35.3) γύρω στα μέσα του 2ου αι. μ.Χ., καταλήγει μεταξύ άλλων η ανακοίνωση του ΥΠΠΟ.

Ο καρκίνος θεωρείται ασθένεια της σύγχρονης εποχής, ωστόσο συγκλονιστικές αποκαλύψεις από την αρχαία Αίγυπτο δείχνουν ότι οι θεραπευτές της εποχής γνώριζαν την πάθηση.

Στοιχεία από ένα κρανίο άνω των 4.000 ετών αποκαλύπτουν ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γιατροί προσπάθησαν να θεραπεύσουν ορισμένους καρκίνους με χειρουργική επέμβαση. Είναι η αρχαιότερη γνωστή χειρουργική επέμβαση σε καρκινοπαθή, τονίζουν οι επιστήμονες στην επιθεώρηση Frontiers of Science. «Εδώ αρχίζει η σύγχρονη ιατρική» τονίζουν.

Τα ευρήματα των αρχαιολόγων

Το κρανίο που εξέτασαν οι αρχαιολόγοι χρονολογείται μεταξύ του 2686 και του 2345 π.Χ. και θεωρείται πως ανήκει σε άνδρα περίπου 30-35 ετών. Πάνω στο κρανίο υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ενός μεγάλου καρκινικού όγκου και πάνω από 30 αλλοιώσεων από μεταστάσεις. Το ενδιαφέρον είναι ότι κάποιες από τις αλλοιώσεις είχαν γύρω τους σημάδια από αιχμηρό αντικείμενο, πιθανόν μεταλλικό. Γεγονός που αποδεικνύει πως οι γιατροί της εποχής είχαν προσπαθήσει να κάνουν μια επέμβαση για να σώσουν τη ζωή του. Οι αρχαιολόγοι μελέτησαν και το κρανίο μίας γυναίκας στην αρχαία Αίγυπτο. Και εκεί εντόπισαν ενδείξεις καρκινικού όγκου στο κρανίο και τραύματα στο κρανίο που προέρχονταν από αιχμηρό αντικείμενο, ωστόσο τα τραύματα είχαν επουλωθεί!

Στις αρχές του Φεβρουαρίου το Συμβούλιο της Επικρατείας εξέδωσε προσωρινή διαταγή αναστολής των εργασιών επί του άλσους στην Ακαδημία Πλάτωνος, σηματοδοτώντας έτσι την πρώτη δικαίωση στον αγώνα των κατοίκων ενάντια στην ισοπέδωση του αρχαιολογικού άλσους που αποτελεί τον σημαντικότερο πνεύμονα πρασίνου για τη δυτική Αθήνα και έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους. Το ΣτΕ έκρινε σύννομο το αίτημα των κατοίκων, οπότε οι καταστροφικές εργασίες αναστέλλονται μέχρι την τελική έκδοση της απόφασης στη δίκη τον Απρίλιο. Οι 22 κάτοικοι, που έχουν προσφύγει στο ΣτΕ και υποστηρίζονται από τις συλλογικότητες, που δίνουν συντεταγμένο αγώνα από την άνοιξη του 2021 για το δικαίωμα στον δημόσιο χώρο, κατέθεσαν τον Φεβρουάριο του 2024 και δεύτερη αίτηση ακύρωσης, η οποία αφορά τον διαγωνισμό για το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών που χωροθετείται εντός του πάρκου.

Οι κάτοικοι λένε «ναι» στη δημιουργία του μουσείου και αντιπροτείνουν την ανέγερσή του εκτός του άλσους, προκειμένου να μη «θυσιαστούν» τα γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ, μαζί με ζωτικό χώρο πρασίνου και ελεύθερης χρήσης. «Εχουν την ευκαιρία» αναφέρει η Λαϊκή Συνέλευση Κολωνού- Ακαδημίας Πλάτωνος-Σεπολίων και η Πρωτοβουλία Αγώνα για το Πάρκο της Ακαδημίας Πλάτωνα, η χωροθέτηση του μουσείου να μεταφερθεί «στα δεκάδες τεράστια οικόπεδα-χωματερές δίπλα στο Πάρκο, στο πρώην οικόπεδο της Reds, όπως τους έχουμε καλέσει, ή σε άλλες εκτάσεις, επεκτείνοντας έτσι τον αρχαιολογικό χώρο που συρρικνώθηκε διαχρονικά με πολύ συγκεκριμένες πολιτικές ευθύνες κυβερνήσεων και δημοτικών αρχών».

Μέσω της εναλλακτικής μορφής χρηματοδότησης crowdfunding, οι κάτοικοι προσπαθούν να συγκεντρώσουν το ποσόν των 5.000 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα (ακόμα και η ελάχιστη ενίσχυση είναι σημαντική στο https://www.firefund.net/akadimiaplatona) και όπως σημειώνουν στη σχετική σελίδα «Για μας τους κατοίκους της Ακαδημίας Πλάτωνος, αλλά και της Αθήνας στο σύνολό της, που χρησιμοποιούμε το πάρκο καθημερινά, ωφέλιμη θα ήταν μια ανάπλαση που θα περιλάμβανε νέες δεντροφυτεύσεις αντί της καταστροφής της υπάρχουσας βλάστησης, ζωντανούς χώρους κοινωνικοποίησης, νέους χώρους άθλησης και παιδικών χαρών αντί της οικοπεδοποίησης και της τουριστικοποίησης ενός ακόμα δημόσιου χώρου, ποδηλατόδρομους διασύνδεσης των γειτονικών αρχαιολογικών και πολιτιστικών χώρων, αντί της ανυπαρξίας συγκοινωνιολογικής μελέτης στη χωροθέτηση ενός μουσείου σε μια γειτονιά με πεπερασμένο οδικό δίκτυο. Ωφέλιμος θα ήταν ένας σχεδιασμός που θα μας χωρούσε. Στα προγραμματιζόμενα έργα τους, στα συμφέροντά τους, στη ζωή σε μακέτες και στα κλουβιά από μπετό, προτάσσουμε την αναγκαιότητα της επέκτασης του πρασίνου, του ελεύθερου δημόσιου χώρου, της αρχαιολογικής έρευνας που συνυφαίνει τη γνώση του παρελθόντος με το παρόν, τον σεβασμό στο περιβάλλον και τους κατοίκους, το δικαίωμα στην πόλη».

Η θέση του μουσείου ορίστηκε με νόμο του 2002, που ψηφίστηκε από την κυβέρνηση Σημίτη, αλλά έκτοτε δεν προωθήθηκε ούτε η ανέγερσή του, ούτε άλλες ρυθμίσεις (στο πλαίσιο για την «Ολυμπιάδα 2004») που περιλάμβαναν την ενοποίηση του Αρχαιολογικού Χώρου της Ακαδημίας Πλάτωνος με Δημόσιο Σήμα – Κεραμεικό και Ιππιο Κολωνό. Η ανάπλαση του αρχαιολογικού άλσους της Ακαδημίας Πλάτωνος προωθήθηκε από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον τέως δήμαρχο Κώστα Μπακογιάννη. «Δημιουργούμε έναν σημαντικό πόλο ανάπτυξης και αναβάθμισης ευρύτερα για την Αθήνα» έχει δηλώσει η υπουργός Πολιτισμού. Η προγραμματική συμφωνία μεταξύ υπουργείου Πολιτισμού και Δήμου Αθηναίων, η οποία υπεγράφη πριν από δύο χρόνια, καταγγέλλεται από πολίτες της ευρύτερης περιοχής ότι αποσκοπεί στην υποβάθμιση του πάρκου, στην εμπορευματοποίηση και την τουριστικοποίηση της περιοχής όπως και της Αθήνας γενικότερα.

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη ευνοεί τα ιδιωτικοποιημένα περιβάλλοντα και την εμπορευματοποίηση του δημόσιου χώρου που συρρικνώνει σταθερά και μεθοδικά. Ωστόσο η ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στον δημόσιο χώρο και η χρήση του συνδέεται απ’ ευθείας με τη δημοκρατία, με την καλή ποιότητα ζωής των πολιτών, με την προστασία του περιβάλλοντος.

Τα έργα της Ακαδημίας Πλάτωνος που προωθούνται από το υπουργείο Πολιτισμού και την προηγούμενη δημοτική διοίκηση του Δήμου Αθηναίων (Κώστα Μπακογιάννη) χαρακτηρίζονται καταστροφικά για την περιοχή, όχι μόνον από τους κατοίκους, αλλά από αρχαιολόγους, πολεοδόμους, αρχιτέκτονες, μηχανικούς. Για την πραγμάτωσή τους θα καταστραφεί μέρος της υπάρχουσας βλάστησης και του τοπικού οικοσυστήματος, θα κοπούν 580 μεγάλα δέντρα, ορισμένα εκ των οποίων ακόμα και τέσσερα μέτρα, από τα 100 στέμματα συνολικής έκτασης του πάρκου θα αποκοπούν τα 60 στρέμματα ελεύθερης χρήσης.

Ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) εξέδωσε πρόσφατα ψήφισμα (5/2/24) με το οποίο υποστηρίζει τον δικαστικό αγώνα των κατοίκων και το σύνολο των κινητοποιήσεών τους. «Πρακτικά με την υλοποίηση του προγράμματος εκτιμάται ότι το Πάρκο θα μικρύνει κατά τουλάχιστον 30%, χάνοντας ζωτικές λειτουργίες από την καθημερινή χρήση του καθώς και την οικολογική του ισορροπία. Ας σημειωθεί ότι το αρχαιολογικό άλσος Ακαδημίας Πλάτωνος, που αποτελεί έναν από τους πολύτιμους ελεύθερους δημόσιους χώρους που σπανίζουν στην αθηναϊκή πρωτεύουσα, χρησιμοποιείται εντατικά από τους κατοίκους τόσο των γύρω περιοχών όσο και από κατοίκους λοιπών δήμων της Αττικής» αναφέρει ο ΣΕΠΟΧ. Σημειώνει, δε, ότι το «“Αρχαιολογικό άλσος” (αρχαιολογικός χώρος και πάρκο) θα πρέπει να διατηρήσει τον διττό χαρακτήρα του -όπως άλλωστε και στην αρχαιότητα- και να συνεχίσει να αποτελεί “ανοιχτό” αρχαιολογικό χώρο ως τόπο προβολής πολιτισμικής/ιστορικής κληρονομιάς και συγχρόνως χώρο πρασίνου και αναψυχής με ελεύθερη πρόσβαση, μεταξύ άλλων και για τη θωράκιση της ευρύτερης περιοχής έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής». Για το Αρχαιολογικό Μουσείο των Αθηνών προτείνει να αναζητηθεί εναλλακτική χωροθέτηση «σύμφωνα και με τις αντίστοιχες προτάσεις του ΣΑΔΑΣ, των τοπικών συλλογικοτήτων, καθώς και επώνυμες προτάσεις ειδικών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, με δεδομένο ότι η γύρω περιοχή προσφέρει σημαντικό αριθμό κτιρίων που αποτελούν βιομηχανική κληρονομιά της πόλης ιδανικά για να στεγάσουν ένα τέτοιο μουσείο σύμφωνα και με αντίστοιχα επιτυχημένα ευρωπαϊκά παραδείγματα».

Ο αρχαιολογικός χώρος της Ακαδημίας Πλάτωνος ανήκει αποκλειστικά στην Αρχαιολογική Υπηρεσία. Αρχαιολόγοι έχουν επισημάνει ότι τα μνημεία της αποτελούν «ένα απλώς εντοπισμένο αλλά σχεδόν παρθένο πεδίο για ανασκαφική και επιστημονική έρευνα. Ουδείς γνωρίζει τον χαρακτήρα τους, την έκτασή τους και την πιθανή συμπλοκή τους. Στη δομή του έργου αυτού που επαγγέλλεται την ανάδειξη του χώρου και των μνημείων δεν έχουν καν ενταχθεί αρχαιολογικές διανοίξεις και ανασκαφικοί έλεγχοι, οι οποίοι θα έπρεπε να προηγηθούν μιας τέτοιας μείζονος επέμβασης στον χώρο των μνημείων. Η απαράδεκτη αυτή παράλειψη, σε συνδυασμό με την ευρεία χρήση εκσκαφικών μηχανημάτων κάθε είδους, η οποία προβλέπεται σε όλα τα υποέργα, αποτελεί πρωτοφανή τρόπο προσέγγισης της έννοιας της “ανάδειξης” σε χώρο με άγνωστες υποκείμενες αρχαιότητες, ο οποίος μάλιστα είναι κηρυγμένος κατά κύριο λόγο απαλλοτριωμένος από το ελληνικό δημόσιο είτε παραχωρημένος ως προς κάποια τμήματα για αρχαιολογικό σκοπό».

Οι συλλογικότητες που δραστηριοποιούνται από το 2008 αντιπροτείνουν ένα φιλόδοξο σχέδιο ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων, δημιουργίας του μουσείου, διατήρησης του αρχαιολογικού πάρκου και ουσιαστικής αναβάθμισης της ευρύτερης περιοχής καθώς δεν υπάρχει δίκτυο ομβρίων υδάτων, το σχέδιο πόλης δεν έχει εφαρμοστεί από το 1968, «υπάρχουν αδιάνοιχτοι και τυφλοί δρόμοι, δεν έχουν γίνει αντιπλημμυρικά έργα με αποτέλεσμα η περιοχή να πλημμυρίζει με την παραμικρή βροχή». Οι συλλογικότητες έχουν ζητήσει ραντεβού με τον νέο δήμαρχο Χάρη Δούκα, η παράταξη του οποίου είναι πλήρως ενημερωμένη. Ακόμα, ωστόσο, δεν έχει καταστεί εφικτή μια συνάντηση μαζί του και, όπως μαθαίνουμε, δεν φαίνεται να αντιμετωπίζει το ζήτημα με την ίδια ζέση που έχει επιδείξει για την πεζοδρόμηση της Αμαλίας και τον λόφο του Στρέφη. Γιατί άραγε;

Πηγή: efsyn.gr

Αρχαιολόγοι ανακάλυψαν τα αρχαιότερα παπούτσια στον κόσμο. Ο λόγος για ένα ζευγάρι χειροποίητα σανδάλια που πιστεύεται ότι κατασκευάστηκαν πριν από περίπου 6.000 χρόνια.

Τα σανδάλια είναι μεταξύ των αντικειμένων που ανακαλύφθηκαν σε μια σπηλιά στην Ισπανία, η οποία των 19^ο αιώνα είχε λεηλατηθεί από ανθρακωρύχους.

Τα παπούτσια είχαν διατηρηθεί σε άριστη κατάσταση, εξαιτίας της χαμηλής υγρασίας και των δροσερών ανέμων που επικρατούσαν στο σπήλαιο.

Τα αντικείμενα «είναι το παλαιότερο και καλύτερα διατηρημένα αντικείμενα από φυτικές ίνες που ανακαλύπτονται στη νότια Ευρώπη» δήλωσε η αρχαιολόγος Maria Herrero Otal, που συνυπογράφει τη σχετική μελέτη.

«Οι τεχνικές και ο τρόπος με τον οποίο επεξεργάζονταν το δέρμα αναδεικνύει τις ικανότητες των προϊστορικών κοινοτήτων», πρόσθεσε.

Νέες τεχνικές χρονολόγησης που χρησιμοποιήθηκαν έδειξαν ότι η συλλογή των 76 αντικειμένων που βρέθηκαν στο σπήλαιο ήταν περίπου 2.000 χρόνια παλαιότερη από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως. Μάλιστα, ορισμένα αντικείμενα κατασκευάστηκαν έως και πριν από 9.000.

Η συλλογή βρέθηκε σε μια σπηλιά στην Ανδαλουσία, την οποία προσέγγισε για πρώτη φορά το 1831 ένας γαιοκτήμονας στην προσπάθεια του να μαζέψει γκουάνο από νυχτερίδες.

Δύο δεκαετίες αργότερα ανθρακωρύχοι που πραγματοποιούσαν εξόρυξη ανακάλυψαν μια στοά που περιείχε μερικώς μουμιοποιημένα πτώματα, καλάθια, ξύλινα εργαλεία και -μεταξύ άλλων- δόντια αγριόχοιρου και ένα μοναδικό χρυσό διάδημα.

Την ανακάλυψη ενός αρχαιολογικού θησαυρού που αντιπροσωπεύεται από έναν ναό της θεάς Αφροδίτης από τον 5ο αιώνα π.Χ., καθώς και έναν αριθμό αρχαιολογικών ευρημάτων που ανήκουν στο ναό του Amun Grip, ανακοίνωσαν οι αιγυπτιακές αρχές.

Σημειώνεται πως ο θησαυρός είδε το φως της δημοσιότητας κατά τη διάρκεια υποβρύχιων ανασκαφών στη βυθισμένη πόλη του Θώνης Ηρακλείου στον κόλπο Abu Qir στην Αλεξάνδρεια και αποκαλύφθηκε από την κοινή αιγυπτιακή-γαλλική αρχαιολογική αποστολή μεταξύ του Ανώτατου Συμβουλίου Αρχαιοτήτων της Αιγύπτου και του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Θαλάσσιας Αρχαιολογίας, ενώ στο εσωτερικό του ναού περιελάμβανε αρχαιολογικά χάλκινα και κεραμικά αγγεία εισαγόμενα από την Ελλάδα, εκτός από τα υπολείμματα κτιρίων με ξύλινα δοκάρια που χρονολογούνται στον πέμπτο αιώνα π.Χ., σύμφωνα με το Υπουργείο Τουρισμού και Αρχαιοτήτων.

Ο επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Ναυτιλιακής Αρχαιολογίας, Frank Goddio, είπε ότι η αποστολή βρήκε επίσης την περιοχή όπου κρύβονταν προσφορές, όρκοι και πολύτιμα αντικείμενα στον δυτικό ναό του Amun, ο οποίος είναι μια ομάδα χρυσών κοσμημάτων που περιλαμβάνει σκουλαρίκια στο σχήμα κεφαλιού λιονταριού, μάτι wajit, μενταγιόν και αγγεία από αλάβαστρο. Χρησιμοποιούνταν για την αποθήκευση αρωμάτων και καλλυντικών αλοιφών, εκτός από ένα σετ ασημένιων πιάτων που χρησιμοποιούνταν σε θρησκευτικές και ταφικές τελετουργίες, ασβεστολιθική λαβή αναθημάτων και χάλκινη κανάτα σε σχήμα πάπιας.

Από την πλευρά του, ο Γενικός Διευθυντής του Τμήματος Βυθισμένων Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Τουρισμού και Αρχαιοτήτων, Ισλάμ Σελίμ, δήλωσε σε δηλώσεις του στην ιστοσελίδα «Sky News Arabia», «Η βυθισμένη πόλη Τώνης Ηρακλείου χρονολογείται από τον όγδοο αιώνα π.Χ. βρίσκεται 7 χιλιόμετρα από την ακτή του Αμπού Κιρ, και θεωρούνταν το μεγαλύτερο λιμάνι της Αιγύπτου.», πριν να ίδρυσει ο Μέγας Αλέξανδρος την πόλη της Αλεξάνδρειας το 331 π.Χ.

Ο Saleem αποκάλυψε περισσότερες πληροφορίες, λέγοντας:

• Οι σεισμοί που έπληξαν τη χώρα στο παρελθόν προκάλεσαν την πλήρη βύθιση της πόλης κάτω από τη θάλασσα και ανακαλύφθηκε ξανά το 2000.
• Εκτός από τον ναό της Αφροδίτης, που αποκαλύφθηκε σήμερα, η πόλη περιλαμβάνει έναν ναό του Έζμπες και έναν ναό του Ηρακλή, γι’ αυτό και δόθηκε αυτό το όνομα στην πόλη.
• Πριν από τον ερχομό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, αυτή η περιοχή ήταν ο σύνδεσμος μεταξύ Ευρώπης και Ασίας, καθώς ήταν το μεγαλύτερο αιγυπτιακό λιμάνι εκείνη την εποχή στο τέλος του κλάδου Canopus, που ήταν ένας από τους επτά κλάδους του Νείλου εκείνη την εποχή. .
• Το λιμάνι βρισκόταν στο σημείο συνάντησης του κλάδου Canopus του Νείλου με τη Μεσόγειο Θάλασσα.
• Τα σκάφη έρχονταν από την Ευρώπη στη Μεσόγειο και έμπαιναν στον Νείλο μέσω του κλάδου Canopus και έφταναν στο Qeft στην Qena. Τα εμπορεύματα μεταφέρονταν μέσω ζώων σε βάρκες στο την Ερυθρά Θάλασσα για να αναχωρήσει προς την Ασία και την Ανατολική Αφρική.
• Λόγω της σημασίας του σημείου συγκέντρωσης στον κόλπο Abu Qir, είναι μια περιοχή γεμάτη ναούς και μνημεία που δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί.
• Οι ανασκαφές για βυθισμένες αρχαιότητες σε εκείνη την περιοχή ξεκίνησαν το έτος 2000 και κάθε χρόνο ανακαλύπτουμε νέους θησαυρούς γιατί κάθε χρόνο αναπτύσσεται ερευνητικός εξοπλισμός και μας βοηθά να κάνουμε περισσότερες ανακαλύψεις.

Στην ίδια περιοχή έχουμε βρει μέχρι στιγμής τα συντρίμμια 73 σκαφών.Επίσης βρήκαμε κτίρια, τείχη ναών και αποβάθρες λιμανιών.Η περιοχή δεν έχει αποκαλύψει ακόμα όλα τα μυστικά και τους θησαυρούς της.

Πηγή: ΕΡΤ

«Οι ανθρώπινες δραστηριότητες στην Περιφερειακή Ενότητα Τρικάλων ανιχνεύονται από την Παλαιολιθική ήδη εποχή, χρονολογικά ως 30.000 χρόνια πριν από το παρόν, κατά τη Μέση Παλαιολιθική περίοδο. Κατά τη Νεολιθική εποχή, που χαρακτηρίζεται από τον νέο τρόπο οργάνωσης της οικονομίας με τη μόνιμη εγκατάσταση, την καλλιέργεια της γης και την άσκηση της κτηνοτροφίας, οι άνθρωποι βασίζονται κυρίως στην παραγωγή της τροφής, αντί της συλλογής καρπών και της θήρας και από τη χρήση νέου τύπου λίθινων εργαλείων». Αυτά τονίζει στο Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Λεωνίδας Π. Χατζηαγγελάκης, αρχαιολόγος, επί τιμή Έφορος Αρχαιοτήτων ΥΠΠΟ Α στο πλαίσιο σχετικής μελέτης.

Η πεδιάδα της Θεσσαλίας υπήρξε πόλος έλξης για τους πρώτους γεωργούς και κτηνοτρόφους. Αυτό αποδεικνύεται, όπως εξηγεί, από τον μεγάλο αριθμό νεολιθικών θέσεων τις «Μαγούλες» που σχηματίζονται από τη συνεχή και για μεγάλη χρονική περίοδο κατοίκηση, επειδή οι κάτοικοι τους δεν μετακινούνται αλλά επαναχρησιμοποιούν τον ίδιο χώρο.

Το νεολιθικό διαιτολόγιο περιελάμβανε δημητριακά (κριθάρι, σιτάρι, κεχρί και ρόβι), όσπρια (φακή, λαθούρι, μπιζέλι και λινάρι), φρούτα (σύκα νωπά ή αποξηραμένα και σταφύλια), άγριους καρπούς, χόρτα. Σε ανασκαφικές έρευνες σε προϊστορικούς οικισμούς, έχουν βρεθεί απανθρακωμένοι τέτοιοι καρποί. Το μαγείρεμα του φαγητού γινόταν στο σπίτι, επάνω σε εστίες ή σε φούρνους. Τα δημητριακά καταναλώνονταν και ωμά ή τα έψηναν στη φωτιά. Η κτηνοτροφία βασιζόταν κυρίως στα αιγοπρόβατα, καθώς οστά αυτών αποκαλύπτονται σε όλους τους νεολιθικούς οικισμούς, μαζί με οστά βοοειδών, χοίρων και άλλων ζώων, όπως ελαφιού, σκύλου. Τα ζώα εκτρέφονταν για το κρέας, το γάλα, το μαλλί και το δέρμα τους, αλλά και για προϊόντα που δεν εντοπίζονται αρχαιολογικά, όπως την κοπριά που τη χρησιμοποιούσαν ως λίπασμα για τα χωράφια, τα έντερα και τα νεύρα, που τα χρησιμοποιούσαν ως σχοινιά και χορδές.

Η αλιεία προσέφερε ένα συμπλήρωμα διατροφής με πολλά θρεπτικά συστατικά. Τεκμηριώνεται και σε οικισμούς στο εσωτερικό της Θεσσαλίας, που απείχαν πολύ από τη θάλασσα, με την παρουσία εργαλείων, όπως αγκίστρια, καμάκια από οστά ψαριών, λίθινα βαρίδια για τα δίχτυα. Στις πολλές περιπτώσεις, επικουρική ήταν και η συνδρομή του κυνηγιού. Στις καθημερινές δραστηριότητες συγκαταλέγονταν η υφαντική και η καλαθοπλεκτική.

Οι πρώτες ύλες για την κατασκευή των λίθινων λαξευμένων εργαλείων ήταν ο πυριτόλιθος, χρώματος σοκολατί από την Πίνδο. Τα οστέινα εργαλεία, όπως προκύπτει από τα ίδια στοιχεία, κατασκευάζονταν από τα μακριά οστά των ζώων. Κατάλληλα για εργαλεία ήταν και τα κέρατα από βόδια και ελάφια. Η κεραμική εμφανίζεται στον ελλαδικό χώρο σχεδόν με την έναρξη της νεολιθικής περιόδου. H κατασκευή αγγείων, πόσης, βρώσης ή αποθηκευτικού χαρακτήρα ξεκινά ως οικιακή παραγωγή και εξελίσσεται σε προϊόν εξειδικευμένων αγγειοπλαστών. Οι διακοσμημένες κατηγορίες της λεπτής κεραμικής είχαν ευρύτατη διάδοση, ενώ η υποκατηγορία «γκρίζο σε γκρίζο» παράγονταν αποκλειστικά στη ΒΔ Θεσσαλία (π.χ. Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου). Στην Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου μέσα στην ανασκαφική τομή της Νεολιθικής εποχής, αποκαλύφθηκε ένα πήλινο ομοίωμα οικίας με ειδώλια μέσα σ’ αυτή ως προσφορά, προκειμένου να διασφαλισθεί η ευημερία της οικίας και των ενοίκων (Εκτίθεται σήμερα στο Διαχρονικό Μουσείο Λάρισας).

Στον προϊστορικό οικισμό της Πλατιάς Μαγούλας Ζάρκου, η ανασκαφική έρευνα που διενεργήθηκε από τον Κων-νο Γαλλή, έδειξε πως κατοικήθηκε από το τέλος τουλάχιστον της Αρχαιότερης Νεολιθικής.

Στο νεκροταφείο, σε απόσταση 250 μ. βόρεια του οικισμού, βρέθηκαν ταφές καύσεων μέσα σε τεφροδόχα αγγεία που ήταν όρθια ή ανεστραμμένα, κάποιες δε φορές σκεπασμένα με ένα άλλο αγγείο. Από τις παρατηρήσεις του ερευνητή της ανασκαφής της Πλατιάς Μαγούλας Ζάρκου, φαίνεται πως ο προϊστορικός οικισμός βρισκόταν στην παρυφή μιας κοιλάδας με έντονη κλίση προς τα νότια, προς τον Πηνειό, που σήμερα έχει επιχωθεί. Πιθανώς η κοιλάδα αυτή, τονίζει ο κ. Χατζηαγγελάκης, πλημμύριζε κατά διαστήματα δημιουργώντας έτσι έδαφος κατάλληλο για καλλιέργεια. Ίσως και άλλοι οικισμοί να είχαν δημιουργηθεί σε επίκαιρες θέσεις κοντά στον ποταμό, οι οποίοι έχουν καλυφθεί πια από τις προσχώσεις του Πηνειού.

Στην κτηματική περιοχή του Δήμου Φαρκαδώνας, εκτός από την Πλατιά Μαγούλα Ζάρκου, έχουν καταγραφεί προϊστορικοί οικισμοί – μαγούλες, όπως η Μαγούλα Γριζάνου, η Μαγούλα Τσαϊρια, σε κοινοτική έκταση νότια της Φαρκαδόνας, η Μαγούλα Κουτσάκη, η θέση «Άγιος Βασίλειος», η θέση «Άγιοι Ταξιάρχες», στο Κεραμίδι και αλλού. Κατά τις εργασίες διαπλάτυνσης της Ε. Ο. Λάρισας – Τρικάλων, στο τμήμα Φαρκαδόνας – Μεγαλοχωρίου, αποκαλύφθηκαν αρχαιολογικά ευρήματα, όπως στη θέση «Ασβεσταριά», με πολλά τμήματα οικοδομημάτων με τοίχους κατασκευασμένους από αργούς λίθους, κιβωτιόσχημοι τάφοι και πληθώρα μικρών κινητών ευρημάτων και κεραμικής, που χρονολογούνται στη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού. Η συνέχιση της ανασκαφικής έρευνας είναι σημαντική, καθώς στην εν λόγω θέση τοποθετείται η ομηρική «Οιχαλία». Ο Στράβων αναφέρει «…την δε Οιχαλίαν πόλιν Ευρύτου λεγομένην εν τε τοις τόποις τούτοις ιστορούσι και εν Ευβοία και εν Αρκαδία».

Πηγή: ΑΠΕ - ΜΠΕ

Νέα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως μικρά τμήματα γλυπτών και πρώιμα βυζαντινά θραύσματα αγγείων, ανέδειξε η φετινή έρευνα στο θαλάσσιο χώρο του ναυαγίου των Αντικυθήρων, στο πλαίσιο του προγράμματος «Επιστροφή στα Αντικύθηρα», ενώ ήλθαν στο φως και νέες πληροφορίες για την κατάσταση διατήρησης του σκαριού του πλοίου.

Η τρίτη περίοδος του πενταετούς ερευνητικού προγράμματος «Επιστροφή στα Αντικύθηρα» (2021-2025) διεξήχθη από τις 19 Μαΐου έως τις 18 Ιουνίου 2023. Στην έρευνα έλαβε μέρος μια πολυπληθής ομάδα αποτελούμενη από καταδυόμενους αρχαιολόγους, τεχνικούς βυθού και δύτες, αλλά και επιστήμονες άλλων ειδικοτήτων, όπως γεωλόγους, χημικούς και φυσικούς. Κύριος στόχος της φετινής έρευνας ήταν να διεξαχθεί στρωματογραφική διασκόπηση του ίδιου του ναυαγίου με το φορτίο του, καθώς και να διερευνηθούν νέοι χώροι του. Σημειώνεται ότι, ενώ οι προηγούμενες ανασκαφικές περίοδοι είχαν ως στόχο τον εντοπισμό και την ανέλκυση αντικειμένων με σκοπό τη συντήρηση, την προστασία και τη μελλοντική έκθεσή τους, η έρευνα στράφηκε στην επίλυση προβλημάτων που είχαν ανακύψει στο παρελθόν.

Ο θαλάσσιος χώρος βύθισης του πλοίου είναι αρκετά εκτεταμένος και η κατωφερής μορφολογία του βυθού δεν επέτρεψε έως τώρα μια στρωματογραφική απεικόνιση της κατάστασης του ναυαγίου. Φέτος, τα στρωματογραφικά στοιχεία που ήρθαν στο φως έκρυβαν νέες πληροφορίες για την κατάσταση διατήρησης του σκαριού του πλοίου, και εμπλουτίστηκαν οι πληροφορίες μας σε σχέση με την πορεία του, αλλά και για τις συνθήκες βύθισής του.

Συνεχίστηκε η έρευνα στο ανατολικό τμήμα του ναυαγίου, όπου η ανασκαφική εργασία κατέστη εξαιρετικά δύσκολη όταν κατά το έτος 2022 μετακινήθηκαν με ιδιαίτερη προσοχή τεράστιοι βράχοι στο βάθος των 43- 46 μέτρων και ανελκύσθηκαν μαρμάρινα αντικείμενα, όπως η βάση ενός αγάλματος και η κεφαλή ενός Ηρακλή, που φαίνεται να συνανήκει με το μαρμάρινο ακέφαλο άγαλμα του Ηρακλή τύπου Φαρνέζε του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου που είχε ανελκυστεί το 1901 από τους Συμιακούς σφουγγαράδες.

Ακολουθώντας τα στρωματογραφικά στοιχεία, φέτος ολοκληρώθηκε τομή διαστάσεων (2 x 2 m) από την οποία προέκυψαν τα ακόλουθα: Αρχικά αποκαλύφθηκαν ανθρώπινα οστά, που ενδεχομένως ανήκουν σε περισσότερους από έναν ναυαγούς, μαζί με πλήθος αντικειμένων χαρακτηριστικών του ναυαγίου, όπως τμήματα πήλινων και γυάλινων αγγείων αλλά και πολλά καρφιά επενδυμένα με ξύλο. Παράλληλα, κάποια μικρά τμήματα γλυπτών ήρθαν στο φως. Το ένα ίσως να προέρχεται από κώμη ή από γενειάδα, ενώ το δεύτερο είναι προς το παρόν αδιάγνωστο. Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί η εύρεση μερικών πρώιμων βυζαντινών θραυσμάτων αγγείων, η ύπαρξη των οποίων προβλημάτισε αρκετά τους επιστήμονες, ενισχύοντας την πεποίθηση ότι η θαλάσσια αυτή περιοχή αποτελούσε πέρασμα των πλοίων ανά τους αιώνες. Βασικό στοιχείο που σφραγίζει την φετινή έρευνα είναι η αποκάλυψη εντός της τομής ενός παχέος στρώματος συσσωμάτωσης (concretion), εντός του οποίου περικλείονται όλα τα ευρήματα πριν καταλήξουμε στο ξύλινο σκαρί του πλοίου.

Καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας έγινε ψηφιακή και τρισδιάστατη αποτύπωση. Όλα τα αρχαιολογικά ευρήματα έχουν συμπεριληφθεί σε ψηφιακή μορφή σε βάση δεδομένων που εμπεριέχει τα δεδομένα του Συστήματος Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS), στο οποίο έχουν καταχωριστεί όλα τα ευρήματα, αρχής γενομένης αυτών του 1900-1901. Επιπροσθέτως, στο νησί στήθηκε ένα εργαστήριο αναλύσεων πεδίου με όργανα κατάλληλα για μικρομορφολογικές επιτόπιες παρατηρήσεις, ώστε να διευκολύνεται η πορεία της έρευνας.

Η υποβρύχια έρευνα στα Αντικύθηρα διεξάγεται από τη Ελβετική Αρχαιολογική Σχολή στην Ελλάδα, υπό την συν-διεύθυνση των Αγγελικής Γ. Σίμωσι, δρος αρχαιολόγου, Διευθύντριας της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πειραιώς και Νήσων, και του καθηγητή κλασικής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Γενεύης, Lorenz E. Baumer. H εποπτεία της έρευνας διενεργείται από την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων δια των Αικατερίνης Ταγωνίδου, καταδυόμενης αρχιτέκτονα, και Αθηνάς Πατσούρου, καταδυόμενης εργατοτεχνήτριας.

Υπεύθυνος για την ομαλή διεξαγωγή της έρευνας έχει οριστεί λόγω της μεγάλης εμπειρίας του σε δύσκολες αποστολές ο αντιναύαρχος (ε.α.), Αλέξανδρος Παλατιανός, ενώ τη διεύθυνση πεδίου έχει ο ερευνητής του Πανεπιστημίου της Γενεύης, Αλέξανδρος Σωτηρίου.

Η ομάδα συμπληρώνεται από τους καταδυόμενoυς αρχαιολόγους Ορέστη Μανούσο και Ιsaac Ogloblin, τους τεχνικούς βυθού Νίκο Γιαννουλάκη, Χαράλαμπο Μήτρου και Δημήτρη Ρωμιό, καθώς και από οκτώ δύτες της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών (Ομάδα Εξειδικευμένων Καταδύσεων) του Λιμενικού Σώματος.

Η τεκμηρίωση των αρχαιολογικών ευρημάτων, η δημιουργία των 3D μοντέλων και η επικαιροποίηση του GIS έγινε από τους Patrizia Birchler-Emery και Timothy Pönitz (Πανεπιστήμιο Γενεύης), ενώ το επιτόπιο εργαστήριο οργανώθηκε από τον Isaac Ogloblin (Πανεπιστήμιο Χάιφα), με τη συμμετοχή των καθηγητών Μαρίας Λουλούδη και Γιάννη Δεληγιαννάκη (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων) και την υποστήριξη του Γιάννη Μπιτσάκη (Πανεπιστήμιο Γενεύης και Ίδρυμα Nereus Research). Ο γεωλόγος Χαράλαμπος Φασουλάς (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης) μετέβη στα Αντικύθηρα για να εξετάσει γεωλογικά στοιχεία σχετικά με τον χώρο του ναυαγίου.

ΖΩΟΛΟΓΙΟ/BESTIARIO
Μια παράσταση θεάτρου/αρχαιολογίας

Τρίτη 1 & Τετάρτη 2 Αυγούστου 2023, ώρα:19.20

Κρήτη 
Αρχαιολογικός Χώρος Γουρνιών
Παχειά Άμμος, Ιεράπετρα, (Νομός Λασιθίου)

Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος
2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του
Υπουργείου Πολιτισμού

ΖΩΟΛΟΓΙΟ/BESTIARIO είναι ο τίτλος της παράστασης Θεάτρου/Αρχαιολογίας που θα πραγματοποιηθεί, στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού, την Τρίτη 1η και την Τετάρτη 2 Αυγούστου στην Κρήτη και συγκεκριμένα στον Αρχαιολογικό Χώρο Γουρνιών στην Παχειά Άμμο Ιεράπετρας. 
Τη δραματουργία και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Ευθύμης Θέου.
Ερμηνεία: Θεανώ Μεταξά, Ευθύμης Θέου

Λίγα λόγια για την παράσταση
Δύο ερμηνευτές συστήνουν στο κοινό τον προϊστορικό οικισμό στα Γουρνιά στην ανατολική Κρήτη όχι από την πλευρά της ανθρώπινης δράσης, αλλά ως πεδίο των  άλλων όντων, δηλαδή των ζώων που τον κατοίκησαν και τον κατοικούν: στο παρελθόν, όπως δείχνουν παλαιοντολογικά απολιθώματα και (ζωο)αρχαιολογικά τους κατάλοιπα, όσο και σε σημερινά είδη, στο παρόν – ακόμη και στις προοπτικές που αυτά έχουν στο μέλλον. Σε μια προσπάθεια αναστοχασμού και σφαιρικής κατανόησης των σχέσεων μεταξύ των πλασμάτων του κόσμου στη μακρά διάρκεια.
Η παράσταση εγγράφεται στη δεκάχρονη ήδη δράση της καλλιτεχνικής ομάδας που συνδυάζει το θέατρο και την αρχαιολογία και διερευνά: πώς θεατρικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσεγγίσουμε με νέα ματιά το αρχαιολογικό υλικό ενισχύοντας παράλληλα τους αμφίπλευρους δεσμούς με την εκάστοτε τοπική κοινότητα· αλλά και πώς αρχαιολογικά εργαλεία (όπως η ανασκαφή και η μελέτη των ευρημάτων) μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός site-specific καλλιτεχνικού έργου.

Σκηνοθετικό Σημείωμα 
Με αφορμή τη ζωή ενός σκύλου, της Μίκας, από το 1998 έως το 2016, ξεκινήσαμε πριν λίγους μήνες μια άναρχη περιδιάβαση στον χώρο και τον χρόνο με οδηγό τις αρχαιολογικές μαρτυρίες στα Γουρνιά. Στην πορεία, η ματιά μας άλλαξε: ο κόσμος άρχισε να μας αποκαλύπτεται ως ένα περιβάλλον που σφύζει από ζωή –μέσα από αφάνταστα διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης, που μας επιτρέπουν να βρεθούμε και εμείς οι ίδιοι/ες έξω από τα –συχνά αποπνικτικά– όρια των ανθρώπινων επιλογών. Στο έργο μας, η αρχαιολογία κάνει ό, τι ξέρει να κάνει καλά: να δίνει πρόσβαση σε «άλλες» ζωές, και, κυρίως, να κινητοποιεί τη μνήμη – να βοηθάει να θυμηθούμε εκείνα που έχουν ξεχαστεί.
Και τότε, ξαφνικά, είδα στα μάτια του το βλέμμα του σκύλου του Λεβινάς, που στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ο μόνος που αγνόησε τις αλυσίδες των μελλοθάνατων. Κι έτρεξα προς το μέρος του!

Συντελεστές
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Ευθύμης Θέου
Μουσική: Θανάσης Δεληγιάννης
Κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος
Κίνηση: Νικολέτα Ξεναρίου
Ειδικές Κατασκευές: Αλέξανδρος Λόγγος
Επιστημονική συνεργάτιδα: Δήμητρα Μυλωνά
Υπεύθυνοι Επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας (ContAct)
Εκτέλεση παραγωγής: VASISTAS/ Μαρία Δούρου

Ερμηνεία: Θεανώ Μεταξά, Ευθύμης Θέου

Με την υποστήριξη του INSTAP
(Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας-Κέντρο Μελέτης Ανατολικής Κρήτης)
 

Με την υποστήριξη της Στέγης Βιτσέντζος Κορνάρος

Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού. 

Περισσότερες πληροφορίες για τις παραστάσεις θεάτρου/αρχαιολογίας του Ευθύμη Θέου: 
http://performance-archaeology.com/ 

Info:
Τοποθεσία: Αρχαιολογικός Χώρος Γουρνιών, Παχειά Άμμος, Τ.Κ. 72200, Ιεράπετρα, Γουρνιά (Νομός Λασιθίου), Κρήτη
Ημερομηνία: Τρίτη 1 & Τετάρτη 2 Αυγούστου 2023, ώρα: 19:20
Πληροφορίες: https://digitalculture.gov.gr
Είσοδος: Η εκδήλωση προσφέρεται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού. Καταβάλλεται μόνο το αντίτιμο εισόδου του αρχαιολογικού χώρου. Η προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική. Προκρατήσεις θέσεων:digitalculture.gov.gr, nationalopera.gr

ΖΩΟΛΟΓΙΟ/BESTIARIO
Μια παράσταση θεάτρου/αρχαιολογίας

Τρίτη 1 & Τετάρτη 2 Αυγούστου 2023, ώρα:19.20

Κρήτη 
Αρχαιολογικός Χώρος Γουρνιών
Παχειά Άμμος, Ιεράπετρα, (Νομός Λασιθίου)

Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος
2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του
Υπουργείου Πολιτισμού

ΖΩΟΛΟΓΙΟ/BESTIARIO είναι ο τίτλος της παράστασης Θεάτρου/Αρχαιολογίας που θα πραγματοποιηθεί, στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού, την Τρίτη 1η και την Τετάρτη 2 Αυγούστου στην Κρήτη και συγκεκριμένα στον Αρχαιολογικό Χώρο Γουρνιών στην Παχειά Άμμο Ιεράπετρας. 
Τη δραματουργία και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Ευθύμης Θέου.
Ερμηνεία: Θεανώ Μεταξά, Ευθύμης Θέου

Λίγα λόγια για την παράσταση
Δύο ερμηνευτές συστήνουν στο κοινό τον προϊστορικό οικισμό στα Γουρνιά στην ανατολική Κρήτη όχι από την πλευρά της ανθρώπινης δράσης, αλλά ως πεδίο των  άλλων όντων, δηλαδή των ζώων που τον κατοίκησαν και τον κατοικούν: στο παρελθόν, όπως δείχνουν παλαιοντολογικά απολιθώματα και (ζωο)αρχαιολογικά τους κατάλοιπα, όσο και σε σημερινά είδη, στο παρόν – ακόμη και στις προοπτικές που αυτά έχουν στο μέλλον. Σε μια προσπάθεια αναστοχασμού και σφαιρικής κατανόησης των σχέσεων μεταξύ των πλασμάτων του κόσμου στη μακρά διάρκεια.
Η παράσταση εγγράφεται στη δεκάχρονη ήδη δράση της καλλιτεχνικής ομάδας που συνδυάζει το θέατρο και την αρχαιολογία και διερευνά: πώς θεατρικά μέσα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να προσεγγίσουμε με νέα ματιά το αρχαιολογικό υλικό ενισχύοντας παράλληλα τους αμφίπλευρους δεσμούς με την εκάστοτε τοπική κοινότητα· αλλά και πώς αρχαιολογικά εργαλεία (όπως η ανασκαφή και η μελέτη των ευρημάτων) μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία ενός site-specific καλλιτεχνικού έργου.

Σκηνοθετικό Σημείωμα 
Με αφορμή τη ζωή ενός σκύλου, της Μίκας, από το 1998 έως το 2016, ξεκινήσαμε πριν λίγους μήνες μια άναρχη περιδιάβαση στον χώρο και τον χρόνο με οδηγό τις αρχαιολογικές μαρτυρίες στα Γουρνιά. Στην πορεία, η ματιά μας άλλαξε: ο κόσμος άρχισε να μας αποκαλύπτεται ως ένα περιβάλλον που σφύζει από ζωή –μέσα από αφάνταστα διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης, που μας επιτρέπουν να βρεθούμε και εμείς οι ίδιοι/ες έξω από τα –συχνά αποπνικτικά– όρια των ανθρώπινων επιλογών. Στο έργο μας, η αρχαιολογία κάνει ό, τι ξέρει να κάνει καλά: να δίνει πρόσβαση σε «άλλες» ζωές, και, κυρίως, να κινητοποιεί τη μνήμη – να βοηθάει να θυμηθούμε εκείνα που έχουν ξεχαστεί.
Και τότε, ξαφνικά, είδα στα μάτια του το βλέμμα του σκύλου του Λεβινάς, που στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης ήταν ο μόνος που αγνόησε τις αλυσίδες των μελλοθάνατων. Κι έτρεξα προς το μέρος του!

Συντελεστές
Σκηνοθεσία, δραματουργία: Ευθύμης Θέου
Μουσική: Θανάσης Δεληγιάννης
Κοστούμια: Παύλος Θανόπουλος
Κίνηση: Νικολέτα Ξεναρίου
Ειδικές Κατασκευές: Αλέξανδρος Λόγγος
Επιστημονική συνεργάτιδα: Δήμητρα Μυλωνά
Υπεύθυνοι Επικοινωνίας: Μαριάννα Παπάκη, Νώντας Δουζίνας (ContAct)
Εκτέλεση παραγωγής: VASISTAS/ Μαρία Δούρου

Ερμηνεία: Θεανώ Μεταξά, Ευθύμης Θέου

Με την υποστήριξη του INSTAP
(Ινστιτούτο Αιγαιακής Προϊστορίας-Κέντρο Μελέτης Ανατολικής Κρήτης)
 

Η παραγωγή πραγματοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος 2023 του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» του Υπουργείου Πολιτισμού. 

Info:
Τοποθεσία: Αρχαιολογικός Χώρος Γουρνιών, Παχειά Άμμος, Τ.Κ. 72200, Ιεράπετρα, Γουρνιά (Νομός Λασιθίου), Κρήτη
Ημερομηνία: Τρίτη 1 & Τετάρτη 2 Αυγούστου 2023, ώρα: 19:20
Πληροφορίες: https://digitalculture.gov.gr
Είσοδος: Η εκδήλωση προσφέρεται δωρεάν από το Υπουργείο Πολιτισμού. Καταβάλλεται μόνο το αντίτιμο εισόδου του αρχαιολογικού χώρου. Η προκράτηση θέσης είναι υποχρεωτική. Προκρατήσεις θέσεων:digitalculture.gov.gr, nationalopera.gr